NAKS TORI 6e jaargang oktober 2017 NO 2 2017 Opening Sranantongo iconen kalender en expositie Colofon Redactiemedewerkers Fotografie Contactgegevens Siegmien Staphorst Max Lante Thompsonstraat 8 Helga Fredison NAKS archief 499033 Euritha Tjan A Way Pinterest cultorgnaks@yahoo.com Eric Rudge Ramon Keyzer www.nakssuriname.com Nancy Lodik Roseline Daan DWT Archief Rose Eternal Media Ready Tex Art Gallary Slavernij Online
INHOUDSOPGAVE Interne activiteiten 3 Nieuws van het EU-FRIE Documentatiecentrum 3 voor de Afro-Surinaamse Cultuur Sopropo NAKS Kaseko Loco maakt furore 4 Derde show Fo pasi fu miti Anana op de planken 5 NAKS afdeling Kotomisi en de Koto 6 Vakantieschool Akuba geslaagd 8 Elfriede Baarn-Dijksteel in Vrouwenlexicon 8 Workshop Singineti in Nickerie 9 Project Gezinsempowerment NAKS: Afronding en voortgang 10 Darell Geldorp: Ik ben nu pas ervan bewust waartoe ik in staat ben 12 Wi e taki yu tangi, Wilgo Effio Baarn, adyosi! 13 Ode aan Oom Wil 14 Gezinsempowerment project NAKS 15 Evaluatiebijeenkomst met samenwerkende organisaties NAKS Kaseko Loko (NKL) krijgt bezoek van FTV Productions 16 Stagiaire NAKS 17 Rosita Leeflang: Kaseko is onderdeel van ons immaterieel erfgoed en deze moet blijven voortleven 19 Externe activiteiten 20 Afleggers vaccineren tegen Hepatitis-B 20 Een andere wijze van bankieren? 21 Feydrasi Fu Afrikan Srananman belicht laatste strijd tegen marron 22 Rudi Spa in het zonnetje 24 Opening expositie traditionele huwelijkskleding 25 Promovendus Ellen Neslo constateert: 27 Vrije slaven hadden grote rol van betekenis kolonie Suriname De onthulling van de Surinaamse vlag 28 Het verhaal als metafoor, symbool en protesten In liefdevolle herinnering Rudi Strijk 30 Advertenties 31 2
Nieuws van het EU-FRIE Documentatiecentrum voor de Afro-Surinaamse Cultuur Op 26 juli 2017 werd onder auspiciën van het EU-FRIE documentatiecentrum een training verzorgd over Matuariërs en Saramaccaners. De training werd verzorgd door de heer Lazo en dhr Amalinsi en was bestemd voor stafmedewerkers van Conservation International (CI). CI houdt zich onder andere bezig met het beschermen en conserveren van het milieu en de biodiversiteit. In Suriname houdt dit in dat CI regulier het binnenland moet bezoeken en aldus in contact zal komen met de aldaar in stamverband levende gemeenschappen. De training is voor CI medewerkers verzorgd, zodat meer kennis opgedaan kan worden over onder andere de Matuariërs en de Saramaccaners. EU-FRIE heeft ook gesprekken met CI over andere diensten die mogelijk door het documentatiecentrum geleverd kunnen worden. Op de leden van NAKS en lezers van NAKS TORI wordt een beroep gedaan om op basis van de doelstellingen van EU-FRIE, een bijdrage te leveren aan het verder uitbouwen van dit uniek documentatiecentrum. Het centrum heeft als doel het documenteren en beschermen van het rijke materiële en immateriële Afro-Surinaamse cultureel erfgoed om zodoende bij te dragen aan het bewustzijn en de trots van Surinamers en niet-surinamers met betrekking tot dit erfgoed. Indien u beschikt over documentatiemateriaal over de Afro-Surinaamse cultuur, de Afrikaanse cultuur die de bakermat is van onze cultuur, of hieraan gelieerde culturele uitingen, wordt beleefd gevraagd dit materiaal ter beschikking van EU-FRIE te stellen. Daarvoor kunt u contact maken met de leiding van EUFRIE in het Centrum van NAKS aan de Thomsonstraat 8 op 499033 of op het emailadres cultorgnaks@yahoo.com. Het verzamelde materiaal kan door studenten, onderzoekers en andere belangstellenden goed gebruikt worden voor het maken van onder andere verslagen. Door de rijke Afrikaanse diaspora zal het moeten lukken om dit centrum te laten uitgroeien tot een vooraanstaand documentatiecentrum van Suriname en van de regio. Vlnr: dhr. Amalinsi, mw Staphorst en dhr. Lazo. 3
Sopropo NAKS Kaseko Loco maakt furore NAKS Kaseko Loco (NKL) heeft met het lied Sopropo een kassucces geboekt. Zowel nationaal als internationaal komt dit swingende kasekonummer de huiskamer binnen. Op de dansvloer wordt er flink geschud. Als dit nummer wordt afgedraaid kun je niet stil op je plaats blijven zitten. De beat is hartstikke leuk en nodigt meteen uit om te dansen. De voorzanger van NKL is Ruben Muringen, meer bekend als Stoffie. Veel mensen vallen over het woord Sopropo, zegt hij. Men zegt soms Sopolopo. Daarom heb ik het ook zo benoemd bij het schrijven van dit nummer. Ik zing het lied in een mix van Surinaams/Saramaccaans/Aukaans en dat maakt het liedje swingend en exclusief. The Sopropo song Sopropo is de naam van een groentesoort waarvan de bladeren een medicinale werking hebben. Je hebt de bosen de stad sopropo. De bladeren van beide Sopropo s worden gebruikt voor thee en als medicijn voor diabeten of hoge bloeddruk patiënten. Stoffie heeft de Sopropo in het zonnetje gezet omdat hij het vergelijkt met een vrouw. Die kan bitter zijn, als ze teleurgesteld is in de liefde. En lekker als zij een goede relatie heeft. De Sopropo kan je op drie manieren klaarmaken: gevuld, in stukjes gesneden en als zuurgoed. Dat is ook heel lekker. De kunst is om de Sopropo bitter zoet te maken met de juiste ingrediënten. De Sopropo is een harde groente, maar als het te lang gekookt is, wordt het zacht, minder lekker en het ziet er onsmakelijk uit. Sopropo is dus een ode aan de vrouw die meer gewaardeerd en gerespecteerd moet worden. Ze moet behandeld worden als een Sopropo; met liefde. Ze is namelijk een streling voor het oog en de tong, aldus Stoffie. Met zijn schijnbewegingen en liefde voor de muziek heeft hij wat saus op de Sopropo gezet, Voorzanger Stoffie NKL is opgericht op 7 november 1995 en bestaat nu al 22 jaar. Stoffie is voorzanger, muzikale leider en componist. Ook Carlos Aron is een componist in de band. Stoffy treedt op als gastzanger als er geen optredens zijn met zijn eigen band. Hij zingt een keer per maand met de Kaseko jazz formatie Time-out bij het Bastion, in het district Commewijne. Stoffie zegt dat de mensen gewoon erop rekenen dat Sopropo gezongen wordt op een feestje en ongeduldig raken als ze tot het einde moeten wachten. Het beste wordt natuurlijk aan het einde geserveerd. 4
Derde show Fo pasi fu miti Anana op de planken Onder grote belangstelling heeft NAKS Wan Rutu op 8 en 9 september 2017 in het Cultureel Centrum Suriname (CCS) de culturele voorstelling Fo pasi fu miti Anana gepresenteerd. In principe is dit stuk subtiel een onderdeel geweest van Siri Fu Afrikti die in 2016 drie keer is opgevoerd. Tijdens de presentatie van dit onderdeel, werd kennis gemaakt met de manier waarop de winti vertelden hoe zij in contact komen met Anana, de Schepper. Bij Siri fu Afrikiti was de focus meer gelegd op de danspasjes van de verschillende winti en hun bijbehorende kostuum. Wij hebben aan de voorstelling van Fo pasi fu miti Anana, een extra dimensie toegevoegd. Er komt drama erin voor waarbij Amba, een Creools meisje, op zoek is naar haar identiteit. Het script is geschreven door de ondervoorzitter van NAKS Wan Rutu, Giovanni Robinson. Verder zijn de winti back-to-basic gegaan door het dragen van alleen pangi. Er zijn nieuwe liederen geschreven door de leden Darell Geldorp, Namofani Betrouw, Enver Panka en Serquiño Yspol. Ook de dansstukken zijn niet door de trainers maar door leden in elkaar gezet. Darell benadrukt dat de vier elementen of woongebieden van de winti centraal staan bij deze opvoering. Wij zijn ons wel allemaal bewust van deze vier elementen of woongebieden, maar beseffen niet allemaal hoe wij daaruit kracht kunnen putten. De organisatorische voorbereidingen zijn goed verlopen. De leden hebben zich extra moeten inzetten om het gewenste resultaat op te leveren. De cast van beide shows bestond uit 13 dansers, vijf zangers en vijf drummers. De reactie van het publiek was heel positief. Er zijn mensen op beide dagen geweest. Aangezien er veel hierover is gesproken, is de vraag naar een derde schow groot. En om onze fans niet teleur te stellen, zijn we gestart met de voorbereiding van de derde show op 16 december a.s. En hoe deze eruit zal zien, wordt een verrassing. 5
