DEMENTIE&WMO Dementie en WMO Burger Participatie Raad Mill oktober 2014
2 Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014
Je ogen zien, je oren horen Het kleine kan je nog bekoren Je tred is traag, je brein is bros Maar jij bent jij, ik laat je niet los. Lex Meuldijk. Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014 3
Samenvatting: Na een eerste oriëntatie op de doelgroepen die te maken krijgen met de overheveling van de AWBZ naar de WMO, heeft de werkgroep Dementie gekozen om zich in 2014 te focussen op het dementie vraagstuk. Om een duidelijk beeld van de knelpunten te krijgen heeft de cluster zich geïnformeerd over: de fasen van dementie, dagbesteding, vervoer, mantelzorg en de betekenis van de participatiewet. Deze informatie komt tot uiting in een fictief verhaal `Johan en Anna`. Dit verhaal beschrijft het dementie proces van een echtpaar en op welk moment, op welke manier zij een beroep doen op de WMO. Uit deze ervaringen heeft de werkgroep de meest urgente behoeften gefilterd van mensen met dementie en hun mantelzorgers. Hieraan gekoppeld zijn er adviezen geformuleerd. Deze adviezen hebben betrekking op voorzieningen en ondersteuning die de gemeente kan bieden vanuit de WMO aan mensen met dementie en hun mantelzorgers..` 4 Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014
Inhoud Inleiding 6 Johan en Anna 7 Anno 2014 10 Toekomst 11 Welke voorzieningen en ondersteuning kan de gemeente Mill bieden aan mensen met Dementie en hun mantelzorgers vanuit de WMO? 12 Slotconclusie 15 Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014 5
Inleiding Dementie is een sluipende, niet te genezen ziekte met een progressief verloop. Dementie behoort samen met angst en depressie tot de meest voorkomende psychiatrische stoornissen bij ouderen boven de 60 jaar. Landelijke schattingen laten meer dan een verdubbeling zien van het aantal mensen met dementie in 2050. (Bron: Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie.) Zeker in een vergrijzende provincie als Noord Brabant, is dit vraagstuk actueel. In de gemeente Mill zien we een drastische toename van het aantal mensen met dementie. In 2012 bestond deze groep uit 160 personen, de prognose is dat in 2020 de groep gegroeid is naar 226 personen. Zeventig procent van de mensen met dementie woont thuis met hulp van hun naasten. Ouderen met beginnende dementie krijgen geen indicatie voor dagopvang, maar de alternatieven via de WMO zijn onvoldoende ontwikkeld. Er is ongerustheid over vereenzaamd thuis zitten, of teveel belasting voor de partner en/of mantelzorger. Deze ongerustheid is de reden dat de BPR werkgroep gekozen heeft om zich in 2013/2014 te focussen op het dementie vraagstuk. De werkgroep richt zich op: `Bevorderen deelname aan het maatschappelijk verkeer van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem of psychisch sociaal probleem. En op; Voorzieningen voor ouderen, gehandicapten, chronisch psychiatrische patiënten en mensen met psychische of psychologische problemen Laat U meenemen naar de wereld van dementerenden en hun mantelzorgers, laat U mee nemen in de wereld van Johan en Anna. 6 Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014
Johan en Anna. Samen met Sonja pak ik de spullen van Anna in. Als ik een foto van Anna en mij in handen houd, denk ik terug aan ons mooie leven samen. Een weemoedig gevoel overvalt me. Johan, je moet alleen verder, zeg ik tegen mezelf. In de 53 jaar dat we getrouwd zijn geweest, hebben we twee kinderen Sonja en Paul - gekregen en later zijn we de trotse opa en oma geworden van vijf kleinkinderen. Het grootste gedeelte van ons huwelijk hebben we gewoond op de Gracieel in Langenboom. Na de heupoperatie van Anna zijn we in 2008 naar een ouderenwoning in het dorp verhuisd. Als