RBS Markets Nummer 431, 26 augustus 2014 Turbo s & Trading Technische Analyse Eurostoxx50 - FA en TA in lijn... P2 Tradesuggestie Goudmijnaandelen bodemen uit P4 Draghi: toch maar QE? Nadat financiële markten vrijdag aan de lippen van Yellen hadden gehangen bij het Jackson Hole symposium van centrale banken was het zaterdag de beurt aan Draghi. Net als Yellen begon Draghi over de situatie op de arbeidsmarkt. Om de problemen op te lossen zijn volgens Draghi niet alleen structurele hervormingen nodig, maar ook maatregelen om vraag te stimuleren Vergelijkbaar met Yellen in het verleden benadrukte Draghi dat de risico s van te weinig te doen om de vraag te stimuleren en de werkeloosheid aan te pakken groter zijn dan van te veel te doen. Het grootste risico van te weinig actie is dat cyclische werkeloosheid structureel wordt. Draghi was echter optimistisch over de mogelijkheid dat de huidige maatregelen van de ECB voldoende zullen blijken te zijn. "I am confident that the package of measures we announced in June will indeed provide the intended boost to demand, and we stand ready to adjust our policy stance further." Deze maatregelen in juni bestonden uit TLTRO (Targeted Long Term Refinancing Operation) programma, bedoeld om banken aan te sporen meer kredieten te verstrekken aan bedrijven en huishoudens en een opkoop programma voor Asset Backed Securities. Ondanks dit optimisme leek Draghi de basis te leggen voor een mogelijk Large Scale Asset Purchases (LSAP het zoveelste acroniem in deze crisis) programma, vergelijkbaar met Quantitative Easing (QE) zoals toegepast in de V.S. De belangrijkste reden hiervoor was dat de 5-jaars inflatieverwachting in augustus onder de 2% is gezakt. Tot nu toe had Draghi altijd gezegd dat deflatie nog geen probleem vormde omdat de middellange termijn verwachtingen boven de 2% lagen. Om een dergelijke ingreep effectief te laten zijn waren volgens Draghi ook politieke (fiscale) steun en structurele hervormingen nodig. Wat dat betreft deed zijn verhaal ook denken aan de drie pijlers van Abenomics (monetaire beleid, fiscale stimuli, structurele hervormingen). Al met al een dovish verhaal, oftewel, de deur openlatend voor monetaire verruiming (LSAP/QE). Dat kan de dalende trend in de euro/dollar verder versterken, maar is inmiddels ook synoniem geworden voor stijgende aandelenkoersen. En zo bleek ook, toen maandag de beurzen opengingen. Niet alleen in Europa, maar ook in de V.S., waar de S&P het hoogste niveau ooit bereikte en de grens van 2000 punten doorbrak. Wellicht loopt de markt hiermee een beetje op de muziek vooruit, aangezien er nog de nodige weerstand bestaat tegen QE en fiscale versoepeling, en bovendien wil Draghi eerst het effect van de huidige maatregelen afwachten. Maar voorlopig is het Draghi net als met zijn whatever it takes speech in 2012 de markt een boost te geven, zonder een enkele concrete toezegging. Ooit komt er een moment dat de markt alleen tevreden gesteld kan worden met harde maatregelen maar dat moment is niet nu. Als het zover is dan weet u de Euro/dollar Turbo s Long en Index Turbo s Short te vinden. Lees informatie over de kosten en risico s van Turbo s de algemene Turbobrochure en het prospectus op www.rbs.nl/markten. Bron: Draghi Channels Abenomics three arrows, RBS research, Bloomberg, 25/8/2014 1
