Participatie over kerkgebouwen in Vlaanderen : situatieschets en algemene voorbeelden 27 FEBRUARI 2018 OVERLEGNAMIDDAG Abdij van Park Heverlee Jan Jaspers en Jonas Danckers (CRKC)
Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur
Participatie over kerken in Vlaanderen Kerkenbeleidsplan Context en stand van zaken Stappenplan en implementatie: wanneer participatie? Pastoraal en participatie Informeren, breed bevragen, concreet uitwerken Wat voorbeelden van participatie rond kerken Sint-Jan Mechelen, Poelkapelle, Limburgse trajecten, etc. Stramien CRKC: communicatie, locatie, presentatie contextgeschiedenis-voorbeelden, groepsgesprekken, terugkoppeling, conclusies, rapport en wisselwerking met werkgroepstuurgroep, actie Aandachtspunten
kerkenbeleidsplannen
www.crkc.be/kerkenbeleidsplan
kerkenbeleidsplan Spanning tussen minder frequent kerkbezoek en tussenkomst gemeentes in begroting kerkfabrieken / veranderen binnen de Kerk : schaalvergroting 2004: kerkfabrieken Vlaamse materie 2011: nota Bourgeois 2015: nieuw onroerend erfgoeddecreet in werking met verplichting kerkenbeleidsplan bij erfgoedpremie voor beschermde kerken (Agentschap Onroerend Erfgoed) Nood langetermijnvisie niet-beschermde kerken (Agentschap Binnenlands Bestuur) juli 2016: beschermde kerken met dossier op wachtlijst deadline 1 oktober 2017 zomer 2017: 134 gemeentes werken aan kerkenbeleidsplan tegen deadline Participatie in verschillende vormen
Stand van zaken kerkenbeleidsplannen SVZ 31/12/2017 + januari - februari 2018 : 130 van 134 KBP die op 1/10/2017 aan de voorwaarden moesten voldoen, waren in orde voor de deadline (NIET: Peer, Beveren, Tielt-Winge en Protestantse kerk Gent) In totaal 5 dossiers geschrapt van de wachtlijst: Heilig Kruiskerk Vrasene, restauratie schilderijen (7/2012) Sint-Trudokerk Grote Brogel, fase 2 (4/2013) en restauratie orgel en doksaal (2/2015) Sint-Mattheuskerk, restauratie dak en gevels (4/2014) Protestantse kerk Brabantdam, verwarmingsinstallatie (7/2014) NU: Peer bijna afgewerkt, Protestanten Gent bezig 185 KBP ingediend bij Agentschap (ook ter nazicht): momenteel voldoen 157 volledig, 13 principieel (nog goedkeuring bisdom en/of gemeenteraad) van de 308 gemeenten in Vlaanderen (19 zonder beschermde kerken) Analyse door CRKC van 155 volledig ontvankelijk verklaarde kerkenbeleidsplannen voor 2017 in maart 2018
Vormelijk INSPIRATIENOTA - Criteria nazicht Agentschap Onroerend Erfgoed o Goedkeuring representatief orgaan erkende eredienst (Bisdom) o Goedkeuring voogdijoverheid (Gemeente of Provincie) Inhoudelijk 0. Identificatie 1. Beschrijving a) Cultuurhistorische waarde b) Architecturale mogelijkheden c) Bouwfysische toestand 2. Situering in de ruimtelijke omgeving 3. Beschrijving van het actueel gebruik en de actuele functie 4. a) Een onderbouwde visie op het toekomstig gebruik en de toekomstige functie b) Een plan van aanpak hoe de toekomstige invulling met nevenfuncties of herbestemming ervan zal worden onderzocht
PAROCHIEKERK Sint-Antonius Abt Wolfsdonk PAROCHIEKERK Architecturale ingreep Sint-Martinus Stevoort MEDEGEBRUIK Orthodoxe gemeenschap Sint-Jozef Antwerpen
NEVENBESTEMMING multifunctioneel gebruik in de tijd Heilige Lodewijk van Montfort Deurne VALORISATIE Concert Sint-Antonius Edegem
HERBESTEMMING The Jane Restaurant Antwerpen NEVENBESTEMMING gedeeld gebruik in de ruimte Bibliotheek in kerk Kaulille (Limburg)
Van enge economische Sluitingsdiscours Constructieve visie, ongeziene mogelijkheden om kerkgebouw (weer, op andere manier) in het midden van de lokale samenleving te plaatsen
DEFINITIE KERKENBELEIDSPLAN Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 (artikel 2.1, 31 /1): een schriftelijk document dat eerst door het representatief orgaan van de betrokken eredienst en vervolgens door de gemeente- of de provincieraad werd goedgekeurd en dat een lokaal gedragen langetermijnvisie biedt voor alle gebouwen die bestemd zijn voor die betrokken eredienst op het grondgebied van de gemeente of provincie. De langetermijnvisie moet minimaal volgende basisgegevens bevatten: a) een beschrijving van de betrokken gebouwen bestemd voor de eredienst, met onder meer - hun cultuurhistorische waarde, - hun architecturale mogelijkheden, - hun bouwfysische toestand; b) de situering van elk gebouw bestemd voor de eredienst in zijn ruimtelijke omgeving; c) een beschrijving van het actueel gebruik en de actuele functie van de betrokken gebouwen bestemd voor de eredienst d) een onderbouwde visie op het toekomstig gebruik en de toekomstige functie van de betrokken gebouwen, inclusief een plan van aanpak hoe de toekomstige invulling met nevenfuncties of herbestemming ervan zal worden onderzocht. belang van draagvlak en betrokkenheid!