ik nu terugkijk, merkte ik toen al veranderingen bij Anna. Ze kon moeilijk op woorden komen en vergat dingen die net gebeurd waren. Als de buurvrouw s ochtends op de koffie was geweest, kon ze zich dit tijdens het eten niet meer herinneren. Ik dacht toen dat dit lag aan het ouder worden en de stress van de verhuizing. Ik wilde mijn kinderen niet onnodig ongerust maken en probeerde zoveel mogelijk voor hen te camoufleren. Maar het geheugen van Anna werd slechter en ze was steeds vaker verward. De kinderen gingen dit natuurlijk ook merken, maar aan dementie dachten we niet, of misschien wilden we hier niet aan denken. Ik wilde Anna beschermen voor kritiek van anderen, daarom bleven we steeds vaker thuis. Als ik me in die tijd had laten informeren over dementie, eerder hulp had gezocht en mijn zorgen over Anna had gedeeld met anderen, was alles een stuk makkelijker geweest. Maar ik schaamde me te veel om erover te kunnen praten en wist ook niet waar ik informatie kon halen; met de computer ben ik niet zo handig. Omdat het koken steeds vaker mislukte en Anna daardoor overstuur raakte, kwam Sonja met het idee om te starten met tafeltje dekje. Zo hoefde ik zelf niet achter het fornuis. Ik had het al druk genoeg met de zorg voor Anna. Elke dag bezorgde een vrijwilliger van de SWOM rond het middaguur onze maaltijd. Als de tijd het toeliet, maakten we een praatje. Jan, een van de vrijwilligers, was het ook opgevallen dat Anna vaak in herhaling viel. Hij bracht ons in contact met een vertegenwoordigster van de SWOM en op haar advies ben ik met Anna naar onze huisarts gegaan. Toen ging het snel. De huisarts verwees ons door naar het Maasziekenhuis in Boxmeer. Daar deden ze een geheugentest, een bloedonderzoek en maakten ze een computerfoto van Anna s hersenen. De diagnose: de ziekte van Alzheimer. Ik schrok ervan, maar het luchtte ook op. Ik wist nu wat er aan de hand was. Ik kreeg een boekje mee waarin uitleg stond over de ziekte van Alzheimer en de verschijnselen die samen gaan met deze ziekte. Ik zag veel van de symptomen terug bij Anna en er werd me veel duidelijk. Toch vond ik het nog altijd moeilijk om hierover te praten met anderen. Omdat de zorg voor Anna steeds zwaarder werd, kwam Sonja, die in Mill woont, vaak om Anna en mij te ondersteunen. Dat was fijn, maar ik maakte me zorgen om haar. Na haar scheiding had Sonja het druk met haar baan als docent en de zorg voor haar drie kinderen. Ik wilde haar niet te veel belasten. Paul woont met zijn gezin in Winterswijk en kon daardoor alleen in het weekend komen. Samen met Paul ging ik dan naar SES kijken, terwijl zijn vrouw bij Anna bleef. Onze vrijwillige ouderenadviseur van de SWOM stelde voor om een indicatie aan te vragen bij de gemeente voor huishoudelijke hulp. Toen is een consulente van de ISD bij ons thuis geweest voor een gesprek. Ze was een aardige dame, die erg veel vragen stelde. Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014 7
Gelukkig was Sonja er ook bij om ons te helpen met de antwoorden. Anna liep vaak weg bij dit gesprek. Ik vond dit eigelijk wel prima, omdat ik het vervelend vond om over haar te praten waar ze bij zat, zonder dat ze aan het gesprek deel nam. Sindsdien kregen wij 2 keer per week 3 uurtjes hulp in het huishouden van Jolanda, de thuiszorgmedewerkster van Pantein, een lieve meid. Als Jolanda er was, ging ik even alleen de deur uit. Even zonder Anna, even wat lucht. Tegelijk voelde ik me daar dan schuldig over. Schuldig over het feit dat ik het soms fijner vond zonder Anna. Het was toch altijd een lieve vrouw geweest? Maar ze werd de laatste tijd zo vaak boos, bijvoorbeeld als ik haar wilde helpen met de wasmachine aanzetten. Ze vloekte dan, iets wat ze in heel haar leven nog nooit had gedaan en wilde