Erfgoedinstellingen en auteursrecht: Ken je strategie! KVAN dagen 2015 PAUL KELLER, AMERSFOORT, 9 JUNI 2015
Auteursrecht en erfgoedcollecties Op veel werken in de collecties van erfgoedinstellingen rust auteursrecht van derden, en zonder toestemming van deze rechthebbenden mogen deze werken niet online gepubliceerd worden. Voor het publiceren van werken waar geen auteursrecht meer op zit en metadata (waarvan het auteursrecht in de regel van de instellingen is) is geen toestemming van derden nodig, dus daar gaan we het hier niet over hebben.
Auteursrecht duurt (te) lang 1854 1944 2015 90 jaar max 70 jaar PMA levensverwachting
1. Wat is het probleem?
Wij bevinden ons midden in een van de meest fundamentele transformaties van de erfgoedsector.
Lizzy Jongma: Digitaliseren is onontkoombaar. Publiek wil de collecties zien!
Het huidige EU auteursrecht houdt geen rekening met deze ontwikkeling. De bestaande uitzonderingen zijn te beperkt
instellingen hebben weinig aan een uitzondering die het maken van kopieën (a.k.a digitaliseren) alleen toestaat in certain special cases
en die het digitaal toegankelijk maken van werken uit de collectie alleen toestaat via dedicated terminals op de locatie van de instelling zelf
Er ontbreekt een regeling die het op grote schaal online toegankelijk maken van collecties mogelijk maakt.
2. Strategieën voor rechten-clearing
Strategie 1: Opt out ( piepsysteem ) Zelf rechten clearen waar mogelijk, niet te clearen werken online zetten met het verzoek aan rechthebbenden om zich te melden indien zij bezwaar hebben tegen toegankelijk maken. In de afgelopen jaren is gebleken dat dit een zeer riskante strategie is met een hoog risico dat rechthebbenden rechtszaken beginnen. Uitspraak in de zaak van Bennekom vs IISG heeft dit risico beperkt (geen schadevergoeding) maar biedt geen directe oplossing voor het online ontsluiten.
Strategie 2: Zelf clearen Werkt niet voor massadigitalisering van zeer grote collecties. Vooral toepasbaar op kleine goed gedocumenteerde collecties. Sinds 2014 staat de EU orphan works richtlijn het online publiceren van verweesde werken toe (onder voorwaarde dat er een diligent search heeft plaatsgevonden). OW richtlijn is niet van toepassing op foto s en beeldende kunst en creëert een substantiële administratieve overhead.
Strategie 3: Extended Collective Licensing (ECL) ECL is het wettelijk uitbreiden van collectieve licenties zodat deze ook voor werken van een niet bij een CBO aangesloten rechthebbende geldig zijn In Nederland bestaat ECL (nog) niet, wel zijn er een aantal (proto) ECL overeenkomsten afgesloten (KB, NA) die gebruik maken van een vrijwaringsconstructie.
Strategie 3: Extended Collective Licensing (ECL) In 2013 hebben de koepelorganisaties van de NL erfgoedinstellingen samen met de federatie auteursrechtenbelangen bij OCW en VenJ aangedrongen op een wettelijke verankering van ECL in NL. In opdracht hiervan heeft het IvIR vergelijkend onderzoek uitgevoerd om de vraag de beantwoorden of ECL in de Nederlandse situatie een oplossing zou kunnen bieden. Antwoord: Ja! OCW, VenJ en EZ beraden zich op dit moment op een reactie die voor de zomer naar de Kamer gaat, als onderdeel hiervan vond op 23 april een symposium met stakeholders plaats.
Strategie 4: Modernisering van het auteursrecht Sinds 2013 is de EU Commissie bezig met een review van de EU auteursrechtenrichtlijn. Inmiddels heeft de Commissie aangekondigd om deze zomer met een concreet (wets)voorstel te komen. Onderdeel hiervan is naar verwachting ook toegang tot cultuur via erfgoedinstellingen. Hiernaast is het Europees Parlement bezig met een eigen evaluatierapport.
Voorstellen vanuit de erfgoedsector Breid de bestaande uitzondering voor preserveringskopieën uit zodat deze het digitaliseren van collecties mogelijk maakt: The reproduction exception should be updated to allow for all acts of reproduction of works in the collections of beneficiary institutions as long as they are not for direct commercial advantage. Breid de bestaande uitzondering voor toegang op locatie uit zodat deze ook het online toegankelijk maken van werken die niet (meer) in de handel zijn mogelijk maakt: The private consultation exception should be expanded to allow online access to those works in the collections of cultural heritage institutions not anymore available via commercial channels, or that are not otherwise actively managed by their rights holders. Maak deze uitzonderingen verplicht in alle lidstaten.
Er is een unieke (eens in de 20 jaar) kans om de auteursrechtelijke kaders aan te passen zodat deze recht doen aan de digitalisering van de erfgoedsector
3. Hoe verder?
ECL of modernisering van het auteursecht?
ECL reform
Extended collective licensing Lijkt in Nederland relatief dichtbij en zal de ruimte van erfgoedinstellingen om collecties online te ontsluiten aanzienlijk verruimen. Schept heldere regels voor het clearen van rechten voor het online ontsluiten van collecties. Zal niet in alle sectoren toepasbaar zijn omdat geen (of onvoldoende representatieve) CBO s zijn
Hervorming van de auteursrechtelijke kaders De auteursrechtelijke uitzonderingen voor erfgoedinstellingen zijn niet meer van deze tijd. Een uitzondering die het online ontsluiten van niet meer commercieel verkrijgbare werken zou een structurele oplossing zijn. In tegenstelling tot ECL zou deze oplossing ook voor cross-border access werken.
Strategie: inzetten op ECL (in NL) en modernisering van de auteursrechtelijke kaders (EU)
bedankt! Paul Keller pk@kl.nl / @paul_keller Deze presentatie is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding-licentie. Foto rechtsonder: Giorgos Gripeos CC BY