Ontsluitingsfiche Alice Toen (1924-heden)

Ontsluitingsfiche Alice Toen (1924-heden) 1 Meta-data van audiobestand GA079 Respondent: Alice Toen Datum: 26 oktober 2011 Locatie: 1700 Dilbeek Interviewer, auteur ontsluitingsfiche: Kathleen De Blauwe Duur: Deel 1 48:51 Deel 2 32:30 Gebruikte documenten aangeleverd door respondent: haar eigen curriculum vitae Gebruikte documenten aangeleverd door interviewer: biografische fiche 2 Samenvatting Alice Toen werd geboren in Hoboken en studeerde talen in Antwerpen. Ze raakte al snel in de ban van toneel. In de jaren 1960 gaf ze haar job in de Scheldestad op om naar Brussel te verhuizen. Ook andere acteurs uit Antwerpen en Mechelen zoals Jef Burm, Paula Semer, Anton Peeters, Alex Cassiers, Ann Petersen vestigden zich in deze periode druppelsgewijs in de Brusselse randgemeenten. Ze wilden dichter bij de bron van het theater komen wonen en het vernieuwende impulsen geven. Ze vonden het ook niet kunnen dat de toenmalige acteurs van de KVS s avonds naar huis gingen en niet in Brussel bleven wonen. Het zich vestigen in deze Zennestad beschouwt Alice Toen bijgevolg als een belangrijk evenement in het uitbouwen van het Vlaamse culturele leven van Brussel. Ze beschrijft de omgeving van haar eerste appartementje boven een kapper in Schaarbeek, haar ervaringen over haar eerste contacten met het Brussels dialect en de overwegend Franse bediening en omgangstaal in de meeste cafés van Brussel. Tijdens haar eerste jaren in deze nieuwe stad engageerde ze zich vooral in Toneel Vandaag van Rudi Van Vlaenderen. Samen met hem en Tone Brulin ging ze in gevangenissen en baancafés mensen opzoeken die nooit naar toneel gingen. Ze zochten de mensen in hun eigen leefmilieu op en werkten aan een improvisatietheater avant la lettre rond een bepaald thema. Naast haar engagement bij Rudi Van Vlaenderen in de Troonstraat, bespreekt ze ook haar kleine meningsverschillen over de dramaturgie met Vic De Ruyter in de KVS. Op aanbeveling van haar collega en artistieke directeur van de Beursschouwburg Dries Wieme studeerde ze gezinswetenschappen om voeling te krijgen met de leefwereld van de doelgroep waarvoor ze toneelstukken schreef. Ze vond inspiratie bij de vernieuwing van het jeugdtheater in Zweden en Oost-Europa. In de Beursschouwburg maakte ze jeugdvoorstellingen maar ze zat niet in de werkgemeenschap van Dries Wieme. Toch hielp ze hem bij het vinden van contacten voor de studiereis van deze groep naar Kroatië. Alice legt uit dat Dries Wieme van mening verschilde met 1

