Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar GGD Kennemerland Een gezonde jeugd heeft de toekomst
2 Een brochure voor samenwerkingspartners van Jeugdgezondheidszorg GGD Kennemerland In deze brochure leest u over de werkwijze van Jeugdgezondheidszorg GGD Kennemerland en belangrijke ontwikkelingen op het gebied van JGZ. Jeugdgezondheidszorg GGD Kennemerland is er voor alle jeugdigen en hun ouders/verzorgers van 4 tot 19 jaar in de regio. Een uitzondering is Haarlemmermeer. Daar is JGZ van GGD Kennemerland er voor jeugdigen en hun ouders van 0-19 jaar. Per januari 2008 is GGD Kennemerland samen gegaan met een gedeelte van de GGD Amstelland de Meerlanden, de gemeente Haarlemmermeer. Dit samengaan was noodzakelijk in verband met de discongruentie van de veiligheidsregio. GGD Kennemerland vormt nu samen met de Brandweer Kennemerland de Veiligheidsregio Kennemerland (VRK). Conform het beleid van het programmaministerie voor Jeugd en Gezin heeft GGD Kennemerland haar programma Jeugdgezondheidszorg per september 2009 enigszins aangepast om extra aandacht te kunnen besteden aan jeugdigen en gezinnen die dit nodig hebben. JGZ artsen en verpleegkundigen hebben ook meer tijd om de zorg met school en hulpverleners goed op elkaar af te stemmen. Het aanbod JGZ 0-19 jaar Gemeenten voeren de regie over de JGZ 0-19 jarigen. JGZ is per 2008 opgenomen in de wet Publieke Gezondheid. Het doel van Jeugdgezondheidszorg (JGZ) is het bewaken en beschermen van de gezondheid van jeugdigen in de leeftijd van 0-19 jaar en het bevorderen van een gezonde groei en ontwikkeling. (dokters)assistentes en administratief medewerkers in teams samenwerken. Zij verzorgen de uitvoering van de onderzoeken en activiteiten. Tijdens de onderzoeken beoordeelt de JGZ arts of verpleegkundige de lichamelijke gezondheid en ontwikkeling, maar ook het gedrag en het psychosociaal functioneren van kinderen in en buiten de thuissituatie zoals de school. JGZ geeft preventieve informatie over een gezonde ontwikkeling. JGZ signaleert (dreigende) gezondheidsproblemen en zorgt voor adequate advisering, begeleiding, opvoedingsondersteuning, zo nodig doorverwijzing en registratie. Baby s en peuters worden uitgenodigd op het consultatiebureau. Het onderzoek van schoolgaande jeugd vindt plaats op school of op een locatie van de GGD. In de aangepaste werkwijze van JGZ per september 2009 screenen de doktersassistentes alle 5-jarigen en kinderen in groep 7. Op basis van ouder-vragenlijsten en gesprekken met leerkrachten/interne begeleiders wordt vervolgens door de JGZ arts respectievelijk de verpleegkundige beoordeeld of nader sociaal-medisch onderzoek nodig is. JGZ verpleegkundigen en artsen onderzoeken jeugdigen als daar een aanleiding voor is. Naast de vaste contactmomenten van Jeugdgezondheidszorg GGD Kennemerland kunnen ouders en jeugdigen met vragen over de lichamelijke of psychosociale gezondheid zelf een onderzoek aanvragen. Ook voor vragen over opvoeden, gedrag en ontwikkeling kunnen zij bij GGD Kennemerland terecht. Leerkrachten en hulpverleners kunnen een onderzoek voor een jeugdige of sociaal-medische informatie bij de GGD aanvragen. Ouders en jeugdigen vanaf 12 jaar moeten daar toestemming voor geven. In een aantal gemeenten wordt door GGD Kennemerland ook logopedie en pedagogische ondersteuning aangeboden. Overzicht van de momenten waarop Jeugdgezondheidszorg GGD Kennemerland een kind onderzoekt in de leeftijd van 0 tot 19 jaar: CONTACTMOMENTEN JEUGDGEZONDHEIDSZORG 0-4 Leeftijd van het kind 7 dagen na de geboorte Hielprik en gehoortest 10-14 dagen Huisbezoek 4 weken 2 maanden 3 maanden 4 maanden 5,5 maanden 7 maanden (na het 1 ste kind alleen op indicatie) 9 maanden 11 maanden 14 maanden Vaccinatie BMR en meningococcen 18 maanden 2 jaar 2 jaar en 10 maanden 3 jaar 10 maanden Vaccinatie DKTP Overleg Kinderen die opvallen Twee keer per jaar heeft de JGZ verpleegkundige overleg met een leidster van een kinderdagverblijf/peuterspeelzaal GGD Kennemerland volgt kinderen vanaf de geboorte tot de leeftijd van 19 jaar. Zij onderzoekt jeugdigen systematisch en op vaste momenten. Deze verplichte activiteiten van JGZ zijn beschreven in het landelijk Basistakenpakket JGZ. Het basistakenpakket JGZ is vastgelegd in de wet Publieke Gezondheid. Jeugdgezondheidszorg GGD Kennemerland is een professionele organisatie, waar JGZ artsen, verpleegkundigen, Zorgoverleg/Zorgadviesteams Door structureel deel te nemen aan zorgoverleggen op basisscholen en Zorg Advies teams (ZAT) op VO scholen en basisscholen, kan JGZ bijdragen aan tijdige signalering, beoordeling van problematiek en verwijzing naar passende hulpverlening. JGZ neemt ook deel aan overleggen op kinderdagverblijven en peuterspeelzalen in Haarlemmermeer. Deze overleggen zijn gericht op het bespreken van risicokinderen.