NAKS afdeling Kotomisi en de Koto NAKS heeft de afdeling Kotomisi; vernoemd naar de prachtige Kotomisi-bloem. Eén van de meest besproken onderwerpen in de werkgroep is de traditionele klederdracht, met name de koto. Op de tweede en vierde woensdag van elke maand komen de 60plussers bij elkaar om eveneens over allerhande onderwerpen te praten, zoals gezondheid, culinaire recepten, verjaardagen, s lands economische situatie, het opstellen van een jaarplan met daarin activiteiten zoals uitstapjes en cruisen. De club telt 32 leden onder wie één man. De oudste vrouw is 83 jaar. De afdeling is opgericht op 10 mei 1997. De Surinaamse koto is de laatste tijd erg veel in de spotlight. Er is een Koto Museum waar allerlei prachtige koto staan uitgestald met de bijbehorende attributen, zoals de angisa. Er zijn ook buitenlandse ontwerpers in het land om de koto op te pimpen. Echter zal de originele basis van de koto gehandhaafd moeten blijven. Tijdens de werkgroep besprekingen, worden veel opmerkingen gemaakt over de manier waarop de onderjurk en de onderbroek gedragen worden. Deze kledingstukken mogen niet zichtbaar zijn. Bij bepaalde schijnbewegingen, wordt de rok een tikje omhoog gehouden waardoor de onderjurk of broek gezien wordt. In dit kader heeft Irene Burgzorg, op aanvraag van de groep, een bijeenkomst gehouden waarin toelichting is gegeven over deze historische klederdracht. Zij heeft een dosis kennis meegekregen van haar moeder en grootmoeder en heeft ook tassen vol met verschillende prachtige klederdrachten. Koto in geuren en kleuren Er zijn verschillende koto en allemaal hebben een eigen betekenis. De kleur hangt af van een bigi yari van de jarige. De bigi of prisiri koto worden bij bepaalde dansstijlen gedragen, zoals bij een kotodansi. Ook nog de wroko koto (blauw), de trow koto (wit) en de prisiri koto. De moderne koto, in de volksmond motyo koto genoemd (foute benaming), is ontworpen door de dichter Robin Ravales, meer bekend Dobru. Die werden van katoen gemaakt. Burgzorg had ten behoeve van de bijeenkomst verschillende koto meegenomen met bijbehorende onderkleding. Zij wees erop dat de vier lintenbroek (onderbroek) geen pofbroek moet zijn en het mag ook niet zichtbaar zijn. Als het ondergoed uitschiet, heeft dat een totaal andere betekenis. Dat wil zeggen dat je mannen uitnodigt om een plezierige avond te hebben, zei Burgzorg. Dat was vroeger zo, maar nu zegt men dat het mode is om je ondergoed te laten zien. Burgzorg benadrukt dat het niet zo hoort. 6
Vragenronde Er werden verschillende vragen gesteld waaronder: Wat heb je allemaal nodig om in een koto gekleed te worden? Waarom hebben de vrouwen een alanya tiki (zuuroranjetak in hun mond (minder roddelen)? Wat is de betekenis van de kotobere? Dat is de rok die met een extra band wordt vastgebonden, zodat de jarige haar enveloppen in de buidel kan bewaren. Welke angisa wordt bij welke rok gedragen? De miss-de-neef angisa past bij elke koto. De pruisede wordt meestal bij bigi yari gedragen. De feda (strik ede) bij winti prey en let them talk bij koto dansfeestjes. Burzorg: Het is van groot belang om je goed te laten informeren bij het kiezen van een koto en welke attributen erbij horen. Koto kunnen ook gehuurd worden bij het Koto Museum van mevrouw Christine van Russel-Henar aan de Prinsessestraat 43. Kotomuseum Bigi koto dansi Ter afsluiting van 70 jaar NAKS zal er op 26 november 2017 in het centrum van de organisatie, een grote kotodansi gehouden worden. Kom uit de kast met alle koto en muziek, zegt Burgzorg. Het wordt een avond om nooit te vergeten. De kotodansineti gaat terug in de tijd. Er zal krontobana, moksi aleysi, kasaba supu, gember, orgeade, fiyadu, boyo, keksi, zoentjes, macaronikoekjes, blackmouth en nog veel meer te koop zijn. Alles klaargemaakt volgens oma s recept. Noteer alvast de datum. De Kotomisi afdeling heeft haar 20-jarig bestaan gevierd met een uitstapje naar het pretpark te Libanonweg op 25 oktober 2017. Het bestuur ziet er als volgt uit: Voorzitter Irene Burgzorg, ondervoorzitter Yvonne Wolfgang, secretaris Eline Lieveld, penningmeester Jane Marcet, 2 e penningmeester Juliette Haakmat, commissaris Martina Clydesdale 7
Vakantieschool Akuba De NAKS Afdeling Akuba heeft van 5 tot en met 13 september 2017 speciaal voor kinderen een vakantieschool georganiseerd. Hieraan hebben 44 kinderen in de leeftijdsklasse 5 tot en met 12 jaar deelgenomen. Tot de activiteiten behoorden handenarbeid, muziek, tekenen, schaken, gymnastiek, conversatie en fosten prey. Margo Dover, Maritha Buyne, Jerrel Pengel, Kevin Diksen, Cynthia Alberg, Roxanne Pengel en Georgine Pique hebben de kinderen een leuke tijd bezorgd. Op de vijfde dag van de vakantieschool heeft Urmia Rijssen, een van de begeleiders, haar jaardag gevierd. Zij heeft ook een bijdrage geleverd aan de loterij die op 13 september is gehouden. De prijzen waren: twee schooltassen, vijf drinkflessen en een werkstuk dat is gemaakt tijdens de handenarbeidlessen. Met dank aan sponsoren en individuen blikt Akuba tevreden terug op een geslaagde activiteit. Elfriede Baarn-Dijksteel in Vrouwenlexicon Met gepaste trots en eer heeft NAKS gewerkt aan een artikel over mw. Elfriede Baarn-Dijksteel dat onlangs op 8 juli 2017 in het Digitaal Vrouwenlexicon is verschenen. Vrouwelexicon is een online Nederlands naslagwerk met biografieën van opmerkelijke vrouwen uit de geschiedenis van Nederland en zijn overzeese gebiedsdelen van de vroegste tijden tot nu. Het gaat om de biografie van vrouwen die op onder andere de gebieden politiek, kerk, cultuur, wetenschap, economie en sport opmerkelijke prestaties hebben neergezet. Baarn-Dijksteel heeft op het gebied van cultuur en het sociaal-maatschappelijke zowel binnen als buitenland een belangrijke bijdrage geleverd. In het lexicon is uitgebreid geschreven over haar verdiensten. Het artikel geschreven door Journy Trotman kun je lezen door te klikken op file:///c:/users/pc_user/appdata/local/microsoft/windows/ INetCache/Content.Outlook/WHY8PA6H/Lemma%20EBD.htm 8
Workshop Singineti in Nickerie Onder grote belangstelling vond op zaterdag 24 juni jl. voor de tweede keer in twee maanden de workshop Singineti plaats in Nieuw Nickerie. De bijeenkomst werd gehouden onder auspiciën van de Singineti groep Gran Odi van de Afdeling Trowstu van NAKS. Het doel was kennisoverdracht van de rituelen, gezangen, een goede voorbereidingen en uitvoering die horen bij het houden van een singineti. Een rouwzitting wordt op de avond vóór de allerlaatste groet aan de overledene, gehouden. De workshop was in samenwerking met de Stichting Ons Streven en de WINgroep van het rijstdistrict. Tijdens de presentatie kwamen de volgende items aan de orde: De periode na de slavernij, de periode van de Staatsgreep in 1980 en de periode na de Staatsgreep tot heden. Er is ook stilgestaan bij het verscheiden van een familielid, lofzang en aanbidding voor de Schepper Hoe geef je invulling aan de singineti? Votum en groet De attributen op het altaar benoemen De keuze van de liederen en het gebed Aandacht aan de familie/nabestaanden, troost geven en berusten hierin Het draaiboek en de kleding van de singineti groep De kleding bij de begrafenis en rouwverwerking Geïnteresseerden stelden veel vragen aan Henry Bel en Gerda Doekhie-Wortel van NAKS. De gastorganisaties Stichting Ons Streven (Madsy Castillion) en de Wingroep (Livia Pelswijk) blikken terug op een succesvolle bijeenkomst en er zijn vervolgafspraken gemaakt over dit onderwerp. 9