Technische Analyse Eurostoxx50 - FA en TA in lijn... De wekelijkse TA van Nico Bakker Nico Bakker is hofleverancier van technische analyse binnen RBS Markets. Hij publiceert regelmatig artikelen in allerlei media. Ook verzorgt hij diverse trainingen en workshops en is hij een graag geziene spreker tijdens beleggingsevenementen. Voor de uitleg van technische analyse termen verwijzen wij u naar www.rbs.nl/markets. Op het fundamentele vlak is er in Europa van alles aan de hand. Draghi en consorten willen de economie aanjagen en hebben aangegeven hierbij geen enkele maatregel te schuwen ( we will do whatever it will take ). Als technisch analist heb ik hier niets mee te maken, maar ik kan wel technisch onderbouwen dat dit alles een positief effect heeft op de Europese aandelenmarkten. In deze bijdrage zal ik stilstaan bij de Eurostoxx50 en zal ik ook een blik werpen Weekgrafiek Eurostoxx50 op de grafiek van EuroDollar. In beide gevallen blijkt dat FA en TA het prima met elkaar eens zijn. Dat de Eurostoxx50 zich in een sterke uptrend bevindt moge duidelijk zijn. In augustus 2012 werd de gemiddeldelijn opwaarts gekruist en ging er een uptrend van start. Vanaf dat moment wordt de chart gesierd door hogere bodems en hogere toppen, hetgeen duidelijk tot uiting komt in het ingetekende trendkanaal. Dat de RSI in een periode van twee jaar slechts een drietal keer kort onder de 50 is geweest, onderstreept de stijgingstendens. De afgelopen weken vond er een forse correctie plaatst vanaf de top op 3325. Even dreigde er zelfs een trendbreuk, maar de index vond steun onder in het trendkanaal en boven de sterke 2971-2944 steunzone. Met een katapult beweging herstellen de bulls van de berentikken. Thans staan alle indicatoren in een plusstand en kan de uptrend worden vervolgd. Zo springt de swingteller bij deze voortgang op +1 en ook de RSI maakt een up-cross met de 50-lijn. De spelers kunnen zodoende weer opstomen richting de rode lijn in het veld op 3325. Bij een doorbraak van dit niveau krijgt de uptrend uiteraard een flinke impuls en worden er nieuwe records gevestigd. De vooruitzichten zijn positief zolang de koers boven de 2971-2944 steunzone noteert. Ook op chart van EuroDollar is het effect van de hogere heren duidelijk zichtbaar. Waar er lange tijd sprake is geweest van een mooie uptrend, is daar de laatste maanden verandering in gekomen. Lees verder op pagina 3 Figuur 1. Weekgrafiek Eurostoxx50 Bron: BTAC Visuele Analyse 26 augustus 2014 Mededeling TA-bijdrage en Chart Navigator van Nico Bakker In de Turbo & Trading nieuwsbrieven van 2 en 9 september 2014 zal er geen bijdrage van nico Bakker zijn. De Chart Navigator-nieuwsbrieven van 5 en 12 september komen eveneens te vervallen. 2
Vervolg van pagina 3 Eurostoxx50 - FA en TA in lijn... Vanaf een top op 1,3992 verloor de Euro stevig in waarde ten opzichte van de Dollar. Er ging in eerste instantie een correctie in de uptrend van start, die had Weekgrafiek Euro/Dollar moeten uitmonden in een bodem boven de blauwe gemiddeldelijn om zo de uptrend in tact te houden. Dit is niet gelukt. Er ging zodoende een downtrend van start. Thans wordt de steun op 1,3106 genaderd. Aangezien de swingteller op -7 staat, is het de vraag of de steunlijn in één keer gaat sneuvelen. Ook de RSI indiceert eerst wat opleving, om vervolgens de downtrend te vervolgen. Als de steun op afgerond 1,31 aan de kant wordt gezet, komt er ruimte vrij naar 1,2757. Het moge duidelijk zijn dat de activiteiten op het fundamentele vlak zijn invloed doet gelden op de diverse charts. Waar er positieve impulsen zijn op de Europese aandelenvelden waar hogere koersen de komende maanden aannemelijk zijn, zit de EuroDollar koers duidelijk in een downtrend. Figuur 2. Weekgrafiek Euro/Dollar Bron: BTAC Visuele Analyse, 26 augustus 2014 Trendvolgende beleggers profiteren van het uitstekende beleggingsklimaat en doen weer wat aankopen. Zij spelen de upswing richting de weerstand op 3325 mee. Bij EuroDollar is het zoeken naar een geschikt moment om te profiteren van de