4 5 CONTACTMOMENTEN JEUGDGEZONDHEIDSZORG 4-19 REGULIER ONDERWIJS CONTACTMOMENTEN SPECIAAL ONDERWIJS Basisonderwijs Soort onderwijs Contactmoment met JGZ 5-jarigen Screening visus, gehoor en groei van alle 5-jarigen op school door de doktersassistenten Oudervragenlijsten gezondheid, opvoeding, gedrag en ontwikkeling Screeningsgesprek arts met intern begeleider/leerkracht op school Op indicatie preventief gezondheidsonderzoek door JGZ arts Op indicatie revisie van visus, gehoor en groei Speciaal basisonderwijs REC SBO of SVO Preventief gezondheidsonderzoek door JGZ arts voor plaatsing op SBO Herhalingsonderzoek elke 2 jaar tot leeftijd van 8 jaar, daarna elke 3 jaar Preventief gezondheidsonderzoek in groep 8 als afsluiting van het basisonderwijs Preventief gezondheidsonderzoek door JGZ arts voor plaatsing op SBO of SVO Herhalingsonderzoek elke 2 jaar tot leeftijd van 8 jaar, daarna elke 3 jaar Groep 7 Screening van visus en groei en gehoor op indicatie van alle leerlingen van groep 7 op school door de doktersassistenten Oudervragenlijsten gezondheid. opvoeding, gedrag en ontwikkeling Screeningsgesprek JGZ verpleegkundige met intern begeleider/leerkracht op school Op indicatie preventief gezondheidsonderzoek door JGZ verpleegkundige Op indicatie revisie van ogen, oren en groei LWOO of PRO Preventief gezondheidsonderzoek door JGZ arts voor plaatsing op LWOO of PRO indien niet in groep 8 SBO een preventief gezondheidsonderzoek heeft plaatsgevonden Op PRO hetzij of eind klas 2 of in klas 3 een preventief gezondheidsonderzoek 9-jarigen Zorgoverleg/ZAT Voortgezetonderwijs 12-jarigen Klas 2 VMBO basis en kader Klas 2 VMBO-T Klas 2 HAVO/VWO ZAT PGO (preventief gezondheidsonderzoek) nieuwkomers Vaccinatie BMR en DTP volgens het rijksvaccinatieprogramma (RVP) Vier keer per jaar heeft de JGZ verpleegkundige overleg met de intern begeleider van het basisonderwijs Vaccinatie HPV volgens RVP Preventief gezondheidsonderzoek door JGZ arts Preventief gezondheidsonderzoek door JGZ verpleegkundige Screening groei en psychosociale problematiek (visus en gehoor op indicatie)van alle leerlingen klas 2 op school door de JGZ verpleegkundige Screeningsgesprek JGZ verpleegkundige met mentor of leerjaarcoördinator op school Op indicatie preventief gezondheidsonderzoek door JGZ verpleegkundige Op indicatie revisie van ogen, oren en groei JGZ arts neemt deel aan het zorgadviesteam van VO school. Frequentie ongeveer 1 keer per 6 weken Preventief gezondheidsonderzoek door JGZ arts of verpleegkundige. Dit is afhankelijk of leerling (basisonderwijs en voortgezetonderwijs) afkomstig is uit een land met nietwesterse of westerse gezondheidszorg Overig aanbod JGZ Stevig ouderschap Stevig Ouderschap wordt aangeboden aan ouders die recentelijk een baby hebben gekregen in Haarlemmermeer. Beide ouders vullen een vragenlijst Stevig Ouderschap in. Op basis hiervan wordt bepaald of ouders in aanmerking komen voor begeleiding door een JGZ-verpleegkundige Stevig Ouderschap. De begeleiding bestaat uit zes extra huisbezoeken gedurende de eerste 18 levensmaanden van het kind. Gedurende deze extra huisbezoeken wordt volgens programma aandacht besteed aan het ouderschap, de ontwikkeling van het kind, de voorgeschiedenis van de ouders en het sociale netwerk van de ouders. Na afloop kan worden doorverwezen naar verdere pedagogische ondersteuning. Als intensieve begeleiding nodig is, kan gespecialiseerde gezinsverzorging geregeld worden en kan de ouder (via de huisarts) verwezen worden voor persoonlijke hulp o.a. bij de GGZ. Indien nodig wordt Stevig Ouderschap bij een volgend kind weer aangeboden. Het doel van Stevig Ouderschap is het vergroten van opvoedcompetenties van ouders het voorkomen