Afgiftekantoor 2800 Mechelen 1 P608141 Verschijnt maandelijks 3e jaargang info 01 2008 Aanpassing jaarloongrenzen op 1 januari 2008 Bieke Cauwenberghs & Myriam Dauphin De Sociale Herstelwet van 22 januari 1985 voorziet in een jaarlijkse en automatische indexatie van de loonbedragen zoals die zijn opgenomen in de Wet van 3 juli 1978 op de arbeidsovereenkomsten. Ook dit jaar worden deze bedragen weer opgewaardeerd vanaf 1 januari 2008. De nieuwe bedragen zijn: - 28 580 EUR (i.p.v. 28 093) EUR in 2007; - 34 261 EUR (i.p.v. 33 677) EUR in 2007; - 57 162 EUR (i.p.v. 56 187) EUR in 2007. Het zijn bruto bedragen. Om u een duidelijk inzicht in de uitwerking van deze wijzigingen te geven, overlopen we de Wet op de arbeidsovereenkomsten en bespreken we de aangebrachte indexaties. DEZE MAAND NIEUWE BEDRAGEN 2008 Aanpassing jaarloongrenzen op 1 januari 2008 1 Nieuwe grensbedragen loonbeslag- en overdracht 4 LOONAANPASSINGEN Indexaties, conventionele verhogingen en retroactieve conventionele verhogingen 5 Het scholingsbeding Het scholingsbeding is een clausule op basis waarvan de werknemer die in het kader van zijn arbeidsovereenkomst een vorming geniet die volledig of grotendeels wordt betaald door de werkgever, zich ertoe verbindt om een gedeelte van de vormingskosten terug te betalen wanneer hij vóór het verstrijken van de overeengekomen periode de onderneming verlaat. Het beding is echter onbestaand en niet van toepassing als het jaarloon van de werknemer niet hoger is dan 28 580 EUR (voorheen 28 093 EUR). Om geldig te zijn, moet een scholingsbeding schriftelijk worden vastgesteld, voor elke individuele werknemer, ten laatste op het ogenblik waarop de door het betrokken beding beoogde opleiding een aanvang neemt. Een scholingsbeding kan zowel bij de indiensttreding als tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst worden overeengekomen. Het concurrentiebeding Het concurrentiebeding is een beding waarbij de werknemer de verbintenis aangaat bij zijn vertrek uit de onderneming geen soortgelijke activiteiten uit te oefenen. Met dien verstande dat hij via die activiteit de mogelijkheid heeft aan de onderneming die hij heeft verlaten, nadeel te Serviam+ Info is tot stand gekomen i.s.m. Kluwer.
NIEUWE BEDRAGEN 2008 berokkenen door de kennis (die eigen is aan die onderneming en die hij op industrieel of op handelsgebied in die onderneming heeft verworven) voor zichzelf of voor een concurrerende onderneming aan te wenden. Zo n concurrentiebeding wordt als onbestaande beschouwd in de arbeidsovereenkomsten van bedienden en werklieden met een jaarloon lager dan 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR). Ligt het jaarloon tussen 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) en 57 162 EUR (vroeger 56 187 EUR), dan mag het beding enkel worden toegepast op categorieën van functies die bij een in paritair comité of paritair subcomité gesloten collectieve arbeidsovereenkomst zijn bepaald. Bij ontstentenis van dergelijke overeenkomst, mag de bepaling van de categorieën van functies of van de functies gebeuren op ondernemingsniveau bij akkoord tussen de werkgever en de representatieve werknemersorganisaties. Wanneer het jaarloon 57 162 EUR (vroeger 56 187 EUR) overschrijdt, kan het concurrentiebeding zonder voorafgaande functiebepaling in de arbeidsovereenkomst worden ingeschreven, behalve voor de categorieën van functies of voor de functies die bij een in paritair comité of paritair subcomité gesloten