KINDEREN VAN OUDERS MET ALCOHOL- OF DRUGSPROBLEMEN BEREIKEN EN HELPEN Verslag van de studievoormiddag op 4 oktober 2013 INLEIDING De begeleiding van mensen die verslaafd zijn aan drugs of alcohol is de afgelopen decennia enorm geprofessionaliseerd. Helaas blijven de kinderen van ouders die problematisch drinken of gebruiken nog altijd in de kou staan. De impact van deze verslaving op kinderen is bijzonder groot, maar ze blijft voor de buitenwereld onzichtbaar. De verslaafde ouder durft of wil het probleem niet erkennen, het kind zwijgt, om de ouder te sparen. De schrijnende situatie van deze kinderen kwam de Koning Boudewijnstichting ter ore via haar Luisternetwerk, dat sluipende sociale onrechtvaardigheid opspoort. Ruim een jaar geleden kreeg ze een getuigenis van een psycholoog van het Réseau-Dépendance Bruxelles-Est, een organisatie die kinderen van alcoholverslaafde ouders begeleidt (zie hieronder). Wat thuis gebeurt, blijft onopgemerkt, zei hij. Er wordt pas tussenbeide gekomen als de situatie uit de hand is gelopen. Het thema van kinderen van ouders met een verslaving zit in het hart van de werking van de KBS: de zorg voor de allerzwaksten in de samenleving. Bovendien houdt het zijdelings verband met ons werkdomein kinderarmoede, met bijzondere aandacht voor jonge kinderen, en met dat van gezondheid. Daarom organiseerde de KBS op 4 oktober een studievoormiddag in De Factorij in Schaarbeek. Hoe beleven kinderen een thuis met een verslaafde ouder? Wat kunnen wij doen om hen weerbaarder te maken? Hoe ondersteun je ouders om de impact van de verslaving op deze kinderen zo klein mogelijk te houden? Over deze vragen wilden wij hulpverleners uit de verslavingszorg, maatschappelijk werkers en professionals die met kinderen werken laten reflecteren en ideeën uitwisselen. Wij wilden goede praktijken bekijken en de aanwezigen informeren en sensibiliseren. Via artikels in Humo en Télé Moustique hebben wij ook het brede publiek, en zo de omgeving van de ouders, gesensibiliseerd rond de noodzaak om naar deze kinderen te luisteren en hen te helpen. Een weerslag van deze studiedag vindt u in deze publicatie.
Wij hebben gemerkt hoe vaak de kwestie van de kinderen terugkomt in de gesprekken met volwassen patiënten. Maar slechts weinig kinderen die wij doorverwezen naar onze collega s durfden te praten. Zij bewaren dat geheim, uit loyauteit voor hun ouders Zij zijn vaak heel boos, op de ouder die drinkt, op de alcohol, op de medisch-sociale wereld. Je moet kinderen de kans geven om te praten over hun pijn, en die erkennen. De rollen keren om in gezinnen waar alcohol aanwezig is. Er groeien incestueuze (zonder seks) relaties. Er is veel schaamte. Kinderen durven geen vriendjes vragen. Een meisje van 8 zei ons: Aan het lawaai dat mama maakt kan ik horen in welke toestand ze is. Onze patiënten komen uit alle sociale milieus, wij vangen zowel zonen van artsen als jongeren uit achterstandswijken op. Met kinderen van alcoholverslaafde ouders zijn er vaak weinig problemen op school. Wat thuis gebeurt, blijft onopgemerkt. Diensten zoals SAJ of SPJ worden overstelpt. Als er problemen rond alcohol in een gezin gesignaleerd worden, dan komen zij pas tussenbeide als de situatie helemaal uit de hand is gelopen en het geweld een dagelijkse realiteit is geworden. Psycholoog Réseau-Dépendance Bruxelles-Est in een getuigenis voor het Luisternetwerk van de KBS 1 KINDEREN EN VERSLAAFDE OUDERS: DE CIJFERS Hoeveel kinderen leven met een ouder die verslaafd is aan drank of drugs? De vraag naar de omvang van het probleem is de eerste die gesteld wordt. Het antwoord is niet zo gemakkelijk te geven, zei Wouter Vanderplasschen, docent orthopedagogiek aan de Universiteit Gent. België heeft over het algemeen weinig goede cijfergegevens, en daarbij