dalende trendfase. Selectie aanbod Euro/Dollar Met Turbo's kunt u inspelen op een stijging en/of daling van de Euro/Dollar Voor een compleet overzicht van het aanbod kijkt u op www.rbs.nl/markets. Selecteer in het Turbo/Booster pull down menu linksboven 'Euro/Dollar. Naam ISIN code Hefboom EUR/USD Turbo Long 1,26 NL0010129938 15.6 EUR/USD Turbo Long 1,218 NL0006472177 10.5 EUR/USD Turbo Short 1,425 NL0009755099 9.9 EUR/USD Turbo Short 1,373 NL0010657623 16.3 Figuur 2. Een selectie van het aanbod REuro/Dollar Turbo's. Bron: RBS, 26 augustus 2014 3
Tradesuggestie Goudmijnaandelen bodemen uit Wie is Koen Lauwers: Koen Lauwers heeft een Master in de Handelswetenschappen afgerond aan de Hogeschool- Universiteit Brussel en is sinds 1999 actief als onafhankelijk financieel analist. Koen doet research voor de beleggingssector en is met name gespecialiseerd in de grondstoffenmarkten. Hij werkt op zelfstandige basis voor verschillende opdrachtgevers in de Benelux. Beleggers in goudmijnaandelen hebben het grootste deel van de beurshausse sinds 2009 aan hun neus voorbij zien gaan. Het verschil in rendement tussen de bekende indexen van goudmijnaandelen als de NYSE Arca Gold Bugs (HUI) en de PHLX Gold/Silver (XAU) is veelzeggend. Over een periode van 5 jaar klom de brede S&P500 aandelenindex 90 procent hoger. De HUI en de XAU werden over dezelfde periode 35 procent teruggezet. Hetzelfde beeld herhaalt zich wanneer we de referentieperiode verkleinen tot 2 jaar. Dan moeten XAU en HUI respectievelijk 40 en 45 procent inleveren tegenover een winst van 40 procent voor de S&P500. Het beeld verandert echter wanneer we ons beperken tot 2014. Zowel de HUI als de XAU noteren sinds begin dit jaar ongeveer 20 procent hoger. Hoewel de beurzen de records blijven aaneenrijgen, bleef de klim van de brede aandelenmarkt sinds begin dit jaar wel beperkt tot 7 procent. Mijnaandelen doen het dus opnieuw iets beter. Opmerkelijk is verder dat de mijnaandelen op 3 maanden ook 10 tot 15 procent beter presteren dan goud zelf. Over een periode van 12 maanden is het rendement ongeveer gelijk. Het herstel is nog steeds nog erg pril, maar er zijn redenen om aan te nemen dat het ergste leed voor beleggers in goudmijnaandelen achter de rug is. De waarderingen van de gouddelvers zijn de laatste jaren sterk teruggevallen. Dit heeft te maken met de tegenvallende resultaten als gevolg van de lagere goudprijs, die zich al bijna 3 jaar in een dalende trend bevindt. Tegelijk gingen de totale productiekosten wel omhoog, met funeste gevolgen voor de winstgevendheid. Door de lagere goudprijs moesten de mijngroepen ook massaal waardeverminderingen boeken op hun activa. Op bepaalde projecten die werden uitgesteld of zelfs volledig afgeblazen moest flink worden afgeboekt. Dit is ook het geval wat de waardering van de ertsreserves betreft. Waardeverminderingen en uitzonderlijke afschrijven hebben dan wel geen impact op de kasstromen maar wel op de boekwaarde van een bedrijf. Niettemin is het aantal goudmijngroepen dat onder de boekwaarde noteert zelfs na de recente waardeverminderingen nog steeds erg talrijk. Mijngroepen reageerden door hun kapitaalinvesteringen te beperken waarbij de exploratie wordt verminderd en nieuwe projecten worden uitgesteld of zelfs helemaal afgeblazen. Tegelijk wordt ook extra op de kosten gelet. Het gevolg is dat de totale productiekost bij de meeste goudproducenten de jongste kwartalen terug aan het dalen is, wat opnieuw voor wat financiële ademruimte zorgt. Een duurzaam herstel van de goudmijnaandelen is enkel mogelijk indien ook de stijgende trend van goud herneemt. De prijs van het gele metaal beweegt sinds begin dit jaar in een