Alle betrokkenen betrokken? Participatie! burgers school Centraal Kerkbestuur jeugd parochieteam Privé-partners verenigingen Deken, priesters en diakens Gemeenteraad Bisschop kerkfabrieken ondernemers Schepencollege Heemkundige kring parochianen
Participatietrajecten Wat? Samen met de lokale gemeenschap (parochianen en andere betrokkenen) naar een bijkomende of nieuwe invulling zoeken voor de parochiekerk. Actief betrekken. Wanneer? Tijdens de opmaak van het kerkenbeleidsplan Na afloop van het kerkenbeleidsplan waarin beslist wordt met de lokale gemeenschap naar neven- of herbestemming voor de kerk te zoeken, concreet uitwerken Wie? Lokale initiatieven (vb. gemeente, dorpsraad, kerkfabriek, verenigingen, lokale groepen, burgerplatformen, etc.) Intercommunales, erfgoedcellen, IOED s Project Kerk in het Midden Advies of begeleiding bij CRKC
Stappenplan opmaak kerkenbeleidsplan FASE 1: pastoraal of dekenaal plan (participatie) FASE 2: overleg kerkelijke en burgerlijke kant, raadplegen achterban (participatie) FASE 3: opmaak inventarissen gezamenlijk standpunt bepalen >> Op punt zetten vormelijke aspecten kerkenbeleidsplan FASE 4: goedkeuring door bisschop en gemeenteraad FASE 5: informatie over inhoud kerkenbeleidsplan NA HET KERKENBELEIDSPLAN: implementatie, concreet uitwerken (participatie)
stap 1 stap 2 stap 3 stap 4 Stappenplan implementatie kerkenbeleidsplan Werkgroep Kerkgebouwen SAMEN en in DIALOOG stap voor stap aan de slag Tijdelijke invullingen Participatietrajecten samen met hele bevolking concrete invulling zoeken Haalbaarheidsstudies bekijken of idee praktisch en financieel haalbaar is Uitvoering en beheer concrete uitvoering plannen en beheersstructuur kerk financiën, vrijwilligers, open kerk, tussentijd, roerend religieus erfgoed Goede communicatie
Bart Derwael (2015) Een sterk draagvlak in 10 stappen. Participatie, Stakeholdermanagement en strategische communicatie, Politeia.
Pastoraal en participatie
http://www.ipbsite.be/tijdschrift-transparant.html
Vb. methode van zonevorming Vicariaat Vlaams-Brabant Mechelen in de praktijk Vele uren overleg met alle betrokkenen Verkenning: vergaderingen met parochieploegen en geïnteresseerde vrijwilligers, polsen van diversiteit en haalbaarheid huidige pastoraal Thematische bijeenkomsten: verkenning over liturgie, evangelisatie, diaconie en catechese. Rode draad en minderheidsstandpunten Plenaire bijeenkomst, inhoudelijke contouren van zonewerking, start van denkgroepje Voorzet voor pastoraal plan, plenaire terugkoppeling Formele erkenningsaanvraag Vicariaat Aanstelling veldverantwoordelijken, vorming zoneploeg en zoneraad: VAN START!
