STUK 711 (2017-2018) Nr.1 VLAAMSE GEMEENSCHAPSCOMMISSIE DE RAAD ZITTING 2017-2018 12 JUNI 2018 STUDIEBEZOEK Gentse stadsbibliotheek De Krook en het filiaal te Ledeberg SAMENVATTEND VERSLAG namens de Commissie voor Cultuur, Jeugd en Sport uitgebracht door de heer Jef VAN DAMME Hebben aan de werkzaamheden deelgenomen: Vaste leden: de heer Jef Van Damme, voorzitter, de heer Stefan Cornelis, mevrouw Annemie Maes Ander lid: de heer Paul Delva Verontschuldigd: de heer René Coppens, mevrouw Cieltje Van Achter 1551
- 2 - Dames en Heren, De Commissie voor Cultuur, Jeugd en Sport organiseerde op 12 juni 2018 een studiebezoek aan de Gentse stadsbibliotheek De Krook en het bibliotheekfiliaal te Ledeberg. De raadsleden werden eerst in De Krook verwelkomd door de heer Krist Biebauw, directeur, en Nathalie De Neve, communicatieverantwoordelijke. Er werd een rondleiding gegeven waarbij werd uiteengezet hoe De Krook werkt, welke activiteiten en projecten worden georganiseerd. Na de rondleiding in De Krook vergezelt Katrijn Bombeke, teamcoach bibliotheekfilialen, de raadsleden naar het bibliotheekfiliaal in Ledeberg. De heer Jef Van Damme wordt aangeduid als verslaggever. 1. Toelichting en rondleiding door de heer Krist Biebauw, directeur, en Nathalie De Neve, communicatieverantwoordelijke De heer Krist Biebauw legt in het kort de werking van De Krook uit. De nieuwe locatie van de stadsbibliotheek werd geopend op 10 maart 2017. In totaal werken er 125 medewerkers in de hoofdbibliotheek en de 14 filialen. Hoe worden deze 14 filialen aangestuurd vraagt commissielid Stefan Cornelis (Open Vld). Deze filialen worden volgens de directeur allemaal rechtstreeks aangestuurd vanuit de hoofdbibliotheek. In het eerste werkjaar waren er net geen 2 miljoen bezoekers. Er zijn meer dan 7.000 bezoeken per dag. De filialen werken op kleinschaliger vlak en streven naar een goede integratie van de buurt. Sommige filialen hebben ook een spelotheek in hun gebouw. Het profiel van de bezoekers aan de filialen en de hoofdbibliotheek verschilt ook erg. De filialen richten hun werking vooral op de scholen, families, de buurt of mensen die niet goed ter been zijn. De hoofdbibliotheek is heel erg in trek bij studenten en volwassenen. Net zoals in Muntpunt wordt de bibliotheek tijdens de blok- en examenperiode overstelpt door studenten die er komen studeren. Daarnaast werkt De Krook met een aantal structurele partners zoals bv. Vormingplus, De Stap - Open Onderwijshuis Oost-Vlaanderen, de Wetswinkel, de Universiteit van Gent en imec, dat volop inzet op digitaal onderzoek en het stimuleren van ondernemerschap. De structurele partners hebben allemaal een plaats gekregen in de nieuwbouw. In de bibliotheek is er heel veel ruimte beschikbaar voor inbreng van buitenaf, vergelijkbaar met Muntpunt. Commissielid Annemie Maes (Groen) vraagt of iedereen de toiletten gratis kan gebruiken. Dit kan, maar er is een groot tekort aan toiletten volgens de heer Krist Biebauw. Bij de ontwikkeling van het concept werd uitgegaan van 2.000 tot 3.000 bezoeken per dag. In werkelijkheid is dit aantal verdrievoudigd. Het aantal toiletten is niet voorzien op het aantal bezoekers en daarom werden de personeelstoiletten op enkele verdiepingen opengesteld.
