Van Bomen Planten Naar Omgevingsbeleid Ruim 100 jaar overheidsbemoeienis met landschap Henk Baas 17 februari 2018
Uit: Verbindend landschap, Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur, november 2016
Overheidsbemoeienis met het landschap 1915-2018 - 1915 1940 Vroege jaren - 1945 1980 Overheid dominante procesaanjager - 1980 1991 Integrale benadering - 1991 2004 Ruimtelijke kwaliteit in beleid - 2004 2018 Decentralisatie
I : 1915 1940 Vroege jaren - 1915-20 Convenant Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer (Traceren en beplanten Rijkswegen en Rijkskanalen. SBB naast aanleg bossen ook landinrichting) - 1918 Zuiderzeewet - 1919 Oprichting dienst der Zuiderzeewerken - 1922 Boswet - 1924 Eerste Ruilverkavelingswet - 1928 Natuurschoonwet - 1930 Wieringermeer (Architect Granpré Molière adviseur van de dienst Zuiderzeewerken) - 1930-40 Werkverschaffingsontginningen (Landschapsdeskundigen van SBB adviseren over de landschappelijke aankleding van ontginningen)
Rijksweg 16 Rotterdam-Dordrecht. De schoonheid, in het bijzonder t natuurschoon, in verband met beloop, beplanting en kunstwerken van en aan de weg, architect Wegerif, 1920 (SBB). In 1997 werd de afdeling Verkeerswegen van Staatsbosbeheer ontmanteld en in gedecentraliseerde vorm ondergebracht bij de nieuwe Dienst Landelijk Gebied. Zoo wel Zoo niet
I : 1915 1940 Vroege jaren - 1915-20 Convenant Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer (Traceren en beplanten Rijkswegen en Rijkskanalen. SBB naast aanleg bossen ook landinrichting) - 1918 Zuiderzeewet - 1919 Oprichting dienst der Zuiderzeewerken - 1922 Boswet - 1924 Eerste Ruilverkavelingswet - 1928 Natuurschoonwet (> 400 landgoederen) - 1930 Wieringermeer (Architect Granpré Molière adviseur van de dienst Zuiderzeewerken) - 1930-40 Werkverschaffingsontginningen (Landschapsdeskundigen van SBB adviseren over de landschappelijke aankleding van ontginningen)
Werkverschaffingsprojecten crisisjaren 1930-1940: - Beilervaart - Vliegveld Eelde - Amsterdamse Bos en Bosbaan - Kanalisatie Maas - Kralingse Bos - Twentekanaal - [..]
II : 1945 1980 Overheid dominante procesaanjager - 1941 Oprichting Rijksdienst voor het Nationale Plan (tot 1965) - 1947 Snelcommissie Herstelplan Walcheren - 1954 Ruilverkavelingswet - 1957 Oostelijk Flevoland - 1958 Nota Westen des Lands - 1961 Rapport Deltacommissie - 1965 Wet op de Ruimtelijke Ordening, - 1965 Oprichting Rijks Planologische Dienst (tot 2001) - 1966 Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening (groeikernenbeleid) - 1972 Introductie PKB (inspraak en overlegverplichting) - 1974 Derde Nota over de Ruimtelijke Ordening - 1976 Verstedelijkingsnota (groeikernen, stadsvernieuwing) - 1977 Nota Landelijke gebieden (randstadgroenstructuur)
Hans van Dam en Herman Vuijsje, Plannenmakers in oorlogstijd. Het omstreden begin van de Nederlandse ruimtelijke ordening. Uitgave Ministerie van I&M, 2011 Bevolkingsgroei zou leiden tot ruimtelijke druk en verrommeling
Boerderijen verwoest door oorlogshandelingen 1939-1943 Geïnundeerde gebieden ten tijde van de bevrijding
II : 1945 1980 Overheid dominante procesaanjager - 1941 Oprichting Rijksdienst voor het Nationale Plan (tot 1965) - 1947 Snelcommissie Herstelplan Walcheren - 1954 Ruilverkavelingswet - 1957 Oostelijk Flevoland - 1958 Nota Westen des Lands ( Eerste nota ) - 1961 Rapport Deltacommissie - 1965 Wet op de Ruimtelijke Ordening, - 1965 Oprichting Rijks Planologische Dienst (tot 2001) - 1966 Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening (groeikernenbeleid) - 1972 Introductie PKB (inspraak en overlegverplichting) - 1974 Derde Nota over de Ruimtelijke Ordening - 1976 Verstedelijkingsnota (groeikernen, stadsvernieuwing) - 1977 Nota Landelijke gebieden (randstadgroenstructuur)
Nota Westen des Lands (1958). De eerste nota schetst een groeimodel voor de Randstad, uitgaande van de bestaande ring van afzonderlijke steden rondom een groen, open middengebied: het Groene Hart. Kaart is van Amerikaanse kunstenaars- en architectenbureau Harrison Studio, 1995
II : 1945 1980 Overheid dominante procesaanjager - 1941 Oprichting Rijksdienst voor het Nationale Plan (tot 1965) - 1947 Snelcommissie Herstelplan Walcheren - 1954 Ruilverkavelingswet - 1957 Oostelijk Flevoland - 1958 Nota Westen des Lands - 1961 Rapport Deltacommissie - 1965 Wet op de Ruimtelijke Ordening, - 1965 Oprichting Rijks Planologische Dienst (tot 2001) - 1966 Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening (groeikernenbeleid) - 1972 Introductie PKB (inspraak en overlegverplichting) - 1974 Derde Nota over de Ruimtelijke Ordening - 1976 Verstedelijkingsnota (groeikernen, stadsvernieuwing) - 1977 Nota Landelijke gebieden (randstadgroenstructuur)