collectieve arbeidsovereenkomst zijn uitgesloten. Bij ontstentenis van dergelijke overeenkomst, mag de bepaling van de categorieën van functies of van de functies gebeuren op ondernemingsniveau bij akkoord tussen de werkgever en de representatieve werknemersorganisaties. De geldigheid van elk concurrentiebeding is bovendien ondergeschikt aan de navolgende voorwaarden: - het moet schriftelijk worden vastgesteld; - het moet betrekking hebben op soortgelijke activiteiten; - het moet geografi sch worden beperkt tot de plaatsen waar de arbeider de werkgever werkelijk concurrentie kan aandoen, gelet op de aard van de onderneming en haar actieradius en het moet beperkt zijn tot het nationale grondgebied; - het mag niet langer lopen dan twaalf maanden vanaf de dag dat de dienstbetrekking een einde heeft genomen; - het moet voorzien in de betaling van een enige en forfaitaire compensatoire vergoeding door de werkgever, tenzij hij binnen een termijn van vijftien dagen te rekenen vanaf het ogenblik van de stopzetting van de overeenkomst afziet van de werkelijke toepassing van het concurrentiebeding. Het concurrentiebeding heeft geen uitwerking wanneer aan de overeenkomst een einde wordt gemaakt: - hetzij tijdens de proefperiode; - hetzij hierna: door de werkgever, zonder dringende reden; door de arbeider of bediende, om dringende reden. Bepaalde afwijkingen zijn mogelijk voor de bediende tewerkgesteld in ondernemingen die: - een internationaal activiteitsveld hebben of belangrijke economische, technische of fi nanciële belangen hebben op de internationale markten; - en/of over een eigen dienst voor onderzoek beschikken. Het concurrentiebeding voor handelsvertegenwoordigers wordt als onbestaande beschouwd in de overeenkomsten waarin het jaarlijks loon 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) niet te boven gaat. In de arbeidsovereenkomsten voor handelsvertegenwoordigers met een jaarloon hoger dan 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR), is de geldigheid van elk concurrentiebeding afhankelijk van volgende voorwaarden: - dit beding moet schriftelijk worden vastgesteld; - het moet betrekking hebben op soortgelijke activiteiten; - het mag niet verder reiken dan twaalf maanden; - het moet beperkt zijn tot het gebied waarbinnen de handelsvertegenwoordiger zijn activiteit uitoefent. Het concurrentiebeding heeft geen uitwerking wanneer aan de overeenkomst een einde wordt gemaakt: - hetzij tijdens de proefperiode; - hetzij hierna: door de werkgever, zonder dringende reden; door de arbeider of bediende, om dringende reden. Proeftijd voor bedienden en handelsvertegenwoordigers De proeftijd mag bij bedienden en handelsvertegenwoordigers niet minder zijn dan één maand. Hij moet beperkt zijn tot: - zes maanden als het loon niet hoger is dan 34 261 EUR (vroeger 33 677 EUR) per jaar; - twaalf maanden als het loon hoger is dan 34 261 EUR (vroeger 33 677 EUR) per jaar. Herinner u dat bij afwezigheid van precisering m.b.t. de duur, hetzij in de individuele overeenkomst of de collectieve arbeidsovereenkomst, hetzij in het arbeidsreglement, de proefperiode één maand zal bedragen. Dit bedrag heeft eveneens impact op het gebied van borgtocht. In principe, onder bepaalde voorwaarden die 2