komt hier de aard van het probleem. Zowel de ouder als het kind verbergt de verslaving van de ouder, uit schaamte, zei Vanderplasschen. Welke cijfers zijn er wel? Er zijn gegevens die verzameld zijn tijdens intakegesprekken bij de hulpverlening. In de ambulante hulpverlening heeft een op de twee hulpzoekenden kinderen; in de residentiële opvang is dat een derde tot de helft. In alcoholbegeleidingscentra loopt dat op tot 70-75 procent. Het gaat echter niet altijd om minderjarige kinderen. Omdat het lang kan duren vooraleer drugs- en zeker alcoholverslaafden hulp zoeken, zijn de kinderen vaak al (jong)volwassen. Volgens Vanderplasschen wordt geschat dat een op de tien mensen met een drugs- of alcoholverslaving samenwoont met kinderen. Een gelijkaardig cijfer is te vinden in de Nationale Gezondheidsenquête, een grootschalige bevraging van gezinnen over gezondheid. 12 procent van de kinderen in deze enquête woont samen met een vader of moeder die alcoholmisbruik rapporteert. De cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie liggen in dezelfde lijn. Zeker 1 op de 10 kinderen woont samen met een ouder met een alcohol- of drugsverslaving. 2 WAT DOET LEVEN MET EEN VERSLAAFDE OUDER MET EEN KIND? Kinderen van ouders met een alcohol- of drugsprobleem zitten gevangen in geheimhouding en schaamte, zei Blandine Faoro Kreit van Réseau Dépendance Bruxelles-Est, dat organisaties verenigt in 2/9
de verslavingszorg en kinderen van verslaafde ouders begeleidt. Zij zwijgen omdat zij hun ouders niet willen afvallen. Maar zij lijden onder het feit dat de ouder niet meer dezelfde is. De overige gezinsleden schikken zich om het hoofd boven water te houden en zichzelf te beschermen tegen de angst en de onrust die de verslaving van de ouder zaait. Ook de andere ouder voelt zich vaak overspoeld door wat er gebeurt, zei Faoro Kreit nog. Het hele gezin wordt mee afhankelijk, vulde Vanderplasschen aan. Alles wordt georganiseerd rond de verslaafde. De overige gezinsleden gaan er bijvoorbeeld alles aan doen opdat de verslaafde ouder niet agressief wordt of dat er voldoende drank in huis is. Dat verstoort de relaties tussen de gezinsleden. Ik ben opgevoed door een alleenstaande moeder met een alcoholprobleem. Het is heel belangrijk om kinderen te bereiken nog voor de ouders het probleem toegeven. Hoeveel ouders zijn er niet die hun verslaving nooit toegeven? Maar het is juist dan, als je als kind samenleeft met een ouder die een alcoholprobleem niet toegeeft, dat je de meeste steun nodig hebt. Je voelt je alleen, je kunt niets doen. Als je op het punt komt dat je moeder of vader het toegeeft, is het al te laat. Dan is er al zoveel schade berokkend die moeilijk in te halen is, want het verandert je. Je wilt als kind het gevoel hebben dat je begrepen wordt. Je moet op dat moment hulp krijgen. Anoniem, vanuit de zaal tijdens het panelgesprek. Het onderzoek naar de impact op kinderen is nog altijd fragmentair. Uit Nederlands onderzoek blijkt volgens Vanderplasschen dat een derde van de kinderen van drugsverslaafde ouders vrij ernstige emotionele en sociale ontwikkelingsproblemen heeft, een derde heeft tijdelijk vrij ernstige problemen maar herstelt, een derde ondervindt later weinig problemen. Het antwoord op de vraag welke de impact is, hangt ook van zoveel factoren af, waarschuwde Brigitte Vanthournout, kinderpsychiater bij SOS Enfants, de dienst in het Brusselse Sint-Pietersziekenhuis voor misbruikte, mishandelde en verwaarloosde kinderen. Welke factoren spelen een rol? - Leeftijd van het kind. De gevolgen van een leven met een verslaafde ouder zijn heel anders voor een baby, die voor alles op zijn ouders is aangewezen, dan voor een kind van acht of voor een tiener. Vooral kleine kinderen lopen snel gevaar met een ouder die niet