Bijdragen voor mededelingenblad De Keille tgv Vaardekenskermis 2009.

Transcriptie

1 Bijdragen voor mededelingenblad De Keille tgv Vaardekenskermis In tegenstelling tot vorige jaren, behandelt deze bijdrage voor Vaardekenskermis 2009 twee verschillende onderwerpen. In het eerste artikel raken we de handelsbedrijvingheid in verschillende periodes van de 20 ste eew aan. Het tweede artikel hoort bij de tentoonstelling Onderzoeksproject Waardevolle Gebouwen in Kalken en Laarne, waarbij we jong en oud willen sensibiliseren om blijvend zorg te dragen voor ons lokaal roerend en onroerend erfgoed. André Van De Sompel 1. Economische gegevens voor de wijk De Vaart Molenstraat Kordewagenstraat tijdens de 20 ste eeuw. Een leefbare straat, wijk of gemeente moet een aantal verbindingsmogelijkheden met de buitenwereld hebben. We hebben het al uitvoerig gehad over het belang van Kalkenvaart en de Schelde. Kalkenvaart was belangrijk voor de handelaars en de bewoners van gans Kalken. Het was de verbinding tussen Kalken en de buitenwereld vooral tijdens de winterperiode waarbij de gewone wegen niet zelden onbruikbaar waren. Niet zelden veroorzaakten overstromingen van de meersvlakte een totale afzondering van de buitenwereld. Niet alleen meststoffen werden er verhandeld, ook in een belangrijke hoeveelheid bouwmatrerialen. Rekenen we daarbij ook nog twee windmolens in de onmiddellijke omgeving, dan moet het ons ook niet verwonderen dat het gebied rond Kalkenvaart gedurende vele decennia zowat door alle plaatselijke handelaars en landbouwers regelmatig of dagelijks werd bezocht. De inplanting van de werkplaats en de stelplaats van de tram vergemakkelijkte intergemeentelijke contacten. Zo werd regelmatig in kermisaankondigingen verwezen naar de mogelijkheid tot verplaatsing met de tram. Niemand kon nog beweren dat hij of zij zich niet naar de Kalkense kermissen kon begeven Zoals op de andere Kalkense wijken was er een systeem van bevoorrading in allerlei benodigdheden en in diensten. Ter illustratie presenteren we een aantal briefhoofden van uiteenlopende handelszaken voor het einde van de 19 de eeuw, de periode kort voor WO I en de periode rond Illustratie 1. Briefhoofd van de firma Bracke Rodrigues uit de onmiddellijke omgeving van Kalkenvaart, anno Honorine Rodrigues ( ) was achtereenvolgens gehuwd met Evarist Baeten ( ), een zoon van de familie Baeten die in de onmiddellijke omgeving van Kalkenvaart een olieslagmolen uitbaatte, en met Romain Bracke ( ).

2 Illustratie 2. Briefhoofd factuur Lijnkoekbrekerij Jozef Roels ( ) Alida Baeten ( ), opvolger van de firma Bracke Rodrigues (zie illustratie 1). Ilustratie 3. Briefhoofd firma Weduwe De Noose en Kinderen uit de vroegere Molenstraat, nu Nerenweg. De kinderen van Bernardus De Noose ( ) en Clementine Van Themsche waren: Honorine ( ), Theophiel ( ) en August ( ). Illustratie 4. Briefhoofd factuur van textielfabrikant Achilles Luyckx ( ) uit de Nerenweg, verbonden met en aandeelhouder van de S.A. Tissage de Calcken, anno Achilles was gehuwd met Lia Vandermeirsch ( ).

3 Illustratie 5. Briefhoofd factuur van de firma Irénée Dauwe ( ) Béatrix Schollaert, anno Kalken moest het tot in de jaren 1930 stellen zonder een middelgrotee textielfabriek (de Nouveau Tissage de Calcken van de familie Vanham op de splitsing Bieststraat Molenstraat/Nerenweg). Het kon evenwel anders gelopen zijn, mocht op het einde van de negentiende eeuw de plaatselijke geestelijkheid (en wellicht ook de plaatselijke notabelen) zich niet verzet hebben tegen de plannen van Ferdinand Hanus om op de Broekakker, aan de westkant van de Wetterstraat, en dus in de onmiddellijke omgeving van de tramstelplaats, een grote textielfabriek te bouwen. Ferdinand Hanus zou in de periode de toenmalige Laarnefabriek overnemen en verder uitbreiden. We blijven niet hangen in het verre verleden en volgende briefhoofden gaan over bedrijven en handelaars uit de periode Om het nostalgiegevoel helemaal vol te maken, publiceren we daarnaa ook een lijst van bedrijven en handelszaken die in de periode actief waren in het gebied Vaartstraat Kordewagenstraat Nerenweg 1. Illustratie 6. Briefhoofd van de firma August Peerts ( ), anno Gebaseerd op KREDIETBANK, Marktstudie Kalken, Gent, december 1969, verzameling Gerard De Vos.