- 3 - Vervolgens vraagt commissielid Stefan Cornelis (Open Vld) hoe de directeur en de communicatieverantwoordelijke worden aangestuurd, via de stad Gent of via de Vlaamse Gemeenschap? Hoe verloopt het contact met de Vlaamse Gemeenschap? Hoe werkt het bestuur van De Krook? Wij zijn stadsambtenaren en worden aangetuurd door de schepen voor cultuur zeggen de heer Krist Biebauw en mevrouw Nathalie De Neve. Alle medewerkers van De Krook en de filialen zijn eveneens stadsambtenaren. Op regelmatige basis vinden vergaderingen plaats tussen de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse bibliotheken. De relatie met de Vlaamse Gemeenschap is goed. De budgetten voor de bibliotheken verlopen sinds de laatste staatshervorming via het gemeentefonds, dus de middelen komen niet meer rechtstreeks van de Vlaamse overheid. Vroeger was er een raad van bestuur, maar nu ligt de organisatie en het beheer van de Gentse bibliotheken volledig in handen van de schepen van cultuur. Hij, of in sommige gevallen de gemeenteraad, beslissen over de werking en het personeel van de bibliotheken. De bibliotheken zijn allemaal stadsdiensten. Commissievoorzitter Jef Van Damme (sp.a) vraagt of dit geen logge manier van werken is. Dat hangt er vanaf volgens de directeur. Alles hangt af van de ruimte die er gegeven wordt en het vertrouwen dat er is vanuit het stadsbestuur. Op financieel vlak is deze manier van werken alleen maar een positieve vooruitgang. Commissielid Annemie Maes (Groen) vraagt of de medewerkers ingezet kunnen worden in een heel andere dienst van de stad. Inderdaad, zegt de heer Krist Biebauw. Stadsambtenaren hebben werkzekerheid, maar geen functiezekerheid. Hij benadrukt wel dat er een tandje bijgestoken moet worden op het vlak van aanwervingen. Openstaande vacatures blijven redelijk lang oningevuld. Voor de opening van het nieuwe gebouw werd uitgebreid overlegd met de vakbonden over de nieuwe openingsuren, de balans privé-werk enz. Een goede communicatie en samenwerking is heel belangrijk. De openingsuren van de hoofdbibliotheek werden fors uitgebreid. De filialen zijn meestal 11-12 uur per week open. De scholenwerking wordt hierin niet mee gerekend. Activiteiten voor scholen worden meestal buiten de openingsuren georganiseerd. 14 filialen is volgens de directeur veel. Dit is een historische erfenis en het ligt moeilijk om filialen te sluiten. Er werken ook maar 1, 2 of maximum 3 personen in een filiaal, afhankelijk van de grootte. De filialen beslissen niet over hun eigen collecties. Alles wordt centraal besproken en geregeld. Ze hebben wel autonomie in het inrichten van het filiaal en ze geven sterke signalen en richtlijnen over wat voor hen belangrijk is. De filialen zijn opgedeeld in 3 clusters met elk een eigen coach. Op deze manier kan er veel informatie en expertise onderling worden uitgewisseld. Een keer in de maand komen alle medewerkers van een cluster samen en worden op de hoogte gebracht van wat er gebeurt in De Krook en in het netwerk. Hebben de medewerkers een diploma van bibliothecaris, vraagt commissielid Stefan Cornelis (Open Vld). Dit hoeft niet meer, laat de heer Krist Biebauw weten. De meeste nieuwe medewerkers hebben geen akte van bekwaamheid. Er wordt momenteel wel samengewerkt met de Gentse bibliotheekschool om te kijken welke modules aangeboden kunnen worden aan personeelsleden die geen bibliotheekdiploma of bibliotheekervaring hebben. Momenteel heeft nog ¾ van de personeelsleden een akte van bekwaamheid.