niet dat ik me er mee bemoeide. Als gevolg was alles gekrompen en werd Anna overstuur en verdrietig. Sonja kwam op een keer met een krantenknipsel over een bijeenkomst van het Alzheimer Café in Mill. Samen zijn we daar naar toegegaan. Die avond zal ik nooit meer vergeten. Daar kwam ik erachter, dat ik mantelzorger was en dat er anderen zijn die het ook moeilijk hebben met de zorg en de praktische problemen door bijvoorbeeld de vergeetachtigheid en verwardheid. Maar vooral werden zij net als ik ook geconfronteerd met een geliefde die geleidelijk aan onherkenbaar verandert. Ik hoorde de verhalen van anderen. Het zorgen voor iemand met dementie is een zware opgave; je moet altijd beschikbaar zijn, toezicht houden, hulp bieden en de verantwoordelijkheid dragen voor veel beslissingen. Het moeilijkste is nog wel, dat deze inspanningen niet gezien worden door de dementerende. Het was een avond van herkennen. Intussen verergerde de dementie van Anna. Ze werd erg achterdochtig, ze hoorde en zag dingen die er niet waren. Zo meende ze de bel te horen om drie uur s nachts en werd dan boos om het belletje trekken, terwijl de bel niet gegaan was. Ze herkende haar kleinkinderen nog wel, maar kon niet meer op hun namen komen. Ook haar persoonlijke verzorging liet te wensen over. Ik probeerde haar daarbij te helpen, maar dit liet ze niet altijd toe. Nadat we weer een indicatie aangevraagd hadden, werd de thuiszorg uitgebreid met persoonlijk verzorging. Jolanda mocht dit niet doen en dus kwam er steeds een wisselende thuiszorgmedewerker om Anna te wassen. Anna begreep hier natuurlijk niets van. De zorg voor Anna werd intensiever en viel me vaak erg zwaar, zeker doordat Anna vaker s nachts aan het rommelen ging. Een keer stond ze zelfs buiten in haar nachthemd, ik ben toen heel boos geworden op haar. Daarna was ik altijd bang, dat ik dit niet zou horen en door zou slapen. Ik denk dat ik in die tijd nog steeds op zoek was naar de oude Anna en ik kon maar moeilijk accepteren dat die er niet meer was. Als het al zo moeilijk was voor mij, hoe kon ik dan verlangen van anderen dat zij begrepen wat er aan de hand was? Ik nam Anna weer vaker mee naar de dingen die ze vroeger ook graag deed, zoals winkelen en daarna samen ergens koffie drinken. Daarbij stuitte ik regelmatig op onbegrip, zoals die ene keer dat Anna in haar ondergoed uit het kleedhokje kwam lopen. Een verontwaardigde verkoopster viel tegen me uit: Dit kan echt niet! U kunt beter kleding via internet voor mevrouw bestellen. Verdrietig liep ik samen met Anna de winkel uit en dacht: Je zou het boekje wat ik heb gekregen ook eens moeten lezen, dan zou je anders reageren. Omdat ik nauwelijks tot rust kwam, besloot ik samen met Sonja en Paul om een indicatie voor dagbesteding aan te vragen voor Anna. Dus weer dat hele proces van indicatieaanvragen, maar met behulp van onze ouderenadviseur kon Anna voor twee dagen naar Zorgboerderij De Horst in Mill. 8 Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014
Een fijne plek waar Anna zich thuis voelde en een leuke dag had. Hierdoor kon ik ook genieten van mijn vrije dag. Ondanks de inzet van thuiszorg, zorgboerderij, vrijwilligers van de SWOM, onze naaste omgeving en mijn kinderen en kleinkinderen, werd de verzorging van Anna te zwaar voor mij. Ze kon de weg in huis niet meer vinden en was steeds op zoek naar haar moeder die al lang geleden gestorven is. Anna werd volledig incontinent en herkende haar kinderen niet meer. Bij het laatste bezoek van de huisarts zei hij dat de situatie dusdanig was verslechterd, dat langer thuisblijven voor Anna niet meer verantwoord was en voor mij te zwaar werd. Het besluit om Anna naar een verpleeghuis te laten gaan, was de moeilijkste beslissing in mijn leven, ook al stonden Sonja