van emotionele- en gedragsproblemen (indirect) terugdringen van kindermishandeling Babygroepen Voor ouders van eerste kinderen tussen de 2-20 weken oud in Haarlemmermeer worden babygroepen georganiseerd. Het doel van de babygroepen is het bieden van steun aan ouders van eerste kinderen in vier groepsbijeenkomsten op het consultatiebureau. Onderwerpen die onder andere aan bod komen zijn: rust en regelmaat, voeding, huilen, hechting, de taal van je baby, verwachtingen en gevoelens omtrent ouderschap. Opvoedspreekuur Het opvoedspreekuur is bestemd voor ouders van kinderen in de leeftijd van 0-19 jaar in Haarlemmermeer. Er wordt zorgverlening op maat ten aanzien van opvoeding geboden. Hierbij gaat het om risicoreducerende voorlichting, advisering, instructie en begeleiding. Tevens vindt ontwikkelingsondersteun ende voorlichting en advisering plaats. In de opvoedspreekuren (die uitgevoerd worden samen met Meerwaarde), wordt onder andere gewerkt met de methodiek Triple P (niveau 2/3). Triple P Alle verpleegkundigen van GGD Kennemerland worden geschoold in de methodiek Triple P niveau 2/3. Zij geven opvoedingsondersteuning aan ouders die in de reguliere contacten met JGZ artsen en verpleegkundigen laten blijken dat er sprake is van eenduidige lichte opvoedingsproblemen. Als ouders de voorkeur geven aan het opvoedspreekuur of als de problemen wat zwaarder worden ingeschat worden ouders in Haarlemmermeer verwezen naar het opvoedspreekuur. In Regio Kennemerland en Haarlemmermeer kan worden verwezen naar thuiszorg, Bureau Jeugdzorg en JeugdRIAGG
6 7 Opvoedcursussen JGZ verzorgt in Haarlemmermeer op verschillende locaties opvoedcursussen i.s.m. een andere instelling (Meerwaarde). Voor ouders van kinderen in de basisschoolleeftijd wordt Opvoeden en Zo gegeven. Voor ouders van kinderen vanaf 12 jaar is er Beter Omgaan met Pubers. Door de JGZ 0-4 wordt de cursus Peuter in zicht gegeven. JGZ (Haarlemmermeer) werkt mee aan de sociale vaardigheidstrainingen die door Meerwaarde worden gegeven. Themabijeenkomsten JGZ kan op verzoek van een school, kinderdagverblijf of peuterspeelzaal een bijeenkomst organiseren over onderwerpen, die gericht zijn op de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. JGZ werkt hierin nauw samen met de afdeling Algemene Gezondheid (AGZ) van GGD Kennemerland. Bemoeizorg/vangnet Jeugd Jeugdgezondheidszorg (JGZ) van de GGD Kennemerland heeft verschillende vaste contactmomenten met kinderen en hun ouders. Het doel van de contacten is het bewaken en bevorderen van een gezonde groei en ontwikkeling van kinderen. Extra contactmomenten op indicatie zijn altijd mogelijk als er zorgen zijn van ouders, school of andere instanties. In sommige gevallen zijn er ernstige zorgen over gezondheid of ontwikkeling van het kind en kunnen ouders slecht worden bereikt of erkennen zij de problemen niet voldoende. De reguliere aanpak is dan niet toereikend en is een andere methodiek nodig. In deze situatie kan Bemoeizorg in Haarlemmermeer en Vangnet Jeugd in Midden en Zuid Kennemerland worden ingezet. Het doel van Bemoeizorg/Vangnet Jeugd is om door middel van extra contacten en extra ondersteuning tot gedeelde zorg over het kind te komen en met ouders te zoeken naar passende (professionele) hulp. Op deze manier wordt gedwongen hulpverlening voorkomen. Loket Vroeghulp Personen werkzaam in kinderdagverblijven en verwijzers van zorghulpverlenersinstanties kunnen ouders van kinderen in de leeftijd van 0-6 jaar verwijzen naar Loket Vroeghulp in Haarlemmermeer. Deze verwijzing vindt plaats als er sprake is van een combinatie van opvoedingsproblematiek, sociaal-emotionele en gedragsproblemen en ontwikkelingsproblematiek. Door medewerkers van Loket