De blokjeskaart uit de tweede nota Ruimtelijke Ordening uit 1966 toont met gele, rode en oranje blokjes vier typen verstedelijking op basis waarvan we in 2000 in Nederland 20 miljoen inwoners zouden kunnen huisvesten. Basis groeikernenbeleid. Landschappelijke legenda summier: open landschap, coulissenlandschap, bossen en woeste grond
Aangewezen groeikernen in Nederland, vanaf 1972 actief beleid
Cultuurwaardenkaart van Nederland, 1977
III : 1980 1991 Integrale benadering - 1982 Natuur- en landbouwbeleid bij één ministerie (Recreatie en natuur van CRM naar Landbouw en Visserij) - 1984 Structuurschema Natuur- en Landschapsbehoud (Nationale Parken, Nationale Landschappen, WCL) - 1985 Nota ruimtelijk kader Randstadgroencultuur - 1985 Landinrichtingswet - 1986 Eerste EO-Wijers (Plan Ooievaar, natuurontwikkeling i.p.v. behoud) - 1988 Vierde Nota Ruimtelijke Ordening (compacte stad, HSL, mainports, Groene Hart) - 1989 Nationaal Milieubeleidsplan - 1990 Vierde nota extra (Vinex-wijken) - 1990 Natuurbeleidsplan (EHS, project 33) - 1991 Nota Landschap
IV : 1991 2004 Ruimtelijke kwaliteit in beleid - 1992 Structuurschema Groene Ruimte - 1995 Visie Stadslandschappen (nieuwe buitenplaatsen, rood voor groen) - 1999 Nota Belvedere (cultuurhistorie en RO) - 2000 Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur - 2000 Europese Landschaps Conventie - 2001 Vijfde nota ruimtelijke ordening - 2001 Einde Rijks Planologische Dienst - 2001 Architectuurnota Ontwerpen aan Nederland - 2001 NMP4-2002 SGR2 De groene ruimte is voor iedereen (Nationale Landschapen en Parken) - 2004 Installatie College van Rijksadviseurs
In het kader van het project Belvedere is een landsdekkend overzicht vervaardigd van de cultuurhistorisch meest waardevol geachte steden en gebieden. Dit overzicht is weergegeven op de Cultuurhistorische Waardenkaart van Nederland.
IV : 1991 2004 Ruimtelijke kwaliteit in beleid - 1992 Structuurschema Groene Ruimte - 1995 Visie Stadslandschappen (nieuwe buitenplaatsen, rood voor groen) - 1999 Nota Belvedere (cultuurhistorie en RO) - 2000 Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur - 2000 Europese Landschaps Conventie - 2001 Vijfde nota ruimtelijke ordening - 2001 Einde Rijks Planologische Dienst - 2001 Architectuurnota Ontwerpen aan Nederland - 2001 NMP4-2002 SGR2 De groene ruimte is voor iedereen (Nationale Landschapen en Parken) - 2004 Installatie College van Rijksadviseurs
Vanaf 2004: College van Rijksadviseurs
Kwaliteitsteams, stand van zaken 2011
V : 2004 2018 Decentralisatie - 2004 Nota Ruimte (decentralisatie) - 2005 Nederland ratificeert Europese Landschaps Conventie - 2007 Start programma Ruimte voor Rivier - 2008 Agenda Landschap (invulling aan ELC) - 2009 Nationaal Waterplan 2009-2015 (Deltacommissaris en Deltaprogramma) - 2010 Regeerakkoord Rutte I (schrappen landschapsbeleid) - 2011 Visie erfgoed en ruimte Kiezen voor karakter - 2012 Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (schrappen Rijksbufferzones, Nationale Landschappen, Randstadgroenstructuur, Snelwegpanorama s) - 2012 Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (en opheffen van RLG, VROM-Raad en RV&W) - 2015 Ontwerp Omgevingswet
Kaart met beschermd erfgoed uit de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR, 2011). Tegelijkertijd verschenen met de Visie Erfgoed & Ruimte. Erfgoed is overal, en moet richting geven aan nieuwe ruimtelijke transities
2015: opheffing Dienst Landelijk Gebied. Totaal 1,7 miljoen ha heringericht.
Bron: www.landschapinnl.nl/agrarische-landschappenkaart
Hoe nu verder? - 2017, Omgevingsvisie, startnota Opgaven van de Nationale Omgevingsvisie. Met 4 strategische opgaven: - naar een duurzame en concurrerende economie; - naar een klimaatbestendige en klimaatneutrale samenleving; - naar een toekomstbestendige en bereikbare woon- en werkomgeving; - naar een waardevolle leefomgeving.
Energie & Ruimte een nationaal perspectief. Vereniging Deltametropool, met bijdragen van Dirk Sijmons, FAVRICations, H+N+S Landschapsarchitecten, POSAD spatial strategies, Studio Marco Vermeulen en NRGlab/Wageningen Universiteit, 2017. Te downloaden via http://deltametropool.nl/nl/energie_en_ruimte
Ik dank u voor uw aandacht! Henk Baas Email Twitter h.baas@cultureelerfgoed.nl @Henk_Baas