en Paul volledig achter mij en mijn besluit. Het zou nooit meer worden als vroeger en de zorg voor Anna moest ik aan anderen over laten. Dit was zeker in het belang van Anna. Ik had gemerkt dat ze bij de Horst beter functioneerde en meer rust had dan thuis. Toch had ik dubbele gevoelens, opluchting maar ook verdriet en schuld. We moesten dus voor de vierde keer een indicatie aanvragen. Het duurde toen nog drie maanden voordat er een plek was voor Anna bij de PG afdeling Buitenhorst van het Zorgcentrum Aldenhorst. Samen met de kinderen bereidde ik Anna zo goed en zo kwaad als het ging voor op wat ging komen. De dag van de opname ging als een roes voorbij. Toen ik thuis kwam overviel de stilte me. Had ik er wel goed aan gedaan? Ik dacht aan wat ze in de Buitenhorst hadden gezegd: Wat hebt u veel gedaan. We gaan nu samen voor uw vrouw zorgen en u krijgt de kans om weer echtgenoot te zijn, in plaats van verpleger. Ik vond het nog steeds fijn om te helpen bij de zorg van Anna en hielp haar altijd bij het eten. Ze rekenden in de Buitenhorst ook op mijn hulp. Toch wilde ik soms ook wel eens een bezoek overslaan, maar dacht dan: Hoe gaat het als ik niet kom? Het eten ging steeds moeizamer ze verslikte zich erg vaak. Net na Nieuwjaar werd Anna ernstig ziek. De arts constateerde een longontsteking. De toestand van Anna ging hard achteruit, maar ze hoefde gelukkig niet naar het ziekenhuis. In de Buitenhorst konden ze haar alle zorg geven die ze nodig had. Bij Anna s opname had de verpleeghuisarts al verteld, dat Anna bij ziekte goed verzorgd zou worden. Ze zouden er dan alles aan doen om pijn en ongemak te verlichten. De arts was er heel open over: We maken er geen einde aan, maar we rekken het ook niet. Het is belangrijk dat mensen een goede dood krijgen. Toen dit dus eenmaal begon te spelen, was ik blij dat het al duidelijk was. In de morgen van de 15 e januari is Anna rustig ingeslapen. Ik was erbij, samen met onze kinderen. Anna mocht op haar kamer blijven tot de dag van de begrafenis. Pap, pak jij die laatste doos? Sonja haalt me met haar vraag weer in het hier en nu. Toch vreemd dat alle persoonlijke bezittingen van Anna na een heel leven in twee dozen en drie tassen passen. Gelukkig blijven de herinneringen. Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014 9
Anno 2014 A.Wat wordt er in de AWBZ zoal aan aanbod geleverd op het gebied van begeleiding aan mensen met Dementie? En door wie? Type producten, voorzieningen, type instellingen: Thuiszorg Dagverzorging Dagbehandeling GGZ-organisaties Casemanagement/ ouderenverpleegkundige/ dementie consulent Mantelzorgondersteuning B. Is er sprake van een combinatie met Kortdurend Verblijf? Ja, bij ouderen kan sprake zijn van logeren om de mantelzorg te ontlasten. Dit logeerverblijf bestaat bijvoorbeeld uit enkele weekenden per jaar. C. Welke andere zorg en ondersteuning (naast de AWBZ-begeleiding) zijn kenmerkend Voor mensen met Dementie? Andere AWBZ-zorg: - Persoonlijke verzorging - Verpleging Wmo/welzijn: - Hulp bij huishouden - Vervoersvoorzieningen (deel van de cliëntgroep) en hulpmiddelen - Woningaanpassingen/mantelzorgwoningen - Maaltijdvoorziening - Diensten aan huis, zoals Tafeltje Dek Je, boodschappenhulp - Ouderenadviseur - Ondersteuning mantelzorg - Inzet vrijwilligers (oppas/gezelschap, begeleiding/coach, netwerkversterking, respijtzorg) - Activiteiten voor dementerenden en mantelzorgers samen - Alzheimer café - Ontmoetingscentrum voor dementerenden (en hun mantelzorgers) (Bron: Transitie bureau begeleiding in de WMO) 10 Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014
