PROGRAMMA: ZIE BLADZIJDE 296

Mededelingenblad bedeeld aan de bewoners van de Zomerstraat, de Brugstraat, Eethoek, Hogendries, Apostelhuizen (deel), Nerenweg (deel) en de Heirweg (deel) ter gelegenheid van Fortunekermis 2018, Kalken. PROGRAMMA: ZIE BLADZIJDE 296 V.U.: CAFÉ DE SCHORPIOEN, HEIRWEG 8, 9270 KALKEN Samenstelling en historisch onderzoek: André Van De Sompel ISSN 1781-2569 BD 54.082 281

Illustratie 1 (voorblad). Landweg, aan het einde van de Eethoekstraat (ter hoogte van huis nr. 5), die vroeger in verbinding stond met de wijk t Cootveld. Op de achtergrond de E17. Foto André Van De Sompel, april 2017. Inhoud. - Editoriaal. 282 - De eerste kalseiding van de provinciale weg Gent-Zele-Dendermonde (N445), 1828. 283 - Schaapdrift anno 1896 en de familie Bontinck. 283 - Een eerste voorstel tot oprichting van een zelfstandige gemeente Beervelde afgewezen, 1896-1897. 286 - De aanleg van de E3/E17, op de grens van Kalken en Beervelde, periode 1949-1971. 288 - Over voetbalploeg Calcine, jaren 1970-1980. 291 - Even voorstellen: vrijetijdsfotograaf Jos van der Zon. 295 - Programma Fortunekermis 2018. 296 Editoriaal. De voorbije zomermaanden zullen ons wellicht nog lang heugen, net zoals de zomer van 1976 die bij een aantal mensen bepaalde herinneringen zal oproepen. Ter gelegenheid van feesten en kermissen worden insgelijks steevast herinneringen opgehaald en gedeeld door en in onze familie-, buurt- en vriendenkring. Vandaar dat wij ook in dit mededelingenblad een aantal specifieke lokale gebeurtenissen behandelen. Als rode draad doorheen die verhalen lopen een aantal onzichtbare en zichtbare grenzen, met onder andere de autosnelweg E3/E17 als grootste scheidingslijn. Het programma van Fortunekermis anno 2018 wordt voorgesteld op de laatste bladzijde van dit nog steeds gratis aangeboden mededelingenblad. We wensen de lezers veel leesgenot en we hopen hen tijdens het kermisweekend te mogen verwelkomen. 282

De eerste kalseiding van de provinciale weg Gent- Zele-Dendermonde (N445), 1828 1. De weg Gent-Zele-Dendermonde was tot op het einde van de achttiende eeuw minder belangrijk dan de weg die liep van Heusden naar Uitbergen via de dorpsplaatsen van Laarne en Kalken. In 1797-1798 werd de weg genoemd den grooten aerdewegh van Gendt op Dendermonde. Die verbindingsweg met Gent, Dendermonde, Aalst en andere steden werd eind de Nederlandse periode gekasseid op een breedte van ongeveer vier meter. We vonden recent in een editie van de Gazette van Brugge, namelijk in die van 26 september 1828, een kort verslag van de eerste kasseilegging 2. Gisteren na-middag heeft Z. Exc. de gouverneur dezer provincie, te Destelbergen den eersten steen geleyd van den kalsydeweg van Gend naer Dendermonde, langs den ouden dendermondschen heerweg, loopende door de gemeenten Destelbergen, Laerne, Kalken, Overmeire en Zele. Tussen Gent en Zele bestonden, krachtens Koninklijk Besluit 3 van 7 juni 1828 en tot aan de afschaffing ervan op 23 februari 1889, vier barelen waar tolgeld voor trekdieren en rijtuigen moest betaald worden: ter hoogte van de wijk Zele-Heikant, te Destelbergen-Haenhout, tussen Destelbergen en Sint-Amandsberg en ter hoogte van herberg Den Appel, op de hoek Schriekstraat- Dendermondsesteenweg-Kruisenstraat te Kalken. Met de opbrengst van die tol werden onderhoudswerken uitgevoerd. Schaapdrift anno 1896 en de familie Bontinck. De Kalkense gemeentelijke overheid legde aan het eind van de negentiende eeuw de openbare domeinen, palend aan de gemeentelijke wegen, waarop de toen zeven actieve schapers hun 1 Licht aangepaste versie van de bijdrage uit BOGAERT E., VAN DE SOMPEL A., Kalken, van de Franse Revolutie tot de gemeentefusie met Laarne. Bijdrage tot het historisch onderzoek, Kalken, 1997, p. 122. 2 Gazette van Brugge, 26 september 1828, p. 3. 3 Koninklijk Besluit: verder in dit mededelingenblad afgekort als KB. 283