NIEUWE BEDRAGEN 2008 vastliggen in een sectorale cao of, bij gebrek daaraan, in CAO nr. 41, kan de werknemer gehouden zijn om een borgsom te betalen waarvan het maximumbedrag het volgende is: - 1 maand, als zijn jaarloon niet meer bedraagt dan 34 261 EUR; - 3 maanden, als zijn loon meer bedraagt dan 34 261 EUR. Scheidsrechterlijk beding De werknemers en hun werkgevers mogen zich niet vooraf verbinden om geschillen die uit de overeenkomst kunnen ontstaan aan scheidsrechters voor te leggen. Vooraf aangegane verbintenissen zijn nietig en doen geen afbreuk aan de bevoegdheid van de arbeidsgerechten. Een scheidsrechterlijk beding is evenwel geldig wanneer het gesloten wordt na het ontstaan van het geschil. Een uitzondering op de nietigheid van vooraf aangegane verbintenissen inzake scheidsgerecht wordt gemaakt voor de bedienden die met het dagelijks beheer van de onderneming belast zijn of voor de bedienden die in een afdeling van de onderneming of in een der bedrijfseenheden beheersverantwoordelijkheden hebben, maar telkens op voorwaarde dat het jaarlijks loon hoger is dan 57 162 EUR (vroeger 56 187 EUR). Opzeggingstermijnen voor bedienden en handelsvertegenwoordigers Bij het bepalen van de opzeggingstermijnen van bedienden of handelsvertegenwoordigers wordt o.m. rekening gehouden met het jaarloon. T.o.v. de werknemers van wie het jaarloon niet hoger is dan 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) moet de werkgever gedurende de eerste vijf jaar dienst een opzeggingstermijn van ten minste drie maanden in acht nemen; deze termijn van drie maanden moet met drie maanden verlengd worden bij het begin van elke nieuwe periode van vijf jaar dienst bij dezelfde werkgever. T.o.v. werknemers van wie het jaarloon hoger is dan 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) moet de werkgever een minimumopzeggingstermijn in acht nemen van drie maanden per begonnen schijf van vijf jaar anciënniteit, maar dat minimum kan verlengd worden, hetzij bij overeenkomst gesloten ten vroegste op het ogenblik waarop de opzegging wordt gegeven, hetzij, bij gebrek aan overeenkomst, door de rechter die dan rekening houdt met de leeftijd, de functie, het loon, de mogelijkheid om een ander werk te vinden, enz. Wanneer het jaarlijks loon 57 162 EUR (vroeger 56 187 EUR) overschrijdt op het ogenblik van de indiensttreding, kunnen werkgever en werknemer bij overeenkomst uiterlijk op dit tijdstip andere, door de werkgever na te leven, opzeggingstermijnen afspreken. Het wettelijk minimum moet hoe dan ook steeds worden geëerbiedigd. Opzeggingstermijnen van de bediende of handelsvertegenwoordiger t.o.v. de werkgever Bij een jaarlijks loon van minder dan 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) moet de werknemer een opzeggingstermijn in acht nemen van anderhalve maand bij een anciënniteit van minder dan vijf jaar en drie maanden bij meer dan vijf jaar dienst. Wanneer het jaarlijks loon 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) overschrijdt, wordt de door de werknemer in acht te nemen opzeggingstermijn vastgesteld hetzij bij overeenkomst, gesloten ten vroegste op het ogenblik waarop de opzegging wordt gegeven, hetzij door de rechter. Deze opzeggingstermijn mag niet langer zijn dan vier en een halve maand indien het jaarlijks loon hoger is dan 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) zonder 57 162 EUR (vroeger 56 187 EUR) te overschrijden; hij mag evenmin langer zijn dan zes maanden indien het jaarlijks loon 57 162 EUR (vroeger 56 187 EUR) overschrijdt. Tegenopzegging van bediende of handelsvertegenwoordiger De werknemer die door zijn werkgever opgezegd is en een andere dienstbetrekking gevonden heeft, kan aan de arbeidsovereenkomst