Verslag activiteiten Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen 2008 De Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen is eind 2005 opgericht om te sturen naar zo veilig en efficiënt mogelijk betaalgedrag. De maatschappelijke kosten van het betalingsverkeer moeten omlaag, rekening houdend met de belangen van alle partijen en de veiligheid van het betalingsverkeer. Daarbij gaat het met name om het stimuleren van elektronische betaalmiddelen (met name pinnen) en het terugdringen van het gebruik van contant geld. In 2008 is het aantal pinbetalingen met 10,6% gestegen naar 1,756 miljard. De Stichting streeft naar 2,33 miljard pinbetalingen eind 2010. In de Stichting werken de volgende partijen samen: 1. alle banken verenigd in de Nederlandse Vereniging van Banken; 2. alle retailers georganiseerd via Platform Detailhandel Nederland, Koninklijke Horeca Nederland of één van de brancheorganisaties voor de benzinestations (VNPI, Beta, Bovag). De Stichting werkt aan de hand van een meerjarenplan dat loopt tot eind 2010 (zie: www.efficientbetalen.nl/stichting/activiteiten). In dit verslag wordt teruggeblikt op de activiteiten die zijn uitgevoerd in 2008 en summier vooruitgekeken naar 2009. Slimme PINpakketten Inhoud Slimme PINpakkettten Subsidie HFT201 Supermarktcampagne Besparen door meer pinverkeer Steeds meer Franchisers op PoIP Activiteiten met branches Kwetsbare gebieden A dam Project optimalisatie pinketen In 2009 1 2 3 5 5 6 6 7 7 Consumenten moeten op zoveel mogelijk locaties met hun pinpas terecht kunnen. Hierdoor kunnen zij zich permitteren om alleen met plastic geld op pad te gaan en hoeven ze niet meer iedere keer contant geld op te nemen bij een geldautomaat. Dat is niet alleen efficiënter voor consumenten, ondernemers en banken, maar ook veel veiliger. De Stichting presenteert sinds april 2007 alle pakketten die slim genoeg zijn op Slimmepinpakketten.nl. Bovendien gaf de Stichting ondernemers die een slim pakket afnemen een subsidie van 100,-. De actie was aanvankelijk gelimiteerd tot 10.000 subsidies, maar bleek zo goed aan te slaan dat zij is verlengd tot eind 2008. De actie is onder de aandacht gebracht door free publicity-activiteiten (bijvoorbeeld de uitreiking van het 10.000ste pakket), advertenties in vakbladen en communicatie via brancheorganisaties. Ook de leveranciers van de pakketten hebben uiteraard volop gewezen op de subsidiemogelijkheden. 1
Om enerzijds het aantal pinapparaten te vergroten en anderzijds meer ondernemers te stimuleren over te stappen op een efficiënte en bijdetijdse ADSL-oplossing, heeft de Stichting eind 2006 marktpartijen opgeroepen om Slimme PINpakketten te ontwikkelen en bij haar bekend te maken. Onder Slimme PINpakketten verstaat de Stichting pakketten die minimaal bestaan uit een betaalterminal en een telecomverbinding die in één keer bij een leverancier kan worden afgenomen tegen transparante en gunstige voorwaarden. Dertien leveranciers hebben aan de oproep van de Stichting gehoor gegeven. Uiteindelijk hebben bijna 18.000 ondernemers een subsidieaanvraag ingediend. Daarvan kwam bijna tweederde (62%) van bedrijven die daarvoor nog geen pin accepteerden. Deze bedrijven zijn mede door de subsidie over de streep getrokken. Niet alleen de horeca en detailhandel maakten gebruik van de subsidie, maar ook veel gemeenten, artsen, taxi s en ambachtelijke bedrijven. Van de marktkooplieden die nu een pinautomaat hebben staan maakte ruim de helft gebruik van de subsidieregeling. Bij de afsluiting van de subsidiemaatregel eind 2008 constateert de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen dat het aantal betaalautomaten het afgelopen anderhalf jaar fors is toegenomen. Toen de subsidieregeling werd ingevoerd