schapen mochten laten grazen, in navolgend gemeentelijk reglement van 12 augustus 1896 vast 4. Het gebied ten zuiden van de Dendermondsesteenweg/Heirweg werd verdeeld over twee schaapherders. Landbouwer Pieter De Letter (Kalken, 1821-1913), die in de Krimineelstraat woonde, mocht zijn schapen laten weiden in het gebied ten westen van de lijn baarbeekje 5 - Bieststraat Kleine Molenstraat. De in de Koffiestraat wonende landbouwer Pieter Verstraeten ( Laarne, 1842) was niet alleen het gebied ten oosten van die lijn toegewezen, maar ook een gebied ten noorden van de Dendermondsesteenweg, omschreven als ten oosten Bontinckstraat tot aen de oude brauwerij 6 ; verders tot aen de scheidingslijn van Calcken en Overmeire; Ten westen Zauwerstraat tot aan het Brandestraatje inde begrepen; Scheestraat en Drapstraatje, tot aan het kapelleken 7. Landbouwer Pieter Francies De Kesel (Kalken, 1839-1911), die woonde in de Apostelhuizen, mocht zijn schapen laten weiden in de Boschstraat, Husseveld, Schriek, Dendermondschen steenweg tot aan het Baarbeekje naer den Cruyssen, Kerkstraat 8, Eethoek, Nieuwstraatje, Brugstraat tot aen den Hoogendriesch in de begrepen, Zomerstraat noordkant van den Hoogendriesch en de Apostelhuizen, Portugiesestraat, Hullestraat tot aan het veldstraatje links (Zitterstraatje), Zauwerstraatje tot aan het 4 Gemeentelijk archief Laarne, Modern Archief Kalken, Notulen van de gemeenteraadsverslagen, 1896. 5 Het Baarbeekje is niet als beek hernomen op het plan van de onbevaarbare waterlopen uit 1887. Vermoedelijk gaat het hier om de beek, die in de onmiddellijke omgeving van Bloemen en planten Temmerman onder de N445 doorloopt en de grens vormt tussen de Heirweg en de Dendermondsesteenweg. 6 De ruïne van herberg De Oude Brouwerij staat op de hoek van de Bontinkstraat met de Loereveldstraat, rechtover de wegkapel toegewijd aan Maria Moeder van Goeden Raad, Heilige Jozef en Heilige Antonius. 7 Het (huidige) staakkapelletje op de samenkomst van de Drapstraat en de Scheestraat, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw ter bescherming tegen onweer. 8 De toenmalige Kerkstraat ligt in het verlengde van de Zomerstraat en de Eethoek, richting wijk Cootveld. 284