Albert Peerenboom uit de raad van bestuur in de Beursschouwburg. Hij wilde geen receptief theater programmeren. Het incident Tomaat en het uiteindelijke ontslag van Dries Wieme als artistieke directeur van de Beursschouwburg leidden tot het ontstaan van Jeugd en Theater. Alice beschrijft hoe ze met deze groep op een vernieuwende wijze het jeugdtheater ging opdelen in verschillende leeftijdscategorieën van kinderen (6 tot 9 jaar), jongeren (12 tot 16 jaar) en volwassenen. Ze gaat in op de doelen, de werkwijze van voor- en nagesprekken, de samenwerking met leerkrachten en scholen in Brussel en het aanmaken van documentatiemappen. Haar initiatieven rond dit vormingstheater stipt zij aan als één van de belangrijke schakelmomenten in de Vlaamse culturele geschiedenis van Brussel. In het begin van Jeugd en Theater verliep de samenwerking met de NCC en het bekomen van subsidies niet zo vlot. Volgens Alice was dit te wijten aan de figuur van Dries Wieme. De officiële instellingen wisten dat hij achter het ideeëngoed van Jeugd en Theater stond en sinds zijn ontslag bij de Beursschouwburg was hij er een persona non grata. Op het ogenblik dat minister Van Mechelen de rand of de diamant rond Brussel begint op te waarderen verhuist Alice naar Zellik. De campagne Dilbeek waar Vlamingen thuis zijn van burgemeester Valkeniers overtuigt haar om uiteindelijk in deze randgemeente te gaan wonen. Rond die periode werd ook het cultureel centrum De Westrand opgericht. Via Jef Burm raakte ze betrokken bij dit centrum en schreef ze sketches voor een jaarlijkse seniorenshow. Na het wegvallen van de subsidies voor Jeugd en Theater verzorgde ze rondleidingen over toneel voor de scholen in Dilbeek. Ze schreef ook freelance teksten voor de BRT en speelde verschillende rollen in de televisiefeuilletons. Alice Toen vertelt ook dat Dries Wieme goede contacten had met een Franse toneelgroep tegenover de Brialmont. Zij heeft altijd ook goed samengewerkt met de Théâtre National. Volgens haar werd de taalstrijd niet zozeer door de theatermensen gevoerd. De Vlaamse acteurs gingen naar hun Waalse collega s kijken en ook omgekeerd. De toneelspelers kwamen niet als verdedigers van de Vlaamse zaak samen in het café De Waltra, maar wel als acteurs. Bij een balansopmaak over het Vlaams culturele leven in Brussel stelt ze vast dat er veel veranderd is. De tijd van overdag in Brussel werken en s avonds terug naar huis gaan is voorbij. Ze vindt wel dat het AMVB een belangrijke rol moet vervullen in het bewaren van het erfgoed op het gebied van Vlaams theater, film en toneel. 3 Inhoudsopgave van thema s 1 00:33 Invulling Vlaamse aanwezigheid in Brussel 2 03:54 Drie evenementen in uitbouwen van Vlaamse aanwezigheid in Brussel 3 09:00 Vanwaar kent Alice Toen het AMVB? 4 10:38 Wat moet AMVB bewaren over geheugen van Brussel? 5 12:11 Begin van aankomst in Brussel: reden verhuis naar Brussel 6 16:03 Eerste adres in Schaarbeek en oprichting cultureel centrum De Westrand 7 18:08 Toneelstuk geschreven in jaren 1960 2

8 18:30 Vriendengroep van acteurs in Brussel anders dan de middens van Jeugd en Theater 9 21:05 Theatergroepen die in Brialmont speelden 10 21:50 Toneel Vandaag rondtoeren, tonen van jeugdvoorstellingen in Beursschouwburg 11 23:04 Ervaringen over Tomaat in Beursschouwburg aanleiding tot ontstaan van Jeugd en Theater 12 23:45 Visie van Raad van bestuur in Beursschouwburg ten opzichte van hen 13 25:04 Reis van Dries Wieme met werkgemeenschap in Kroatië en reden oprichting Jeugd en Theater 14 26:30 Waar waren de repetities van Jeugd en Theater? 15 27:11 Geen herinneringen over Antwerpse gouwbonden en werking Jeugd en Theater 16 28:49 Beursschouwburg was receptief theater 17 30:00 Samenwerking Jeugd en Theater met scholen 18 31:35 Herinneringen aan Van Straelen-Van Rintel, tegen scheldwoorden in toneelstuk 19 32:40 Toneelwedstrijden niet met Jeugd en Theater. 20 33:02 Vlaams Nationaal Zangfeest, niet naartoe want waren niet extreem 21 34:08 Jeugdbewegingen en Vlaams huis in Van Praetstraat weinig samenwerking 34:50 Bond van Grote en Jonge Gezinnen 36:52 Chronologie van verschillende contacten met toneelgroepen in Brussel 22 37:25 Weinig contact met Stichting-Lodewijk de Raet en wel subsidies in kader van plan Spitaels voor opleiding leerkrachten 23 39:32 Jeugd en Theater contact met Franstalige groep in Brussel 24 40:58 Expo 58 herinneringen 25 43:20 Vlaams Jeugdkomitee voor de Wereldtentoonstelling 26 44:01 Beschrijving van straat in Schaarbeek en vooral Frans gesproken in het begin 27 46:34 Toneelstukken niet in Brussels dialect 28 46:47 Niet meegemaakt platleggen van wijken in Schaarbeek Deel 2 3

