KOM OP VOOR JEZELF! evaluatie gemeente Hellevoetsluis 2013

KOM OP VOOR JEZELF! evaluatie gemeente Hellevoetsluis 2013

Onderwijsadviesbureau In de Weer Oude Veerweg 4 Postbus 8182 4330 EC Middelburg Tel: 0113-853099 www.indeweer.info info@indeweer.info 1

Inleiding Het preventieproject Kom op voor jezelf is een aangepaste versie van het Marietje Kessels Project dat in 1990 is ontwikkeld door de stichting Kompaan in Tilburg. Het doel van het Marietje Kessels Project (MKP) is het vergroten van de weerbaarheid van kinderen. Zo moet worden voorkomen dat zij slachtoffer worden van machtsmisbruik en/of zichzelf schuldig (gaan) maken aan (seksueel) intimiderend of grensoverschrijdend gedrag. Het Marietje Kessels Project richt zich op preventie van machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag ten opzichte van kinderen, zowel door leeftijdsgenoten als door volwassenen. Het gaat hier om kindermishandeling, pesten, (seksuele) intimidatie op straat, thuis of elders en andere vormen van machtsmisbruik. Doelgroep Het Kom op voor jezelf -project werkt met leerlingen van groep 7 en 8 in het regulier en speciaal basisonderwijs. De intermediaire doelgroep bestaat uit schoolteams; zowel de leerkrachten als de directie. Dit schooljaar wordt de training Kom op voor jezelf! aangeboden aan de groepen.. van Obs Dit is een uiterst effectieve training waarin op individueel niveau actief gewerkt wordt aan het vergroten van sociale vaardigheden, weerbaarheid, zelfkennis en zelfvertrouwen. Op groepsniveau wordt er gewerkt aan de sociale interactie. Veiligheid, betrouwbaarheid, samenwerken zijn de kernthema s. Op dd/mm/jj vindt er op school een ouderavond plaats waarin nadere uitleg gegeven zal worden over onderbouwing, inhoud en opzet van deze training. De avond begint om 19.30.U kunt zich aanmelden via onderstaand strookje.!(strookje inleveren bij de leerkracht) Ja, ik kom op de ouderavond van dd/mm/jj, 19.30 uur: Naam:.. Ouder/verzorger van:.. Aantal personen: De lessen worden verzorgd door een weerbaarheidsdocent, het Kom op voor jezelf -project wordt niet overgedragen aan leerkrachten. Dit heeft te maken met de specifieke kennis en kunde van de mensen die de lessen verzorgen. Daarnaast blijkt het in de praktijk een voordeel te zijn dat de lessen worden gegeven door een onafhankelijke persoon van buiten de school. Deze onafhankelijkheid maakt het gemakkelijker een signalerings - en vertrouwensfunctie te vervullen voor leerlingen en leerkrachten. Het project is seksespecifiek van aard. Dit betekent dat jongens en meisjes gescheiden les krijgen. Het totale project duurt tien weken en wordt onder schooltijd gegeven. Voorafgaand aan de start van het project wordt er op school een ouderavond georganiseerd waar meer uitleg gegeven wordt over achtergronden, opzet en uitvoering van het project. De lessen worden in aanwezigheid van de leerkracht gegeven. Deze gedachte is gebaseerd op de veronderstelling dat preventie die zich alleen op kinderen richt te weinig effect sorteert. De leerkracht observeert en assisteert. Daardoor kan de leerkracht: later voortborduren op wat er in de les is gebeurd; de eigen bewustwording vergroten; kijken naar de eigen manier van lesgeven; observeren en eventueel opvallende of afwijkende zaken signaleren. 2

Het gehele project bestaat uit tien lessen van 60 minuten. De lessen worden onder schooltijd gegeven door weerbaarheidsdocenten in aanwezigheid van de betrokken leerkrachten. Het lesprogramma is inhoudelijk hetzelfde voor jongens en meisjes, maar is sekse specifiek van opzet. De leerlingen leren voor zichzelf op te komen en te vertrouwen op hun eigen kracht, inventiviteit, gevoelens en intuïtie. Er wordt gewerkt aan een positief zelfbeeld, wilskracht en doorzettingsvermogen (mentale weerbaarheid). Daarnaast leren kinderen: zich in te leven in gevoelens van anderen; grenzen van anderen te onderkennen en te respecteren; weerstand te bieden aan negatieve groepsdruk. De lessen zelfbescherming zijn gericht op het aanleren van de volgende basisvaardigheden: gevoelens onderkennen: weten wat je voelt; nee-gevoelens uiten: laten weten als je iets niet wilt; je lichaam laten spreken bij een nee-gevoel: niet alleen nee zeggen, maar ook nee laten zien; eerst praten en/of waarschuwen; hulp vragen als je er alleen niet uitkomt; hulp bieden als een ander die nodig heeft; je inleven in een ander: opmerken wanneer je een ander kwetst. Elke lessencyclus wordt afgesloten met een evaluatie door de leerlingen, de betreffende leerkrachten en de weerbaarheidsdocent. 3