voor hen kan zorgen, zei Vanthournout. Bij baby s en peuters die opgroeien met een verslaafde ouder worden hechtingsstoornissen vastgesteld, die hun emotionele, relationele en zelfs cognitieve functioneren later bemoeilijken. - Niveau van consumptie. Als de ouder bijvoorbeeld drinkt, hoeveel is dat dan? Alcohol kan agressief maken, waardoor het kind bang wordt, maar drank kan ook slaperig maken, waardoor de ouder niet meer voor de basisbehoeften kan zorgen. Is de ouder gewelddadig? Functioneert hij of zij nog? Kan de ouder nog voor eten zorgen? Een baby verversen of een bad geven? - Sociaal functioneren. Bij alcoholmisbruik, zo stelt Vanthournout vast, slagen gezinnen er over het algemeen in om een zeker sociaal evenwicht en een zekere stabiliteit te bewaren. Bij ouders met een drugsverslaving is er vaker sprake van sociale desintegratie en isolement. Dat heeft indirect ook gevolgen voor het kind. - Omgeving van het kind. Is er nog een ouder die het kind kan ondersteunen? Zijn er anderen in de omgeving, zoals grootouders of begeleiders in een crèche, die een positieve rol kunnen spelen? - Persoonlijkheid van het kind. Hoe een kind omgaat met de problemen thuis, hangt ook af van zijn persoonlijkheid en zijn veerkracht. 3/9
Als deze kinderen volwassen zijn, kan hun verleden als een boemerang in hun gezicht terugkeren. Kinderen van verslaafden belanden als volwassene vaak bij de hulpverlener, stelde Faoro Kreit, vaak met een heel ander probleem, waarbij zij het verband met hun jeugd ook niet zien. Zij hebben jarenlang een verdedigingsmechanisme gebruikt om stand te houden. Voor de buitenwereld lijkt het alsof zij zich goed uit de slag hebben getrokken. Maar zij hebben zeer veel mentale energie gebruikt om te vechten tegen dat trauma en dat allemaal binnen te houden. En op een dag is het op. Parentificatie: als de rollen van ouder en kind vervagen De verslaving van een ouder is als een splinterbom, ze slaat een gezin uit elkaar. Ook de rollen van de gezinsleden worden door elkaar geschud, zei Blandine Faoro Kreit van Réseau Dépendance Bruxelles- Est. Een groot gevaar is parentificatie: het kind neemt de rol over van de ouder die verslaafd is, of van beide ouders als ook de andere ouder het kind niet meer beschermt. Het kind wordt dus de ouder van de ouder. Het gaat flessen sterke drank leeggieten, de sleutel van de wagen verstoppen, de ouder uit het café plukken. Het kruipt bij mama in bed zodat papa, als hij dronken thuiskomt, niet bij haar komt en haar molesteert. Het wordt de vertrouweling van de nietgebruikende ouder. Het liegt tegen de politie voor de ouders, maakt excuses tegenover de buren. Het kind wordt zo in een ongezonde rol geduwd, die niet goed is voor zijn ontwikkeling, benadrukten verschillende sprekers. Het levert later vaak volwassenen op die altijd greep willen hebben op een situatie. Zij gaan in hun volwassen leven vaak zware engagementen aan, professioneel of privé, tot hun leven in hun gezicht ontploft. Brigitte Vanthournout van SOS Enfants wees er op dat, hoe nefast parentificatie ook is voor de ontwikkeling van een kind, het er wel op duidt dat het zich kan aanpassen aan zijn omgeving en anticiperen. Het moet zijn energie gebruiken voor andere dingen dan opgroeien en dat heeft gevolgen, maar het is ook een vorm van intelligentie, een vaardigheid waarmee volgens haar rekening moet worden gehouden. 