Overzicht lopende/ uitgevoerde activiteiten in 2016-2017 in het kader van Tabaksontmoedigingsbeleid gemeente Amsterdam Speerpunt 1: Voorkomen dat jongeren beginnen met roken Rookvrije start Vroege groepsvoorlichting aan zwangeren met een lage sociaal-economische status in het kader van prenatale zorg 1 Voorzorg 2 Interventie Rookvrije ouders 3 Geen cijfers over bereik bekend Jaarlijks nemen ongeveer 100 vrouwen deel aan het traject, dat in totaal 2,5 jaar duurt. Er zijn dus per jaar zo n 35 nieuwe clienten. Er loopt momenteel een onderzoek, uitgevoerd door het Trimbos, naar het bereik van de interventie. WPI JGZ - GGD OKT/JGZ GGD Onderzoeksproject Geen cijfers over bereik bekend Verloskundigen VSV Promise 4 Noord, Longfonds 1 De gemeente financiert vroege groepsvoorlichting aan zwangeren met een lage sociaal-economische status in het kader van prenatale zorg. Hierbij is roken een belangrijk thema in de voorlichting. Ook in het aanbod van prenatale cursussen voor zwangeren met een stadspas, komen roken en meeroken aan de orde. 2 In Amsterdam werken verpleegkundigen van de jeugdgezondheidszorg met het programma Voorzorg. Binnen het programma is specifiek aandacht voor de schadelijke gevolgen van roken tijdens de zwangerschap en voor roken in het bijzijn van het kind. Het programma richt zich vooral op jonge moeders die (ook) op dit punt een risicogroep vormen. 3 Tijdens de consulten van de OuderKindTeams wordt aandacht besteed aan de risico s van meeroken, indien er sprake is van opvoeders die roken. De OKT s doen mee aan de interventie Rookvrije ouders van Trimbos. Ouders worden, als ze dat zelf willen, naar aanleiding van het consult direct aangemeld voor stoppen met roken ondersteuning. 4 In het Promise onderzoek worden verloskundigen getraind om zwangere vrouwen te motiveren om te stoppen met roken en/of door te verwijzen naar Stoppen met roken aanbod. Verloskundig Samenwerkings Verband Amsterdam Noord doet mee. De trainingen zijn in maart 2017 gestart. 1
Overige activiteiten Rookvrije start Onderzoeksproject Rookvrije Generatie Klaarspelen 5 Manifest rookvrije start In co-creatie met zowel verpleegkundigen als deelnemers aan VoorZorg als mensen uit hun sociale omgeving wordt een spel/ interventie ontwikkeld om hen te ondersteunen bij het stoppen met roken. Vanaf de zomer van 2018 zal de tool gebruikt worden binnen VoorZorg. Het gebruik en het effect van de interventie zal worden geëvalueerd in het eerste kwartaal van 2019. Daarna zal worden onderzocht bij welke andere doelgroepen of in welke andere settings de interventie geïmplementeerd zou kunnen worden. Het project wordt medio 2019 afgerond. Verloskundigen, kraamzorg en OKT werken aan een gezamenlijk manifest over het belang van een rookvrije start. In het manifest wordt het belang van een rookvrije start door de partijen onderstreept en worden concrete afspraken vastgelegd over structurele informatieoverdracht en om de samenwerking hieromtrent te verbeteren. AMC, WaagSociety, NCJ, GGD, VUmc, 1 e lijn Amsterdam en VoorZorg (JGZ- GGD). Verloskundigen, Kraamzorg, JGZ Rookvrij primair onderwijs Amsterdamse Impuls schoolpleinen 6 In 2016 zijn 20 schoolterreinen vernieuwd in het kader van de Amsterdamse Impuls Schoolpleinen. In 2017 en 2018 zullen daar nog 15 scholen per jaar bijkomen. Scholen, RVE OJZ 5 Het doel van dit project is het versterken én leuker maken van de rookpreventie voor vrouwen tijdens en na hun zwangerschap. 6 De Amsterdamse Impuls schoolpleinen moet ervoor zorgen dat schoolpleinen weer echte speelpleinen worden. Een van de voorwaarden waar een aanvraag aan moet voldoen is dat het schoolplein bij oplevering rookvrij is. 2
Rookvrij voortgezet onderwijs De Gezonde School-thema Genotmiddelen 7. Rookvrije schoolterreinen Smoke Free Challenge 8 Smoke Alert en de app Stopstone 9 In schooljaar 2016-2017 waren 48 Amsterdamse scholen voor voortgezet onderwijs met 'De Gezonde School, thema Genotmiddelen actief. Uitgaande van een gemiddelde klassengrootte van 20 leerlingen kregen in het afgelopen schooljaar 1740 leerlingen preventielessen over tabak. 55 docenten werden bijgeschoold om les te geven met de methode. Onderstaande interventies maken allen deel uit van De Gezonde School thema genotmiddelen. In schooljaar 2015-2016 zijn 35 scholen voor voortgezet onderwijs rookvrij geworden en op nog eens vijf scholen loopt het implementatieproces hiervoor. (Ter info vorig jaar waren dit er 18). Aan de Smoke Free Challenge (voorheen Actie Tegengif) dedem in het afgelopen schooljaar (2016/2017) 18 scholen in Amsterdam mee met ruim 1600 leerlingen. Voor het komende schooljaar wordt een vergelijkbaar bereik verwacht. Een beperkt aantal scholen maakt gebruik van Smoke Alert en de app Stopstone. Het bereik was in schooljaar 2016/2017 150 leerlingen Rookvrij sporten Rookvrije sporverenigingen Plan van aanpak