Vroeghulp wordt individuele zorgcoördinatie geboden. Externe vertrouwenspersonen JGZ biedt aan scholen in Midden en Zuid Kennemerland op contractbasis ondersteuning als er op school sprake is van seksuele intimidatie, agressie of discriminatie. Dit betreft niet alleen ervaringen van leerlingen maar ook ervaringen van leerkrachten en ander personeel van de school. Met de inzet van vertrouwenspersonen worden slachtoffers begeleid en ondersteund. De vertrouwenspersoon werkt volgens vastgestelde procedures. Veiligheid op school en de aanpak bij ongewenste omgangsvormen op school zijn belangrijke onderwerpen op een school. Vertrouwenspersonen van GGD Kennemerland kunnen scholen ondersteunen en adviseren bij het maken van beleid bij ongewenste omgangsvormen. Samenwerkingsverbanden Logopedie Kinderen van 2 jaar en 2 jaar 10 maanden worden tijdens het bezoek op het consultatiebureau gescreend op de spraaktaalontwikkeling. Deze screening vindt plaats met behulp van de vragenlijst Spraaktaal Normen Eerste Lijn (SNEL). Kinderen met een onvoldoende score op de SNEL test worden door de JGZ arts verwezen naar de logopediste van het logopedisch spreekuur op het CJG. De logopediste onderzoekt de kinderen en biedt hetzij kortdurende begeleiding aan de kinderen of verwijst de kinderen door naar het audiologisch centrum of vrijgevestigde logopedisten. In een aantal gemeenten binnen de regio Kennemerland worden 5-jarigen gescreend door logopedisten van GGD Kennemerland. In Haarlemmermeer worden 5-jarigen gescreend door de logopedisten van de Drielanden. In de resterende gemeenten waar kinderen niet standaard door logopedisten worden onderzocht, vindt onderzoek van de spraaktaalontwikkeling op indicatie plaats. Neopoli Op de Neopoli van het Spaarne Ziekenhuis worden pre- en dysmature kinderen begeleid door een gespecialiseerd team. Sinds december 2008 is de samenwerking met JGZ geïntensiveerd en worden kinderen die voorheen alleen op de Neopoli werden gezien, ook op afgesproken momenten door JGZ onderzocht. Deze samenwerking is erop gericht om het optreden van nadelige gevolgen van vroeggeboorte zoveel mogelijk te voorkomen zodat de effecten voor het kind zo beperkt mogelijk blijven en ouders zo goed mogelijk te begeleiden in de opvoeding van hun kind. Alle ouders krijgen tevens begeleiding van Stevig Ouderschap aangeboden. JeugdRIAGG De JeugdRIAGG houdt spreekuren op de locaties van Jeugdgezondheidszorg. In Haarlemmermeer gaat de JeugdRIAGG tevens op huisbezoek na verwijzing van de JGZ arts 0-4 jaar. Overlegstructuren JGZ neemt deel aan verschillende overlegstructuren binnen de gehele regio zoals o.a. kindercare, zorgplatform en buurtnetwerken. Deze samenwerking is belangrijk voor de signalering van kinderen en gezinnen waar extra zorg en ondersteuning nodig is en afstemming van het hulpaanbod. De belangrijkste ontwikkelingen voor Jeugdgezondheidszorg Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) Sinds 2008 hebben gemeenten de opdracht jeugdgezondheidszorg van 0-19 jaar, in samenhang met het aanbod voor opvoed - en opgroeiondersteuning in het kader van de WMO (wet maatschappelijke ondersteuning) onder te brengen in een CJG. Om snel hulp te kunnen bieden, is een hechte samenwerking tussen het Centrum voor Jeugd en Gezin, het onderwijs, bureau jeugdzorg en andere voorzieningen voor de jeugd noodzakelijk. In alle gemeenten worden CJG s ontwikkeld en afspraken over afstemming en samenwerking gemaakt. Een CJG heeft in de meeste gemeenten een frontoffice waar ouders en jongeren terecht kunnen met vragen over opvoeden en opgroeien. In de backoffice is het CJG een samenwerkingsverband met jeugdgezondheidszorg als spil. Door samenwerking met