4 Illustratie 7. Briefhoofd van de firma van Alfred Verschraegen ( ), anno Illustratie 8. Briefhoofd van de firma van koffiebrander Valère Bracke ( ), anno Illustratie 9. Briefhoofd van het bedrijf van Jozef Eeraerts ( ), anno Meer dan een generatie terug bleken er, zoals ongetwijfeld ook in de andere delen van Kalken, een niet onaardig aantal handelaars en middenstanders te wonen en te werken. Hier en daar zetten erfgenamen van in onderstaande lijst opgenomen personen nu nog de zaak van hun voorouders verder. Sommige zaken werden door anderen overgenomen. Hier volgt de lijst van stieldoeners tijdens de periode , zoals die in het voornoemde naslagwerk werden vermeld. We merken op dat er toen heel wat winkel(tje)s en ook vijf herbergen waren. Voor het ganse grondgebied van Kalken waren 34 herbergier(ster)s vermeld, al dan niet in hoofdberoep. Vervoer garagehouders taxi s: - Fiers Richard ( ), Kleine Molenstraat 6: voerder - Verschraegen André ( 1927), Molenstraat 6: taxivoerder winkelier

5 Winkelier(ster)s: - Buyle Rachel ( 1922), Molenstraat 6 - De Pauw Maurice ( ), Vaartstraat 42: mandenmaker winkelier - Lauwaert Clara ( ), Vaartstraat 58 - Oosterlinck Zoë ( ), Vaartstraat 36 - Onsselaere Maria ( ), Vaartstraat 24 - Pieters Marie ( ), Vaartstraat Van Bogaert Paula ( ), Vaartstraat 19 - Van Der Straeten Maria ( ), Vaartstraat 53 - Van De Weghe Remie ( ), Vaartstraat 14: magazijnier winkelier - Verschraegen Alfred ( ), Vaartstraat 31: groothandel voedingswaren - Verschraegen Lydie ( 1936), Vaartstraat 32 Herbergier(ster)s: - De Smet Maurits ( ), Vaartstraat 50 - Eeckman Julia ( ), Vaartstraat 59 - Oosterlinck Maurice ( ), Vaartstraat Schack Hilda ( ), Vaartstraat 61 - Wettinck Simona ( ), Kordewagenstraat 1 Beenhouwers slachters: - De Clercq Antoine ( 1942), Vaartstraat 88: vleesbewerker - De Kegel Theofiel ( ), Kleine Molenstraat 25: darmhandelaar - De Wilde Remi ( ), Vaartstraat 48 - Hanselaer Remi ( ), Vaartstraat 27 - Van De Vijver Willy ( ), Vaartstraat 21 - Van Malderen Charles ( 1913), Kleine Molenstraat 23 - Vion Leon ( ), Vaartstraat 26 Bakkers: - Matthijs Jozef ( ), Vaartstraat 58 - Van Den Abbeele Henri ( ), Molenstraat 16 - Verschraegen Alfred ( ), Vaartstraat 31 Veevoerders maalders: - De Vos Gerard ( 1927), Vaartstraat 69 - Roels Robert ( ), Vaartstraat 60 Schrijnwerkers: - Bracke Hector ( ), Vaartstraat 87 - Van Bogaert Michel ( ), Vaartstraat 18 (ook meubelmaker) Haarkappers (-sters): - Hanselaer Roger, Vaartstraat 35 - Hanselaer Yvette ( 1942), Vaartstraat 35 - Uytterschaut Nelly ( 1944), Vaartstraat 18 Schilders: - Clement Robert ( ), Vaartstraat 81 - Persijn Remi ( ), Vaartstraat 7 Kolenhandelaar: - Oosterlinck Maurice ( ), Vaartstraat 113

