Blauwalg in Nederland

Vergelijkbare documenten
Gezondheidsrisico's van blauwalgen bij zwemmen in oppervlaktewater. Ciska Schets

Monitoring van blauwalgen risico s Ron van der Oost

Jaaroverzichten Recreatiewatergerelateerde gezondheidsklachten in de zomers van 2012 en 2013

Gezondheidseffecten van blauwalgen

Gezondheidsrisico's van blauwalgen

RIVM onderzoek naar PFOA omwonenden Chemours. Prof. Erik Lebret, RIVM/UU

Veelgestelde vragen en antwoorden

Zicht op Q-koorts. Kernboodschap

Leukemie door het gebruik van PX-10?

Verslag blauwalgen platform 2014

Hoe maak je een. voor een product

GGDFryslan. Gemeente HARLINGEN B« I ngekomen 11 JUNI No oekadres: Hai lingertrekweg 58 Lee uwarden

Informatiebijeenkomst Kunstgrasvelden. 17 juli 2017 Denk daadwerkelijk.

Meting van PFOA in serum van omwonenden Chemours. Duiding van de uitkomsten. Joke Herremans RIVM

Ziek van water? Verdiepende risico-inventarisatie en -evaluatie biologische agentia bij het werken met proceswater binnen Vlisco Netherlands B.V.

Tekenencefalitisvirus

Hoe schadelijk zijn ze?

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol

Vragen & Antwoorden Smog. Smog

Waterkwaliteitscheck: rekening houden met de microbiologische waterkwaliteit bij klimaatadaptatie en verduurzaming

Jaaroverzicht Gezondheidsklachten door recreatiewater in de zomers van 2014, 2015 en 2016

Fluor in blusschuim & voortschrijdende wetenschap

Monique Meijerink 30 maart Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten

Gemeente Bladel Heer C. van Hintum Postbus AA BLADEL

Infoavond asbestincident Maldegem 23 mei 2019

Afbakening presentatie Gaat niet zo zeer over technische aspecten, b.v. meetstrategie, representativiteit, adembescherming, retrospectief inschatten v

Onderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, be- en verwerking en handel

Een teek? Pak m beet!

Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten. Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep Influenza A(H1N1)

Veehouderij & Gezondheid stand van zaken april Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid

Risico-inventarisatie waterspeelplaats Zuiderpret, Den Haag. RIVM Briefrapport F.M. Schets H. de Man

Chemisch toxicologische eigenschappen van acrylonitril en medische aspecten van een blootstelling

Antwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap?

Opdrachtgever: RWS-RIZA. Batenstudie KRW-WB21. Vermeden effecten van blauwalgen. Rapport. november 2007 Q

Beslisnotitie werkwijze individuele metingen en meetfrequentie microbiologische parameters zwemwaterrichtlijn

Sneltesten voor respiratoire virussen: geschikt voor point-of-care? 13 juni 2017 Werkgroep Algemene Medische Microbiologie

Gevaren van rookgassen brandweerpersoneel

Brabant-Zuidoost. Zicht op Q-koorts. Ronald ter Schegget. arts infectieziektebestrijding. GGD Brabant-Zuidoost

Bloei van de blauwalg

Luchtkwaliteit, Verkeer en Gezondheid Maatregelen, kosten en bevoegdheden

Q&A Q&A geitenhouderij en gezondheid

Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

Onderzoek naar luchtwegklachten bij omwonenden van veehouderijen

Opsporen van chronische Q-koorts. Informatie voor deelnemers

Invloed van luchtkwaliteit op het voorkomen van klachten bij personeel van zwemgelegenheden

Papegaaienziekte. (Psittacose) Informatie over de ziekte en de procedures van de NVWA voor vogelhouders en -handelaren

Wat is Legionella? Legionella heeft een voorkeur voor temperaturen van C (onder 20 C overleeft de bacterie; boven 50 C sterft deze af)

Deelrapportage. Zware metalen en chroom-6 in stof. Gezondheidskundige risicobeoordeling POMS-site Eygelshoven