Project Gezinsempowerment NAKS: Afronding en voortgang NAKS heeft in samenwerking met de Academie voor Coaching en Counseling (ACC) het project Gezinsempowerment ontwikkeld. Daarmee wil zij een bijdrage leveren aan de begeleiding van probleemkinderen en hun ouders/verzorgers. Het Kansfonds is bereid gevonden om financiële middelen beschikbaar te stellen voor de uitvoering. Projectcoördinator is Renate Wouden en de directeur van ACC is Christin Alspeer Bereikte resultaten Er is een Gezinsempowerment Unit opgezet in het centrum van NAKS. Het is een ruimte die kindvriendelijk en uitnodigend is ingericht voor het houden van spreekuur met jongeren en groepscounseling gesprekken. Aangepakte problemen Het leven in een gebroken gezin waarbij het kind gescheiden wordt van de biologische vader of moeder. Het verhuizen van een deel van de familie, op zoek naar extra inkomsten, waardoor het oorspronkelijke gezin gescheiden wordt en een deel van het gezin bij een familielid, moet inwonen en geconfronteerd wordt met een heel andere opvoedingswijze, gebrek aan aandacht, discriminatie ten opzichte van de andere kinderen in het gezin, enz. Emotionele problemen. Lichamelijke ontwikkeling, seksualiteit. Relatie met leeftijdsgenoten, gebrek aan aansluiting bij leeftijdsgenoten. Verwaarlozing door de ouders of door 1 van de ouders, onvoldoende aandacht van de ouders/verzorgers voor het kind. Verplicht hosselen van de ouders vanwege de economische omstandigheden van het gezin. Frustraties van ouders die werden afgewenteld op de kinderen. Ouders die vanwege analfabetisme hun kind niet kunnen helpen met hun huiswerk. Onvoldoende ruimte en vaardigheden van leerkrachten om aandacht te schenken aan kinderen die te kampen hebben met andere dan leerproblemen. Coaching jongeren en ouders De jeugdigen die begeleid zijn, hebben hun zelfvertrouwen herwonnen, kunnen voor zichzelf opkomen en durven zelf initiatieven te nemen. Ze zijn ook bewust geworden van de obstakels voor hun ontwikkeling. Dit was te meten aan de enthousiaste houding die getoond werd tijdens de sessie, het gestadig wegzakken van de onzekerheid, de verbeterde schoolresultaten en de positieve houding die ouders /opvoeders en leerkrachten aannamen naarmate de weken vorderden. Ouders en leerkrachten van jongeren die getraind zijn, hebben aangegeven tevreden te zijn met 10
Uitdagingen Eén van de knelpunten betreft de samenwerking met de leerkrachten. Leerkrachten hebben minder tijd om met volle aandacht alle kinderen te volgen vanwege de grote klassen en de vele kinderen die een problematische thuissituatie hebben. Daarnaast zitten leerkrachten ook met hun eigen werkzaamheden om het geplande lesprogramma tijdig af te ronden, waardoor er weinig tijd overblijft voor de aanpak van problemen van leerlingen. Een tweede knelpunt is de centrale ligging van de spreekuur ruimte. De meeste cliënten wonen buiten het centrum en moeten meerdere bussen pakken om de NAKS locatie te bereiken. Dit heeft gevolgen voor de tijd van degenen die de kinderen begeleiden naar het spreekuur, maar de ouders/verzorgers moeten ook meer uitgeven aan transportkosten. Tenslotte blijkt ook de minimale financiële bijdrage die aan de ouders/verzorgers gevraagd wordt voor de begeleiding (10 SRD per gesprek), een struikelblok te zijn, met name als rekening gehouden wordt met de transportkosten per keer. Groepscounseling en workshops Naast de individuele coaching gesprekken, werden ook enkele workshops gehouden waaronder: workshops met onderwijsvakbonden (SOB en COB), workshops met ouders/verzorgers, workshops met ouders en jongeren samen en een evaluatieworkshop met alle stakeholders. Deze werkgroepsessies hebben een bijzondere bijdrage geleverd aan het bereiken van de projectdoelen, omdat er een nieuw partnerschap is ontstaan dat vertrouwen geeft om samen te werken aan het versterken van kinderen met afwijkend gedrag. Mede naar aanleiding van evaluatiebijeenkomsten met samenwerkende organisaties en met ouders en jongeren, is besloten om het project voort te zetten. Bij het vervolgproject zal er meer ruimte zijn voor ondersteuning van de ouders bij de opvoeding en zal ervoor gezorgd worden dat in meerdere wijken (Hanna s Lust, Welgelegen, Latour) spreekuur gehouden kan worden om de ouders en de kinderen tegemoet te komen voor wat betreft de transportkosten en de reistijd. De coaches van dit project zijn: Mw. S. Meza de, Mw. J Bansia, Mw. M. Francis, Mw. W. Lino en Mw. N. Mahawatkhan. 11
Darell Geldorp: Ik ben nu pas ervan bewust waartoe ik in staat ben Darell Geldorp, artistieke leider van de jongerenafdeling NAKS Wan Rutu (NWR), heeft samen met Arindi Kidjo, Dave Simson en Tanuya Manichand onder de paraplu van Art Lab aan de World Expo 2017 in Kazachstan deelgenomen. In de periode 1 tot en met 3 september presenteerden zij het dansstuk Kulturu Fu Bro. Darell vertelt over zijn ervaring. Ik heb vaker deelgenomen aan danspresentaties van Art Lab. Op basis van de ervaring die ik heb opgedaan en de danskwaliteiten waarover ik beschik, heeft Art Lab mij benaderd voor deelname aan Kulturu Fu Bro. Deze dansvoorstelling draagt de verschillende Surinaamse culturen uit in een eigentijdse choreografie met de rijke Surinaamse cultuur als een duurzame energiebron voor verdere ontwikkeling. De voorstelling is in verband gebracht met het thema van de expo Energie van de toekomst. De voorbereidingen waren heel intensief, maar ook gezellig. Het was een geweldig team om mee samen te werken. Wij hadden allemaal een input in dat stuk. Door deze betrokkenheid, hebben we een betere performance neergezet. Volgens Darell waren de optredens goed bezocht. Ze hebben enthousiast gereageerd, omdat velen een dergelijke cultuuruiting voor het eerst hebben ervaren. Een groot deel van het publiek was afkomstig van dorpgemeenschappen. En omdat velen van hen ook voor de eerste keer een kleurling hebben gezien, was hun aandacht voornamelijk op mij gericht. Ik voelde me een celebrity. Na elke voorstelling moest ik op de foto met hen vertelt hij lachend. Met deelname aan deze danspresentatie heeft Geldorp meer waardering voor zijn kwaliteiten. Ik dans, omdat ik het leuk vind. Het hoort en past bij me. Maar ik ben mij nu pas ervan bewust waartoe ik in staat ben. Deze deelname is voor mij een eye-opener geweest van mijn kwaliteiten. Verder is het voor mij ook een trigger om te werken aan de kwaliteiten van de NWR- jongeren en om deze groep op internationaal niveau te brengen, besluit hij. Vlnr: Tanuya Manichand, Michael Austin, Arindi Kidjo, Dave Simson en Darell Geldorp 12
Wi e taki yu tangi, Wilgo Effio Baarn, adyosi! Op 7 juli 2017 leek het even alsof de NAKS-gemeenschap en grote delen van cultuur minnend Suriname de adem met verbazing en ongeloof inhielden, nadat bleek dat het bericht over het verscheiden van Wilgo Baarn juist bleek te zijn. Ondanks het feit dat Wilgo Baarn niet meer de oud-bekende sterke all rounder en duizendpoot was, hadden velen toch even tijd nodig om dit nieuws te verwerken. Kort na het heengaan van Baarn hebben de media hem in verschillende rollen neergezet; komediman, kulturuman, cultuuricoon, stonfutu, cultuurguru,...tot Sranan alakondreman. Het zijn namen die elk één aspect uitbeelden van een sterke en veelzijdige persoonlijkheid, waar NAKS en de Surinaamse gemeenschap trots op moeten zijn. Trots, omdat wij hem hebben gekend, trots omdat hij een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de Surinaamse cultuur in het algemeen en in het bijzonder de Afro-Surinaamse cultuur, trots omdat hij een grote erfenis voor Suriname heeft achtergelaten. Trots... trots... trots...! Het is niet mogelijk om een veelzijdige persoonlijkheid als Wilgo Baarn te beschrijven in een beperkt aantal woorden. Dat gaan wij hier dan ook niet proberen, omdat het risico groot is dat belangrijke informatie niet opgenomen wordt. Van het boekwerk: "Wilgo, een ware Alakondre man" dat onder auspicien van NAKS zal worden uitgegeven, is op zijn 71e verjaardag op 15 januari 2017 een proefexemplaar aan hem aangeboden. Het boek dat door Chandra van Binnendijk en Marieke Visser wordt geschreven, zal officieel op 15 januari 2018 worden gepubliceerd. De Organisatie voor Gemeenschapswerk NAKS, waaraan Baarn reeds op jeugdige leeftijd zijn krachten op een scala van gebieden heeft verleend waaronder sport, muziek, toneel, regie, bestuur, etc., heeft een bijzondere taak. NAKS zal ervoor moeten zorgdragen dat de idealen van Baarn behouden blijven en worden uitgedragen. Eveneens zal ervoor gezorgd moeten worden dat op de ingeslagen weg wordt voortgegaan en dat de naam van de persoon Wilgo Baarn en de idealen waar hij voor stond, hoog worden gehouden. Op dinsdag 19 juli 2017 werd met Staatseer en op een gepaste multi- culturele wijze afscheid genomen van onze Wilgo Effio Baarn! De groots opgezette uitvaartplechtigheid verdiende deze grote zoon van het land alleszins, ook al zou hij hoofdschuddend aangeven: Nanga mi unu e mek so? Wilgo Effio Baarn, tangi,... tangi,... tangi...! Een breed lachende Wilgo Baarn, samen met zijn vrouw Elfriede Baarn - Dijksteel kort na het in ontvangst nemen van een staatsonderscheiding. Elfriede Baarn, de eerste vrouwelijke voorzitter van NAKS, is zeven jaren geleden overleden. Adyosi, waka bun,... Wij van NAKS zijn heel erg dankbaar voor al hetgeen jullie voor ons en voor Suriname hebben gedaan. Wij moeten nu alleen verder en dat doen wij met vereende krachten, met jullie idealen en principes in gedachten! 13