3 KINDEREN VAN VERSLAAFDE OUDERS HELPEN: SUGGESTIES EN AANBEVELINGEN De deelnemers bespraken ideeën, suggesties en goede praktijken voor hoe je het kind kunt helpen, hoe je de ouder kunt ondersteunen en hoe je de (ruime) omgeving een positieve rol kunt laten spelen. Een efficiënte oplossing voor het kind is uiteraard een combinatie van deze factoren. Hoe het kind helpen? Informeren Het is belangrijk dat kinderen inzicht hebben in het probleem van de ouder. Kinderen denken vaak dat de verslaving hun schuld is, dat zij hun ouders zo ver gedreven hebben, zei Gilles Geeraerts van de VAD-Druglijn. Zij moeten de boodschap krijgen dat het niet hun schuld is, dat verslaving een ziekte is die moet behandeld worden. Dat was ook de bedoeling van de sensibilisatiecampagne die de VAD- Druglijn in het voorjaar van 2013 opzette voor kinderen van alcohol- en drugsverslaafde ouders die nog niet in behandeling zijn. Aandachtstrekker was het filmpje, Femke (8 jaar) speelt voor mama, dat op de sociale-mediasite Facebook kon worden aangeklikt en dat ondertussen 70.000 keer 4/9
bekeken is. De campagne loodste jongeren via het filmpje naar de website van de Druglijn, waar zij meer informatie konden vinden over alcohol- en drugsverslaving. Praten Praat erover was de tweede belangrijke boodschap van de campagne van de VAD-Druglijn. Deze kinderen hebben een luisterend oor nodig, maar zij zijn erg loyaal tegenover hun ouders. Velen willen niet vertellen over hoe zij thuis leven, ook al uit angst om geplaatst te worden. Als ouders hulp hebben gezocht voor hun probleem, is het belangrijk om hen te overtuigen om toestemming te geven aan hun kind om te praten over wat het voelt. Dat gebeurt bijvoorbeeld in de Kliniek Sint-Jozef in Pittem, waar mensen met een verslaving residentieel worden behandeld. Wij motiveren ouders om hun kind bij de begeleiding te betrekken en te laten deelnemen aan groepssessies, zei psychologe Tine Casteleyn van Sint-Jozef. Deze kinderen moeten weten dat zij niet de enigen zijn in deze situatie. De begeleiders spreken met het kind af dat niets wordt doorverteld aan de ouders. Zij kiezen zelf wat zij hun willen zeggen. Wij willen de communicatie bevorderen, maar niet overnemen. Vaak hebben ouders echter (nog) geen hulp gezocht en staat het kind alleen. Het heeft dan nood aan een vertrouwenspersoon die een veilige sfeer biedt opdat het kan praten. Leerkrachten, zo stelt Casteleyn in de praktijk vast, spelen voor veel kinderen deze rol (zie verder). Claire Perednia, psychologe-psychotherapeute bij de Broeders Alexianen in Tienen, benadrukte het belang van de niet-verslaafde ouder om de kinderen te bereiken. Afstand helpen nemen Het kind moet gestimuleerd worden om zich onafhankelijk van het gezin op te stellen en een eigen leven te leiden, zei Wouter Vanderplasschen. Dat is een manier om los te geraken uit de problemen van de ouders en uit de rol waarin een kind gedwongen wordt. Beveiligen Een baby wordt gevonden in een kinderwagen op straat, s nachts, op tien meter van een café. De moeder zit binnen, stomdronken. Ze weet niet waar haar kind is. De volgende dag houdt ze vol dat er geen probleem is: het was de eerste keer, ik was moe, ze hebben iets in mijn drankje gedaan. Met dit schrijnende voorbeeld wilde Brigitte Vanthournout duidelijk maken dat het al een hele klus is om mensen die gebruiken te doen erkennen dat zij een probleem hebben, laat staan dat hun alcoholof drugsgebruik de relatie met hun kind verstoort en het kind in gevaar brengt. De eerste zorg, zo benadrukten verschillende sprekers, is de veiligheid van het kind. Dit betekent echter niet dat een kind altijd meteen geplaatst moet worden als blijkt dat een of beide ouders verslaafd zijn. Er zijn andere opties, zoals bijstand thuis door een mobiel team, tijdelijke opvang in een pleeggezin, verblijf in een internaat voor oudere kinderen. De oplossing hangt onder andere af van de mate waarin de ouder zich bewust is van zijn schadelijke gedrag en de impact ervan op het kind, van de leeftijd van het kind, van de ernst van het gebruik, van de aanwezigheid van een gezond familiaal netwerk dat kan versterkt worden. Vanthournout: Je moet als hulpverlener zoeken naar de gepaste afstand tussen de ouder en het kind om vanuit die positie een veilige relatie te ontwikkelen. Hoe de ouder ondersteunen? Als hij ontkent dat er een probleem is. Ouders met een drugs- of alcoholverslaving zoeken vaak geen hulp omdat ze niet erkennen dat er een probleem is. Maar er is nog een reden waarom sommige 5/9