Brandestraatje niet in, Palullestraat, en Scheestraat tot aen het Drapstraatje. Landbouwer Felix Marcel Verstraeten ( Kalken, 1857) woonde in de Heistraat en hem was toegewezen het gebied Ten Noorden Heistraat, Calckensch grondgebied; Ten westen geheel de Revierstraat tot aan den Vijfhoek; Ten oosten Hanselaarstraat tot aan het Nieuwstraatje niet begrepen, Raverschootstraatje. De in de Zomerstraat wonende landbouwer Seraphien De Coene (Kalken, 1838-1913) mocht zijn schapen hoeden Ten Noorden kleine heistraat van den Vijfhoek tot aan de Fortuin; Ten zuiden noordkant van den Dendermondschen steenweg tot aan het Baarbeekje; Ten oosten Zomerstraat tot aan den Hoogendriesch niet in. Ten westen Geerinckstraat, Holeinde tot aan de Rivierstraat niet in, Brugstraat tot aan den Hoogendriesch niet in, geheel het Callestraatje. Tenslotte mochten de twee niet nader geïdentificeerde buitengemeentelijke schaapherders Livin Willems en Jacobus Van De Walle het gebied delen ten oosten Bontinckstraat tot aan de oude Brouwerij, Karrebroek, Heistraat tot aan (herberg) den ouden merlaan, Cootveldstraat; Hullestraat tot aan het Zitterstraatje. Kort na de toewijzing van die graasgronden kwam Bernard Bontinck (Overmere 1872-Kalken, 1956) in april 1898 bij het gezin van schaapherder Pieter Francies De Kesel in de Apostelhuizen inwonen. Waarschijnlijk heeft Bernard op een bepaald moment de kudde van De Kesel overgenomen en is hij op de hoeve in de Apostelhuizen blijven wonen. Bernard huwde op 27 maart 1907 te Kalken met Marie Alice Audenaert (Vlierzele, 1878-Kalken, 1961). In het gezin werden drie kinderen geboren, namelijk Germana Julia ( 1908), Yvonne Marie ( 1911) en Sylvanus Gerardus Alphonsus ( 1912). Zoon Gerard Bontinck bleef op het ouderlijke hof wonen en zou ook het beroep van zijn vader uitoefenen: landbouwerschaapboer. Gerard (Kalken, 1912-1987) huwde in 1944 te 285

Beervelde met Rachel Van De Velde (Kalken, 1919-2016) en in het gezin werd één dochter geboren. Gerard Bontinck zou de laatste Kalkense schaapherder zijn (zie illustratie 3). Illustratie 2. Landbouwer schaapherder Bernard Bontinck liet zich, in de aangepaste kledij, met een/zijn koersfiets fotograferen. Mogelijk was hij lid van de in 1913 in Kalken gestichte fietsclub Trap- Rap. Verzameling Lilianne Van De Velde. Eerste voorstel tot oprichting van een zelfstandige gemeente Beervelde afgewezen (1896-1897). De aanzet tot de vorming van de zelfstandige gemeente Beervelde, eerst in april 1921 een feit, werd reeds op het einde van de negentiende eeuw gegeven. We geven hieronder weer wat gemeentesecretaris Sylvain De Wilde over de beraadslaging van de Kalkense gemeenteraad van 16 juli 1896 notuleerde. De heer voorzitter geeft mededeeling van eenen brief van den heer Arrondissements-Commissaris, in date 22 juni jl (...), waaruit blijkt dat een groot getal inwoners van het gehucht 286

Beirvelde (onder Destelbergen) vragende gezegd gehucht Beirvelde, als afzonderlijke gemeente in te rechten, tevens de gemeenteraad uit noodigende te onderzoeken of er geene gehuchten dezer gemeente bij de nieuwe te vormen gemeente zouden dienen gevoegd te worden. De gemeenteraad heeft na overleg de volgende beslissing genomen. Overwegende dat de wyken dezer gemeente palende aan genoemd gehucht Beirvelde, degene zyn, welke het meeste getal welstellende belastingschuldigen opleveren en bijna geene arme lieden tellen; Overwegende dat bij aldien deze wyken afgehecht wierden, de lasten der overige inwoners hierdoor merkelyk zouden verzwaren, aangezien den onderhoud van byna de gansche behoeftige bevolking hen zoude byblyven; Overwegende dat den bestuurlyken dienst dezer gehuchten zoowel als de andere wyken der gemeente, regelmatig verricht wordt; Beslist eenpariglyk dat er geene de minste aanleiding bestaat, een of ander der gehuchten dezer gemeente, aan de nieuwe te vormen gemeente te voegen. Illustratie 3. Overzicht van de kadastrale secties van Kalken in de periode vóór 1921. De pijl duidt herberg De Fortuin aan, gelegen op de rand van de wijk Kalken-Beervelde. Bij de vorming van de gemeente Beervelde verloor Kalken gans de kadastrale sectie A. In de provincieraadszitting van 23 juli 1897 werd de vorming van een zelfstandige gemeente Beervelde, met gebiedsafstand door Laarne, Kalken, Lokeren en Heusden, verworpen met veertig tegen vierendertig stemmen. 287