een einde maken vóór de opzeggingstermijn van de werkgever verstreken is; hij moet dan een tegenopzegging betekenen. De termijn van deze tegenopzegging is als volgt vastgelegd: - is het loon niet hoger dan 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR), dan is de tegenopzeggingstermijn 30 kalenderdagen; - ligt het jaarloon tussen 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) en 57 162 EUR (vroeger 56 187 EUR), dan is de termijn vastgelegd op twee maanden; - is het jaarloon hoger dan 57 162 EUR (vroeger 56 187 EUR), dan moet de termijn bij overeenkomst tussen werkgever en bediende worden vastgesteld; zoals voor de gewone opzeggingstermijnen moet deze overeenkomst tot stand komen op het ogenblik waarop de tegenopzegging wordt gegeven. Hij kan echter maximaal vier maanden bedragen. Is er geen akkoord, dan moet de rechter uitspraak doen met inachtneming van hetzelfde maximum van vier maanden. Recht op afwezigheid gedurende de opzeggingstermijn 3
NIEUWE BEDRAGEN 2008 De arbeiders, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden hebben, gedurende hun opzeggingstermijn, recht op verlof om ander werk te zoeken. De duur van het verlof is gelijk aan: - voor al de werklieden, alsmede voor de bedienden en handelsvertegenwoordigers wier jaarloon 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR) niet overschrijdt één dag (of twee halve dagen) per week gedurende de gehele opzeggingstermijn; - voor de bedienden of handelsvertegenwoordigers wier jaarloon hoger is dan 28 580 EUR (vroeger 28 093 EUR): één dag (of twee halve dagen) per week gedurende de laatste zes maanden; voordien een halve dag per week. Inwerkingtreding De nieuwe bedragen treden in werking op 1 januari 2008. De aanpassing van deze loonbedragen op 1 januari 2008 heeft geen invloed op de opzeggingen of tegenopzeggingen die vó ór deze datum ter kennis gebracht werden. Zo zal de termijn van de opzegging, betekend op 14 december 2007 en waarvan de opzeggingstermijn ingaat op 1 januari 2008, nog berekend worden op basis van de oude loonbedragen. Voor deze opzegging zal het recht op afwezigheid gedurende de opzeggingstermijn eveneens vastgelegd worden op basis van de oude loonbedragen. Samenvattende tabel: evolutie jaarloongrenzen (in EUR) Jaarbedragen 06 Jaarbedragen 07 Jaarbedragen 08 27 597 28 093 28 580 33 082 33 677 34 261 55 193 56 187 57 162 Bron : Aanpassing op 1 januari 2008 van de loonbedragen bepaald bij de Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten aan het algemene indexcijfer van de conventionele lonen voor bedienden (art. 131), B.S. 30 november 2007, p. 59690. Nieuwe grensbedragen loonbeslag- en overdracht Bieke Cauwenberghs & Myriam Dauphin Om een zeker evenwicht te creëren tussen enerzijds de levensbehoeften van de werknemer en anderzijds de rechten van de schuldeisers, heeft de wetgever grensbedragen vastgelegd beneden dewelke geen of slechts een beperkt beslag mogelijk is. Deze bedragen worden jaarlijks geïndexeerd. Indexering van de basisbedragen Zoals ieder jaar op 1 januari, worden de basisbedragen voor de berekening van het gedeelte van het loon dat in aanmerking komt voor beslag of overdracht aangepast aan het indexcijfer der consumptieprijzen van de maand november, voorafgaand aan de aanpassing. Nieuwe grensbedragen voor 2008 Voor de inkomens uit arbeid zowel als loontrekkende en gelijkgestelde als voor zelfstandigen, zal het beschikbare gedeelte voor iedere betaling verricht vanaf 1 januari 2008, worden