rookvrij sporten Er zijn momenteel twee sportverenigingen in Amsterdam geheel rookvrij. Twee andere verenigingen worden begin 2018 rookvrij. Vijf sportverenigingen hebben in 2017 een adviesgesprek met de Hartstichting aangevraagd voor hulp bij rookvrij worden. NB: buiten ons zicht zijn wellicht nog meer verenigingen rookvrij geworden of daar nu mee bezig. Er wordt momenteel hard gewerkt aan een plan om rookvrije sport breed te stimuleren. Dit richt zich op zwembaden, buitensportaccommodaties en sporthallen, sportstimulering, sportverenigingen en topsport. Hartstichting Sportverenigingen, RVE Sport en Bos, Hartstichting, GGD 7 In het kader van de Gezonde School thema genotmiddelen werken VO-scholen aan een structurele en integrale aanpak om riskant experimenteergedrag onder leerlingen van het voortgezet onderwijs en MBO te voorkomen of terug te dringen. Het programma richt zich op het gebruik van tabak, alcohol en cannabis. 8 Een niet-roken wedstrijd gericht op eerste- en tweede klassers van het voortgezet onderwijs 9 Stoppen met roken app - digitale interventie gericht op zowel het stoppen met roken als op de preventie van roken 3
Beschikkingsteksten opgesteld tbv subsidie aan sportieve evenementen 10 Geen gegevens over bekend. Overige activiteiten rookvrij sporten Onderzoek belemmerende en bevorderende factoren in rookvrije sportverenigingen Stagiair heeft onderzoek gedaan naar belemmerende en bevorderende factoren voor sportverenigingen om rookvrij te worden. Onderzoek is afgerond in juni 2016 Handhaving verkoop tabaksproducten aan minderjarigen Handhaving van het verbod op de verkoop aan minderjarigen. Er zijn afspraken gemaakt tussen BOA s (OOV) en NVWA om signalen uit te wisselen om zo effectiever toezicht te kunnen houden. NVWA BOA s (OOV) Overige activiteiten - Rookvrije omgeving algemeen Deelname Alliantie Nederland Rookvrij Input leveren Omgevingsvisie Gezond 020 Rookvrije pontveren en tram/bushaltes De Alliantie Nederland Rookvrij! is een samenwerkingsverband van publieke en private organisaties die strijden voor een samenleving waarin niemand meer hoeft te (over)lijden aan de gevolgen van roken. De initiatiefnemers van de Alliantie Nederland Rookvrij zijn Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en het Longfonds. Amsterdam is in maart 2016 als eerste gemeente in Nederland partner geworden van de Alliantie Nederland Rookvrij! Lobby om in de Omgevingsvisie Gezond 020 opgenomen te krijgen dat gebieden waar veel jeugd komt (zoals parken) Vanaf 1 januari 2018 wordt roken op alle ponten over het IJ, de Hempont en de Noordzee Kanaalponten verboden. Om op de kade en de tram/bushaltes, die gelden als openbare weg, een rookverbod voor elkaar te krijgen moet de APV worden aangepast. Daarmee zou inbreuk worden gemaakt op 'de persoonlijke levenssfeer en vrijheid van een Alliantie Nederland Rookvrij R&D V&OR, GVB en GGD 10 In tekst worden organisaties gewezen op hun verantwoordelijkheid rookvrij te zijn als >25% van de aanwezigen kind is. 4
individu'. Op deze plekken mag dan ook nog gerookt worden. Speerpunt 2: Stimuleren dat Amsterdammers stoppen met roken Als gemeente zelf het goede voorbeeld geven Geen inpandige rookruimten meer in alle gemeentegebouwen (online) stoppen met roken cursus voor alle werknemers van de gemeente Amsterdam Actieve deelname aan Stoptober Rookvrije gemeentegebouwen zijn op 1 juni 2017 gerealiseerd. Er is wordt binnenkort gestart met een campagne om medewerkers en raadsleden die graag willen blijven roken, er op te wijzen dat buiten het terrein van het gemeentelijk gebouw te doen, op een manier dat bezoekers er geen last van hebben. Met andere woorden: op ruime afstand van de ingang. De SMR cursus is imiddels ingebed in het gemeentebrede Vitaliteitsbeleid. Tussen januari 2017 en september 2017 hebben 111 ambtenaren de cursus aangevraagd. Ter vergelijking: in 2016 waren dat er 45. In 2016 hebben 1606 Amsterdammers meegedaan met Stoptober. Er zijn nog geen cijfers bekend over het aantal deelnemers in 2017. Facilitair Bureau, GGD en P&O P&O en GGD Stoptober organisatie, GGD Terugdringen van roken onder minima Onderzoek naar benadering op maat voor minima Onderzoeksproject Voorkomen en verkleinen sociaal economische gezondheidsverschillen door integraal gezondheidsbeleid (tabaksontmoedigingsbeleid) In opdracht van WPI, afdeling Armoedebestrijding, heeft AMC heeft een onderzoek uitgevoerd naar hoe Stoppen met roken aanbod beter aan kan sluiten bij minima die willen stoppen met roken. De resultaten van dit onderzoek zijn nog niet gepubliceerd maar geven aanleiding om een pilot op te starten in de komende periode. Het Trimbos heeft bij ZonMw een aanvraag ingediend om te onderzoeken wat het bereik en de impact is van de Rookvrije Generatie onder lage en hoge SES groepen. AMC, WPI (Armoedebestrijding), GGD Trimbos, ZonMw, GGD 5
6