vrij nauwe bandbreedte van ongeveer 10 procent en noteert op dit moment 6 procent hoger dan bij de start van 2014. RBS Markets biedt op dit moment 3 Turbo Long aan met de NYSE Arca Gold Bugs index als onderliggende waarde. Deze positie kan eventueel worden gecombineerd met een Turbo op goud zelf. NYSE Arca Gold Bugs Turbo long* Isin-code : NL0006473118 Munt : EUR Financieringsniveau : 106 Referentieprijs : 235,1 Stop-loss : 118 Hefboom : 1,81 Koers : 9,61/9,83 Deze Turbo long is de meest defensieve uit het aanbod met een stop-loss die net niet de helft bedraagt van de referentieprijs. De HUI noteerde in bijna 12 jaar niet meer zo laag dus de kans is erg klein dat dit niveau wordt doorbroken. Door het geringe risico is de hefboom eerder bescheiden. NYSE Arca Gold Bugs Turbo long* Isin-code : NL0010441267 Munt : EUR Financieringsniveau : 118 Referentieprijs : 235,1 Stop-loss : 141 Hefboom : 2,16 Koers : 8,01/8,23 Lees verder op pagina 5 4
Tradesuggestie Vervolg van pagina 3 / Goudmijnaandelen bodemen uit In dit scenario is het verschil tussen de HUI en de stop-loss afgenomen tot 67 procent. Dit is nog steeds erg hoog en een niveau dat we voor het laatst zagen in de zomer van 2003. De hefboom ligt al een fractie hoger dan in het vorige voorbeeld. NYSE Arca Gold Bugs Turbo long* Isin-code : NL0010441275 Munt : EUR Financieringsniveau : 153 Referentieprijs : 235,1 Stop-loss : 169 Hefboom : 2,83 Koers : 6,06/6,28 Deze Turbo long is op dit moment de meest risicovolle uit het gamma maar nog steeds is er een marge van 39 procent tussen stop-loss en referentieprijs. De hefboom is gezien het bescheiden risico wel aantrekkelijk. *(slotkoers 25 augustus) Bronnen: Bloomberg, Company Reports (18/8-22/8) Meer informatie over Turbo s en het prospectus kunt u vinden op onze website, www.rbs.nl/markets. Ten tijde van het schrijven van dit artikel heeft Koen Lauwers noch prive, noch zakelijk een positie in het financiële instrument met de onderliggende waarde zoals beschreven in dit artikel en zijn er geen andere belangenconflicten bekend. 5
Overzichten Top 5 Stijgers Turbo s en Boosters ISIN code Rendement Rendement sinds introductie Heineken Turbo Long NL0010764163 74,71% 102,00% 31 jul 2014 Vopak Turbo Long NL0010764205 71,20% 80,64% 31 jul 2014 EUR/USD Booster Short NL0010764882 50,73% 78,47% 11 aug 2014 AEX Booster Long NL0010765301 50,61% 52,89% 18 aug 2014 Vopak Turbo Long NL0010764197 50,00% 55,96% 31 jul 2014 Certificaten ISIN code Rendement Rendement sinds introductie Vietnam Certificaat NL0000691046 6,88% -56,07% 18 jun 2007 Vietnam II Certificaat NL0006303281 6,66% 34,30% 2 jun 2008 Oost-Europa Certificaat NL0000455343 5,42% 62,50% 26 feb 2004 NYSE Arca Biotech Certificaat DE0006106701 4,69% 262,20% 20 feb 2001 RICI Enhanced Industrial Metals Certificaat NL0006343907 2,92% -2,38% 30 sep 2008 Figuur 3. Top 5 stijgers periode periode 18 augustus t/m 25 augustus 2014. Deze tabel is gebaseerd op het gemiddelde van de bied- en laatkoers van RBS. Een actueel overzicht vindt u op de website: www.rbs.nl/markets. Bron: RBS, 26 augustus 2014. Overzicht markten AEX 2,3% 404,48 408 406 404 402 400 398 396 394 392 390 Bund Future -0,1% 150,27 151,0 150,5 Long/Short-Ratio Turbo Ratio AEX 1,06 Brent Crude Oil Future 28,23 Bund Future -49,98 EUR/USD -12,52 Goud 7,18 Figuur 4. Long/Short-Ratio van uitstaande posities per 25 augustus 2014. Bron: RBS, 25 augustus 2014. Webinars Momenteel is er een zomerstop voor wat betreft de webinars. Vanaf september 2014 zal u weer de mogelijkheid hebben u in te schrijven voor webinars met verschillende onderwerpen en uiteenlopende beleggings- en productspecialisten. U kunt eerdere webinars in het archief terugzien. Dat is met name interessant als u op zoek bent naar productuitleg. Kijkt u daarvoor op www.webinar.nl/rbs en klikt u vervolgens op het tabblad archief. 150,0 149,5 149,0 148,5 148,0 147,5 EUR/USD -1,2% 1,3242 1,350 1,345 1,340 1,335 1,330 1,325 1,320 1,315 1,310 1,305 Brent Crude Olie Future -1,2% 102,29 104,5 104,0 103,5 103,0 102,5 102,0 101,5 101,0 100,5 100,0 Figuur 5. De prestaties van belangrijke markten van 15 augustus t/m 22 augustus 2014. Bron: Bloomberg, 25 augustus 2014. 6