29 00:17 Schaarbeek met fotograaf van KVS in jaren 60 en contact met Kring voor het Vlaams Gezelschapsleven 30 02:03 CCC 31 03:35 VOC 32 03:54 Jeugdverenigingen ANBJ, APSKW kent het niet 33 04:12 Samenwerking met sociaal culturele raden, herinnert zich niet meer welke 34 05:20 NCC verhouding van Jeugd en Theater, moeilijk in begin door samenwerking van Alice met Dries 35 06:53 Weinig herinneringen over het verband van samenwerking met werkgroep van NCC en André Monteyne 36 08:42 Mallemunt herinneringen 37 09:36 Uitwisseling van acteurs tussen CBA (Centrale voor Brussels Amateurtoneel) en Jeugd en Theater 38 11:00 Weinig herinneringen over Algemeen Vlaams Kongres te Brussel, Congressen van Brusselse Vlamingen 39 11:28 Bruksel Binnenste Buiten niet zoveel bij betrokken. Begin van de freelanceperiode in televisie 40 12:29 Hoe verzeild in televisie? Na Jeugd en Theater als tekstschrijfster voor programma s van BRT. 41 14:16 Spelen bij Theâtre National 42 14:54 Verhouding tussen KVS en Théâtre National: bij theatermensen geen taalstrijd 43 15:31 Periode van KVS Vic de Ruyter, Alice als dramaturge 44 17:16 Vic de Ruyter open voor jongerenvoorstellingen maar anders dan bij Jeugd en Theater 45 17:56 Ook in Groningen gespeeld in productie met Chris Lomme 46 18:36 KVS Bottelarij en televisiewerk 47 20:36 Engagement in Dilbeek sketches voor seniorenshows en rondleidingen in theater voor scholen 48 23: 10 Geen herinneringen over Nieuwe Workshop 49 23:35 Breuk of schakelmoment in geschiedenis van Brussel? 4

50 24:55 Nand Buyl beleid bij KVS: toneelstukken gericht op bepaalde groepen 51 26:48 Op welke wijze zich engageren als ze opnieuw kansen krijgt? 52 27:53 Ervaringen van positie van Vlamingen in Brussel nu en verschil met vroeger 53 28:57 Typisch cultureel evenement, feest of traditie vertegenwoordiging voor Vlaamse aanwezigheid in Brussel nu 54 30:24 Los als freelance bij BRT niet zoveel contacten met Jan Boon en Kunst en Cultuurverbond 4 Index van persoonsnamen 1 Shakespeare, [William] 00:33/ deel 2 15:31 / 24:55 2 Burm, Jef 00:33/12:11/16:03/deel 2 12:29 / 20:36 3 Semer,Paula 00:33/16:03/deel 2 12:29 4 Peeters, Anton 00:33/16:03/deel 2 12:29 5 Cassiers, Alex 00:33/16:03 6 Petersen, Ann 00:33/12:11/16:03 7 Van Mechelen, Frans 00:33/ 8 Wieme, Dries 03:54/09:00/21:50/23:04/25:04/26:30/ 28:49/ 34:50/39:32 /deel 2 00:17/02:03 /05:20 9 Demeulemeester, Jari 10:38/deel 2 08:42 10 Weckx, Hugo 10:38/ deel 2 05:20 11 Degroef,Hugo [De Greef] 10:38 12 van Vlaenderen, Rudi 12:11/18:30/21:50 13 Cassiers, Guy 12:11 14 Van Den Berghe, Hugo 12:11 15 Morel,Jacky 12:11 16 Brulin,Tone 12:11/18:30 17 Bernard, François [François Beuckelaers] 16:03 5

18 Haesaert, Clara 18:30 19 Philips,Luk 18:30 20 Bal, Eva 21:05 21 Chagoll, Lydia 28:49 22 Van Straelen-Van Rintel, [Georgette] 31:35 23 Koningin Fabiola 30:00 24 Spitaels, Guy 37:25 25 Slijp, Paula 40:58 26 Stedelink, Cor 40:58 27 Wilsens, [Anton] 44:01/ deel 200:17 28 Peerenboom, Albert deel 2 00:17 29 van Langendonck, Frans deel 202:03 30 Garré, Gijs deel 2 03:35 31 Decleen, Roger deel 2 04:12 32 Monteyne, André deel 2 06:53 33 Degreef, Hugo deel 2 08:42/ 09:36 34 Van de Voorde, Roger deel 2 08:42/09:36 35 De Cooman, Jempi deel 2 09:36 36 De Ruyter, Vic deel 2 14:54 / 15:31 / 24:55 37 Ibsen, [Hendrik] deel 2 15:31 38 Lomme, Chris deel 2 17:56 39 Marijnen, Frans deel 2 18:36 40 moeder van Tom Lanoye deel 2 18:36 41 Neefs, Conny deel 2 20:36 42 Buyl, Nand deel 2 24:55 43 Cassiers, Guy deel 2 26:48 6