Thema s gronden - centreren focussen Deze drie basisvaardigheden komen gedurende de hele training terug. Door jezelf op een rustige, stevige manier op te stellen, adem in de buik, en te focussen op datgene wat men wil bereiken kan men de controle over zichzelf behouden in moeilijke, spannende en/of stressvolle situaties. betrouwbaar onbetrouwbaar Hoe ga je om met afspraken en regels? En wat heeft dit voor gevolgen voor het omgaan met andere mensen? lichaamstaal Houding, uitstraling, oogcontact, 80% van de communicatie bestaat uit lichaamstaal. Het plaatje is dus belangrijker dan de woorden. Wat voor signalen zend je uit, bewust of onbewust, en hoe reageren anderen hier op? assertiviteit Een mening verwoorden, een discussie kunnen voeren, feedback kunnen geven en verbaal voor jezelf op kunnen komen. Maar vooral ook luisteren, rustig en goed luisteren alvorens te reageren. grenzen Aanvoelen, stellen en verdedigen, elk spel heeft zijn eigen spelregels, die bepalen hoe het spel eruitziet, hoe het gespeeld wordt en hoe de spelers zich moeten gedragen. Hoe duidelijker de spelregels, hoe makkelijker het is om het spel te spelen. Dit is ook zo met regels en afspraken op school, of thuis, of in de maatschappij. Met welke grenzen hebben de deelnemers te maken, maar vooral, hebben zij zelf ook grenzen, en wat nu als anderen er over heen gaan? opkomen voor jezelf De optelsom van alle bovenstaande vaardigheden. Opkomen voor jezelf is meer dan fysiek weerbaar zijn, het is ook jezelf kunnen presenteren, een mening kunnen vormen en die durven verdedigen of misschien zelfs wel durven bijstellen. Keuzes durven maken tussen bijvoorbeeld een soepele, flexibele houding of een stevige, duidelijke houding. Enerzijds jezelf onafhankelijk op kunnen stellen en eigen keuzes maken en anderzijds ook weten hoe met anderen samen te werken en samen te leven. de groep Wat betekent het om onderdeel van een groep te zijn? Welke verantwoordelijkheden brengt dit met zich mee? Wat mag je van een groep verwachten, en wat mag een groep van jou verwachten? Uitgangspunt is dat een groep uiteindelijk verantwoordelijk moet zijn voor de processen die binnen de groep plaatsvinden. Belangrijke onderdelen zijn sfeer, veiligheid, samenwerking en betrouwbaarheid. 4

grenzen Aanvoelen, stellen en verdedigen, elk spel heeft zijn eigen spelregels, die bepalen hoe het spel eruitziet, hoe het gespeeld wordt en hoe de spelers zich moeten gedragen. Hoe duidelijker de spelregels, hoe makkelijker het is om het spel te spelen. Dit is ook zo met regels en afspraken op school, of thuis, of in de maatschappij. Met welke grenzen hebben de deelnemers te maken, maar vooral, hebben zij zelf ook grenzen, en wat nu als anderen er over heen gaan? opkomen voor jezelf De optelsom van alle bovenstaande vaardigheden. Opkomen voor jezelf is meer dan fysiek weerbaar zijn, het is ook jezelf kunnen presenteren, een mening kunnen vormen en die durven verdedigen of misschien zelfs wel durven bijstellen. Keuzes durven maken tussen bijvoorbeeld een soepele, flexibele houding of een stevige, duidelijke houding. Enerzijds jezelf onafhankelijk op kunnen stellen en eigen keuzes maken en anderzijds ook weten hoe met anderen samen te werken en samen te leven. Deelname scholen In het kalenderjaar 2013 is het weerbaarheidsproject Kom op voor jezelf! binnen de gemeente Hellevoetsluis uitgevoerd op de volgende scholen: Obs de Brandaris Obs de Montessorischool Obs t Schrijverke Obs de Tweemaster Cbs de Bron Rkbs Hendrik Boogaard sportlaan Rkbs Hendrikboogaard Rode kruislaan In totaal zijn in 2013 er 280 leerlingen op 7 basisscholen bereikt. 5