Ode aan Oom Wil Kondre e low Skrif' e skrifi Tak' e taki Aiii kondre e sari Aiii kondre seki Wortu no de nofo fu taki Ma tori de nofo fu prati Ma fosi wi e gi yu grani Fu ala den du di yu du Gi funamku na Afrikan-Sranan kulturu ma yu ben brasa ala kulturu... Woorden van Skrifi uma: Dayenne Denneboom uit: S ramacca winti e way tra fasi 14
Gezinsempowerment project NAKS Evaluatiebijeenkomst met samenwerkende organisaties Als een project is uitgevoerd, is het heel belangrijk om met alle betrokkenen een evaluatie te houden zodat samen gesproken kan worden over de resultaten: de successen en uitdagingen. Na een evaluatie met de begeleide jongeren en hun ouders, hebben de projectdragers van het proefproject Gezinsempowerment op 10 augustus 2017 een evaluatiebijeenkomst gehouden met samenwerkende organisaties. Vertegenwoordigers van buurtorganisaties, onderwijsvakbonden, vertegenwoordigers van het Rooms-Katholiek Bijzonder Onderwijs en EBGS Onderwijs hebben deelgenomen aan deze stakeholders bijeenkomst in het NAKS centrum. De vaststelling is dat het project in een grote behoefte heeft voorzien en dat het voortgezet moet worden. De aanwezigen waren content over de coaching die aan jongeren en hun ouders/verzorgers is gegeven. Dat gebeurde onder de deskundige leiding van trainers van de Academie voor Coaching en Counseling (ACC). Eén van de uitdagingen bij de uitvoering van het project was het feit dat de jongeren en hun ouders grote afstanden moesten afleggen voor de begeleidingsgesprekken die in het NAKS centrum gehouden worden. Op basis daarvan is een voorstel gedaan om het project te decentraliseren. Het team werkt de mogelijkheid uit om de coachingspesprekken in het vervolgtraject in een aantal wijken te voeren. Gedacht wordt aan met name Pontbuiten, Sophia s Lust/Welgelegen en Latour. Ook is aangehaald dat aan ouders opvoedingslessen aangeboden moeten worden zodat zij meer inzicht krijgen in de behoeften van de kinderen en de manier waarop zij, als opvoeders, daarop het beste moeten inspelen. Leerkrachten van het Christelijke Onderwijs Bond tijdens een workshop Leerkrachten van het Surinaamse Onderwijs Bond tijdens een workshop 15
NAKS Kaseko Loko (NKL) krijgt bezoek van FTV Productions NKL zal samenwerken met het Nederlandse muziekproductiebedrijf FTV Productions. FTV Productions is het muziek productiebedrijf van de twee bekende Nederlandse muzikanten Nick en Simon, dat druk bezig is met de voorbereidingen van het zevende seizoen van het TV programma "Met Nick en Simon; een muzikale roadtrip. De artiesten reizen dit seizoen naar Suriname, waarbij zij willen nagaan of er een activiteit/project met NAKS en andere muziekformaties en artiesten kan worden uitgevoerd. Tegen deze achtergrond is NKL benaderd door Mw. Anne Hoozemans, redacteur van FTV Productions. Nick & Simon zijn grote sterren in Nederland, waar zij talloze hits op hun naam hebben staan. In de TV-serie maken zij roadtrips door landen om geïnspireerd te raken door de lokale muziekcultuur. In het komende seizoen zullen Nick en Simon Suriname verkennen. Zij zijn onder andere op zoek naar Surinaamse muzikanten die hen kunnen inspireren. Het duo kwam NAKS tegen in hun research. Alhoewel de muziek van NAKS verschilt van hun muziekstijl schijnen zij juist daarop gesteld te zijn. Nick en Simon vinden het een uitdaging om kennis te maken met andere muziekstijlen en de omgeving waarin deze muziek gemaakt wordt. Daarnaast willen zij kijken welke rol NKL zou kunnen spelen in het programma. De filmopnamen van de serie zijn van 4 tot en met 15 november in Suriname. NKL is ingenomen met dit project. Door op de juiste wijze invulling te geven aan deze contacten in Nederland bestaat de mogelijkheid dat NKL kan doorbreken tot een groter - niet Surinaams deel - van het Nederlandse publiek. NAKS Kaseko Loco, Simon en Nick tijdens een optreden. Vlnr; Simon, Stoffie en Nick. 16
Stagiaire NAKS Mijn naam is Juliette Cobussen, ik ben geboren op 13 augustus 1993 in Wageningen (Nederland). Ik zit nu in mijn laatste studiejaar van HRM (personeel & organisatie) aan de Hogeschool Utrecht. In Nederland laat ik op dit moment achter, mijn lieve vriend waarmee ik samenwoon en mijn vrienden & familie. Mijn hobby s zijn onder andere hardlopen, een goed boek lezen en in Holland, als de zon eventjes schijnt, met mijn vrienden op het terras zitten met een lekker hapje en een drankje. Verder heb ik vorig jaar stage gelopen op de HR- afdeling van IKEA. IKEA is een groot woonwarenhuis dat wereldwijd vestigingen heeft en van oorsprong uit Zweden komt. Via mijn studie kreeg ik dit jaar de mogelijkheid om een paar maanden naar een ander land te gaan om daar binnen een organisatie onderzoek te doen naar een vraagstuk waar behoefte aan is. Zo ben ik via mijn studiebegeleider uit Nederland bij NAKS terecht gekomen, zij vertelde mij vol enthousiasme over jullie, de organisatie en waar NAKS voor staat. Ik hoefde er vervolgens niet lang over na te denken en mijn koffer was al snel ingepakt om het avontuur aan te gaan bij zowel NAKS als Suriname in het algemeen. Ik kijk er onder andere naar uit om mij te verdiepen in de Afro-Surinaamse cultuur en al het moois wat Suriname te bieden heeft. NAKS toekomstperspectief Ik zal aan de hand van een zelf opgesteld onderzoek nagaan of het mogelijk is om door middel van commerciële culturele activiteiten de positie van NAKS en haar leden te versterken op zowel sociaal als economisch vlak. Hiermee bedoel ik concreet dat ik mij ga focussen op een aantal afdelingen en ga bestuderen hoe die commerciële activiteiten met betrekking tot publiek/toerisme verbeterd kunnen worden. Daarbij wordt zowel binnen als buiten de organisatie onderzoek gedaan. Op economisch vlak wordt er onder andere bestudeerd op welke wijze ingespeeld kan worden op de mogelijkheden die het toerisme van Suriname biedt. En op sociaal vlak wordt vooral gekeken hoe de capaciteiten van de leden van NAKS gebruikt/ontwikkeld moeten worden om de commerciële activiteiten op een effectieve manier uit te voeren. Omdat er verschillende aspecten bij dit project komen bij kijken, leek het mevrouw Staphorst verstandig om krachten te bundelen en samen te werken met Sherida Mormon & Joëlle Conrad. Zij zijn beide werkzaam bij ABIC Consultancy. Zij zullen ondersteuning bieden bij mijn onderzoek om uiteindelijk samen tot een mooi advies te komen. Hieronder leest u meer over wie zij zijn en wat zij doen. 17
Medewerker ABIC consultancy Mijn naam is Joëlle Conrad, geboren op 31 december 1992 in Paramaribo. Ik ben thuis het oudste kind van Maureen Biffé en Richenel Conrad. Lezen is één van mijn hobby s. Daarnaast vind ik niet geplande tripjes naar het binnenland van ons mooi en gezegend Suriname, fantastisch. Ik heb pedagogiek gestudeerd aan de Anton de Kom universiteit van Suriname. Ik heb gewerkt als vrijwilliger bij de Kinder- en Jongeren Telefoon, acquisitie officer bij het Peperpot Natuur Park en marketing coördinator voor de Paramaribo Zoo. Thans ben ik werkzaam als junior consultant, marketing en onderzoek bij ABIC consultancy. Verder doe ik backoffice werkzaamheden voor de stichting United Tour Guides Suriname. Ik ben dus best een bezige bij. Als medewerker van ABIC consultancy ben ik bij NAKS als project medewerker verbonden. NAKS is voor mij dè culturele organisatie voor Afro-Surinamers. Ik voel mij daarom heel erg vereerd als Afro- Surinamer om deel te zijn van dit project. Medewerker ABIS consultancy Mijn naam is Sherida Mormon en mijn passie gaat uit naar gemeenschapsontwikkeling op alle niveaus. Ik ben goed in productontwikkeling en vooral product- en dienstinnovatie. Van huis uit ben ik ook ontwikkelingseconoom. Ik heb mijn studie gedaan bij de Anton de Kom Universiteit van Suriname. Ik heb 2 kids, een jongen en een meisje van respectievelijk 12 en 15 jaar die me ook in balans brengen. Met NAKS ben ik in contact gekomen via jaarlijks terugkerende evenementen die ik organiseerde waaronder het Suriname Heritage Festival. NAKS was er elk jaar bij. Ik ken de huidige voorzitter vanuit de Nationale Vrouwen Beweging. Ze is voor mij een rolmodel en ik heb veel van haar geleerd. Volgens mij weet ze het zelf niet eens. Zo nu en dan doet ze een beroep op me dan ben ik er zodra ik kan. 18