Informeren breed bevragen ideeën concreet uitwerken meewerken
Participatie Informeren: inhoud kerkenbeleidsplan, gezette stappen in proces, waar inspraak Breed consulteren: verzamelen van meningen over toekomst van kerkgebouw met verschillende methodes vb. post-its, rondetafelgesprekken, e-mail en postbus, etc. Concreet uitwerken voorstel: 1, 2 of 3 opties verder concreet maken, op papier of maquette (ontwerpend onderzoek), samenwerkingen aftoetsen Actief meewerken aan uitvoering: verder doorgroeien huidige vrijwilligers en nieuwe betrokkenen naar nieuw project
Informeren in kerkelijke context
Informeren gemeentelijke context
Vb. Open Avond toekomst kerken Herentals - 20 maart 2017
Voorbeelden stramien CRKC
Nevenbestemmingen zoals museumfunctie Sint-Janskerk Mechelen
Limburgse voorbeelden UHasselt
Dialoogavonden 2016-2017 Sint-Martinus, Sint-Jozef en Onze-Lieve-Vrouw Geboorte, Gemeente Olen
Project Kerk in het Midden
Nevenbestemming Onze-Lieve-Vrouwekerk Poelkapelle, West-Vlaanderen www.facebook.com/nieuwlevenatkerk
Stramien CRKC
Goede communicatie
Inleidend woordje kerkfabriek / Stad gemeente / dorpsraad Startpresentatie: context, geschiedenis kerk en gemeenschap, voorbeelden neven- en herbestemming
Belang duiden algemene context en waaro
Link geschiedenis kerk en gemeenschap
Betrekken IOED s, erfgoedcellen, Heemkundige kringen, historici, etc.
Inspiratie voor ideeën http://crkc.be/ praktijkvoorbeelden
In gesprek aan tafels: flappen met vragen (world café-techniek )
Terugkoppeling in grote groep Doorstroming informatie stuurgroep/werkgroep
aandachtspunten
Kerken een verhaal dat velen raakt burgers parochieteam Centraal Kerkbestuur Privé-partners verenigingen Deken, priesters en diakens Gemeenteraad Bisschop kerkfabrieken Schepencollege Heemkundige kring parochianen
Bart Derwael (2015) Een sterk draagvlak in 10 stappen. Participatie, Stakeholdermanagement en strategische communicatie, Politeia.
aandachtspunten Wie neemt initiatief? Communicatie: wie en hoe uitnodigen? Duidelijk stellen: informeren of inspraak Methodieken: post-its, world-café, opbouw sessies Hoe omgaan met moeilijkheden bij debat? Wisselwerking pastoraal en gemeente Conclusies: hoe samenvatten? Van inspraak naar actie: hoe activeren geïnteresseerden en zorgen voor continuïteit vrijwilligers? Participatie andere aspecten religieus erfgoed : algemeen draagvlak creëren
Participatie roerend religieus erfgoed
Vb. Sint-Jozefkerk Gent : CRKC, Provincie Oost-Vlaanderen en Stad Gent zetten in op opleiding vrijwilligers voor de registratie van religieus erfgoed
Roerend erfgoed: waarderen en selecteren Stappenplan Religieus erfgoed Een concrete en uniforme procedure voor waardering, selectie en herbestemming van roerend religieus patrimonium rekening houdend met kerkelijke richtlijnen en wettelijk kader en de lokale sociale context. Een waarderingskader dat bij voorkeur breed gedragen is.
www.stappenplanreligieuserfgoed.be Participatief proces: betrekken lokale gemeenschap
Betrekken van gemeenschap bij inventariseren en waarderen/selecteren roerend erfgoed Deel van draagvlak creëren
Participatief documenteren verhalen religieus erfgoed en immaterieel religieus erfgoed : uitwisseling tussen CRKC, CAG, KADOC, LECA, Heemkunde Vlaanderen, Erfgoedcel k.erf, De Merode
Bart Derwael (2015) Een sterk draagvlak in 10 stappen. Participatie, Stakeholdermanagement en strategische communicatie, Politeia.
Continuïteit vrijwilligers en betrokkenen bij nieuwe invulling in verlengde van consultatie en advies: PARTICIPATIE bij invulling en beheer
Advies Vorming Kerkenbeleidsplannen Implementatie Veiligheidszorg Contact CRKC Abdij van Park 7 3001 Heverlee 016 406073 www.crkc.be