berekend op basis van hiernavolgende bedragen: - tot 944 EUR is er geen beslag of overdracht mogelijk; - van 944,01 EUR tot 1 014 EUR: 20% van de som begrepen tussen deze twee bedragen met een maximum van 14 EUR; - van 1 014,01 EUR tot 1 119 EUR: 30% van de som begrepen tussen deze twee bedragen met een maximum van 31,50 EUR; - van 1 119,01 EUR tot 1 224 EUR: 40% van de som begrepen tussen deze twee bedragen met een maximum van 42,00 EUR; - boven 1 224 EUR: alles is vatbaar voor beslag of overdracht. Deze grensbedragen moeten verhoogd worden met een forfaitair bedrag per kind ten laste van de schuldenaar. Dit bedrag wordt eveneens geïndexeerd en bedraagt vanaf 1 januari 2008 58 EUR per kind. Voorbeelden Een bediende verdient netto 1 735,25 EUR per maand. Hij heeft ingestemd met een loonsoverdracht. Vanaf 1 januari 2008 zal de overdracht iedere maand 598,75 EUR bedragen, tot de schuld is aangezuiverd. 4
NIEUWE BEDRAGEN 2008 Berekening: Tot 1 224 EUR worden de schijven toegepast: 14 + 31,50 + 42 = 87,50 EUR Vanaf 1 224 EUR wordt alles ingehouden: 1 735,25 1 224 = 511,25 EUR Totaal bedrag van de inhouding wegens loonoverdracht = 87,50 + 511,25 = 598,75 EUR Heeft deze bediende twee kinderen ten laste dan wordt het voor beslag vatbaar bedrag verminderd met 58 EUR per kind. Concreet zal dan maandelijks worden ingehouden: 598,75 (2 58 =) 116 = 482,75 EUR. Bron : Koninklijk Besluit van 11 december 2007 tot uitvoering van art. 1409, par. 2 van het Gerechtelijk Wetboek, B.S. 14 december 2007, p. 61728. LOONAANPASSINGEN Index 12 2007 Maand Indexcijfer Gezondheids- Sociaal Tweemaandelijks Driemaandelijks index indexcijfer indexcijfer indexcijfer december 2007 108.40 107.44 106.57 106.3500 106.1730 november 2007 108.10 106.93 106.13 105.9750 105.8470 Indexaties 01 2008 Nummer Benaming paritair comité Indexatie 100.00 Aanvullend Paritair Comité Geen indexsysteem. Aanpassing gewaarborgd voor de werklieden gemiddeld minimummaandinkomen (CAO nr. 43) (schaallonen) 101.00 Nationale Gemengde Mijncommissie + 2 % (schaallonen en reële lonen) 102.01 Hardsteengroeven en uit te Vorige ploegenpremies x 1,01 (niet voor de houwen kalksteen Henegouwen uurlonen) 102.04 Zandsteen en kwartsietgroeven uitgez. + 1 % (schaallonen en reële lonen) kwartsiet Waals-Brabant 102.07 Kalksteengroeven, cementfabrieken Vervroegde index : + 2 % (schaallonen en reële lonen) en kalkovens Doornik 102.09 Groeven niet uit te houwen kalkst., + 1 % (schaallonen en reële lonen) kalkovens, bitterspaatgroeven 105.00 Non-ferrometalen Vorige maandvergoedingen van de leerlingen + 2 % 5
Nummer Benaming paritair comité Indexatie 106.01 Cementfabrieken Vorige lonen x 1,004146 of basislonen 2007 x 1,096963 (schaallonen). Aanpassing ploegenpremies 109.00 Kleding en confectie Vorige maandvergoedingen van de industriële leerlingen + 2 % 110.00 Textielverzorging Wijziging indexatiemechanisme : voortaan jaarlijks op 1 januari. + 0,73 % (schaallonen en reële lonen) 113.04 Pannenbakkerijen + 0,61 % (schaallonen en reële lonen) 114.00 Steenbakkerij + 0,5 % (schaallonen en reële lonen) 115.03 Spiegelmakerijen en fabricage Vorige aanvullende werkloosheidsvergoeding + 2 % van kunstramen 115.09 Aanvullend Paritair Comité Vorige aanvullende werkloosheidsvergoeding + 2 % voor de glasnijverheid 117.00 Petroleumnijverheid en -handel Vorige lonen x 1,004146 of basislonen 2007 x 1,0657 (schaallonen) 118.00 Voedingsnijverheid + 1,57 % (schaallonen en reële lonen). P.C. nr. 118.11 : indexatie