De aanleg van de E3/E17, een zichtbare grens tussen Kalken en Beervelde (periode 1949-1971) 9. Kort na de Tweede Wereldoorlog (1949-1950) werden de eerste plannen voor de aanleg van autosnelweg E3 opgemaakt. Dat gebeurde enerzijds op vraag van de Amerikanen om een snellere verbinding te hebben met Duitsland en anderzijds ter ontlasting van rijksweg 14, de steenweg parallel aan de toekomstige E3. Het KB van 26 augustus 1958 legde onder andere het tracé vast. Enkele jaren later werd voor de financiering en de uitwerking van de plannen bij KB van 21 januari 1963 de Samenwerkende Vennootschap Intercommunale Vereniging voor de Autoweg E3 (IVA) opgericht. De vennootschap had als vennoten de provincies Antwerpen, Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen, de steden Antwerpen, Gent, Kortrijk, Turnhout en Sint-Niklaas en het Wegenfonds 1955-1969. Het Kalkense gemeentebestuur werd in maart 1963 door het Ministerie van Openbare Werken op de hoogte gesteld van het voorontwerp van de Autosnelweg Antwerpen Gent Kortrijk Rijsel. Dat voorontwerp maakte duidelijk dat in het uiterste noordoostelijke gebied van Kalken een overbrugging (Bosstraat, het verlengde van de Husseveldestraat), een parking en een aanloop tot overbrugging (Bontinkstraat) voorzien was. Twee andere bruggen zouden juist buiten het Kalkense grondgebied komen te liggen, namelijk de brug aan het einde van de Zomerstraat/Eethoek/Brugstraat en de brug aan het einde van de Bontinkstraat. Op Beervelds grondgebied zou een op- en afritcomplex het bestaande stratentracé van het gebied drastisch veranderen: de wijk Vierweegsche zou zo goed als volledig verdwijnen. 9 Aangepaste versie van de studie VAN DE SOMPEL A., De Intercommunale Vereniging voor de Autoweg E3 en de doorsteek te Kalken, in Vruchten van het Platteland, nr. 23, tgv Openmonumentendag 2010, p. 73-81. Voornaamste bron: Gemeentelijk Archief Laarne, Archief Kalken, doos nr. 575.13. 288

Illustratie 4. Schaper Gerard Bontinck met buurmeisje Dolores De Wilde, anno 1975, langs de E3/E17, met op de achtergrond de brug die de Husseveldestraat/Bosstraat met t Cootveld verbindt. Op de keerzijde van de foto staat vermeld: Kalken. 50 jaar schaapherder Gerard Bontinck. SL. Foto Cyriel Seghers. Verzameling André Van De Sompel. In september 1963 had de Gouverneur van Oost-Vlaanderen het Kalkense gemeentebestuur gemeld dat de werken voor het vak Kruibeke Beervelde, in opdracht van de IVA, zouden voorbereid worden door de N.V. Constructor, Frankrijklei 115 te Antwerpen. De gouverneur rekende er op dat het Kalkense gemeentebestuur dat bedrijf de nodige hulp zou verschaffen opdat het zijn taak ongestoord zou kunnen vervullen. Er werd spoed gezet achter de opmaak van de plannen eenmaal het voorontwerp van de autoweg en zijn aftakkingen op 10 augustus 1964 door de minister van Openbare Werken was goedgekeurd. 289

Ten gevolge van de aanleg van de overbruggingen zouden op Kalkens grondgebied de oorspronkelijke buurtwegen Bontinkstraat, Hullestraat en Bosstraat doodlopen tegen de autostrade. In de Bosstraat kwam de brug ten westen van de oorspronkelijke weg te liggen, in de Bontinkstraat ten oosten van de oorspronkelijke weg. Na heel wat problemen om de nodige onteigeningen te kunnen laten doorgaan en om een oplossing te bieden aan het afwateringsprobleem, kon in 1967 de aanbestedingsprocedure van de grondwerken en de bruggen in de werkzone Beervelde-Temse gestart worden. Voor de ingebruikname van de E3/E17 in ons gebied was het uiteindelijk nog wachten tot in 1971. Illustratie 5. De leden van de in 1971-1972 opgerichte wielertoeristenclub Calcine vonden in de overbruggingen van de E3/E17 niet alleen een geschikt oefenparcours, maar ook een geschikte plaats voor deze fotoshoot. Verzameling Alfred Clerick-De Wilde. 290