Risico s De aanschaf van Turbo s en Certificaten brengen bepaalde risico s met zich mee, zoals prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Turbo s en Certificaten zijn daarom niet geschikt voor iedere belegger. Het is van belang dat u de kenmerken en risico s van deze producten begrijpt voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Tevens dient u zorgvuldig af te wegen of de Turbo s en Certificaten geschikt zijn voor u gezien uw ervaring, beleggingshorizon, overige beleggingen, financiële positie, risico-bereidheid en andere relevante omstandigheden. In geval van twijfel, dient u professioneel advies in te winnen. Deze nieuwsbrief dient slechts ter informatie en is geen aanbieding of een uitnodiging tot het doen van een aanbieding van Turbo s of Certificaten. Het aanbod van Turbo s en Certificaten vindt uitsluitend plaats op basis van het respectievelijke basisprospectus, eventuele bijbehorende supplementen en de definitieve voorwaarden. De beslissing om Turbo s en Certificaten te kopen moet dan ook op basis van deze documenten worden gemaakt. Deze documenten zijn kosteloos verkrijgbaar via www.rbs.nl/ markets. Deze paragraaf bevat slechts een overzicht van de belangrijkste risico s. Lees voor een volledig overzicht het respectievelijke basisprospectus. Turbo s en Warrants zijn beleggingsinstrumenten voor actieve en ervaren beleggers. Door de hefboom is een belegging in Turbo s en Warrants risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Hoe hoger de hefboom die men kiest, hoe sneller een beweging van de onderliggende waarde doorwerkt in de waarde van de Turbo en de Warrant. Het stop loss-niveau van een Turbo kan wijzigen, waardoor bij een wijziging het stop loss-niveau dichter bij de koers van de onderliggende waarde kan komen. Bij indices zullen deze wijzigingen in periodes waarin veel dividend wordt uitgekeerd, groter zijn. De koers van een Certificaat volgt in principe één-op-één de prestaties van de onderliggende waarde, maar kan hiervan afwijken doordat de beheerkosten (jaarlijks) in rekening worden gebracht en door de marktbeweging van vraag en aanbod. Bij alle beleggingsinstrumenten kan gedurende zowel de looptijd als op de afloopdatum de volledige inleg verloren gaan. Veranderingen van de wisselkoersen van onderliggende waarden die niet in euro zijn genoteerd, beïnvloeden de waarde van de in euro genoteerde producten. Een stijging van de lokale valuta ten opzichte van de euro zal een positief effect hebben, een daling een negatief effect. Beleggen in aandelenmarkten van opkomende markten gaan gepaard met extra risico s op politiek, economisch, de sociaal en juridisch gebied. Daarnaast ontbreekt door gebrekkige beschikbaarheid van financiële verslaggeving en andere data in sommige markten transparantie. Ongunstige ontwikkelingen hebben hierdoor vaak een sterk negatieve invloed hebben op de waarde van beleggingen in opkomende markten. Beleggen in grondstoffen gebeurt meestal door middel van termijncontracten Door te beleggen in termijncontracten en deze op tijd te verkopen kan fysieke levering van een grondstof worden voorkomen. Wanneer een belegger voor lange termijn in