BORSTSPARENDE INGREEP Tumorectomie met sentinel

BORSTSPARENDE INGREEP Tumorectomie met sentinel Wat is borstkanker? Borstkanker of mammacarcinoom is een vorm van kanker die uitgaat van het melkklierweefsel in de borst. Het is de meest voorkomende kanker bij vrouwen. Eén op negen vrouwen krijgt er ooit mee te maken. In zeldzame gevallen kunnen mannen ook borstkanker krijgen. Borstkanker bij de man wordt op dezelfde manier behandeld als bij de vrouw. Betere diagnose- en behandelingstechnieken zorgen ervoor dat de genezingskansen flink toenemen. Kankercellen zijn cellen die zich ongeremd delen. Er komen meer cellen bij dan dat er verdwijnen, waardoor er een gezwel of tumor ontstaat. Deze cellen kunnen het normale weefsel binnendringen en vernietigen. Soms komen kwaadaardige cellen via de lymfeklieren in de bloedbaan terecht en komen ze terecht op andere plaatsen in het lichaam. Dan spreekt men van metastasen. Lobulair carcinoom Dit betekent dat de kanker ontstaan is in de melkklieren. Ductaal carcinoom Dit betekent dat de kanker ontstaan is in de melkgangen. Dit is de meest voorkomende vorm. Anatomie van de borst UW BEHANDELING Soorten borstkanker DCIS = Ductaal carcinoma in situ Dit is een voorstadium van borstkanker. DCIS is op zich nog niet kwaadaardig, maar kan in de helft van de gevallen kwaadaardig worden over een periode van 10 jaar. Om dit te vermijden wordt aangeraden het te behandelen en het letsel via een operatie te verwijderen. DCIS geeft geen klachten, kan niet uitzaaien en is niet levensbedreigend. DCIS kan slechts opgespoord worden via een controlemammografie, waarbij kleine verkalkingen (microcalcificaties) gezien worden. De borst bestaat voornamelijk uit : Melkklieren (lobuli) Melkgangen (ducti): verbinding tussen melkklieren en tepel Bind- en vetweefsel rond melkklieren en melkgangen Bloedvaten Lymfevaten: hebben als taak het vervoer van afvalstoffen en immuuncellen en vormen een barrière tegen infectie. Via de lymfevaten kunnen tumorcellen zich verspreiden. MULTIDISCIPLINAIR ONCOLOGISCH CENTRUM COMMUNICATIEMAPJE

Wat is een borstsparende ingreep? Okselklierwegname Bij een borstsparende ingreep (ook tumorectomie genoemd) wordt enkel het gezwel weggenomen, samen met een randje van gezond borstklierweefsel. Er wordt zo esthetisch mogelijk gewerkt. Wat is een sentinelklierprocedure (= schildwachtklierprocedure)? Soms kunnen tumorcellen vanuit de borst zich verplaatsen via de lymfevaten naar de lymfeklieren (meestal) van de oksel. Om dit te onderzoeken spuit men de dag voor de ingreep een licht radio-actieve stof in de borst. Het product volgt het traject van de lymfebanen richting oksel. De eerste klier die dit product opneemt, noemen we de schildwachtklier of sentinelklier. Indien de sentinelklier kwaadaardige cellen bevat of als er tijdens de vooronderzoeken kwaadaardige lymfeklieren in de oksel worden vastgesteld, worden ook alle okselklieren verwijderd. In dit geval moet u enkele aandachtspunten in acht nemen. De kinesist komt bij u langs in de eerste dagen na de operatie om mobilisatieoefeningen te geven en preventieve lymfedrainage te starten. Thuis moet u dit ook verder zetten. U heeft recht op 60 beurten. U krijgt alvast het voorschrift voor de kinesist en een lijst van adressen mee. Stagingonderzoeken Dit zijn onderzoeken die de uitgebreidheid van de tumor en de eventuele uitzaaiingen ervan in het lichaam in kaart brengen. De dag van uw ingreep wordt u opnieuw verwacht op de dienst nucleaire geneeskunde om aan te duiden waar die eerste klier zich bevindt. Tijdens de ingreep spuit de arts nog een blauwe kleurstof in als extra controle (dit geeft een blauw-groene kleur aan de urine. De stoelgang kan ook groen zien gedurende twee dagen en u kan een grauwe kleur vertonen de dag van de ingreep). Met een probe wordt de radioactiviteit, en dus de sentinelklier, opgezocht en dan ook verwijderd. Met een sneltest wordt onderzocht of er al dan