6 Diversen: - Baetens Gerard ( ), Kleine Molenstraat 12: afbraak gebouwen en groothandel veevoeders - Bracke Valère ( ), Molenstraat 9: handelaar in koffie - Braeckman Luc ( ), Vaartstraat 34: koster begrafenisondernemer - Familie Cours, Kleine Molenstraat 8: o.a. Petrus ( ) Roger ( ): metsers - De Smet Maurits ( ), Vaartstraat 50: velomaker herbergier - De Smet Valère ( ), Molenstraat 24: vloerder - De Wilde Achiel ( ), Vaartstraat 49: vishandelaar - Eeraerts Jozef ( ), Molenstraat 13: handelaar - Goossens René ( ), Molenstraat 20: zaakvoerder Belgische Boerenbond - Peerts Cyriel ( , Vaartstraat: groothandel bouwmaterialen - Van Den Abbeele Valère ( ), Kleine Molenstraat 17: loodgieter - Van Der Sijpe Frans, Kordewagenstraat 19a: uitbater grootwarenhuis - Van Peteghem René, Vaartstraat 76: landbouwer handelaar Er is ook een lijst van notabelen, onderwijzend personeel en landbouwers opgesteld. Notabelen: - De Bock Marc ( 1943), Vaartstraat 49: landbouwingenieur - Tibbaut Werner ( ), Vaartstraat 10: ere-notaris burgemeester - Vanham Guy ( 1930), Nerenweg 1: directeur-nijveraar Nouveau Tissage Vanham Onderwijzend personeel: - Baes Maria ( 1922), Vaartstraat 76 - Clement Willy, Vaartstraat 91 - Dooghe Rosa ( ), Vaartstraat 97: beroepsregentes - Goossens Marguerite ( 1922), Molenstraat 18: onderwijzeres kunstschilder - Goossens Marie-Josée ( ), Molenstraat 18: onderwijzeres - Hanselaer Emiel ( ), Vaartstraat 56: leraar metaal - Hanselaer Georgine ( 1939), Nerenweg 9: onderwijzeres - Hanselaer Magdalena ( ), Vaartstraat 27: regentes - Van Den Noortgate Godelieve, Molenstraat 15: huishoudregentes - Vergaelen Lucien ( ), Vaartstraat 67: onderwijzer - Verhoeven Denise ( 1929), Vaartstraat 3: onderwijzeres - Verhoeven Maria ( 1921), Vaartstraat 3: onderwijzeres - Vion Angèle ( ), Molenstraat 8: onderwijzeres Landbouwers: - Blancquaert Emiel ( ), Kordewagenstraat 19 - Clerick Theofiel ( ), Vaartstraat 78 - De Vilder Camille ( ), Kleine Molenstraat 7 - De Wilde Jozef ( 1928), Nerenweg 4 - De Wilde Raymond ( ), Nerenweg 10 - Scheirlinck Maurice ( ), Vaartstraat 47 - Van De Vijver Valère ( ), Vaartstraat 21: pluimveehouder - Van Peteghem René ( ), Vaartstraat 76 Bronnen: Laarne, Gemeentehuis Laarne, Gemeentelijk archief Kalken, Gemeenterekeningen. Kalken, Verzameling Petrus De Wilde.

7 2. Onderzoeksproject lokaal waardevolle gebouwen in Laarne en Kalken. Deze tekst dient als korte duiding bij de tentoonstelling Onderzoeksproject Waardevolle Gebouwen in Kalken en Laarne. Het onderzoekswerk werd verricht door een werkgroep bestaande uit Lieven Hanselaer, André Van De Sompel en Dirk Clerick. De tentoonstelling werd in de loop der jaren samengesteld door André Van De Sompel en werd bekostigd door de Stichting Sint-Pietersfeest Kalken. In augustus 2004 werd in de Kalkense Kruisenstraat een woning afgebroken die we enige maanden voordien bezocht hadden samen met ambtenaren die werkten aan de inventaris van het onroerend erfgoed in het arrondissement Dendermonde. Tijdens de voorbereidende werken van de afbraak had ik de gelegenheid de woning te verkennen en ik werd getroffen door de rijkdom van die woning. Ik contacteerde architect Lieven Hanselaer en schepen van cultuur Dirk Clerick om een kijkje te komen nemen. Ondertussen was een lijst opgemaakt van waardevolle gebouwen en sites in Laarne en Kalken. André Van De Sompel en Lieven Hanselaer voerden op eigen initiatief en met goedkeuring van de nieuwe eigenaar, onderzoek uit in het af te breken gebouw. De interesse voor de algemene constructie, allerlei oorspronkelijke interieurelementen (deuren en beslag, de muurdecoratie, de vloeren, enz ) mondde als vanzelfsprekend uit in het maken van een fotoreportage en enkele opmetingen. Immers, samen met de afbraak zou veel informatie over elementen van landelijke architectuur onherroepelijk verdwijnen, niet enkel voor deze woning, maar ook voor veel andere woningen op de inventaris. Schepen Dirk Clerick wist het toenmalige College van burgemeester en schepenen van Laarne te overtuigen van de belangrijkheid om onderzoek te doen in gebouwen die op de lijst van waardevolle gebouwen stonden en waaraan belangrijke werken zouden gebeuren (tot afbraak toe). De Vereniging voor Lokale Geschiedenis van Kalken en Laarne wordt sindsdien door het College van burgemeester en schepenen van Laarne aangezocht om een bezoek te brengen aan gebouwen uit de inventaris die worden verbouwd of afgebroken. Dat zou moeten gebeuren in samenspraak met de eigenaars en als voorwaarde tot de eigenlijke verbouwingswerken of afbraakwerken. Ondertussen heeft de werkgroep een dertigtal woningen bezocht. Meer dan eens werden we getroffen door de aanpassingen die de gebouwen in de loop der eeuwen ondergingen. Zowel de architectuur en haar details als de aankleding en versiering van de ruimtes trokken de aandacht en worden in de mate van het mogelijke gedocumenteerd in de tentoonstelling. Voor het werkgebied van feestcomité De Keille gaat het om de (vroegere) woningen Vaartstraat 13 en 15, Vaartstraat 69 en 71, Nerenweg 16 en Kwernstraat 1.

8 Woning Kwernstraat 1. Woning Vaartstraat 15. Woning Vaartstraat 17. Woning Nerenweg 16, achterzijde. Woning Vaartstraat 69 Woning Vaartstraat 71