konden consumenten bij 216.000 betaalautomaten terecht, nu bij 234.000. Dat is een stijging van ruim 8%. De stijging komt niet volledig op het conto van de regeling, maar het initiatief gaf veel aanleiding tot communicatieactiviteiten waardoor ondernemers op het idee werden gebracht om een pinapparaat te kopen, binnen of buiten het SlimPINpakketaanbod om. Ook zijn door het initiatief veel leveranciers met elkaar in contact gekomen, die vervolgens gezamenlijk de markt konden benaderen. Ondernemers kunnen ook na het stoppen van de subsidieregeling een Slim PINpakket kopen. Ook zonder subsidie is dat een prima aankoop. Subsidie in verband met vroegtijdige vervanging betaalterminal HFT 201 Omwille van de veiligheid heeft Currence in 2007 besloten dat het veiligheidscertificaat van betaalautomaten van het type HFT 201 per 1 juli 2008 vervalt. Dit betekende dat alle ruim 35.000 HFT 201 betaalautomaten uiterlijk 30 juni 2008 vervangen moesten zijn. Gezien de toenemende fraude die via het genoemde type betaalautomaten plaatsvindt waren alle betrokken partijen gebaat bij een zo spoedig mogelijke uitfasering van de HFT 201, ook als deze terminal daarmee korter dan de gegarandeerde levensduur van vijf jaar zou meegaan. Vanwege het niet beschikbaar zijn van vervangende terminals en wegens de complexiteit van implementatieprocessen is voor bepaalde ondernemers de deadline van 30 juni 2008 verschoven. Belangenbehartigers van ondernemers, in het bijzonder het Platform Detailhandel Nederland en Koninklijke Horeca Nederland, hebben daarom aangedrongen op een regeling om eigenaren van vervroegd af te schrijven HFT201 betaalautomaten tegemoet te komen. Dit heeft er onder andere toe geleid dat de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen eenmalig een budget ter beschikking heeft gesteld. In 2008 konden ondernemers die tussen 1 juli 2003 en 31 juli 2007 een HFT201 betaalautomaat nieuw hadden aangeschaft bij de Stichting subsidie aanvragen. Daarbij gold het principe: op = op en behandeling van aanvragen op volgorde van binnenkomst. De betreffende ondernemers werden hiervan persoonlijk via brieven op de hoogte gesteld. Al binnen twee weken na publicatie van de subsidieregeling werd het maximale subsidiebedrag overtekend. Vanaf dat moment werden zogenoemde reservesubsidienummers toegekend. Aan degenen die zo n 2
nummer toegewezen kregen, werd aangegeven dat niet zeker was of er wel voldoende budget was om hen te helpen. De Stichting maakte na de zomer de balans op en besloot ook ondernemers met een reservenummer subsidie uit te keren. Het budget werd hiertoe verruimd naar 1,8 miljoen euro. Ultimo 2008 zijn de meeste HFT201-terminals vervangen en heeft ruim 70% van de ondernemers die een aanvraag hebben ingediend hun subsidie ontvangen. Bij aanvragen die afgewezen zijn ontbrak meestal bewijsmateriaal of bleek de te vervangen HFT201 geen nieuw aangeschafte terminal te zijn. Er is nog budget gereserveerd voor een beperkt aantal grootwinkelbedrijven die hun terminals in het voorjaar van 2009 zullen vervangen. Supermarktcampagne Klein bedrag? PINnen mag! Supermarkten zijn goed voor ruim een derde van het totale aantal pintransacties. In supermarkten wordt al heel veel gepind, maar begin 2008 moest worden geconstateerd dat nog steeds ruim de helft van de transacties contant ging. Het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL), Currence (merkeigenaar van pin) en de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen sloegen de handen ineen om dit te veranderen. Er is een gezamenlijke campagne opgezet met als boodschap naar klanten: Klein bedrag? PINnen mag! Centraal in de campagne stond een TV-commercial van Currence namens de gezamenlijke supermarkten die sinds 