ouders niet de stap doen naar de hulpverlening, stipte Christophe Quennery, opvoeder van de cel Hulp aan verslaafde ouders en hun kinderen van het Centre Alfa in Luik aan. Ouders zijn bang om hun kind te verliezen. Kinderen worden niet meer systematisch geplaatst, maar de angst is nog altijd diepgeworteld. Verslaafde ouders worden nog altijd gestigmatiseerd. Wij moeten proberen om het stigma dat rust op deze situatie weg te nemen, om zo de tongen los te maken, zei Quennery. Ouders moeten de boodschap krijgen dat hulpverleners samen met hen naar een oplossing zullen zoeken en dat zij er geen belang bij hebben om hun situatie te verbergen. Het is volgens hem ook belangrijk om het systeem van de verslaving te begrijpen. Want er is een problematiek die heeft aangezet tot drinken of drugs gebruiken en die je moet aanpakken als je tot de kern wilt doordringen. Als ouders niet praten, mis je informatie die je nodig hebt om het gezin te helpen. Als de ouder het probleem erkent. Het is belangrijk om zo vroeg mogelijk te beginnen met de begeleiding van ouders met een verslaving en hen te helpen om de relatie met het kind te herstellen of te behouden. Dit moet al tijdens de zwangerschap, zei Anne Robert van Parentalité-Addiction Espace Alizés, een vzw die werkt binnen de muren van het Sint-Pietersziekenhuis in Brussel. Ouders met een verslaving hebben vaak een chaotisch verleden. Er is sprake van hechtingsstoornissen, waardoor zij moeite hebben om een band te ontwikkelen met hun kind, en door hun gebruik zijn zij als ouder niet zo beschikbaar. Zij voelen zich ook schuldig. Wij wijzen hen niet met de vinger, wij doen een beroep op hun vaardigheden en maken hen bewust van het feit dat zij die hebben, want het ontbreekt hen vaak aan zelfvertrouwen. Wat denken zij dat hun kind nodig heeft en hoe gaan zij dat invullen, in functie van hun situatie? Het is ook belangrijk om te tonen hoe zij ouder moeten zijn, want vaak hebben zij geen (goede) voorbeelden gezien. Ook in de residentiële behandelingscentra is er volgens verschillende sprekers veel oog voor de relatie tussen ouder en kind, die het herstelproces kan bevorderen. Soms kan de ouder samen met het kind worden opgenomen. Dat is bijvoorbeeld zo bij Kangourou-Parentalité, het project van de vzw Trempoline in Châtelet (zie inzet). Kangourou: het kind een zo normaal mogelijk leven bieden Trempoline is een therapeutisch centrum voor verslavingszorg in Châtelet, bij Charleroi. Al dertien jaar is er de dienst Kangourou-Parentalité voor drugs- of alcoholverslaafde ouders die er in behandeling zijn, met hun kind. Wij willen moeders en vaders ondersteunen in hun rol van ouder, zei directeur Christophe Thoreau. Wij willen de band tussen deze moeder of vader en hun kind herstellen of behouden. De kinderen leven in het Kangourou-gebouw samen met hun ouder. Overdag gaat het kind naar school of naar de crèche, terwijl de ouder zijn of haar therapie volgt bij Trempoline. Om half vijf gaan de ouders met hun kind naar het Kangourou-gebouw. Zij brengen samen de avond en de nacht door. Ook de weekends delen zij. Wij geven het kind een leven dat zoveel mogelijk lijkt op dat van hun leeftijdsgenoten buiten de muren van het centrum. Het kind zelf is er niet in therapie. Als de begeleiders merken dat het een specifiek probleem heeft, dan verwijzen ze door naar externe hulpverleners. Voor het kind moet Kangourou een thuis zijn. In een pedagogische groep bespreken de moeders en vaders opvoedingsthema s met externe experts. De begeleiders van Trempoline helpen de ouder ook om zijn of haar dag en die van het kind te leren structureren, zodat het kind opnieuw kind kan zijn. 6/9