Houtrook en Gezondheid

Discussie blauwalgen protocol

Bloei van de blauwalg

GEMEENTE. Datum Ons kenmerk Contactpersoon ML20/ S. Rietvelt-Roubroeks

gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld op mensen [1]

Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid

Voor afmetingen waarvoor geen bewerkingsprijs staat vermeld gelden de prijzen op aanvraag

Veiligheidsinformatieblad

De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten

Influenza de cijfersop eenrij

Berichtgeving over rook bij branden

N-methylpyrrolidon; DNEL vs. OEL

RE-ENTRY. Sector Tuinzaadbedrijven

Samenvatting. Vraagstelling

RISICOZINNEN (R-ZINNEN)

Blauwalgenprotocol. tweewekelijks monitoren* (celtellingen*) vanaf start badseizoen. Dagelijks beheer * afgesproken? Ja Nee.

VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD

De epidemiologie van Legionellose

Samenvatting. Vraagstelling

Wat: Zwemwaterdebat 2014 Wanneer: Donderdag 30 januari 2014 Waar: Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

giftig doelorgaan - toxisch acuut toxisch

Veilig plonzen met verbeterde blauwalg detectie

MEMO. Onderwerp/Subject: Analyse rapport RIVM Luchtkwaliteit 2012

Beoordeling gezondheidsrisico's door sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat

Allergenen info voor werkgevers: Allergenen in de composietenindustrie

POMS-site Ter Apel Beoordeling Gezondheidsrisico. Eindrapport

Nederlandse samenvatting

VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD. Veiligheidsinformatieblad voor producten volgens de EG-richtlijn 91/155 EEG Datum: Februari 2003 Blad 7/1 PLANTSCHOON RTU

Deelrapportage Zware metalen en chroom-6 in stof. Gezondheidskundige risicobeoordeling POMS-site Brunssum

Tweede Kamer der Staten-Generaal

ieuwsbrief Jaargang 5 nummer 1 april 2013 In dit nummer Het doel van SNIV SNIV staat voor Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen.

Eikenprocessierups Rubriekhouder: Mw. Ir. A.G. Zijlstra, GGD regio Twente en GGD IJsselland, afdeling Milieu en Gezondheid )

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

grondig onderzoek milieu en gezondheid rond Corus

Gevaarlijk duo bedreigt varkenshouders

Product: Hydrazinehydraat 100%

BIJLAGE XV-RAPPORT. Samenvatting. Stofnamen: stoffen in gerecycleerde rubberkorrels die als instrooimateriaal in kunstgras worden gebruikt

Deze informatie is gemaakt door de Stomavereniging, in samenwerking met patiënten en verpleegkundigen.

ONDERZOEK EIGENSCHAPPEN RUBBERGRANULAAT SPORTVELDEN

Toolbox-meeting Gevaarlijke stoffen

Bijlage IX AARD DER BIJZONDERE GEVAREN TOEGESCHREVEN AAN GEVAARLIJKE STOFFEN EN PREPARATEN :

Meten van blootstelling aan MNO. NanoNextNL

Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje

Een legionella-infectie als vakantiesouvenir

M.J. Veldman-Ariesen, A. Haenen, J. Alblas, B.H.B. van Benthem. Referentiecijfers SNIV maart

Legionella pneumophila. S.G.S Vreden, MD, PhD

... Think safety! Werken met. Odorant. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Transcriptie:

Blauwalg in Nederland Gezondheidseffecten in een veranderend klimaat Ingmar Janse RIVM, Centrum Infectieziektenbestrijding Ingmar.janse@rivm.nl

Groei van blauwalgen Gunstige weersomstandigheden: Windstil Veel zonlicht (fotosynthese) Hogere temperatuur Nutriënten (vooral fosfaat) Productie van toxinen

Blootstellingsroutes Inslikken van verontreinigd water Huidcontact Inademen van besmette aerosolen