- 4 - Volgens mevrouw Annemie Maes (Groen) was er ten tijde van de oude bibliotheek een tendens dat het aantal bezoeken fors daalde. Dit klopt, zegt de directeur. Op een gegeven moment waren er nog maar 1.800 bezoekers per dag. Het aantal leningen daalde dus heel erg. Er zijn verschillende redenen waarom het aantal bezoeken sinds de nieuwbouw zo sterk is gestegen. In de oude bibliotheek was de kinder- en jongerenafdeling heel beperkt. In het nieuwe gebouw beschikken ze elk over een eigen verdieping. Deze 2 afdelingen kennen nu een groot succes. De filialen hebben niet echt nadeel ondervonden door de opening van een nieuwe hoofdbibliotheek. Het filiaal dat heel dicht bij de hoofdbibliotheek ligt, kent een kleine achteruitgang in haar bezoekersaantallen. De andere filialen hebben eerder een positieve impuls gekregen. Dit komt in grote mate door het creëren van het netwerk en de bijhorende communicatie die werd gevoerd. Alle filialen maken gebruik van hetzelfde logo. De nieuwe huisstijl werd reeds voor de opening van het nieuwe gebouw in de filialen geïntroduceerd. Raadslid Paul Delva (CD&V) vraagt of er ook een collectie anderstalige boeken is en of dit uitbreiding neemt. Dat varieert van taal tot taal, zegt de directeur. De Engelstalige boeken vormen de meerderheid. Daarnaast zijn er Franse, Duitse en Spaanse boeken. Het aantal Turkse en Arabische boeken neemt af. Het probleem hierbij is dat het moeilijk is om boeken te selecteren en leveranciers te vinden. Vervolgens merkt commissielid Annemie Maes (Groen) op dat er voldoende security aanwezig is en dat deze taak door een extern bedrijf wordt vervuld. Sinds de verhuis is er weinig criminaliteit of agressie. Dit was volgens de directeur in het vorige gebouw wel het geval. Ten slotte vraagt de commissievoorzitter Jef Van Damme (sp.a) waarom er voor tapijt werd gekozen. De gekozen vloer is ideaal voor de akoestiek en is volgens de heer Biebauw geen tapijt, maar kunststof. De vloer bestaat uit losse delen die makkelijk verwijderd kunnen worden voor technische aanpassingen. Mevrouw Nathalie De Neve, communicatieverantwoordelijke, leidt de delegatie verder rond in het gebouw. In 2009 werd gestart met de plannen voor de nieuwe bibliotheek. De realisatie van het hele project heeft geduurd tot 2017. De verhuis van de bibliotheek is ook volledig samengevallen met het herdenken van het concept bibliotheken. De Krook is de naam van de bibliotheek, maar ook van een grootschalig stadsvernieuwingsproject dat kennis, cultuur en innovatief ondernemerschap bundelt, en een ontmoetingsplek vormt voor alle Gentenaars. De infrastructuur aan een bocht ( krook ) in de Schelde omvat onder meer de nieuwe stadsbibliotheek, labo s en kantoren van de Universiteit Gent en imec, een café en groenzones. Vanaf 2020 komen daar met de renovatie van het Wintercircus ook nog hubs voor innovatieve economie, een ondergrondse concertzaal, een café en een dakrestaurant bij. Het openbaar domein rond De Krook wordt verder afgewerkt met onder meer de heraanleg van groene kades, de aanleg van de Steve Bikobrug die De Krook met de Brabantdam verbindt en de heraanleg van de Grote Huidevettershoek en Platteberg. De Krook is zowel vanbinnen als vanbuiten opgebouwd in beton, staal en glas. De buitenkant ziet er robuust en industrieel uit als verwijzing naar het industrieel erfgoed en verleden. Er werd ook vooral gekozen voor duurzame en tijdloze materialen.