een bepaalde grondstof belegt, dient hij/zij het termijncontract voor het aflopen door te rollen naar een termijncontract met een langere looptijd. Het doorrollen van termijncontracten kan rendement opleveren of juist rendement kosten. Dit is afhankelijk van de termijnmarkt en staat los van veranderingen van de spotprijs van de desbetreffende grondstof. Wanneer een termijncontract afloopt, zal de prijs daarvan de actuele spotprijs benaderen. Bij het doorrollen wordt het aflopende contract verkocht en het volgende contract gekocht. Het verschil tussen opeenvolgende termijnprijzen kan een negatief rendement opleveren voor de belegger. Turbo s en Certificaten worden uitgegeven door The Royal Bank of Scotland [plc. Beleggers lopen kredietrisico op deze bank. Dit betekent dat in geval van insolventie van de uitgevende instelling beleggers in Turbo s en Certificaten mogelijk minder terugkrijgen dan hun initiële belegging en in het slechtste geval zelfs hun gehele belegging verliezen. Turbo s en Certificaten worden gehouden via het bewaringssysteem van Euroclear Nederland en zijn daardoor afgescheiden van het vermogen van de uitgevende instelling. Het Nederlandse depositiogarantiestelsel is niet op Turbo s en Certificaten van toepassing. Beleggers krijgen met een belegging in Turbo s en Certificaten geen eigendom in onderliggende waarde daarvan. Turbo s en Certificaten worden genoteerd op Euronext Amsterdam met RBS als market maker. Dat wil zeggen dat RBS onder normale marktomstandigheden tijdens beursuren van Euronext Amsterdam, van 9:05 uur tot 17:30 uur bereid is om Turbo s en Certificaten te kopen en te verkopen. Hierdoor is het mogelijk om onder normale marktomstandigheden tijdens genoemde beursuren de Turbo s en Certificaten te kopen of verkopen. De prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te kopen wordt de biedprijs genoemd en de prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te verkopen wordt de laatprijs genoemd. Het verschil tussen de bied- en laatprijzen wordt de spread genoemd. Gedurende de looptijd van een Turbo of een Certificaat kan de spread aan rbs.nl/markets wijziging onderhevig zijn. Bijvoorbeeld, indien er belangrijke cijfers worden gepubliceerd zoals jaarcijfers of macroeconomische cijfers kan de spread (tijdelijk) wordt vergroot. Actuele informatie over de bied- en laatprijzen gehanteerd durende de looptijd van Turbo s en Certificaten treft u aan op de relevante product pagina van de website www.rbs.markets. nl. Door bijzondere omstandigheden kan het voorkomen dat RBS geen prijzen afgeeft. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren indien de handel in de onderliggende waarde wordt stilgelegd, een Turbo of een Certificaat is uitverkocht, indien in korte tijd een groot aantal orders wordt geplaatst, er een storing in het handelssysteem van RBS is opgetreden, er een storing is opgetreden in het handelssysteem van Euronext Amsterdam of de beurs waarop de onderliggende waarde wordt verhandeld of indien er extreme marktomstandigheden zijn. Indien RBS geen prijzen afgeeft kan het zijn dat het niet mogelijk is om een Turbo of een Certificaat te kopen of te verkopen of niet tegen de door u gewenste prijs. Dit laatste kan zich voordoen omdat u in dergelijke situaties voor koop en verkoop afhankelijk bent van andere beleggers die willen kopen of verkopen. Disclaimer RBS Dit document is opgesteld door The Royal Bank of Scotland plc of haar dochtervennootschappen of groepsondernemingen ( RBS ). Alle informatie in dit document is gebaseerd op informatie afkomstig van RBS en van andere instellingen die als betrouwbaar gelden. RBS geeft in dit document een getrouwe reproductie