verloskunde, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, scholen en politie kan JGZ vanuit het CJG vroegtijdig risico s signaleren en beoordelen. De samenwerking met maatschappelijk werk, huisartsen, bureau jeugdzorg en de kinder- en jeugdpsychiatrie is gericht op beoordeling van de gesignaleerde risico s en het inzetten van de juiste hulp. JGZ volgt kinderen in hun ontwikkeling zo intensief als nodig is. Zorgcoördinatie Eén gezin, eén plan (coördinatie van zorg) staat voor de afstemming en uitvoering van alle hulp en zorg voor en met jeugdigen, hun gezinnen en de zorgaanbieders. De gemeente voert hierover de regie en zorgt ervoor dat er afspraken worden gemaakt tussen instellingen. Deze afspraken zijn noodzakelijk in het kader van de samenwerking in CJG verband en de verwijsindex risico s jeugdigen. Gemeenten maken met JGZ van GGD Kennemrland en anderen afspraken over de uitvoering van de coördinatie van zorg. Verwijsindex Risico s jeugdigen: signaleren en samenwerken Onder regie van gemeenten wordt de verwijsindex risico s jeugdigen ingevoerd. De verwijsindex moet professionals die een risico signaleren bij een bepaalde jeugdige, samenbrengen. Zo wordt binnen gemeentegrenzen, maar ook daarbuiten hulpverlening afgestemd. JGZ bereidt zich voor op registratie van jeugdigen in de verwijsindex en de aansluiting op het digitaal dossier JGZ. Digitaal dossier JGZ Vanaf 2010 krijgt ieder kind dat in Nederland wordt geboren een digitaal dossier jeugdgezondheidszorg. Het dossier bevat informatie over de jeugdige, de gezinssituatie en de omgeving. Het digitaal dossier jeugdgezondheidszorg vervangt de huidige papieren dossiers van JGZ. Zo kunnen jeugdigen beter door JGZ gevolgd worden, en risico s eerder gesignaleerd. Daarnaast kan analyse van geanonimiseerde gegevens op lokaal en landelijk niveau inzicht geven in de gezondheid van groepen jeugdigen. GGD Kennemerland zal in 2010 het digitaal dossier jeugdgezondheidszorg invoeren. Zedenzaken met maatschappelijke onrust GGD Kennemerland heeft een belangrijke rol bij zedenzaken met maatschappelijke onrust. Bij dit soort zedenzaken gaat het vooral om (vermoedens van) seksueel misbruik waarbij meer slachtoffers zijn betrokken. Het aantal (minderjarige) slachtoffers en de ernst van de feiten zorgt voor grote onrust en commotie onder de bevolking. Handelend optreden van instanties en autoriteiten is dringend noodzakelijk. Bij zaken met maatschappelijke onrust treedt het scenario zedenzaken met maatschappelijke onrust in werking. Dit scenario is gericht op het voorkomen van maatschappelijk onrust en richt zich vooral op informatieverstrekking en opvang van (ex) slachtoffers en andere betrokkenen. De coördinatie van het zedenscenario en organisatie van psychosociale hulpverlening wordt uitgevoerd door de dienst Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen van de Veiligheidsregio Kennemerland. De GGD is verantwoordelijk voor de coördinatie van de psychosociale hulpverlening. Er wordt gebruik gemaakt van deskundigheid van verschillende organisaties en geneeskundigen. Het instellen van het zedenscenario is ook van toepassing bij de (tijdelijke) terugkeer van een zedendelinquent in de maatschappij waarbij maatschappelijke onrust ontstaat of kan ontstaan. Vertegenwoordigers van de Politie Kennemerland, GGD Kennemerland, Slachtofferhulp Kennemerland, Jeugdriagg en/of Geestgronden, Dijk en Duin zijn contractueel verbonden aan de werkwijze zoals beschreven in dit scenario. Het scenario wordt meestal opgestart na een melding van de politie.
8 Meer informatie over GGD Kennemerland vindt u op onze website: www.ggdkennemerland.nl GGD Kennemerland is onderdeel van de Veiligheidsregio Kennemerland. Kijk op www.vrk.nl