Rosita Leeflang: Kaseko is onderdeel van ons immaterieel erfgoed en deze moet blijven De teksten van nummers uit het verleden worden vaak verkeerd nagezongen en de gedachte achter de nummers is weinig bekend. Dit was aanleiding voor de Werkgroep Yari Fu Kaseko, een initiatief van Rose Eternal Media, om een lezing te houden over Kaseko-liederentekst, zegt manager Rosita Leeflang. Op 3 juli 2017 is over dit onderwerp in Spice Quest gediscussieerd en er vond informatieuitwisseling plaats. Vanuit de doelgroep, namelijk muzikanten, was er weinig tot geen response. Er waren muzikanten in de zaal, maar die hebben niet specifiek aangegeven dat ze een muziekformatie vertegenwoordigen. Desondanks hebben we een leuke avond en activiteit gehad. Het publiek heeft positief gereageerd op deze activiteit en gaf als advies mee om de discussie breder te trekken. Rose Eternal Media wil hiermee de nieuwe generatie muzikanten inspireren om ook sociaal-maatschappelijke onderwerpen te bezingen. Initiatief Yari Fu Kaseko is een initiatief van het productiebureau Rose Eternal Media. Het begon in 2014 toen ik de jonge en oudere generatie heb samen gebracht om de muziek van Lieve Hugo te bespelen. Het werd al gauw duidelijk dat de jongeren de technieken niet beheersten om goede kaseko-muziek te spelen. Ze moeten nog begaafd worden. Zo is 2017 uitgeroepen tot Yari Fu Kaseko. Het doel van de verschillende activiteiten in dit verband is te zorgen voor herwaardering en behoud van de kaseko-muziek en de ontwikkeling van dit immaterieel erfgoed. Voor een goede coördinatie van de activiteiten is er een werkgroep ingesteld die bestaat uit Rosita Leeflang, Clifton Braam, Ruben Stoffie Muringen, John Jones, Rudi Spa, Wendel Margaret, Chiquita Resomardono en Ferdinand Jane. Activiteiten Intussen zijn er zeven activiteiten gehouden. De volgende activiteit is op 13 december de geboortedag van Lieve Hugo. In dit verband wordt Memre Kaseko, een ode aan de Kasekolegendes van Suriname, georganiseerd. Muzikanten en artiesten zullen in het Marriott Hotel muziek uit de jaren 70 en 80 ten gehore brengen. Met die activiteit wordt 2017 afgesloten. Maar we gaan door als werkgroep, zegt Leeflang, alleen zullen er volgens haar minder activiteiten worden georganiseerd. Vanwege gebrek aan tijd, geld en menskracht zijn twee activiteiten, te weten een theaterproductie en een wedstrijd over nieuwe kaseko muziek, verschoven naar 2018. Voor dat jaar zijn er eveneens twee lezingen gepland, waarbij het jaar wederom zal worden afgesloten op 13 december met Memre Kaseko. Intussen is een oriënterend gesprek geweest met de directeur van het Directoraat Cultuur Elvira Sandie over een mogelijke samenwerking. Leeflang: Naar ons gevoel is Kaseko weggezakt in de samenleving. Deze muziek wordt voornamelijk gespeeld of afgedraaid op huisfeesten. Wij willen de waardering een stuk breder trekken. Immers, Kaseko is onderdeel van ons immaterieel erfgoed en deze moet blijven voortleven. Het productiebureau en NAKS hebben besloten de activiteiten gezamenlijk te organiseren. De organisatie NAKS beschikt reeds over een dosis kennis en kunde aangaande dit muziekgenre. 19
Externe activiteiten Afleggers vaccineren tegen Hepatitis-B De Federatie van Afleggers in Suriname is samen met het Bureau Openbare Gezondheidszorg (BOG) en het ministerie van Binnenlandse Zaken gestart met een landelijke voorlichtings- en vaccinatieprogramma over hepatitis B. Lijkbewassen is een beroep dat al decennialang wordt gezien als een roeping. Met de komst van moderne medicijnen en technologie komt ook meer inzicht in de gevaren die dit beroep met zich meebrengt. Onvoldoende bescherming De afleggers lopen grote risico s bij het uitoefenen van hun werk. Bij onvoldoende bescherming kunnen zij ten prooi vallen aan virale ziektes zoals tuberculose, hepatitis B, HIV/ Aids, bacteriën en andere virussen. Afleggers worden ziek of gaan dood en niemand weet precies wat hen scheelt. Nu blijkt dat niet alle afleggers gevaccineerd zijn tegen één van de ziektes waaronder hepatitis B, terwijl daartegen wel een vaccin is ontwikkeld. Als vereniging hebben we de taak om de afleggers te beschermen, zegt Gerold Yorks, voorzitter van de Federatie van Afleggers in Suriname. Bij de start van de campagne hebben de 400 afleggers en vertegenwoordigers van aanverwante organisaties hun eerste hepatitis B vaccin gekregen. Die activiteit vond plaats onder het motto Wan spoyti no sari. Daarna moeten zij nog twee prikjes gefaseerd krijgen. Het is een internationale vaccinatie dus de mensen krijgen een kaartje als bewijs dat ze tegen de ziekte zijn gevaccineerd, zegt Yngard. Leden van verenigingen uit Paramaribo, Para en Wanica hebben de spits afgebeten. De campagne zal ook in de districten Nickerie, Coronie en Saramacca plaatsvinden, waarna het binnenland en de overige districten volgen. Yngard: Vooral mensen in het binnenland lopen groot gevaar, omdat koelcellen daar ontbreken. Familie Irwin Goedhart van de aflegvereniging Tuberoos is zeer ingenomen met de campagne. Wij kunnen ons niet tegen de andere ziekten, bacteriën en virussen beschermen, maar als wij ons tegen deze kunnen beschermen, is dat een voordeel, stelt hij. Ik sta honderd procent achter deze campagne. Tuberoos telt 34 afleggers van wie een deel tegen hepatitis B is ingeënt. Zij hadden het jaren geleden gedaan en nu moeten we onderzoeken hoe lang je ertegen beschermd bent. Toch vindt Goedhart dat er ook voorlichting gegeven moet worden aan familieleden omdat die soms de instructies van de afleggers niet willen volgen. Zo is het verboden dat kinderen in het mortuarium afscheid nemen van een overledene. Het is een veiligheidsmaatregel ter bescherming van het kind, want ook in ziekenhuizen mogen kinderen zich niet ophouden. Pas als het lijk goed is geprepareerd, mag men bij de uitvaartdienst afscheid nemen. De huisarts draagt toch ook handschoenen als hij je moet onderzoeken wanneer je ziek bent, dan laat staan wan dede sma. Goedhart denkt erover na om het dragen van latex handschoenen door familieleden bij het nemen van afscheid bij het mortuarium te introduceren. Hij heeft deze issue nog niet in verenigingsverband besproken. Voor hun eigen veiligheid!. Onderzoek De campagne is in gang gezet, naar aanleiding van de bevindingen van het onderzoek naar risicofactoren die afleggers bij het uitoefenen van hun functie lopen. Saskia Yorks heeft voor de afronding van haar eenjarig journalistieke opleiding bij de Stichting ter Bevordering van de Journalistiek (SBJS) in samenwerking met de Unesco, onderzoek gedaan naar de risicofactoren bij het afleggen. De afleggers zijn zich ervan bewust dat dit beroep risico s met zich meebrengt, maar welke die precies zijn, kunnen zij niet direct zeggen, zegt ze. Yorks heeft interviews gedaan bij zeven afleggersverenigingen, artsen, sectie-assistent en een hygiënist. De Federatie van Afleggers in Suriname was onder de indruk van het resultaat van het onderzoek en heeft toen gemeend de uitkomsten van dit onderzoek te benutten door in samenwerking met het BOG en het ministerie van Binnenlandse Zaken een voorlichtings- en vaccinatieprogramma op te zetten.-. 20