Mijn leven is eigenlijk pas begonnen toen ik 29 was. Ik werd voor een aantal maanden naar Trempoline gestuurd. Er was een dossier bij SAJ (de jeugdbescherming, red.). Ik keek tegen een gevangenisstraf aan. Ik had toen een zoontje van 16 maanden. Ik waste en verzorgde hem. Maar ik koesterde hem niet, er was geen affectieve band. En ik bracht hem in gevaar. Wat als ik een overdosis had? Hij zou sterven als niemand hem op tijd zou vinden. Ik leefde in mijn eigen kleine wereldje van dealers en drugs scoren. Ik was drugs beginnen te gebruiken toen ik zestien was, om aan het geweld van mijn ouders, die zelf alcoholverslaafd waren, te ontsnappen. Bij Trempoline heb ik na dertien jaar geleerd om clean te blijven en heb ik geleerd hoe ik een goede moeder moest zijn. Geleerd dat ik een goede moeder kon zijn en dat ik mezelf niet mocht onderschatten. Mijn zoon heeft mij nodig, heb ik daar beseft. Hij heeft een leerstoornis. Is dat door wat ik gebruikt heb? Ik weet het niet. Ik heb moeten leren leven met dat schuldgevoel. Ik heb bij Trempoline beseft dat ik een normaal leven wil leiden. Het is vaak lastig. Ik heb schulden. Ik ben 42 en het lijkt alsof ik nog van nul moet beginnen. Maar ik ben niet meer hervallen. Ik zoek geen excuses. Het leven is niet altijd gemakkelijk. On assume. Patrizia, ex-drugsverslaafde, moeder van drie kinderen Hoe de (ruime) omgeving ondersteunen? Praten met het kind Aandacht: dat heeft het kind in de eerste plaats nodig, zei Brigitte Vanthournout. Leerkrachten op school, begeleiders van huiswerkklassen, monitoren op de speelpleinen: toon bezorgdheid. Zo open je deuren voor het kind om met jou te praten. Deze kinderen vertonen vaak geen probleemgedrag op school. Het is dus niet altijd eenvoudig om problemen te detecteren, benadrukte Christophe Quennery. Als scholen aandacht hebben voor het relationele en emotionele welzijn van kinderen, dan komt er ruimte om te praten. Leerkrachten kunnen in de klas bijvoorbeeld het thema van drank of drugs aankaarten zonder het kind of zijn ouders direct te viseren. De VAD-Druglijn heeft bijvoorbeeld een trainingsmap voor leerkrachten rond drugs en alcohol, Lol zonder alcohol. Leerkrachten kunnen in de klas na deze discussie een doos zitten waarin kinderen vragen kunnen steken, dat creëert een opening om erover te praten, meende Gilles Geeraerts. Naargelang de inhoud van de briefjes kan de zorgleerkracht of hulp van buitenaf worden ingeschakeld. Wat moet je met die informatie doen zodra het kind je in vertrouwen heeft genomen, vroegen verschillende sprekers uit de zaal, onder wie medewerkers van huiswerkbegeleiding en speelpleinen, zich af. Tine Casteleyn van Kliniek Sint-Jozef: Als het kind niet in gevaar is, moet je daar niet altijd meteen iets mee doen. Soms volstaat het om gewoon een luisterend oor te zijn. Of om iets leuks te doen met het kind. Sommige kinderen zijn blij wanneer je ingrijpt en de ouder of een derde aanspreekt over de problemen thuis, andere kinderen willen er op school net niet over praten en willen niet dat de leerkracht de ouder erover aanspreekt, benadrukten verschillende sprekers. Deze kinderen willen dat de school die ene plek is waar ze even een gewoon kind kunnen zijn. Als je iets wil ondernemen, bespreek je dat met het kind, discreet en zonder te stigmatiseren. 7/9