Mogelijke gezondheidseffecten door toxinen Toxinen Target Klachten hepatotoxinen lever leverschade, tumoren neurotoxinen neuromusculair systeem verlamming cytotoxinen lever, nieren celnecrose irriterende toxinen huid, slijmvliezen huidklachten, maagdarmklachten, tumoren Blauwalgen platform 14 april 2014 4

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 number of scum reports Worden mensen ook ziek? RIVM Zwemwaterenquête: provincies en GGD-en melden na afloop zwemseizoen incidenten watergerelateerde gezondheidsklachten vooral meldingen van aanwezigheid van blauwalgen geen meldingen van gezondheidsklachten toe te schrijven aan blauwalgen scum reports average temperature long term average temperature 45 19 40 18.5 35 18 30 25 20 15 10 17.5 17 16.5 16 15.5 15 5 14.5 0 Blauwalgen platform 14 april 2014 5 14

Internationale epidemiologie (1) Studie watertype / studie grootte Engeland, 1990, Philipp et al. meer 1992 n=246 Engeland, 1990, Philipp et al. 1992 3 meren n=319 belangrijkste bevinding milde gezondheidsklachten (luchtweg/maagdamklachten) geen blauwalg-specifieke klachten geen significante verschillen tussen wel en niet blootgestelde personen Engeland, 1990, Philipp &Bates 1992 Australië, 1992, El Saadi et al. 1995 Australie, 1995, Pilotto et al. 1997 Australie/VS, 1999-2002, Stewart et al. 2006 Canada, 2009, Lévesque et al. (2014) 2 meren n=363 rivier n=48 4 meren 1 rivier n=852 19 meren, rivieren, waterreservoirs n=1331 3 meren n=466 geen significante bevindingen milde gezondheidsklachten (griepachtig) na 2 en 7 dagen geen significant verschil zwemmers/niet-zwemmers na 7 dagen hogere kans op klachten bij zwemmers langer contact (> 1 h) met >5000 cellen/ml milde gezondheidklachten bij zwemmers (respiratoir, oog, oor, huid, maagdarm) significant vaker respiratoire klachten bij blootstelling aan water met hoge celdichtheden (> 12 mm 2 /ml) milde gezondheidsklachten alleen gastro-enteritis geassocieerd met contact met meren verhoogd risico bij hoge celtellingen geen relatie met microcystine concentratie Zwemwaterdebat blauwalgen 30 januari 2014 6

Internationale epidemiologie (2) Stewart et al. (2006): review van 50 anekdotische gevallen en case reports (1934-2003) Geen bewijs voor direct gezondheidseffecten (veel ontbrekende gegevens) Analytische onderzoekstechnieken ontoereikend bij oude gevallen Geen specifieke symptomen Beschreven symptomen: hooikoortsachtig, maag-darm, griepachtig, luchtwegklachten, huidklachten Deze kunnen ook door veel andere wateroverdraagbare ziekteverwekkers veroorzaakt worden Stewart et al. (2006). Recreational and occupational field exposure to freshwater cyanobacteria Zwemwaterdebat a review of anecdotal blauwalgen and case 30 januari reports, 2014 epidemiological 7 studies and the challenges for epidemiologic assessment (Environ Health 5:6)

Internationale epidemiologie (3) US Harmful Algal Bloom-Related Illness Surveillance System (HABISS) Verenigde Staten 2009-2011: 61 patiënten beschreven Geen bewijs voor direct gezondheidseffecten (veel ontbrekende gegevens) Zwemwaterdebat blauwalgen 30 januari 2014 8

Blauwalgenprotocol (conceptversie 2018)

Waarschuwingssyteem

Conclusies Weinig blootstelling bij mensen, maar ook veel ontbrekende gegevens Hoewel cyanotoxinen zeer krachtig zijn, hooguit milde gezondheidseffecten bij mensen waarneembaar Dus: Worden de risico s overschat? En/of: werkt het protocol goed en passen mensen hun gedrag goed aan?

Dank voor uw aandacht Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Centrum Infectieziektenbestrijding Ingmar Janse Ingmar.janse@rivm.nl