Externe activiteiten Een andere wijze van bankieren? De lijfspreuk van de Nederlandse Coöperatieve Spaarvereniging AMEM luidt: "Verander de wereld begin bij jezelf". Wil je de wereld financieel-economisch veranderen, begin dan ook bij jezelf. Het verbeteren van jouw financieel-economische positie hoeft in het geheel niet te betekenen dat hierdoor de financieeleconomische positie van derden binnen de samenleving ten nadele hoeft te veranderen. Een eerlijkere verdeling van de rijkdommen van een gemeenschap is immers een ideëel streven dat niet verkeerd kan en mag worden opgevat! In navolging van ontwikkelingen in de VSA en Nederland zijn enkele Afro-Surinamers bezig te discussiëren over het idee een bank voor "zwarten" op te zetten. Menigeen zal de rest van dit artikel met gefronste wenkbrauwen verder lezen! Lees gerust verder al dan niet met gefronste wenkbrauwen. Een bezoek aan de website https:// www.facebook.com/notes/kevin-d-james/directoryof-black-owned-banks-credit-unions-in-theusa/10152609313740907 geeft een overzicht van 21 Amerikaanse financiële instellingen, waarvan minimaal 51% van de bank in eigendom toebehoort aan Afro-Amerikanen. Daarbij wordt verwezen naar 'The Directory of Black Owned Banks and Credit Unions". Opmerkelijk is dat er in dit overzicht instituten voorkomen die reeds in 1919 zijn opgericht en dat zet zich voort tot het jaar 1985. In een door rassendiscriminatie gescheiden Amerikaanse samenleving was het niet vreemd dat de zwarten voor hun eigen economische ontwikkeling op zichzelf waren aangewezen, hetgeen het ontstaan van deze door "zwarten" opgerichte en geleide financiële instellingen (banken en kredietcoöperaties) verklaart. Van een bevolking van ongeveer 315 miljoen personen, zijn in de VSA 12,7% Afro-Amerikanen. De 21 financiële instellingen vertegenwoordigen ruim 4,7 miljard Amerikaanse dollars. Dit is echter een fractie van de totale koopkracht van de Afro- Amerikanen in de VSA. Er is dus een grote potentie voor groei. Het promoten van deze financiële instellingen voor en door Afro- Amerikanen in de VSA, heeft een realistische kans op succes zeker als de geografische ligging mede Bij de discussies hier in Suriname moeten voorgaande aspecten zeker ook worden meegenomen. Suriname heeft immers een relatief kleine bevolking, waarvan de Afro- Surinamers ongeveer 37,5% van uitmaken. Een financieel economische verbetering van deze doelgroep is inderdaad nodig. Dit laatste impliceert echter dat deze groep momenteel nog geen groot financieel economisch gewicht in de weegschaal kan leggen. Heel belangrijk is wel te vermelden dat indien eensgezind gewerkt wordt aan een bundeling van krachten, bergen verzet kunnen worden en opmerkelijke resultaten niet zijn uitgesloten. In de VSA kwamen er in 1994 nog 54 "zwarte" financiële instellingen voor op voormelde directory. Waaraan de afname te wijten is, is onbekend; echter dient hiervan wel kennis te worden genomen bij eventuele discussies. Feit is wel dat een bank van en voor Afro-Surinamers in feite wel behoort te weten wat de noden en wensen zijn van de doelgroep en daarop beter moet kunnen inspelen dan een andere bankinstelling, om zo de financieel economische 21
Externe activiteiten Feydrasi Fu Afrikan Srananman belicht laatste strijd tegen marron De Feydrasi Fu Afrikan Srananman onder leiding van Iwan Wijngaarde heeft op 2 september 2017 een lezing gehouden met als titel Een stukje historie van Suriname, strijd en bevrijding. Daarbij is ingegaan op de laatste succesvolle strijd van weggelopen slaven vanaf het jaar 1740 en de daaruit voortvloeiende afgedwongen bevrijding op 2 september 1863 in het gebied welke bekend staat als Kaaimangrasi en Akata Kondre. De inleiders tijden deze lezing waren Ramon Mac Nack die inging op de spirituele kracht tijdens het verzet in het bovenstaand gebied en Edwin Marshall die de geschiedschrijving over deze laatste strijd de revue liet passeren. De discussieleider was Hans Breeveld. De twee inleiders vulden elkaar goed aan. Marshall concentreerde zich vooral op de geschreven bronnen en MacNack op de orale overleveringen. Zo vermeldde Marshall dat op 22 mei 1862, toen de afschaffing van de slavernij reeds in zicht was en de besprekingen hierover gaande of al beëindigd waren, gouverneur Reinhart van Lansberghe (1859-1867) een brief naar de Nederlandse Minister van Koloniën stuurde. Dit deed hij omdat hij vreesde voor wanordelijkheden tijdens en na de afschaffing van de slavernij en het Staatstoezicht dat de ex-slaven verplichtte om nog tien jaren te werken op een plantage. De gouverneur wilde vooral het weglopen (marronage), in het gebied van Kaaimangrasi indammen door een grote weg aan te leggen tussen de Surinamerivier en de Commewijne zodat er gemakkelijk door de soldaten gepatrouilleerd kon worden. De gouverneur schreef ook dat aan de marrons die vrijwillig terugkeerden naar de plantage, amnestie zou moeten worden verleend. Deze amnestie had tot doel om de slaveneigenaren in aanmerking te laten komen voor de vergoeding voor elke slaaf die ze hadden. Dit was in het voordeel van de slaveneigenaren. Uiteindelijk kreeg de gouverneur toestemming om amnestie af te kondigen en hij kreeg ook de beschikking over geld om de weg aan te leggen. De expeditie/patrouille van militairen en ondersteunende troepen onder leiding van kapitein Steenberghe bestond uit 70 militairen, 40 lastdragers en 40 kappers. Kapitein Steenberghe moest vanuit Rac a Rac vertrekken in de richting van het kamp van de Marrons aan de Suraukreek. Het doel was om de kampen van Broos en Kaliko te vernietigen. De gouverneur had wel de opdracht aan Steenberghe gegeven om zoveel mogelijk bloedvergieten te voorkomen om de amnestieregeling te doen slagen. De tegenstijdige orders aan kapitein Steenberghe maakte de missie moeilijk uitvoerbaar. Hij gaf zijn manschappen daarom ongeladen geweren. Toen dat geen resultaat leverde, gaf hij het bevel op met scherp op de marrons te schieten en de kanonnen in stelling te brengen. Na vele uren doelloos zwoegen in het bos kwamen ze aan bij Kaaimangrasi. Maar het lukte de mannen niet dit moeras over te steken. De expeditie werd hier afgebroken. Hiermee, met deze laatste slag, eindigde in feite de gewapende strijd tegen te marrons. 22
Externe activiteiten Dit had Marshall gehaald uit de verschillende geschreven archieven van die tijd. Mac Nack concentreerde zich op de spirituele kracht van de Brooskampers. Die kracht maakte volgens hem dat de strijd in het nadeel van de kolonisator eindigde. Voortlevend in de schaduw van Boni mag Broos (1822-1887) veel meer in het daglicht worden geplaatst als het gaat om de geschiedenis van de slavernij in Suriname. Tot aan de afschaffing in 1863 gaf deze succesvolle marronverzetsstrijder leiding aan de groep Baka busi nengre. Hun kamp lag in het moerasachtige Kaaimangrasi, ter hoogte van Paranam. Maar volgens Mac Nack lag Broos succes niet alleen aan de ontoegankelijkheid van het gebied. Zijn onzichtbare wapen was de spirituele kennis en kracht binnen zijn samenleving, met name bij Ma Uwa en haar dochter Ma Amba, beiden geboren in Afrika. Mac Nack: Die vrouwen konden niet alleen de mannen onzichtbaar maken voor de kogels van de vijand, maar ze konden ook een pot op vuur als kijkglas gebruiken en het gevecht zodoende bijsturen. Uit betrouwbare bron weet de spirituele deskundige ook dat de vrouwen een kanonskogel konden uitschakelen door een hand met een bal gestampte groene banaan in de hete pot te houden. Volgens Mac Nack, konden de Baka busi nengre s niet vliegen maar het was de opete obia die hun voeten licht maakten zodat ze hard konden rennen over het moeras en weg van de patrouilles. Met deze twee inleiders en een paneldiscussie wilde de organisatie Feydrasi fu African Srananman dit onderbelicht stukje van de Surinaamse geschiedenis opnieuw onder de aandacht brengen. 23