Ik vang kinderen op in een huiswerkschool in Watermaal-Bosvoorde. Er is nu een kind dat net aan de basisschool begonnen is, met een vader die een notoire alcoholverslaafde is. Ik heb daar met dat kind nog niet over gesproken. Waarom niet? Wij vangen het kind elke dag op, zodat het zijn huiswerk kan maken. Er is een band gegroeid. Ik ben bang om de toestand met de vader aan te kaarten omdat ik vrees dat dit onze band zal verstoren, terwijl die band noodzakelijk is. Ik voel me onmachtig. Kan ik zomaar frontaal de confrontatie aangaan als het kind zelfs niets aanbrengt? Wat kan ik doen om dit probleem aan te kaarten en het kind te ondersteunen? En open ik dan een doos van Pandora? Welke behoefte gaat opgewekt worden door deze dialoog? Ik kan toch geen therapeut zijn? Priscilla De Radiguès, vzw Jeunes et Sociéte vanuit de zaal Opleiding en vorming Kinderen zenden signalen uit. Iedereen die met kinderen werkt, moet gesensibiliseerd worden rond verslaving en de impact daarvan op kinderen. Zo is er volgens Wouter Vanderplasschen zeker een rol weggelegd voor Kind en Gezin en het Office de la Naissance et de l Enfance (ONE). Hun deskundigheid op het vlak van ouders met een verslavingsprobleem moet worden bevorderd, zodat zij signalen herkennen en weten hoe zij gepast moeten reageren. Door deskundigheid te bevorderen kunnen ook paniekreacties, zoals een te snelle plaatsing, vermeden worden. Een dergelijke vorming zou volgens sprekers overigens veralgemeend moeten worden. De vraag vanuit de zaal, van mensen die met kinderen werken, naar een dergelijke vorming bleek ook bijzonder groot en prangend. Welke signalen zijn er? Waar vinden we informatie? Hoe praten we met het kind? Welke netwerken kunnen we aanspreken? Op het vlak van vorming zijn er enkele initiatieven die we hier kort vermelden, zoals het nieuwe opleidingscertificaat van de Universiteit van Louvain-la-Neuve voor een heel verscheiden publiek van magistraten, opvoeders, leerkrachten enzovoort. Het Centre Alfa heeft opleidingen rond verslaving voor alle beroepsgroepen, met een gerichte analyse van de behoeften zodat het vormingsaanbod op maat kan worden gemaakt. Op IDA-web (Informatie over Drugs en Alcohol, www.ida-nl.be) staat ook een overzicht van structuren die vormingen geven. Hoe bereik je deze kinderen, hoe help je hen? Ik heb zelf vastgesteld dat de diensten voor jeugdbescherming en de mobiele teams die thuis komen om het gezin te ondersteunen, weinig weten van het alcoholprobleem en wat er in een gezin gebeurt. In de eerste plaats moet het netwerk geïnformeerd worden. Roger, Al Anon/Alateen, vanuit de zaal Netwerken Alcohol- en drugsverslaving en de impact op kinderen zijn complexe problemen, die niemand alleen kan en hoeft aan te pakken. Verschillende sprekers wezen op het belang van netwerken. Het is belangrijk om toegang te hebben tot professionele netwerken die als klankbord dienen, om te weten waar je op moet letten, wat je met informatie doet, wanneer je hoe moet ingrijpen, zei Anne Robert. Ook de professionals uit de verslavingszorg en de kinderbescherming kunnen leren van elkaar. De verslavingszorg kijkt vooral naar de mogelijk positieve rol die de ouderschapsband kan spelen in het herstelproces van de verslaafde, de kinder- en jeugdzorg stelt het belang van het kind centraal. 8/9
Diensten moeten samenwerken en ervaringen uitwisselen om de situatie realistisch te kunnen inschatten en de band tussen ouder en kind proberen te herstellen. Er zijn veel signalen die genegeerd worden of niet worden opgepikt. Leerkrachten hebben vaak het gevoel dat ze alleen staan met dit probleem. Je moet netwerken creëren. Aan verschillende deuren gaan kloppen. Als je signalen opvangt, van de huiswerkschool, van het speelplein, van de leerkracht, laat die informatie dan niet verloren gaan. Zoek in je professionele netwerk naar mensen die kunnen helpen. Gebruik die om een effectief antwoord te formuleren. En laat onder geen beding los. Eric Janssens, SPF Justice, parket van Nijvel, vanuit de zaal 9/9