aanwezigheidspremie 119.00 Voedingshandel + 1,82 % (schaallonen en reële lonen) 119.03 Beenhouwerij, penserij en slagerij + 1,82 % (schaallonen en reële lonen) 119.04 Bieren en drinkwaters + 1,82 % (schaallonen en reële lonen) 120.00 Textielnijverheid en breiwerk + 1 % (schaallonen en reële lonen). Vanaf de eerste betaaldag na 9 januari 2008 120.01 Textielnijverheid uit het administratief + 1 % (schaallonen en reële lonen) arrondissement Verviers 120.02 Vlasbereiding + 0,0774 EUR (schaallonen aan spanning 100 en reële lonen). Vanaf maandag 7 januari 2008 Door de stijging van het indexcijfer zijn er twee indexschijven overschreden 120.03 Vervaardigen van en handel in zakken + 1,43 % (schaallonen en reële lonen) in jute of in vervangingsmaterialen 121.00 Schoonmaak- en + 0,92 % (schaallonen en reële lonen) ontsmettingsondernemingen 124.00 Bouwbedrijf + 0,45976 % (minimumlonen). Vorige maandvergoedingen van de industriële leerlingen die aangeworven zijn na 31 augustus 1999 + 2 % 125.01 Bosontginningen + 0,45 % (schaallonen) 125.02 Zagerijen en aanverwante nijverheden + 0,45 % (minimumlonen). Te berekenen op het vorig schaalloon van de geschoolde of de meer dan geschoolde 125.03 Houthandel + 0,45 % (schaallonen en reële lonen) 126.00 Stoffering en houtbewerking + 0,59 % (minimumlonen). Dezelfde coëffi ciënt geldt voor de brugpensioenen (gedeelte werkgever). Vorige maandvergoedingen van de industriële leerlingen + 2 % 6
Nummer Benaming paritair comité Indexatie 127.00 Handel in brandstoffen + 2 % (schaallonen en reële lonen) 127.02 Handel in brandstoffen + 2 % (schaallonen en reële lonen) Oost-Vlaanderen 128.01 Leerlooierij en handel in ruwe huiden + 0,62 % (schaallonen en reële lonen) en vellen 128.02 Schoeiselindustrie, laarzenmakers + 0,62 % (schaallonen en reële lonen). Dezelfde coëffi ciënt en maatwerkers geldt voor de brugpensioenen (gedeelte werkgever) 128.03 Marokijnwerk en handschoennijverheid + 0,62 % (schaallonen en reële lonen). Dezelfde coëffi ciënt geldt voor de brugpensioenen (gedeelte werkgever) 128.05 Zadelmakerij, riemen en industriële + 0,62 % (schaallonen en reële lonen). Dezelfde coëffi ciënt artikelen in leder geldt voor de brugpensioenen (gedeelte werkgever) 128.06 Orthopedische schoeisels + 0,62 % (schaallonen en reële lonen). Dezelfde coëffi ciënt geldt voor de brugpensioenen (gedeelte werkgever) 129.00 Voortbrenging van papierpap, + 1,5 % (schaallonen en reële lonen) papier en karton 132.00 Technische land- en tuinbouwwerken + 0,61 % (schaallonen en reële lonen) 133.01 Sigaretten + 0,61 % (schaallonen en reële lonen) 133.02 Rook-, kauw- en snuiftabak + 0,61 % (schaallonen en reële lonen) 133.03 Sigaren en cigarillo s + 0,61 % (schaallonen en reële lonen) 136.00 Papier- en kartonbewerking Wijziging indexatiemechanisme : voortaan jaarlijks op 1 januari en op 1 juli. + 0,96 % (schaallonen en reële lonen) (onder voorbehoud). Vanaf de eerste opening der rekeningen van januari 2008. Fabricage van papieren buizen : + 0,6 % (schaallonen en reële lonen). Vanaf de opening der rekeningen het dichtst bij 1 januari 2008 139.00 Binnenscheepvaart Sleepdiensten : vorige lonen + vaste bedragen afhankelijk van de categorie (schaallonen) 140.06 Taxi-ondernemingen Rijdend personeel taxichauffeurs : vorige vergoeding voor gebrek aan voertuigen en gewaarborgd gemiddeld uurloon + 2 % (schaallonen). Verhuur van voertuigen met chauffeur (niet taxidiensten), niet voor werkgevers aangesloten bij de Nationale Groepering van ondernemingen met Taxi en Locatievoertuigen met chauffeur (G.T.L.) : ARAB-vergoeding + 2 % en lonen + 2 % (schaallonen). Garagepersoneel : + 2 % (schaallonen en reële lonen) 142.01 Terugwinning van metalen + 1,99 % (schaallonen aan spanning 100 en reële lonen) 144.00 Landbouw + 1,99 % (schaallonen en reële lonen) 145.00 Tuinbouw + 1,99 % (schaallonen en reële lonen) 146.00 Bosbouw + 0,59 % (schaallonen en reële lonen) 7