Toekomst Een goed zorg- en voorzieningenniveau voor mensen met dementie en hun mantelzorg kan en wordt binnen de huidige regelgeving niet alleen binnen de AWBZ vormgegeven. Juist de gemeente, vooral door de invoering van de Wmo, is zeer bepalend voor de kwaliteit van leven en zorg voor thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers. Mensen met dementie leven gemiddeld acht jaar met de ziekte. Zeventig procent van de mensen met dementie woont thuis met hulp van hun naasten. Ouderen met beginnende dementie krijgen geen indicatie voor dagopvang, maar de alternatieven via de WMO zijn onvoldoende ontwikkeld. Er is ongerustheid over vereenzaamd thuis zitten, of teveel belasting voor de partner en/of mantelzorger. (Bron: Per Saldo) Dementie staat in de top drie van ziekten die voor de patiënt het meeste verlies van kwaliteit van leven veroorzaken. Bovendien is dementie een ziekte die grote impact heeft op de naaste omgeving van de patiënt. (Bron: Leidraad Ketenzorg Dementie) De klachten nemen gedurende het ziekteproces toe. Op den duur hebben bijna alle mensen 24 uur per dag zorg nodig. Hierdoor wordt Dementie een van de grote maatschappelijke vraagstukken nu en in de toekomst. Zeker in een sterk vergrijzende provincie als Noord-Brabant is dit vraagstuk actueel. Daarbij moeten we rekening houden met toename van de doelgroep, afname van het potentieel aan mantelzorg en de ontwikkelingen in de zorg. (Bron: Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie.) De meest urgente behoeften van thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers (zonder rangorde) zijn: Informatie over ziektebeeld en verloop van de ziekte inclusief informatie en voorlichting over het ouder worden en het geheugen. Informatie en advies over zorg- en hulpmogelijkheden. Cliëntsysteembegeleiding (consultatie, advies, emotionele begeleiding, bemiddeling, (zorg-)coördinatie). Psycho-educatie. Ontmoeting en lotgenotencontact. Praktische hulp en/of respijt. Opvang, begeleiding. Toezicht. (Bron: Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie.) Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014 11
Welke voorzieningen en ondersteuning kan de gemeente bieden aan mensen met Dementie en hun mantelzorgers vanuit de WMO? Het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten 1. De gemeente bevordert een goede leefbaarheid voor thuiswonende mensen met dementie zodat zij zo lang mogelijk in hun eigen leefomgeving kunnen blijven wonen. Belangrijk hierbij is de taboedoorbreking van dementie d.m.v. het organiseren van activiteiten waarbij burgers de mensen met dementie ontmoeten en leren kennen. Mensen blijven mensen 2. De gemeente zet zich actief in om locaties te vinden voor het realiseren van respijtvoorzieningen, specifiek voor mensen met dementie, zoals dagopvang, logeermogelijkheden of een ontmoetingscentrum. 3. De gemeente zet zich actief in om locaties te vinden voor het realiseren van woonzorgvormen specifiek voor mensen met dementie, zoals kleinschalig wonen. Geven van informatie, advies en cliëntondersteuning 1. De gemeente heeft een actuele sociale kaart dementie opgebouwd met het aanbod in de gemeente en in de eigen regio. Deze kaart is ontwikkeld vanuit het perspectief van het perspectief mensen met dementie en hun mantelzorgers, getoetst en goedgekeurd door de regionale afdeling van Alzheimer Nederland. De gemeentelijke sociale kaart dementie is digitaal te raadplegen, maar ook in geprinte versie beschikbaar 2. De (Wmo)loketmedewerkers zijn geschoold met betrekking tot dementie, inclusief de bejegening van de mensen met dementie en hun mantelzorgers. Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers 1. De gemeente biedt financiële ondersteuning vrijwilligerorganisaties die: a. praktische hulp bieden aan thuiswonende mensen met dementie en aan hun mantelzorgers; b. beweging- en ontspanningsactiviteiten bieden aan thuiswonende mensen met dementie; c. oppasdiensten bieden aan thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers. 2. De gemeente geeft de Alzheimerafdeling een financiële ondersteuning voor coördinatie en ondersteuning van haar vrijwilligers 3. De gemeente biedt financiële ondersteuning aan organisaties, die met vrijwilligers en/of professionals lotgenotencontact organiseren voor mensen met dementie en/of voor de mantelzorgers van mensen met dementie. 4. Mensen die geen betaald werk hebben, mantelzorger van een thuiswonende persoon met dementie zijn en gebruik maken van een uitkering een (tijdelijke): a. ontheffing krijgen van sollicitatieplicht om toch in aanmerking te blijven komen voor de (maximale) uitkering b. toestemming krijgen om minder arbeidsuren per week te maken om toch in aanmerking te blijven komen voor de (maximale) uitkering 12 Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014
Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem De gemeente financiert een dagopvangvoorziening ( respijtzorg buitenshuis) voor thuiswonende mensen met dementie waardoor ook de mantelzorgers tijdelijk ontlast kunnen worden Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijke verkeer 1. De gemeente wijst de Wmo-voorziening huishoudelijke hulp toe aan mantelzorgers van thuiswonende mensen met dementie om overbelasting van de mantelzorgers te voorkomen. 2. In de gemeente kunnen mantelzorgers van mensen met dementie gratis mee als begeleider wanneer de persoon met dementie een van uw Wmo-vervoersvoorzieningen toegewezen heeft gekregen. 3. In de gemeente kunnen thuiswonende mensen met dementie via de Wmo een sociale alarmeringsvoorziening (passieve en/of actieve) toegewezen krijgen. 4. De gemeente financiert de functie Dementieconsulent Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014 13
Slotconclusie Gemeente Mill en Sint Hubert staat voor een grote uitdaging: Hoe vergroten zij het lokale dienstaanbod ter ondersteuning van mensen met dementie en hun directe omgeving? Gezien deze verantwoordelijkheid en de beperkte financiële middelen zal de gemeente op zoek gaan naar oplossingen en nieuwe vormen van ondersteuning. De werkgroep Dementie van de BPR is van mening dat het vinden van duurzame oplossingen alleen mogelijk is samen met de mensen om wie het gaat. Naast de informatie van zorgaanbieders en dementienetwerken in de regio is de werkgroep daarom op zoek gegaan naar informatie die onafhankelijk is. Zij hebben ervaringen en behoeftes verzameld van de burgers met dementie en hun mantelzorgers binnen de gemeente Mill en Sint Hubert. Dit resulteerde in het ervaringsverhaal Johan en Anna en adviezen aan de gemeente om de ondersteuning van burgers met dementie en hun omgeving te verbeteren. Gemeentefunctionarissen kunnen wisselend omgaan met bestaande informatie. Daarom vindt de werkgroep het waardevol dat de gemeente - naast eigen bevindingen - effectieve voorbeelden van andere gemeenten gaat benutten. De gemeente Mill en Sint Hubert richt zich in hun beleid op ouderen in het algemeen, waar mensen met dementie onderdeel van uitmaken. De werkgroep is van mening dat het belangrijk is om zich in beleidsbepaling speciaal te richten op dementie, omdat zij vinden dat mensen met dementie een andere, specifiekere ondersteuning nodig hebben dan andere ouderen. De kanteling in de WMO gaat uit van regisseuse bij de cliënt. Bij dementie is er sprake van progressief afnemend vermogen tot eigen regie en komt de claim van regisseursschap primair bij de mantelzorger terecht. De gemeente heeft dan de verantwoordelijkheid om de mantelzorg te ondersteunen. Volgens de werkgroep slaagt dit wanneer de gemeente zodanig faciliteert dat mensen op hun eigen wijze kunnen zorgen voor een ander 14 Dementie en WMO BPR Mill oktober 2014