Ouders Voorafgaande aan de lessen is een ouderavond georganiseerd door de school welke is uitgevoerd door de docent weerbaarheid. Daarnaast kregen alle ouders ook een informatiefolder betreffende de lesinhoud. De ouderavonden zijn door 160 ouders, verzorgers en/of andere belangstellenden bezocht. Signalering Hulpvragen die naar aanleiding van de lessen naar boven komen kunnen via de weerbaarheidsdocent of leerkracht van de groep doorverwezen worden naar het CJG, schoolmaatschappelijk werk of andere aan school verbonden hulpverleningsinstanties. De weerbaarheidsdocent bespreekt elke week de kinderen met de leerkracht van de groep. Na de lessencyclus is er een evaluatiegesprek met de desbetreffende leerkracht. Hierin worden die kinderen besproken die naar aanleiding van de training een signaal afgegeven hebben of gesignaleerd zijn met een specifieke problematiek. In overleg wordt er een vervolg afspraak gemaakt met de leerkracht en wordt met het desbetreffende kind/ouder besproken wat de problemen zijn en welke actie er ondernomen dient te worden. Er zijn dit schooljaar 61 kinderen besproken met de desbetreffende leerkrachten en intern begeleiders. De navolgende onderwerpen zijn ter sprake gekomen; /(vermoeden van) seksueel misbruik/gedragsproblematiek/bedreiging/intimidatie/thuissituatie/pesten/groepsprocess en binnen de klas/ ongewenste intimiteiten/overstap naar VO. Er hebben gesprekken met ouders plaatsgevonden over weerbaarheid van de kinderen/ middelbare school/ complimenten over de training/huiselijke problemen. 6

In totaal zijn er na afloop van KOVJ dit jaar 280 enquête-formulieren uitgezet waarvan er 264 zijn geretourneerd. Hieronder vindt u de uitwerking in totaalvorm, de (voor ons belangrijke) vraag 7 in grafiekvorm, de uitwerking per school en de leerkrachtenenquête. uitwerking terug ontvangen leerling-enquêtes Hellevoetsluis 2013 Hellevoetsluis*2013 Aantal*leerlingen totaal 280 Aantal*ingeleverde*formulieren 264 perc.*totaal 1. Wat*vind*je*van*de*lessen*"Kom%op%voor%jezelf!"%? Goed 92,8% 245 Gewoon 7,2% 19 Slecht 0,0% 0 2. Heb*je*thuis*gepraat*over*de*lessen? Ja,*vaak 19,7% 52 Ja,*af*en*toe 65,9% 174 Nee,*nooit 14,4% 38 3. Heb*je*het*boekje*thuis*laten*zien? Ja,*vaak 17,4% 46 Ja,*af*en*toe 58,0% 153 Nee,*nooit 24,6% 65 4. Voel*jij*je*veiliger*door*de*lessen? Veel*veiliger 23,1% 61 Veiliger 63,3% 167 Geen*verschil 13,6% 36 Minder*veilig 0,0% 0 5. Kun*jij*beter*voor*jezelf*opkomen*door*de*lessen? Veel*beter 27,7% 73 Beter 57,2% 151 Geen*verschil 15,2% 40 Minder 0,0% 0 6. Hou*jij*meer*rekening*met*de*grens*van*een*ander*door*de*lessen? Veel*meer 35,2% 93 Meer 53,8% 142 Geen*verschil 11,0% 29 Minder 0,0% 0 7. Heb*je*door*de*lessen*meer*zelfvertrouwen*gekregen? Veel*meer 28,8% 76 *Meer 55,7% 147 Geen*verschil 15,5% 41 Minder** 0,0% 0 Cijfer Totaal*punten 10. Geef*een*rapportcijfer*voor*de*lessen: 5 10,0 2 6 66,0 11 7 266,0 38 8 552,0 69 9 729,0 81 10 630,0 63 gemiddeld 8,5 2253,0 264 9. Is*er*door*de*lessen*iets*bij*jou*veranderd? Nee 32,2% 85 Ik*weet*niet 35,2% 93 Ja 32,6% 86 7

160" 140" 120" 100" 80" 60" 40" 20" 0" Uitwerking leerlingenquête vraag 8 Hellevoetsluis 2013! heel veel veel genoeg weinig niets ik weet niet lichaamstaal controle over jezelf betrouwbaar/onbetrouwbaar grenzen jezelf stevig staan 8