1 september 2008 regelmatig is uitgezonden. Consumenten werden daarnaast met de boodschap geconfronteerd door Point-of-Sale materiaal in alle supermarkten en door opmerkingen van caissières op het afrekenmoment. Hieraan ging een grote interne campagne vooraf om supermarkten te stimuleren actief mee te doen, hun medewerkers te instrueren en Point-of-Sale materiaal te bestellen. Deze interne campagne is met name door de Stichting uitgevoerd en bestond uit de volgende onderdelen: - een luchtig en attractief voorlichtingspakket voor alle supermarkten om medewerkers de achtergrond en de opzet van de campagne uit te leggen. Het pakket bestond uit een folder voor de bedrijfsleider over de campagne, een leuke korte instructiefilm voor supermarktmedewerkers Pinnen met sterren, een set leaflets voor medewerkers en een drietal posters om in de personeelsruimte op te hangen. Centraal in het pakket stonden bekende Nederlanders: Estelle Gullit en illusionist Hans Klok. Nagenoeg alle supermarkten hebben dit pakket naar hun vestigingen verspreid. 3
- een centrale bestelmodule om instore pinpromotiemateriaal aan te vragen. Het promotiemateriaal bestond uit buttons, beurtbalkjes, raamstickers (dubbelzijdig), gewone stickers, een grote en een kleine poster, een pinkaart voor op de betaalautomaat en winkelwagenmuntjes. Supermarkten konden centraal opgeven via welke dragers ze de slogan Klein bedrag? PINnen mag! in hun vestigingen wilden promoten en aantallen en afleveradressen opgeven. Er zijn veertig pallets materiaal verstuurd naar verschillende distributiecentra. - aanbieden en ondersteunen van PIN&WIN-acties. Supermarkten werden in de gelegenheid gesteld PINnende consumenten in aanmerking te laten komen voor aantrekkelijke prijzen. Acht formules gingen op dit aanbod van Currence in. Naar de klant toe werkte de actie als volgt: klanten konden via de website van de supermarkt naar de (in de huisstijl van de betreffende supermarkt uitgevoerde) PIN&WIN-module. Zij moesten hun pinnummer invullen om kans te maken op één van de prijzen. Aan het einde van de actieperiode trok een notaris de winnaars en kregen de winnaars bericht. De Stichting heeft ondernemers geholpen free publicity te genereren rondom deze actie. - beloning voor de actiefste promotors. Diverse supermarktformules maakten gebruik van het aanbod vanuit de campagne om de meest actieve vestigingen te belonen. De prijzen zijn inmiddels uitgereikt aan ruim tweehonderd vestigingen: geld voor de personeelspot ( 500,-), PINblauwe zitzakken. Uit deze winnaars is ook weer een aantal vestigingen geselecteerd waarvan het personeel naar een van de drie feestelijke voorstelling van illusionist Hans Klok mocht aan het einde van 2008. In totaal bezochten ongeveer 1400 medewerkers de voorstellingen. De Stichting heeft bovenstaande campagneonderdelen samen met het CBL en Currence onder de aandacht gebracht van alle supermarktformules. Dit gebeurde tijdens bijeenkomsten, via de vakpers, direct mail en door actieve benadering via de telefoon en e-mail. Dit resulteerde erin dat de gehele branche meedeed, inclusief discounters, supermarkten met een buitenlandse moeder en supermarkten met veel kleine aangesloten franchisers. Alle promotie op de televisie, op de winkelvloer en free publicity leidde ertoe dat consumenten inderdaad vaker betaalden met hun pinpas. Al in september kon een mooie groei van de pincijfers in de supermarktbranche worden gemeten (bijna 15% t.o.v. september 2007). Ook het aantal pintransacties bij kleine aankopen steeg flink. De maanden daarna zette de trend door. Over heel 2008 haalden de supermarkten een pinstijging van 13% en een daling van het gemiddelde gepinde bedrag van 31,05 in 2007 naar 30,33 in 2008. Herhaling van de boodschap is nodig om nog meer contante transacties om te zetten naar pin: vandaar dat Klein bedrag? PINnen mag! zowel op TV als via uitingen in de supermarkten nog regelmatig te zien zullen 4