- 5 - Commissielid Annemie Maes (Groen) vindt dat er heel weinig kleur is. Het uitgangspunt was volgens de spreker dat de kleur moet komen van de boeken en de mensen. Bovendien werd alles voorzien om ervoor te zorgen dat de akoestiek perfect is. In de bibliotheek is er ruimte genoeg en wordt er voldoende aandacht besteed aan tentoonstellingen. De Krook wil tegemoetkomen aan de verwachtingen van de 21 e -eeuwse Gentenaar, door haar aanbod nog actiever te presenteren via uitnodigende stand- en presentatiemeubelen, en door heldere oriëntatie te voorzien onder meer in de vorm van 72 schermen onder andere in de liften en de boekenrekken. Een andere permanente bewoner van De Krook is imec, dat volop inzet op digitaal onderzoek en het stimuleren van ondernemerschap. Een tool van dit bedrijf is de DataWall. De Krook heeft, naast de universiteit van Gent en imec, nog een aantal andere structurele partners zoals bv. Vormingplus, CLB, Digitaal.Talent@Gent, De Stap - Open Onderwijshuis Oost-Vlaanderen en de Wetswinkel. Deze organisaties bevinden zich op de 2 de verdieping. Het magazijn is in tegenstelling tot wat iedereen denkt niet in de kelder, maar op de 3 de verdieping. De 4 de verdieping is niet toegankelijk en hier bevinden zich de kantoren van de bibliotheek, Cultuurconnect, UGent en imec. Sinds de verhuis bevindt de kindercollectie zich op -1, een hele verdieping alleen voor de kinderen. Naast een ruime collectie boeken en een speelhoek kunnen kinderen gebruikmaken van Bieblo, een nieuwe visuele en digitale toepassing voor kinderen tussen 7 en 11 jaar, met een overzicht van (aanwezige) leesboeken. Voor volwassenen is er de Krook Bib app. Via deze app kan je Leestips-op-maat krijgen, waarbij je gepersonaliseerde leessuggesties ontvangt op basis van eerder leengedrag en leesvoorkeuren. Op -2 bevindt zich een gloednieuwe Jongerenbibliotheek. Deze werd in overleg met jongeren ingericht. Naast de jongerenafdeling brengt UGent onder meer de vakgroep Communicatiewetenschappen onder op deze verdieping. Zo is er hun Audiovisueel Centrum, een splinternieuw Co-creatie lab en een Media Experience lab terug te vinden. Ten slotte zijn er heel wat leeshoeken en rustige lees- en studieplekken in De Krook. 2. Toelichting in het bibliotheekfiliaal te Ledeberg door mevrouw Katrijn Bombeke, teamcoach Het filiaal in Ledeberg is een van de 14 filialen die allen afhangen van De Krook. Er is ook een 15 de filiaal namelijk een mobiele bus, burgerloketbus, dat een mobiel uitleenpunt is en ook identiteitskaarten levert. Deze bus circuleert vooral in de kanaaldorpen. De uitleencijfers zijn spijtig genoeg niet om over naar huis te schrijven dus de bus als uitleenpost staat momenteel ter discussie.