Leerkrachten-enquête. Terug ontvangen enquête formulieren: 12 1. Heeft u verandering bemerkt bij de leerlingen op individueel niveau? ja 10 nee 0 ik weet het niet 2 2. Heeft u veranderingen bemerkt bij leerlingen op groepsniveau? ja 10 nee 2 ik weet het niet 0 3. Sluit de training aan bij de dagelijkse praktijk in de klas? ja 9 gedeeltelijk 3 nee 0 ik weet het niet 0 4. Heeft u onderdelen van de training gebruikt binnen de groep? vaak 8 soms 4 nooit 0 5. Heeft de training voldaan aan uw verwachtingen? ja 11 gedeeltelijk 1 helemaal niet 0 6. Heeft u persoonlijk nog iets opgestoken van de training? ja, veel 5 ja 7 ja, weinig 0 nee 0 7. Een rapportcijfer? 7 1 7 8 4 32 9 6 54 10 1 10 Totaal 103 Gemiddeld 8,6 9

Aanvullende opmerkingen bij vragen leerkrachten-enquête: Heeft u veranderingen bemerkt op individueel niveau? Kinderen durven elkaar beter te benaderen en aan te spreken. Sommige, voor mij, onzekere kinderen kwamen er zekerder uit. Leerlingen gaan nadenken over zichzelf/anderen. Meer inzicht krijgen in gedrag van zichzelf/anderen. Leerlingen durven meer tegen elkaar te zeggen en kunnen meer van elkaar hebben. Ook staan er een aantal zekerder in het leven. Zelfbewustzijn, hoe kijk je naar jezelf? Waarom kies je voor bepaald gedrag? Sommige leerlingen worden gedurende de cursus meer bewust van wat voor leerling ze zijn. Meer zelfvertrouwen/zelfbeheersing bij verschillende leerlingen. Sommige leerlingen gingen het echt toepassen en zag je echt nadenken. 2. Heeft u veranderingen bemerkt op groepsniveau? De kinderen spreken elkaar meer aan op elkaars gedrag. Ze gingen elkaar aanspreken op gedrag. Hoe ze omgaan met conflicten en elkaar is verbeterd. Wij werken met iedereen. Ze kregen nog meer oog voor elkaar. Op elkaar letten, bepaalde dingen kunnen herkennen en er op reageren. Leerlingen durven meer tegen elkaar te zeggen en staan meer open voor elkaar. Dulden elkaar meer en beter. Aangezien de training zo laat in het jaar is is de groep al gevormd en verandering moeilijk. Elkaar respecteren in hoe je bent gaat beter. Leerlingen corrigeren elkaar vaker dan voorheen op de juiste manier. 3. Sluit de training aan bij de dagelijkse praktijk in de klas? Wij gebruiken de regels en hebben ze in de klas hangen. 4. Heeft u onderdelen van de training gebruikt in de groep? Betrouwbaar/onbetrouwbaar etc De regels. Focussen, ik -cirkel Wees betrouwbaar. Vooral betrouwbaar zijn. De ik -cirkel. De vaste regels. KOVJ stopt niet als we de deur achter ons dicht doen. Ja, de ik -cirkel, en de Kraanvogel om de focus terug te krijgen. Focus en concentratie, acceptatie van de ander en het af en toe negeren van anderen. Betrouwbaarheid. Praten over betrouwbaarheid in groepsopdrachten. Het was een zeer welkome aanvulling. 10

5. Heeft de training aan uw verwachtingen voldaan? Een leuke, leerzame training, ik heb nu een goed totaalbeeld van deze groep. Ik haas niet echt een idee in het begin. Heel leuk gedaan door de docent, kinderen waren enthousiast. Meer dan dat! 6. Heeft u persoonlijk nog iets opgestoken van de training? Domme, soepele ik enz. Nadenken over mijn eigen functioneren. Observaties zijn waardevol, leert me veel over de kinderen. Soms hoorde je een herhaling van bekende dingen, altijd prettig. Soms nieuwe dingen. Goed te gebruiken als juf en als moeder van 2 zoons van 12 en 10 jaar! Interessante punten en aspecten die ik ook kan meenemen in andere situaties. Veel handvatten t.b.v. het motiveren en samenvoegen van een groep vol verschillen. Dat veel zaken terug komen op betrouwbaar zijn. En wat ideeën om de groep te wijzen op processen in de groep. Focussen. 11