zijn. De supermarkten hebben overigens aangekondigd dat zij ernaar streven op termijn helemaal cashloos te worden en zij hebben een taskforce ingesteld om na te denken hoe dit kan worden gerealiseerd. Besparen door meer pinverkeer In 2007 heeft onderzoeksbureau EIM in opdracht van de Nederlandsche Bank en de gezamenlijke toonbankinstellingen een onderzoek uitgevoerd naar de kosten van het toonbankbetalingsverkeer. Daaruit kwam naar voren dat op macroniveau zeker kostenbesparingen mogelijk zijn als door de consument substantieel meer elektronisch betaald wordt. In het bijzonder pintransacties kunnen voordelig zijn ten opzichte van contant betalen. Om na te gaan hoe meer pinnen uitpakt voor individuele ondernemers heeft EIM in opdracht van de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen tien casestudies uitgevoerd. De uitkomst is dat het betalingsverkeer voor ondernemers in vrijwel alle situaties en branches goedkoper wordt als er meer met de pinpas wordt afgerekend en minder contant. Zeker als het pinverkeer via een breedbandverbinding loopt. De besparingen variëren per situatie. Voor sommige voorbeeldbedrijven lopen de besparingen op tot enkele procenten van de omzet. In harde euro s gaat het voor een gemiddelde onderneming in alle onderzochte brancheclusters minimaal om een besparing van duizend euro per jaar op een kostenpost voor betalingsverkeer van - ook voor bedrijven met een kleine omzet - minimaal 5.500 euro. Bij de nettowinstmarges die in de sectoren detailhandel, horeca en benzinestations gelden is dit zeker een niet te verwaarlozen voordeel. Het rapport is te downloaden via www.efficientbetalen.nl en daarnaast zijn alle afzonderlijke voorbeelden ontsloten op www.slimpinverkeer.nl Steeds meer franchisebedrijven pinnen via breedband De Stichting brengt bij ondernemers onder de aandacht dat ze vanaf een redelijk aantal pintransacties per maand (pakweg 250) beter een flatfee breedbandverbinding kunnen nemen. Dat is sneller en goedkoper. De meeste grootwinkelbedrijven en benzinestations pinnen al op die manier. Aan franchiseorganisaties is in 2006 en 2007 uitvoerig voorlichting gegeven over de mogelijkheden. Sindsdien volgt adviesbureau Koelewijn & Partners op verzoek van de Stichting de ontwikkelingen. Koelewijn rapporteerde eind 2008 dat franchiseorganisaties op dit gebied grote stappen hebben gemaakt. Veel franchiseorganisaties die tot de doelgroep behoren (actief in de detailhandel food, detailhandel non food of horeca) hadden in 2007 het goede voornemen om over te stappen op pinnen over IP (45%), slechts weinigen deden het al (19%). Eind 2008 blijken de goede voornemens veelal in daden te zijn omgezet. De inschatting is dat inmiddels 54% van de franchiseformules over IP pint.. Plannen om over te stappen hebben momenteel 15% van de franchiseformules. 5
Activiteiten in samenwerking met brancheorganisaties en vakbladen MKB-ondernemers zijn niet altijd goed op de hoogte van de keuzemogelijkheden als het gaat om pinnen, toekomstige ontwikkelingen op het gebied van betalingsverkeer, de kosten van pinnen en nuttige informatiebronnen. Vandaar dat de Stichting samenwerkingsprojecten opzet met brancheorganisaties om ondernemers beter voor te lichten. In de regel wordt in het kader van zo n project een branchespecifieke voorlichtingsbrochure gemaakt, voorafgegaan door en gevolgd door artikelen in vakbladen. Soms ook besteedt een brancheorganisatie aandacht aan pinnen op een vakbeurs of op ledenbijeenkomsten. In 2008 hebben in de volgende branches in samenwerking