niet kwaadaardige cellen in de sentinelklier zitten. Indien er zich geen kwaadaardige cellen in de sentinelklier bevinden, kunnen de okselklieren gespaard worden. Als er wel kwaadaardige cellen aanwezig zijn, zullen de overige klieren in de oksel verwijderd worden. In de week na de operatie wordt de sentinelklier nog nauwkeuriger onderzocht. Heel soms kan het zijn dat er alsnog kwaadaardige cellen worden gevonden. In dit geval is er soms een tweede ingreep nodig om de klieren te verwijderen. Bloedafname Dit onderzoek leert ons meer over de functie van de lever en de nieren, de bloedstolling. Ook wordt de tumormerker Ca 15,3 bepaald. Dit is vooral belangrijk voor de opvolging na de behandeling. RX Thorax Met behulp van röntgenstralen wordt een foto gemaakt van longen en hart. U hoeft hiervoor niet nuchter te zijn. Echo van de lever Met behulp van geluidsgolven krijgt men een zicht op de leverstreek. Er wordt gel aangebracht op de buik. U moet nuchter zijn voor dit onderzoek. Botscintigrafie Dit onderzoek dient om mogelijke uitzaaiingen in het bot op te sporen. Er wordt een inspuiting gegeven met een licht radioactieve stof in een ader van de arm. Er zal u gevraagd worden om veel te drinken (ongeveer 1 liter: water, koffie, 18

thee, soep ). Het onderzoek zelf vindt drie uur later plaats en neemt ongeveer 45 minuten in beslag. Metalen zaken moeten vermeden worden, zoals ritsen, metalen knopen, bh, Verder kunt u gewoon gekleed zijn. Na het onderzoek is het belangrijk om gedurende 24 uur een afstand van twee meter te bewaren tussen zwangere vrouwen en kinderen jonger dan 10 jaar. Preoperatieve onderzoeken Soms moeten er voor de operatie een aantal voorbereidende onderzoeken gebeuren. Welke onderzoeken dit zijn, hangt af van uw leeftijd en uw gezondheidstoestand. De meest voorkomende onderzoeken zijn een bloedafname, een elektrocardiogram en een RX-foto van de longen. Het plannen en opvolgen van deze onderzoeken gebeurt via de preopnamebalie. Daar worden ook meteen enkele administratieve zaken in orde gebracht, zoals het ondertekenen van het toestemmingsformulier voor de ingreep en verdoving en het invullen van de preoperatieve vragenlijst. U kunt de preoperatieve onderzoeken ook laten uitvoeren door uw huisarts indien u dit wenst. Verpleegkundig consult Na de consultatie bij uw arts zult u kennis maken met de borstverpleegkundige die u doorheen uw traject zal ondersteunen, informeren en doorverwijzen volgens uw noden (de psycholoog, de diëtiste, de sociale dienst, ). Infectierisico s voorkomen Bij een ingreep willen we natuurlijk infectierisico s voorkomen. Een vlot herstel is essentieel. Als patiënt kunt u daartoe bijdragen door te zorgen voor een goede lichaamshygiëne: Neem op de dag van de ingreep een douche met gewone zeep, tenzij uw behandelende arts andere instructies geeft. Ook uw haar mag met gewone shampoo gewassen worden. Poets uw tanden goed. Knip de nagels van vingers en tenen kort. Via de vingertop meten we tijdens de operatie het zuurstofgehalte in het bloed. De aanwezigheid van kunstnagels en nagellak belemmert dit. Breng de ochtend van de ingreep geen make-up, deodorant of bodylotion aan. Laat uw juwelen en piercings thuis. Juwelen en piercings kunnen brandwonden veroorzaken wanneer men gebruik maakt van elektrocoagulatie (een elektrisch instrument waarmee men de bloedvaten coaguleert of dichtschroeit). Scheer u niet met een scheermesje, want dit veroorzaakt immers kleine letsels. Ontharen gebeurt het best in het ziekenhuis met een medische tondeuse; dit vermindert de kans op huidirritaties. Rookt u? Stop twee dagen voor de ingreep met roken. UW BEHANDELING MULTIDISCIPLINAIR ONCOLOGISCH CENTRUM COMMUNICATIEMAPJE