Over voetbalploeg Calcine, jaren 1970-1980 10. Zowat elke wijk die zichzelf respecteerde, beschikte ooit wel over een voetbalterrein, zo ook de Brugstraat. De uitbaters van café Calcine in de Koffiestraat, Alfred Clerick en Annie De Wilde, startten in de periode 1975-1976 met een voetbalploeg. Eerder zag er ook een club voor wielertoeristen het licht (1971-1972). Voetbalclub Calcine zou enkel vriendschappelijke wedstrijden spelen en er was geen of weinig plaats voor spelers-niet-klanten of jongeren die bij de in competitie uitkomende Kalkense voetbalploegen geen plaats meer kregen. In eerste instantie werden wedstrijden op het veld van FC Ripa Kalken gespeeld. Na een relatief korte periode werd uitgekeken naar een eigen voetbalveld. Dat vond Alfred Clerick, die opgegroeid was in de Hogendries, bij de familie De Bock/Haegens Baert in de Brugstraat (nu ter hoogte van de eigendom Brugstraat 59) 11. Een grote, niet meer actief gebruikte weide werd gehuurd, gelegen achter de grote stalling en omzoomd met knotwilgen, zou tot een voetbalveld omgevormd worden. Het plein was nauwelijks zichtbaar vanaf de straat, en enkel te bereiken via een wegeltje naast het erf, tussen een haag en een gracht, en een brugje even verder over diezelfde gracht. 10 Gesprek AVDS met Alfred Clerick en Annie De Wilde, 2 oktober 2018. Café Calc(k)ine, waar nu het Kalkense bibliotheekfiliaal gevestigd is, opende de deuren op 16 mei 1970 en sloot de deuren op 16 mei 1988. Verder eigen herinneringen en gesprekken en contacten met André Vervaet, Danny Clincke, Danny Audenaert, Paul Van Kerckhove, Marc Roelandt, periode 2-7 oktober 2018. 11 Paula Baert (Kalken, 1913-1995), dochter van Emiel en Marie Leontina De Coster, huwde op 5 juni 1934 met Maurice Eugeen De Bock (Kalken, 1906-Gent, 1962). Na het overlijden van Maurice Eugeen hertrouwde ze op 22 juni 1963 met Petrus Haegens (Kalken, 1921-2002). 291

Illustratie 6. De woning op het erf van de familie De Bock/Haegens Baert kort vóór de afbraak, nu ter hoogte van Brugstraat 59. Foto André Van De Sompel, 31 januari 2005. In de aanpalende stal werd plaats gemaakt voor een kleed- en wasruimte (met plastieken kommetjes en een gasbrander waarop in een grote steriliseerketel water werd gewarmd, maar enkel tijdens de wintermaanden) en er was zelfs een kantine of dranklokaal. Voor de aanleg en het onderhoud van het voetbalplein werd vooral een beroep gedaan op een aantal herbergklanten: de weide werd gefreesd en heringezaaid, ijzeren doelen werden gemaakt, de spelers en sympathisanten zorgden zelf voor het onderhoud van het plein (afrijden van het gras soms met grasmachientjes met 40cm maaibreedte... - en het leggen van de lijnen), het proper houden van de kleedruimte, de bediening in de kantine, enz... 292

Illustratie 7. Voetbalploeg Calcine met de eerste tenue, truitjes met het logo Stella Artois, het huisbier van café Calcine, op het plein in de Brugstraat, omstreeks 1978. Staand vlnr.: André Van De Sompel, Freddy Hanselaer, Patrick Van Kerckhove, twee spelers uit het Wetterse en Emiel De Bruycker. Gehurkt vlnr.: André Vervaet, Marc Roelandt, Danny Audenaert, Danny Clincke en Marc Krick. Verzameling Alfred Clerick-De Wilde. Fotobewerking André De Coster. Na de thuiswedstrijden werden de spelers verwacht in herberg Calcine voor een babbel, een drankje en af en toe een dik verdiende boterham met toespijs. Ambiance verzekerd, niettegenstaande meermaals met ferme cijfers verloren werd! 293