Externe activiteiten Rudi Spa in het zonnetje Rudi Orlando Spa is geboren op 13 september 1952 te Paramaribo. Zijn ouders zijn/waren: Olga Celine Louise Krolis en Cornelis Rudolf Spa. Rudi is getrouwd met Ellen Redmond die ervoor zorgt dat hij zijn hobby kan uitleven. Zij draagt haar steentje bij aan het cultureel werk waar haar echtgenoot onder andere om bekend staat. Rudi tuiniert heel graag. De natuur brengt hem tot rust en krijgt dan inspiratie. Zijn favoriete artiest is Oscar d Leon. Op zijn 65 ste verjaardag (2017) werd hij door familie en vrienden in het zonnetje gezet. In verband met deze gelegenheid had zijn nichtje Dayenne Denneboom alias Mamyo Fu Mi Afo, de bijdrage van Rudi in de muziekwereld gememoreerd. Rudi Spa is de bandleider tevens blazer (schuiftrombone) van de populaire band Orchestra Alafa. Hij is ook muzikant van de bekende bands Super Dynamic Stars en Dynamic Stars. De persoon Rudi Spa Op cultuurgebied en wel de Afrikan Sranan kulturu, is Spa een Ankh: hét teken van het menselijk lichaam. Dus ook de belichaming van het koesteren, liefhebben en uitdragen van deze cultuur. Hij is voorzitter van het gemengd koor ensemble Troki, een stonfutu (ware en trouwe vriend) van de organisatie NAKS. Verder is hij directeur van Fiti Fu Wini, het cultureelcentrum van Claudette Toney, waar hij samen met Eddy Veldman kinderen met muzikale talenten drumlessen geeft. Rudi als veelzijdige cultuurdrager, verzorgt anno 2017, het jaar van Kaseko, in Tori Oso lezingen over Afrikaanse muziekgenres. In het dagelijks leven is Rudi onderdirecteur Personeel en Organisatie op het ministerie van Defensie en beleidsmedewerker Cultuur op het ministerie van Onderwijs, Wetenschappen en Cultuur. Hij heeft in een vorige functie van als medewerker op het ministerie van Binnenlandse Zaken, India voor een zakenreis bezocht. Rudi Spa heeft een zeer bewogen muzikaal en cultureel leven, waarin hij veel geleerd heeft, maar ook heel veel heeft overgedragen. 24
Externe activiteiten Opening expositie traditionele huwelijkskleding Pe un moksi kon na wan. Dat was de titel van de openingsexpositie over de traditionele huwelijkskleding. Deze kunstzinnige expositie over het huwelijk werd op 3 augustus gehouden in de Readytex Art Gallery en duurde tot 26 augustus. Het groot aantal bezoekers was geïnteresseerd in de huwelijksinstallatie waarin alle elementen en attributen van huwelijksvoltrekkingen bij de Creolen, Indianen, Hindostanen en Javanen te zien waren. Visie Pe un moksi kon na wan, is een project van Christine van Russel- Henar. Daarmee wilde zij een huwelijk tussen met kunst en cultuur engageren. Het resultaat was geweldig. Tot de deelnemers aan het project behoorden de kunstenaars Leonnie van Eert, Kenneth Flijders, Soeki Irodikromo, Sri Irodikromo, Kit- Ling Tjon Pian Gi, Roddney Tjon Poen Gie en Steven Towirjo. Daarnaast werden kunstwerken uit de collectie van Readytex Art Gallery tentoongesteld. Henar droeg de dag op aan haar inmiddels overleden echtgenoot. Hij herdacht op die datum zijn 66 ste geboortedag. Zij dankte hem voor zijn ondersteuning bij de voorbereiding van haar projecten. Creools echtpaar De focus tijdens de expo was gericht op 5 etnische groepen. Rodney Tjon Poen Gie legde zich daarbij toe op het Creoolse huwelijk dat overigens het meeste opviel. De bruidegom was gekleed in een zwarte smoking met gouden opsmuk, terwijl de bruid schitterde in een heldere kraakwitte koto. Ook een bruidstaart versierd met mooie bloemen, behoorde tot de presentatie. 25
Externe activiteiten Trio-indianen De kunstenaar Sri Irodikromo heeft bij de Trio-indianen gebruik gemaakt van witte linnen doeken waarop Inheemsen werden uitgebeeld. Het bruidspaar had schitterende en kleurige sieraden aan, die volledig tot hun recht kwamen op de uit hout gesneden mannequins. De prachtige hoofdtooien waren versierd met zwarte tekeningen. Javanen Bij het Javaanse echtpaar is er veel gebruik gemaakt van bamboe. De decoraties die geplaatst waren achter het Javaans paar, stonden op een klosoh (papaya). De gebruikelijke dyanur (jonge kokosbladeren waren rijkelijk aanwezig, waardoor het geheel een mooie uitstraling gaf. Hindostanen Geen paspoppen, maar sfeervolle sepia-kleurige schilderijen gaven het imposante meerdaagse huwelijk van onze Hindostaanse famiri weer. Alles was erop en eraan, zoals de brandende dia voor de hawan (vuuroffer). De loop om de hawan heen, werd uitgebeeld door geschilderde voetstappen waardoor het even erop leek alsof het huwelijk echt plaatsvond. De kunstenaar ervan was Kit-Ling Tjon Pian Gi. Binnenlandsbewoners Soeki Irodikromo en Kenneth Flijders waren verantwoordelijkheid voor de installatie van het marron Saamakahuwelijk. In een hut waren alle spullen die noodzakelijk zijn voor een huwelijk, verzameld; De pangi kisi of kosu kede (lendendoek), die de man verplicht is te geven aan zijn aanstaande vrouw. De vrouw krijgt van haar moeder of oma een driepoot, een angu paw (roerlepel) en een way way (waaier) om het vuur aan te wakkeren. Chinees Het laatste gepresenteerde bruidspaar was geheel volgens de Chinese traditie. De kunstenaar Leonnie van Eert heeft de uitbeelding van dat huwelijk abstract weergegeven door alleen twee kleine foto s te plaatsen. De aandacht voor dit echtpaar was in vergelijking met de overige beduidend minder. Een boekje Tijdens de tentoonstelling is een boekje uitgegeven waarin gedetailleerde informatie staat over de tradities en ceremonieën bij bovengenoemde huwelijksprocessen. Onder de gasten bevond zich ook de cultuurkenner Georgine Breeveld. Zij heeft talloze angisa cursussen verzorgd bij NAKS en was bijzonder ingenomen met de expo. Breeveld vindt het belangrijk dat jongeren kennis nemen van hun culturele erfenis en identiteit, evenals de ouderen die er nog niet mee bekend zijn. Zij vindt dat cultuur in het curriculum moet worden opgenomen. Gedurende de maand augustus konden personen die de expositie hadden gemist de huwelijksinstallatie alsnog in het Koto Museum bewonderen. 26
Externe activiteiten Promovendus Ellen Neslo constateert: Vrije slaven hadden grote rol van betekenis kolonie Suriname Ellen Neslo heeft vorig jaar onderzoek gedaan naar de maatschappelijke status van vrije slaven vóór de afschaffing van de slavernij. Door de raadpleging van de verschillende archieven, heeft zij een accuraat beeld kunnen creëren van hun omstandigheden toentertijd. Ze schetst ook een beeld van wat voorheen gedacht werd van de periode voor 1863 en waar de focus op lag. Zo vermeldt zij dat de beeldvorming over die periode grotendeels gebaseerd is op 17e-, 18e -en 19 eeuwse literatuur. De nadruk daarbij wordt gelegd op de behandeling van slaven en hun eigenaren en op de situatie op de plantages en niet op de situatie in Paramaribo. Vrije niet-blanken kwamen stereotypisch voor. Ze waren lui en dom; vereenzelvigden zich met de Europese cultuur en behoorden tot het stadsproletariaat, vermeldt ze de heersende beeldvorming toen. Haar onderzoek conclusie luidt dat er tijdens de slavernijperiode een gekleurde elite bestond in Paramaribo. Zij waren succesvoller dan tot nu toe werd gedacht. Ambachtslieden zoals timmerlieden en vroedvrouwen, konden goed in hun levensonderhoud voorzien. Meerderen van hen hadden hun ambacht geleerd en uitgeoefend toen zij nog slaaf waren. Zij investeerden hun geld in huizen en plantages en kochten ook hun familieleden vrij. Neslo onderzocht deze vrije bevolking die bestond uit de vrijgemaakte slaven en hun nakomelingen. Voor haar onderzoek maakte zij gebruik van meerdere archieven. Aan de hand van vele voorbeelden schetst zij hoe deze elite woonde en leefde. Zij beschrijft ook welke maatschappelijke posities zij bekleedden en hoe zij zich verhielden tot het slavernijsysteem en tot slaven. Het bleek dat hun sociaal-maatschappelijke rol al tijdens de slavernij invloedrijk was,in tegenstelling tot de andere Caribische landen. Vrije gekleurden, hebben ook slaven voor economisch gewin gehad. Het streven naar economische onafhankelijkheid maakte dat zij onderdeel van het slavernijsysteem werden. Gecoördineerde acties om slaven vrij te kopen, bleven op een enkel geval na, uit. Alleen vrijgemaakte personen die in Afrika waren geboren, hebben gecoördineerd, waarschijnlijk in netwerkverband, slaven vrijgekocht, concludeert zij. De promovendus laat in haar onderzoek ook zien dat de vrijgekochten initiatieven ontplooiden zoals het opzetten van een spaarbank, wat gedaan werd door Geneesheer Martinus Coupijn