- 6 - Ledeberg is een van de filialen uit de 19 de- eeuwse gordel. Het is een wijk die is opgekomen ten tijde van de Industriële Revolutie. Het is een buurt met heel veel arbeiderswoningen, woningen in slechte staat en goedkopere woningen. Er wonen veel mensen van andere origine. Tot voor enkele jaren functioneerden de filialen enkel als uitleenpost en werden er geen andere activiteiten georganiseerd. Dit is nu heel anders. Er zijn 3 teamcoaches, elk verantwoordelijk voor een aantal filialen. Zij zorgen voor de doorstroming van activiteiten en informatie en voor de communicatie tussen de filialen en De Krook. Als er vanuit De Krook een project wordt aangeboden, bekijken de teamcoaches in welke filialen dit project kan uitgevoerd worden. Projecten worden centraal aangestuurd vanuit De Krook. Er wordt getracht om zoveel mogelijk samen te werken met partners uit de buurt. Aangezien mevrouw Katrijn Bombeke in de bibliotheek van Ukkel heeft gewerkt, vraagt commissielid Annemie Maes (Groen) haar wat de belangrijkste verschillen zijn tussen de Brusselse en Gentse bibliotheken? Het grootste verschil ligt volgens mevrouw Katrijn Bombeke in het feit dat Gent 1 stad is en alle bibliotheekfilialen hangen af van de stad. In Brussel hangen de bibliotheken af van de gemeente waar ze gevestigd zijn. Bovendien kopen de Gentse filialen zelf geen boeken aan. In de Brusselse bibliotheken kan een bibliothecaris zelf boeken aankopen met een beschikbaar budget. De Gentse bibliotheken beschikken over een collectie. Dit wil zeggen dat een aangekocht boek naar een ander filiaal verhuist als het voldoende uitgeleend is of als er in een ander filiaal vraag naar is. Het nadeel is dat voor deze laatste service veel moet worden betaald. Het uitlenen, verlengen enz. van boeken is daarentegen volledig gratis. Raadslid Paul Delva (CD&V) vraagt welk gevoel de opening van De Krook bij de andere filialen heeft opgeroepen. De meeste aandacht gaat naar De Krook en volgens de teamcoach hebben sommige filialen wel het gevoel van: en wij? Er is soms ook een vertekend beeld. De Krook is een bvba en heeft extra budget om bepaalde projecten uit te werken. De filialen zijn geen bvba s. Naar de toekomst toe is het wel de bedoeling dat de technische snufjes uit De Krook ook in de filialen worden geïnstalleerd. Bovendien kan een uitgeleend boek nu in eender welk filiaal worden binnengebracht. Dit was vroeger niet mogelijk. Tijdens de rondleiding in De Krook liet mevrouw Neve verstaan dat niet alleen De Krook een stijgend aantal bezoekers heeft. Ook het aantal bezoeken in de filialen is gestegen. Commissielid Annemie Maes (Groen) vraagt wat de verklaring hiervan is. Het imago van De Krook en het netwerk heeft een enorme impact gehad op de bezoekers, denkt mevrouw Bombeke. De filialen zijn eerder familiebibliotheken. Studenten en volwassenen gaan eerder naar de hoofdbibliotheek.
- 7 - Het aantal schoolbezoeken is erg toegenomen. Mede onder invloed van de begeleiding en coördinatie vanuit De Krook. Kinderen komen met de school naar de bibliotheek en moedigen hun ouders meer en meer aan om ook buiten de schooluren naar de bibliotheek te komen. Is het de bedoeling dat elke school naar de bibliotheek komt, vraagt de heer Delva (CD&V). Toch zeker de scholen uit de buurt, zegt mevrouw Bombeke. Commissievoorzitter Jef Van Damme (sp.a) vraagt of het makkelijk is om bv. lezingen te organiseren buiten de openingsuren. Dit kan, maar wordt niet veel gedaan, zegt de gastspreker. Kan er een overzicht van het aantal bezoekers in de filialen worden bezorgd, vraagt de commissievoorzitter. Raadslid Paul Delva (CD&V) merkt eveneens op dat Brusselse bibliotheken een sterke eigen werking hebben. Het aantal lokale activiteiten stijgt in alle bibliotheken. Dit is precies niet het geval in de Gentse bibliotheken. In Ledeberg wordt de voorste ruimte van het gebouw ter beschikking gesteld van activiteiten georganiseerd door buurtwerkingen. Dit idee wordt volgens mevrouw Bombeke sterk aangemoedigd door de teamcoaches. Deze ruimte wordt niet verhuurd aan individuele personen voor bv. een babyborrel of verjaardagsfeestje. Daarnaast is er ook een spelotheek in het bibliotheekgebouw. Commissielid Annemie Maes (Groen) heeft de indruk dat er niet veel geïnvesteerd wordt in de infrastructuur van de filialen. Dit is een verkeerde indruk volgens mevrouw Bombeke. Er zijn enkele filialen die helemaal vernieuwd zijn. De overige filialen volgen nog. De voorzitter, De verslaggever, Jef VAN DAMME