van dergelijke informatie, echter RBS biedt geen garantie voor de juistheid van de getoonde gegevens verkregen van derden. Geen garantie of zekerheid in welke vorm ook, expliciet of impliciet, wordt gegeven met betrekking tot de volledigheid en juistheid van de informatie opgenomen in dit document. RBS accepteert geen enkele verplichting om enige informatie opgenomen in dit document te herzien of te corrigeren. Geen handelen of nalaten van RBS of haar directeuren, werknemers, agenten of andere vertegenwoordigers met betrekking tot de informatie opgenomen in dit document vormt, of wordt geacht te vormen, een verplichting of garantie van RBS of enig ander persoon. Indicatieve prijzen of analyses in dit document zijn ter goede trouw opgesteld, uitgekozen en beoordeeld en derhalve wordt geen garantie gegeven ten aanzien van de juistheid, volledigheid en redelijkheid van deze prijsopgaven of analyses. Onverminderd de juridische verantwoordelijkheid voor informatievoorziening, accepteert RBS geen enkele vorm van aansprakelijkheid voor kosten, schade en claims ontstaan uit, of in verband met, een belegging in effecten beschreven in dit document. RBS en/of haar dochtervennootschappen of groepsvennootschappen, verbonden vennootschappen, werknemers of klanten kunnen een belang in financiële instrumenten hebben zoals de effecten beschreven in dit document of daaraan gerelateerde financiële instrumenten. Een dergelijk belang kan omvatten het handelen, aanhouden, onderhouden van een markt in zulke instrumenten als ook het verschaffen van bank-, krediet- en andere financiële diensten aan een vennootschap of de uitgevende instelling van de effecten en financiële instrumenten beschreven in dit document. RBS treedt met betrekking tot een transactie, de effecten of andere verplichtingen beschreven in dit document, niet op als financiële adviseur of in een fiduciaire rol. RBS geeft met betrekking tot geen enkele jurisdictie een garantie of advies over fiscale, juridische en boekhoudkundige zaken. Dit document is niet bedoeld voor de distributie of het gebruik door enig persoon of enititeit in een jurisidictie of land waarin een dergelijke distributie of gebruik in strijd is met locale wet- en regelgeving. De informatie opgenomen in dit document is eigendom van RBS en is verstrekt op verzoek van een geselecteerd aantal ontvangers en mag niet (geheel of gedeeltelijk) worden verstrekt of anderszins gedistributeerd aan een andere derde partij zonder de schriftelijke toestemming van RBS. Verenigde Staten van Amerika: Dit document is uitsluitend bestemd voor verstrekking aan major institutional investors zoals gedefinieerd in Rule 15a-6 van de Amerikaanse Exchange Act van 1934, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Exchange Act ) en mag niet worden verstrekt aan andere Amerikaanse ingezetenen. Elke Amerikaanse major institutional investor die deze informatie ontvangt en komt door het ontvangst ervan overeen dat hij de informatie in dit document niet zal verstrekken of anderszins distributeren aan anderen. De effecten zoals hierin beschreven zijn en zullen niet worden geregistreerd zoals bedoeld in de de Amerikaanse Securities Act van 1933, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Securities Act ) en mogen niet worden aangeboden of verkocht in de Verenigde Staten van Amerika, tenzij aan qualified institutional buyers (gekwalificeerde institutionele beleggers) in lijn met Rule 144A of op grond van een andere vrijstelling van of het niet van toepassing zijn van de registratieverplichting van de Securities Act. De aanbieding of verkoop van de effecten of transacties in de effecten kunnen verder beperkt