initiatiefnemer in 1827. Hij bood kansarmen ook gratis gezondheidszorg en kosteloos onderwijs. Door in de archieven veel van deze individuele eliten te onderzoeken, trekt Neslo de conclusie dat de sociaal-economische positie van de vrijen beter was dan gedacht: Bezit van huizen, plantages en slaven (incl. het vrijkopen van slaven). Vrouwen economisch zelfstandig en handelingsbekwaam waren. De rol van ambachtslieden (m/v) groot was. Dat de vrijen de scholing van kinderen erg belangrijk vonden. De groep niet-blanken en gekleurden dat een klein aantal slaven bezat, was zelfs groter dan de groep blanken die ook een klein aantal slaven bezat. Het bezit van grote aantallen slaven in Paramaribo bleef echter een blanken aangelegenheid. Opvallend is ook dat de populatie vrijen toeneemt in Paramaribo naarmate de afschaffing van de slavernij nadert: van 1716 in vrije niet-blanken in 1791 tot 13510 in 1862. De populatie slaven neemt echter af. Van 8000 in 1791 naar 5000 in 1862. Het vrijkopen van een slaaf was trouwens een kostbare aangelegenheid, gemiddeld 1.500 gulden (omgerekend 11.000 euro). De vrijlater moest namelijk zowel de eigenaar als de overheid betalen. Toch was het aandeel van vrije gekleurden die slaven vrijkochten groot. Hierdoor werd het slavernijsysteem langzaam van binnenuit uitgehold. 27
Externe activiteiten De onthulling van de Surinaamse vlag Het verhaal als metafoor, symbool en protesten Jack Pinas staat bekend als de ontwerper van de Surinaamse vlag van 25 november 1975. Hij vindt echter niet dat die stelling waar is. Dit, omdat er geen overleg met hem is gepleegd toen zijn ontwerp werd veranderd. Dat heeft hem gekrenkt. "De toenmalige regering onder leiding van premier Henck Arron, schreef een internationale wedstrijd uit voor het ontwerpen van een nieuwe vlag. De reeds bestaande vlag had een witte achtergrond met vijf gekleurde sterren. De dichter Robin Ravales, alias Dobru, interesseerde Pinas om mee te doen. Pinas, die tekenleraar, grafisch ontwerper en 25 jaar geografisch kaartenmaker was voor het nationale Planbureau, raakte geïnspireerd en verdiepte zich toen in vlaggen van andere landen die in de twintigste eeuw onafhankelijk waren. Bij het ontwerp ging hij ervan uit dat de Surinaamse vlag helemaal niet op de Nederlandse rood, wit, blauwe vlag mocht lijken. En de winnaar is... Toen bekend werd dat mijn ontwerp gewonnen had, was ik erg trots. Welke Surinamer wil niet met deze geweldige eer strijken? Maar zijn blijheid was van korte duur. De vlag bleek niet mijn ontwerp te zijn en de prijs heb ik nooit ontvangen. Maar mijn naam wordt wel gebruikt hiervoor, zegt Pinas verbolgen. Zijn vlag had in het midden een dominerende rode baan, een zwarte ster erop en andere verhoudingen van de groene en de witte baan. Terwijl oom Jack zijn verhaal vertelde, waren zijn ongenoegen, het verdriet en de teleurstelling na al die jaren nog goed waarneembaar. Ik ben nooit officieel op de hoogte gesteld dat de ministerraad besloot om de kleur en het ontwerp te wijzigen. In de heraldiek (wapenkunde) kan je rood combineren met een metaal. Ik had een zwarte ster, die ijzer voorstelt, als symbool van kracht. De ministerraad besloot daar een gele ster voor in de plaats te zetten, die goud symboliseert en een rijke toekomst voorstelt." Het compromis tussen hem en premier Henck Arron was dat de ster 'wit' zou zijn, omdat wit de verzameling is van alle kleuren. Zonder afstemming werd hij op een heel onprettige wijze geconfronteerd met een vlag met een gele ster. Dat was de partijkleur van de PSV die ook in de regering zat. Principieel als Jack was, distantieerde hij Onthulling gedenkplaat Jack Pinas op het terrein van Algemeen Bond van Overheidspersoneel Niet mijn ontwerp "Ik werkte bij het Planbureau in het regeringsgebouw aan de dr. Sophie Redmondstraat. Precies aan de overkant stond drukkerij Van Dijk. Daar werden een hoop vlaggetjes gedrukt voor het Onafhankelijkheidsfeest. Ik ging kijken en zag tot mijn ontsteltenis, dat het niet mijn ontwerp was." Ik kreeg dus wel de eer, maar het was niet mijn vlag. Waarom men mijn vlag gekozen heeft en het niet gebruikt heeft, daar ben ik nooit erachter gekomen. Ik was tot in mijn ziel gekrenkt. Dit 'gesjoemel' en niet door de ontwerper geautoriseerde veranderingen, maken dat Pinas zegt dat hij niet de ontwerper is. Geen eer "Vlak voor 25 november 1975 schakelde de regering Frits Frijmersum, een PNR-makker in, om met me te bepraten. Hij vroeg mij namens de regering-arron om tijdens de onafhankelijkheidsfestiviteiten in het stadion om middernacht, de Nederlandse vlag te strijken en de eerste Surinaamse vlag te hijsen. Ik weigerde pertinent. Ook toen ik een uitnodiging kreeg om in het stadion het Onafhankelijkheidsfeest mee te vieren, heb ik geweigerd. Vlak hier heb ik die eerste Srefidensi doorgebracht", zegt Pinas, "In mijn stoel voor de tv." En zo werd onze vlag niet door Jack Pinas gehesen, maar door Frank Long Loy. Daarna is er nooit meer een woord gerept over het gesjoemel met de vlag. De zaak werd doodgezwegen. In maart 2015 werd Pinas gehuldigd tijdens de 10de Dobru Neti. Hij kreeg (90 jaar) de eerste Dobru Award uitgereikt door Yvonne Ravales. 28
Externe activiteiten Jack Pinas Hij werd geboren op 11 juni 1925. Jack Pinas was actief lid van Partij Nationalistische Republiek (PNR), vakbondsleider (1969 en 1973) en medeoprichter van de Nieuwe School voor Beeldende Kunsten (Nola Hatterman). Rond 1863 richtte Pinas vakbonden op bij het CCS en het Planbureau. Hij was een echte nationalist, een niet te miskennen factor. Verder was hij ook lid van de Centrale van Landsdienaren (CLO). Hij was altijd bereid een bijdrage te leveren voor land en volk. Hij was de grote vraagbaak, een boeiende verteller, een eenvoudig mens en een echte vakman. Hij stond ook bekend als een principiële en veelzijdige man. In de jaren zestig ontwierp Pinas het gebouw van de Christelijke Onderwijzers Bond aan de Gemenelandsweg. Van 1985 tot 1987 was hij ook lid van de Constitutionele Assemblee die na de periode van de militaire dictatuur, de grondwetswijziging, andere wetten en de eerst gehouden verkiezingen heeft voorbereid. Pinas benadrukt: "Het onderwijsveld is groot en werd toen al gedomineerd door vrouwen. Ik heb erop gestaan dat er een flinke vrouwelijke leerkracht of onderwijsfunctionaris in de Assemblee kwam. Ilse Vreugd heeft inderdaad goed als assembleelid gefunctioneerd." Leerschool Jack Pinas bezocht de Comeniusschool. Vroeger stuurden ouders hun kinderen na schooltijd naar een bedrijf om een vak te leren. Jack kwam terecht bij de meubelzaak Moderna van baas Michael Cronie aan de Prinsenstraat. Jongen, je hebt talent. Je moet bij me komen, zei Bos Verschuur. Spoedig kon Jack, na toestemming van zijn ouders, zijn atelier beginnen. 2 á 3 keer per week deed hij daar ervaring op terwijl hij 3 keer per week in de Hendrikschool de Lagere Opleiding tekenen bij oom Wim volgde. Langer dan 5 jaar werd Jack Pinas gratis opgeleid door Bos Verschuur. Onder de belangstellenden waren onder andere de president van Republiek Suriname Desi Bouterse en de oud presidenten Ronald Venetiaan en Jules Wijdenbosch, de ministers van Openbare Werken en TCT, vrienden van de overledene uit het bedrijfsleven en de vakbeweging. Jack Pinas werd met staatseer begraven omdat hij een man was van zoveel kwaliteiten. Hij was het voorbeeld van iemand die wilde dat het goed ging met het land. Deze man is zo bijzonder. Voor het eerst heb ik iemand gezien van wie men niets negatiefs kan zeggen, zei president Desi Bouterse. Moge zijn ziel in vrede rusten. Bron: Info: GFC, DWT, Hans Breeveld, Mens en maatschappij, starnieuws Begrafenis Op 17 september 2017 overleed Jack Pinas in het ziekenhuis. Hij bereikte de leeftijd van 91 jaar. Helaas werd zijn innige wens niet vervuld. Pinas wilde heel graag dat bij de 40 ste verjaardag van de onafhankelijkheid in 2015, de waarheid over de vervalsing van de vlag gepubliceerd moest worden, met een foto van zijn ontwerp als bewijs. 29
Externe activiteiten Rudi Strijk is de grondlegger van de NAKS Trowstu afdeling 30
Advertenties 31
Advertenties 32