44 Boon, Jan deel 2 30:24 45 Teirlinck, Herman deel 2 30:24 46 Fayat,Henri deel 2 30:24 47 Roelants, Maurice deel 2 30:24 5 Index van verenigingen, instellingen en plaatsen 1 KVS 00:33 /18:30 deel 2 08:42/09:36/ 14:54 /15:31 2 Jeugd en Theater 09:00 / 18:30/ 23:04/25:04/26:30/36:52 deel 2 05:20 / 17:16 3 Brialmont theater 18:30/ 21:05/26:30/27:11 4 Toneel Vandaag 12:11/18:30/36:52 5 Toneelhuis-Bourla 12:11 6 Cultureel Centrum De Westrand 16:03 7 Café de Waltra 18:30 8 Stekelbees 21:05 9 Beursschouwburg 21:50/36:52/deel 2 00:17 10 MMT [Mechels Miniatuurtheater ] 23:45 /deel 2 18:36 11 Nederlands Kamertoneel 23:45 12 Karel Bulsschool 30:00 13 Vlaams huis [Hendrik Conscience huis ] 34:08 14 Centrum voor gezinsplanning en [Seksuologie CPS of Seksuele Opvoeding, CGSO] 34:50 15 ANBJ deel 2 03:54 16 APSKW deel 203:54 17 Sociaal culturele raden deel 2 04:12 18 Brussels Operette theater deel 2 06:53 19 BRT deel 2 12:29 20 Theâtre National deel 2 14:16 / 14:54 7

21 KVS Bottelarij deel 2 18:36 22 Rits deel 2 18:36 23 Boterhammen in het park deel 2 27:53/ 28:57 24 Guldensporenvieringen 33:02 deel 2 27:53 / 28:57 25 Kunst en Cultuurverbond deel 2 30:24 6 Extra randinformatie Informatie die niet is opgenomen maar wel relevant kan zijn Bij het bekijken van haar foto s toont Alice een afbeelding van haar naast Vic Anciaux bij de inhuldiging van de Bourla. Vervolgens wijst ze ook naar een foto waar zij en haar zus in een café van Antwerpen cabarettheater spelen. Ze is ook heel trots op de voortstelling 'Drie Zusters'. 7 Inhoudelijke bijsturingen Redactieraad 27/04/2012: Ze vermeldt niet dat ze tijdens haar beginperiode in De Rivieren is komen repeteren.de gordel van Diamant en Kristal moet vervangen worden door de gordel van Smaragd. De slogan 'Waar Vlamingen thuis zijn' werd ten tijde van burgemeester Filip Vergels en niet door Jef Valkeniers gelanceerd. Hij was van 1976 tot 1976 burgmeester van klein Dilbeek en werd na de fusie in 1976 de eerste burgemeester van Groot-Dilbeek. Hij werd pas in 1982 opgevolgd door Jef Valkeniers. Volgens Jari kreeg Jeugd en Theater in het begin minder NCCsubsidies omdat ze het aspect vormingstheater zeer consequent doortrokken. Ze legden meer de klemtoon op vorming dan op toneel. De naam Hugo Degroef moet vervangen worden door Hugo Degreef. Volgens Jari zou François Bernard vervangen moeten worden door François Beuckelaers. 8 Bibliografie COPPENS (Edward), COPPENS (Peter), TOEN, Alice, Wie is wie in Vlaanderen 2003-2005: biografische encyclopedie, Tielt, 2002, p.1022. QUINTENS (Patricia), BOON(Ronald), VAN DE VOORDE (Roger), Toneel en theaterleven te Brussel na 1830, AMVB, Brussel, 1993,p.152-153. VINCENT (Johan J), Flanders film casting book 1988, Brussel, 1988,p.105. 8

VAN DE MAELE (Andreas), Vlaams castingboek: acteurs en actrices '96-97', Lier, s.a.,p.267. Artikels in De Brusselse Post. i i 9