Voor de operatie Voor de opname Als u bloedverdunners neemt is het belangrijk dit te melden. Uw arts zal u zeggen of ze al dan niet op voorhand moeten gestopt worden. De opname Op de dag van de opname meldt u zich eerst in straat 60 voor de inschrijving. Nadien mag u zich naar de afdeling begeven. De verpleegkundige op de afdeling begeleidt u naar uw kamer. Zij zal u enkele vragen stellen over eventuele vorige ziekenhuisopnames, allergieën, medicatie, Indien u nog vragen hebt over de operatie en de gevolgen ervan, kunt u die bespreken met de borstverpleegkundige of arts. U kunt tijdens uw verblijf in het ziekenhuis kennis maken met een sociaal werker die u zal begeleiden bij het oplossen van praktische problemen tijdens en na de behandeling. Een gesprek met de psycholoog zal u ook voorgesteld worden ter ondersteuning. De totale duur van uw opname varieert tussen de twee à vijf dagen. De precieze duur is afhankelijk van uw toestand en hoe snel u herstelt. Verpleegkundige voorbereidingen De verpleegkundigen zullen volgende voorbereidingen treffen: Bloedafname + EKG (meestal reeds voordien afgenomen, graag resultaat 72 uur voor de opname bezorgen aan de preopnamebalie). Scheren: eventueel worden de okselharen afgeschoren. Nagellak en make-up worden verwijderd. Indien u medicatie nodig hebt om te slapen, bespreek dit dan steeds met uw arts of anesthesist. U mag niks meer eten, drinken of roken vanaf middernacht de dag voor uw operatie, tenzij de arts dit anders vermeldt. Uw verpleegkundige deelt u het tijdstip van de ingreep mee. Dit blijft een richtuur. De verpleegkundige zal een BRMO-screening afnemen (Bijzonder Resistente Micro-Organismen). Dit dient te gebeuren als - u verblijft in een chronische instelling, - u het voorbije jaar verbleef in een ziekenhuis, - u meer dan twee maanden thuiszorg nodig had, - u beroepsmatig contact hebt met dieren, - u gezondheidswerker bent. Met een wattenstaafje neemt men een staal ter hoogte van neus, keel en rectum (de aars). De operatie Op de afdeling De dag van de operatie zal de verpleegkundige u vragen een operatiehemd (en steunkousen) aan te trekken. Juwelen en eventuele tandprothese(s), bril of lenzen moeten verwijderd en veilig opgeborgen worden. De verpleegkundige zegt u welke thuismedicatie u nog mag nemen en u krijgt zo nodig een rustgevend geneesmiddel dat door de anesthesist is voorgeschreven. U wordt naar de voorbereidingsruimte gebracht op de operatieafdeling. Daar krijgt u nog een administratieve controle door de verpleegkundige. De anesthesist en de gynaecoloog/chirurg zullen uw eventuele vragen beantwoorden. In de operatiezaal De anesthesist zal in de operatiezaal het infuus plaatsen langs waar de medicatie toegediend wordt om u in slaap te brengen (narcose). De verpleegkundige van de operatiezaal zal nog een aantal voorbereidingen doen zoals o.a. elektroden (om het hartritme te controleren), een bloeddrukmeter, enz. aanleggen om u goed te kunnen volgen tijdens de ingreep. De ingreep duurt gemiddeld anderhalf à twee uur. 20

Na de operatie De narcose wordt beëindigd op het moment dat de gynaecoloog/chirurg klaar is met de operatie. Zodra u wakker wordt, gaat u naar de ontwaakruimte (recovery of PAZA: Post-Anesthesie ZorgAfdeling). Hier zal u nog ongeveer twee uur verblijven. Wanneer u voldoende wakker bent en de pijn onder controle is, wordt u in de loop van de dag naar de afdeling teruggebracht. Bij pijn en/of misselijkheid krijgt u via het infuus medicatie toegediend. Als dit onvoldoende is meldt u dat best aan de verpleegkundige. Mogelijk hebt u een drain ter hoogte van de borst en/of oksel voor het afvloeien van wondvocht. De arts beslist wanneer u voorzichtig mag starten met drinken en eten. Er wordt rekening gehouden met een eventueel bestaand dieet (bv. suikervrij of zoutarm). Het wordt aangeraden om vanaf de dag na de ingreep (en ook s nachts) een bh (liefst zonder beugels) te dragen om de borst te ondersteunen. Mogelijke verwikkelingen na de ingreep Elke ingreep kan leiden tot verwikkelingen. De meest voorkomende zijn trombose, bloedingen en infectie. Trombose Bij een trombose is er sprake van een stolsel of klontertje dat