Nummer Benaming paritair comité Indexatie 148.01 Haarsnijderijen + 0,62 % (schaallonen en reële lonen). Dezelfde coëffi ciënt geldt voor de brugpensioenen (gedeelte werkgever) 148.05 Pelslooierijen + 0,0372 EUR (schaallonen en reële lonen) 149.01 Elektriciens + 1,99 % (schaallonen aan spanning 100 en reële lonen) 200.00 Aanvullend Paritair Comité Geen indexsysteem. Aanpassing gewaarborgd gemiddeld voor de bedienden minimummaandinkomen (CAO nr. 43) (schaallonen) 203.00 Hardsteengroeven + 1 % (schaallonen en reële lonen) 204.00 Porfi ergroeven Vorige lonen x 1,00928 of basislonen 1997 x 1,20432 (schaallonen) 205.00 Bedienden van de steenkolenmijnen + 2 % (schaallonen) 211.00 Petroleumnijverheid en -handel + 2 % (schaallonen en reële lonen) 214.00 Textielnijverheid en breiwerk + 2 % (schaallonen en reële lonen). Enkel voor bedienden met een geclassifi ceerde functie 216.00 Notarisbedienden + 0,56 % (schaallonen en reële lonen) 218.00 Aanvullend Nationaal Paritair Comité + 1,82 % (schaallonen en reële lonen) voor de bedienden 220.00 Voedingsnijverheid + 1,57 % (schaallonen). Werkgevers aangesloten bij Fevia of bij de beroepsverenigingen die zijn aangesloten bij Fevia of werkgevers die zijn toegetreden tot de CAO van 15 juni 2005 : + 1,57 % (reële lonen). Niet Fevia-leden en werkgevers niet toegetreden tot de CAO van 16 juli 2001 : wijziging indexatiemechanisme voortaan jaarlijks op 1 januari. + 0,40 % (reële lonen) 221.00 Papiernijverheid + 1,5 % (schaallonen en reële lonen) 222.00 Papier- en kartonbewerking Wijziging indexatiemechanisme : voortaan jaarlijks op 1 januari en op 1 juli. + 0,96 % (schaallonen en reële lonen) (onder voorbehoud). 302.00 Hotelbedrijf Wijziging indexatiemechanisme : voortaan index zowel op schaallonen als op reële lonen. Nachttoeslag, fl exibiliteitstoeslag in de cateringbedrijven, kledijvergoedingen : voortaan jaarlijks index per 1 januari. Vorige fl exibiliteitstoeslag in cateringbedrijven x 1,01647. Vorige nachttoeslag x 1,01647. Vorige kledijvergoedingen x 1,01298. Vorige lonen x 1,01647 (schaallonen en reële lonen). Werknemers die met fooien of bedieningsgeld worden bezoldigd : indexatie forfaitaire daglonen 305.01 Privé-ziekenhuizen OOB-barema s + 2 % (P.C. nr. 330) (schaallonen en reële lonen). Index van het forfaitair gedeelte van de attractiviteitspremie 305.02 Gezondheidsinrichtingen en -diensten NIET voor servicefl ats; psychiatrische verzorgingstehuizen, initiatieven beschut wonen, rusthuizen bejaarden, rust- en verzorgingstehuizen, dagverzorgingscentra, revalidatiecentra, thuisverpleging, geïntegreerde diensten thuisverzorging, diensten Bloed Belgische Rode Kruis, medisch-pediatrische 8