met de brancheorganisaties specifieke voorlichtingsactiviteiten plaatsgevonden: Bakkersbranche AGF-branche Drogisterijbranche Fotobranche Gemengde branche Kappersbranche Speelgoedbranche Videothekenbranche Zelfstandige levensmiddelenbranche/ reform/kaas/delicatessen Daarnaast zijn boodschappen over pinnen via ADSL en/of de subsidieregel Slimme PINpakketten via vakbladen verspreid. Er is onder andere geadverteerd in vakbladen voor: Bakkersbranche Bloemistenbranche Horecabranche Slagersbranche Slijtersbranche Tabaksbranche Taxibranche Tweewielerbranche Visbranche Kwetsbare gebieden Amsterdam In september 2007 is - met veel aandacht van de media - de proef met gratis pinnen voor kwetsbare bedrijven in Amsterdam van start gegaan. Deze proef telt 21 deelnemers en heeft heel 2008 gelopen. Uit een tussenevaluatie van deze zomer bleek dat de betrokken ondernemers in het algemeen positief tegenover pinnen staan, al werd er ook gemopperd over kosten en problemen bij de installatie. Vrijwel geen van de ondernemers ziet dat de veiligheid toeneemt als gevolg van pinbetalingen. Noch voor zichzelf of de medewerkers, noch voor de klanten. Ondernemers denken wel dat de veiligheid in Amsterdam als geheel zal toenemen op het moment dat er overal meer gepind wordt. Ondernemers zien dus een toegevoegde waarde voor pinnen in relatie tot veiligheid op macroniveau, maar niet op microniveau. 6
Project Optimalisatie pinketen De Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen heeft McKinsey & Company opdracht gegeven voor het project Procesanalyse en verbetering pinnen in Nederland. Aanleiding hiertoe is enerzijds de zorg van de Stichting over het achterblijven van de uitrol van breedband slimme PINpakketten. Anderzijds wil de Stichting, gezien de grote te verwachten aantallen installaties de komende jaren en de steeds groter wordende afhankelijkheid van elektronisch betalen, ertoe bijdragen dat de pinketen nog robuuster wordt zodat installaties van breedbandpinnen soepeler verlopen en het pinverkeer zo min mogelijk verstoord wordt. De Stichting is met de betrokken leveranciers in overleg getreden. Geconcludeerd is dat ieder een eigen beeld heeft van mogelijke verbeteringen, waardoor een grondige analyse op zijn plaats is. Vandaar dat de Stichting McKinsey heeft gevraagd om een grondige doorlichting van de keten en adviezen voor verbetering. Het project is op 1 december 2008 gestart en zal volgens planning in maart 2009 worden afgerond. Alle stakeholders worden bij het project betrokken. Zij hebben zitting in de Stuurgroep, het Kernteam en/of in een van de werkgroepen. In 2009 De Stichting zet haar activiteiten voort volgens de lijnen geschetst in het Activiteitenplan 2008-2010. Dit betekent onder andere dat de supermarktcampagne een vervolg krijgt. Daarnaast wordt Klein bedrag? PINnen mag! gestimuleerd in een aantal andere branches in zowel het grootwinkelbedrijf als het midden- en kleinbedrijf. De eerste branche wordt de drogisterijbranche. In samenwerking met brancheorganisaties zal nog meer voorlichting plaatsvinden, onder andere in de horeca. Daarbij zullen de resultaten van het EIM-onderzoek, dat uitwijst hoe duur contant voor ondernemers is en dat zij kunnen besparen door pin verder te stimuleren, een belangrijke rol spelen. De proef kwetsbare gebieden in Amsterdam wordt afgerond. Er zullen in andere gebieden mogelijk andersoortige pinproeven worden gehouden. De Stichting is ten slotte benieuwd naar de resultaten van het onderzoek naar de pinketen door McKinsey en zal zich er stevig voor inzetten dat partijen met de aanbevelingen aan de slag gaan, zodat de pinketen weer optimaal functioneert en er rondom storingen sneller en betere informatie komt voor pinacceptanten. 7