zich vormt in de bloedvaten aan de binnenzijde van de vaatwand. Dit kan men voorkomen met een bloedverdunnend spuitje en door het dragen van steunkousen tijdens het ziekenhuisverblijf. Deze kousen voorkomen ook het ontstaan van flebitis, ook wel ontsteking van de aders genoemd. Zowel trombose als flebitis ontstaan door onvoldoende beweging en bedlegerigheid. Hoe uitgebreider de operatie, hoe hoger het risico op trombose. Bloedingen Na een ingreep kan bloedophoping optreden. Soms dient hiervoor een heringreep te gebeuren. Infectie Bij een infectie zijn ziekteverwekkende micro-organismen aanwezig in het lichaam die zich kunnen vermenigvuldigen. Een infectie kan optreden na een operatie. Dit vertaalt zich meestal in koorts, pijn, roodheid en warmte thv de wonde. Soms is het nodig om antibiotica te starten. Pijn Een borstoperatie is over het algemeen niet zo n pijnlijke ingreep. De anesthesist voorziet in elk geval het nodige. Indien u toch pijn hebt is het belangrijk dit te melden. De verpleegkundige zal u dan de voorgeschreven medicatie toedienen. Bij het bewegen van de arm kunt u wat hinder ondervinden. Als dit te pijnlijk is kunt u steeds een pijnstiller vragen. Bewegen is erg belangrijk. Tijdens de ingreep worden er onvermijdelijk een paar huidzenuwen doorgesneden. U kunt daardoor een slapend, brandend of tintelend gevoel hebben ter hoogte van de onder- en achterzijde van de arm en de oksel. Dit kan meerdere weken of maanden aanhouden. Laattijdige verwikkelingen Lymfoedeem van de arm Als de okselklieren worden weggenomen is er een levenslang risico op lymfoedeem. De normale drainage van lymfe is onderbroken, waardoor het vocht zich opstapelt in de weefsels. Bij wegname van enkel de sentinelklier is dat risico zeer miniem, maar als alle okselklieren zijn weggenomen is het risico groter. Er kan zwelling optreden aan de arm en de borststreek. In dit geval wordt er (opnieuw) lymfedrainage gestart (door een ervaren kinesist) of is een armkous aan te raden. Neem dan contact op met uw arts. UW BEHANDELING MULTIDISCIPLINAIR ONCOLOGISCH CENTRUM COMMUNICATIEMAPJE

Ontslagplanning in het ziekenhuis Nazorg De datum voor de controleafspraak wordt meegegeven bij het ontslag uit het ziekenhuis. De controle vindt meestal plaats 8 à 10 dagen na ontslag. In principe heeft u geen thuisverpleging nodig. In geval van verwijdering van de okselklieren zult u nog een drain met opvangzakje hebben. U kunt dit dan eventueel zelf ledigen en de dagelijkse hoeveelheden noteren, of er kan thuisverpleging ingeschakeld worden. Thuis Op de wonde ligt een verband waarmee u gewoon kunt douchen. Indien u een drain heeft, wacht u beter tot deze verwijderd is. De hechtingen zijn oplosbaar. Het verband mag ter plaatse blijven tot u bij de arts op consultatie komt. Indien u hierover vragen hebt of zich zorgen maakt, kunt u steeds terecht bij de borstverpleegkundige. Bij pijn kan na overleg met de behandelende arts paracetamol ingenomen worden (bv. Dafalgan, Perdolan mono, ) De controleafspraken vinden plaats bij uw behandelende arts. Bent u doorverwezen naar een andere arts, dan gaat u daar op controle. Om u te helpen bij het vinden van een nieuw evenwicht in uw leven en te werken aan uw herstel, kunt u steeds terecht bij de borstverpleegkundige of psycholoog. Zij kunnen u meer info geven over bewegingsprogramma s (bv. B-care), mindfulness,... Hebt u of uw familie nog vragen of bezorgdheden dan kunt u altijd terecht bij uw huisarts, de behandelende arts, de borstverpleegkundige, de sociaal werker, de psycholoog, de kinesitherapeut (fysiotherapeut) en de diëtist. Aarzel niet om contact met hen op te nemen. Psychische gevolgen Het vaststellen van kanker en de intensieve behandeling zijn emotioneel ingrijpend. De wijze waarop u wordt opgevangen door uw omgeving is hierbij van groot belang. Bij moeilijkheden rond verwerking, relatie en seksualiteit kunt u eveneens een beroep doen op de psycholoog. 22