Sociaal-Wetenschappelijke Raad (SWR) van de Koninklijke Nederlandse Academie voor de Wetenschappen (KNAW), Leusden, 27-28 januari De rol van ideologie in de radicalisering van moslims Joas Wagemakers, universitair docent Islam en Arabisch, Departement Filosofie en Religiewetenschappen, Universiteit Utrecht 11 augustus 2017
Overview -ideologie, zo belangrijk nie? -ideologie als factor in radicalisering -voorbeeld 1: Abu Muhammad al-maqdisi -voorbeeld 2: Muhammad Ibrahim Shaqra -conclusies
Ideologie, zo belangrijk nie? -moderniseringstheorie/secularisering ontwikkeling door afname traditionele structuren afname van (relevantie van) religie -antioriëntalisme tegen islamitisch/arabisch essentialisme tegen idee van moslims als (religieuze) Ander -Social Movement Theory (SMT) vooral aandacht voor structurele factoren ideeën vooral instrumentalistisch geanalyseerd -populaire ideeën de Islamitische Staat (IS) toont de ware islam IS heeft niets met de islam te maken
Ideologie als factor in radicalisering -de inhoud moet aansluiten bij probleem, oplossing en te ondernemen actie leefwereld van het publiek -de boodschap moet aansluiten bij zorgen van dat moment bestaande frustraties uitbuiten -de boodschapper moet kennis, karakter en logica hebben
Voorbeeld 1: Abu Muhammad al- Maqdisi -geboren in Barqa (Westoever), in 1959 -zelf geradicaliseerd in Koeweit en Saoedi-Arabië -zeer invloedrijk ideoloog van het jihadi-salafisme -woonachtig in Jordanië sinds 1992
Voorbeeld 1: Abu Muhammad al- Maqdisi (vervolg) -beperkte invloed op Sahwa in Saoedi-Arabië (1990-1995) beperkte aansluiting bij oplossing en leefwereld goede aansluiting bij en uitbuiting van zorgen jihadi-salafi ideoloog genoot weinig status bij politieksalafistische Sahwa -grote invloed op al-qa ida op het Arabisch Schiereiland (1995-2005) goede aansluiting bij oplossing en leefwereld goede aansluiting bij en uitbuiting van zorgen jihadi-salafi ideoloog genoot grote status bij al-qa ida
Voorbeeld 1: Abu Muhammad al- Maqdisi (vervolg) -grote invloed op radicale moslims in Jordanië (1992-1994) goede aansluiting bij oplossing en leefwereld goede aansluiting bij en uitbuiting van zorgen jihadi-salafi geleerde genoot grote status onder ongeschoolde radicalen -beperkte invloed op radicale moslims in Jordanië (1994-nu) beperkte aansluiting bij oplossing en leefwereld beperkte aansluiting bij en uitbuiting van zorgen jihadi-salafi geleerde genoot weinig status bij op strijd gerichte radicalen
Voorbeeld 2: Muhammad Ibrahim Shaqra -geboren in Ayn Karim (Westoever), in 1934 -opgeleid aan Azhar Universiteit in Egypte -een van de stichters van het salafisme in Jordanië -woonachtig in Jordanië sinds jeugd
Voorbeeld 2: Muhammad Ibrahim Shaqra (vervolg) -radicalisering door ideologie? van quietistisch salafi naar jihadi-salafi reden: ideologisch geschil met andere quiëtisten -leiderschap van quiëtistische salafi s na dood leider wilde Shaqra hem opvolgen gemeenschap wees hem af -ideologie als sluier voor leiderschapsambities ideologie verhulde gekrenkt ego ideologisch meningsverschil bestond echter wel -Shaqra s rol als boodschapper schoot voor quiëtisten tekort in kennis en karakter zocht heil bij jihadi-salafi s, die hem juist prezen om kennis en karakter
Conclusies -langzaam besef in wetenschappelijk discours dat ideologie een rol speelt in radicalisering van moslims -rol van ideologie in radicalisering hangt af van de inhoud, de boodschap en de boodschapper -voorbeelden al-maqdisi en Shaqra tonen dat context zeer belangrijk is in de mate waarin ideologie aanslaat -ideologie speelt een rol in radicalisering, maar beïnvloed door en in samenhang met andere factoren