Illustratie 8. Scheidsrechter André Van Hee ( 1930) aan de opgooi op het voetbalplein in de Brugstraat, met op de achtergrond de toenmalige skyline van een deel van de Zomerstraat. Links van de middellijn staat speler Rudy Valcke van voetbalploeg Calcine in een recentere outfit met geelblauwe shirt. Verzameling Alfred Clerick Annie De Wilde. Fotobewerking André De Coster. Er waren uiteraard nog andere spelers die deel uitmaakten van voetbalploeg Calcine dan diegenen vermeld in de legenda van illustraties 7 en 8. Dat waren onder andere Paul Van Kerckhove, André Vermeiren, Guido Van Gendt, Geert en Luc Krick, Geert Van Poecke, Rudy Van Durme, Patrick De Maesschalck, Roger Clerick, Rudy Valcke, Marc Christiaens, Antoine De Smet, Rudy Rogiers, Johan De Bruycker, Robert Haeghens, Jean-Pierre Gistelynck en Marcel De Kegel. Omstreeks 1985 stopte het verhaal van veldvoetbalploeg Calcine, er werd overgeschakeld op zaalvoetbal. 294

Even kort voorstellen: vrijetijdsfotograaf Jos van der Zon. Jos van der Zon is een vrijetijdsfotograaf werkzaam en wonend in Den Haag. In 2010 vond hij zijn jeugdliefde na 37 jaar terug op Facebook en zo belandde hij in Kalken. Sinds die tijd brengt hij hier de meeste weekenden door. Fotografie is zijn passie en inspiratiebron voor creativiteit. Hij is altijd op zoek naar een beeld dat hem aanspreekt. Hij probeert dat beeld dan zo vast te leggen dat het de sfeer van het moment in zich heeft (en houdt). De geselecteerde fotoreeks voor de tentoonstelling ter gelegenheid van Fortunekermis, heeft betrekking op Kalken. Met die foto s wil hij herinneringen oproepen en de toeschouwer meenemen naar onvermoede, onopvallende, verrassende en bekende stukjes Kalken. Illustratie 9. Het bushokje in de Nerenweg, ter hoogte van de Steenbeekstraat, tijdens de heraanleg van de Nerenweg, 15 november 2014. Foto Jos van der Zon. 295

GEMEENTE LAARNE KALKEN 2018 WIJK ZOMERSTRAAT VERMAARDE FORTUINKERMIS in en rond café De Schorpioen, Heirweg 8, 9270 Kalken Zaterdag 20 oktober 2018. 9 uur: Wandeling met ezels en kleine paarden. Organisatie Abel, Bea, Adelin, Francine, Mathias en Dieter. 16 uur: Avondrondrit met oldtimerfietsen. Thema dokters en verpleegsters. Organisatie D Antieke Velokes & Oldtimerclub Oude Gloriën. 19 uur: Concert Koninklijke Harmonie Sint-Cecilia Kalken. 20 uur: Gezellig samenzijn. Zondag 21 oktober 2018. 10 uur: Kaarting - series van vier. 14 uur: Wafelbak en gaaibolling. Organisatie VIVA SVV Kalken. 15 uur: Schieting op de liggende wip. Organisatie De Floerentoeters. Maandag 22 oktober 2018. JAARMARKT VOOR PAARDEN met 125,00 prijzen 5,00 vervoerkosten per ingeschreven paard. De paarden moeten van 10 uur tot 12 uur aanwezig zijn. Doorlopend van zaterdag tot maandag: Fototentoonstelling Kalken, door het oog van een Hollander, fotograaf Jos van der Zon. Organisatie Stichting Sint-Pietersfeest Kalken. Organisatie: Marc Van De Velde en de hierboven vernoemde verenigingen en personen. info wandeling ezels en kleine paarden: 0477/50.95.52 (Bea Van Den Eeckhaute) info avondrit met oldtimerfietsen: 0476/73.26.43 (Henri Bruyneel) info Fortuinkermis 2018: http//www.sintpietersfeestkalkenbe.eu 296