worden door toepasselijke wet- en regelgeving van de Verenigde Staten of van haar afzonderlijke staten. Potentiële beleggers dienen zichzelf daarom op de hoogte te stellen van en juridische beperkingen bij het aangaan van transacties na te leven. Potentiële beleggers dienen zich te realiseren dat de effecten mogelijk niet geschikt zijn voor alle beleggers. The Royal Bank of Scotland plc staat in het Verenigd Koninkrijk onder toezicht van de Prudential Regulation Authority en de Financial Conduct Authority en haar activiteiten in Nederland vallen onder het gedragstoezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Behalve in landen waarin dit wettelijk is vereist is de inhoud van dit document is niet beoordeeld door toezichthouders in de landen waarin dit document wordt verstrekt. In geval van twijfel over de inhoud van dit document dient onafhankelijk professioneel advies te worden ingewonnen. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze nieuwsbrief is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. De nieuwsletter bevat merken van The Royal Bank of Scotland Group plc en andere vennootschappen binnen de RBS groep. De merken omvatten onder andere het logo van The Royal Bank of Scotland en de merknamen The Royal Bank of Scotland en RBS. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de indices genoemd in dit document behoren toe aan de relevante Index sponsoren (de Index Sponsoren ). De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van de producten genoemd in dit document, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van deze producten gegeven. TURBO en BOOSTER zijn geregistreerde merknamen. Disclaimer Technische Analyse & Turbo Tip / Grondstoffen Weekoverzicht / Marktfocus Het onderdeel technische analyse wordt verzorgd door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. ("BTAC") en uitgebracht door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Bakker TAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Het onderdeel Grondstoffenweekoverzicht wordt verzorgd door Falesia bvba ("Falesia") en uitgebracht door RBS. Koen Lauwers is bestuurder van Falesia en is een onafhankelijk analist. RBS en Falesia zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Falesia in ruil voor een financiële vergoeding de grondstoffen weekoverzichten verzorgd. De grondstoffen weekoverzichten van Falesia zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies (de grondstoffen weekoverzichten en de technische analyses worden hierna gezamelijk de "artikelen" genoemd). Het onderdeel Marktfocus wordt verzorgd door Active Hedge Group B.V. en uitgebracht door RBS. De in dit document opgenomen standpunten en vooruitzichten zijn door Active Hedge Group B.V. gegeven in haar hoedanigheid van onafhankelijk analist. RBS en Active Hedge Group B.V. zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Active Hedge Group B.V. in ruil voor een financiële vergoeding analyses verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De analyses van Active Hedge Group B.V. zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de artikelen genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door respectievelijk BTAC gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist, door Koen Lauwers gegeven in zijn hoedanigheid als intermarket analist en door Active Hedge in hun hoedanigheid als onafhankelijk analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de artikelen. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de artikelen van of namens respectievelijk BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de artikelen van BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon.". 7