Nummer Benaming paritair comité Indexatie centra en wijkgezondheidscentra : index forf. gedeelte attractiviteitspremie. Algemeen gewaarborgd minimuminkomen + 2 % (schaallonen en reële lonen). Instellingen waarvoor geen specifi eke CAO werd gesloten, rustoorden voor bejaarden en rust- en verzorgingstehuizen, revalidatiecentra, milieux d accueil d enfants (Franse Gemeenschap Wallonië - Brussel) : + 2 % (schaallonen en reële lonen) 306.00 Verzekeringswezen Wijziging indexatiemechanisme : voortaan jaarlijks op 1 januari. + 0,70875 % (minimumlonen) 308.00 Hypothecaire leningen, sparen + 0,71 % (minimumlonen) en kapitalisatie 309.00 Beursvennootschappen + 0,7088 % (minimumlonen) 310.00 Banken + 0,71 % (schaallonen). Vorige studentenlonen + 2 % (schaallonen) 311.00 Grote kleinhandelszaken + 2 % (schaallonen en reële lonen) 322.00 Uitzendarbeid Vorige lonen invoeginterim + 2 % (schaallonen) 323.00 Beheer van gebouwen Wijziging indexatiemechanisme : voortaan jaarlijks op 1 januari. + 2,70 % (schaallonen en reële lonen) (onder voorbehoud). Enkel voor conciërges : vergoeding verplichte aanwezigheid bij minder dan 30 uren effectief werk + 2 % (schaallonen en reële lonen) 324.00 Diamantnijverheid en -handel Minimumloon grofbranche + 2 % (schaallonen en reële lonen). Vanaf maandag 7 januari 2008 326.00 Gas- en elektriciteitsbedrijf Vorige lonen x 1,004146 of basislonen mei 2006 x 1,0657 (schaallonen) 327.00 Beschutte werkplaatsen en + 2 % (schaallonen en reële lonen) sociale werkplaatsen 327.01 Beschutte werkplaatsen Sociale werkplaatsen productiepersoneel : Vlaamse Gemeenschap indien toepassing van het GMMI : + 2 % (schaallonen). Beschutte werkplaatsen : + 2 % (schaallonen en reële lonen) 327.02 Beschutte werkplaatsen Franse + 2 % (schaallonen en reële lonen) Gemeenschapscommissie 327.03 Beschutte werkplaatsen Waals Gewest + 2 % (schaallonen en reële lonen) Duitstalige Gemeenschap Conventionele verhogingen 01 2008 102.02 Hardsteengroeven en uit te houwen Aanpassing bestaanszekerheidsvergoeding. kalksteen Luik en Namen Enkel voor geschoolde werknemers + na 3 jaar anciënniteit : + 0,09 EUR (schaallonen en reële lonen). De CAO-verhoging dient toegepast voor de index 9
102.04 Zandsteen en kwartsietgroeven Enkel voor geschoolde werknemers + na 3 jaar anciënniteit : uitgez. kwartsiet Waals-Brabant + 0,09 EUR (schaallonen en reële lonen). De CAO-verhoging dient toegepast voor de index. Aanpassing bestaanszekerheidsvergoeding 102.05 Porseleinaarde- en zandgroeven + 0,10 EUR (schaallonen en reële lonen). in openlucht W.Brab.,Heneg.,Luik, Aanpassing bestaanszekerheidsvergoeding 105.00 Non-ferrometalen Jaarlijks wederkerende nettopremie van 287,46 EUR te storten vanaf januari in een verzekeringsstelsel op ondernemingsniveau. Besteding volgens de bestaande bedrijfsakkoorden. Jaarlijks wederkerende premie van 166,38 EUR of 0,6 % van het individuele brutoloon aan 100 %, te storten vanaf 1 januari 2008 in een verzekeringsstelsel op ondernemings niveau. Besteding volgens bestaande bedrijfsakkoorden gesloten uiterlijk 30 juni 2001. Aanpassing bestaanszekerheidsvergoedingen 106.01 Cementfabrieken Verhoging met 0,5 % van het gemiddeld referentie-uurloon voor de berekening van de ploegenpremies 110.00 Textielverzorging Invoering nieuwe functieclassifi catie met bijhorende schaallonen (schaallonen). Eerste fase : de reële lonen worden opgetrokken met één derde van het eventuele positieve verschil (reële lonen). Het eventuele negatieve verschil wordt weggewerkt door toekomstige CAO-verhogingen te halveren 111.03 Monteerders van bruggen Verhoging vakantiepremie en metalen gebinten 114.00 Steenbakkerij + 0,05 EUR (schaallonen en reële lonen). De CAO-verhoging dient toegepast voor de index. Afschaffi ng degressieve jongerenpercentages (behalve voor het industrieel leerlingenwezen en middenstandsopleiding) (schaallonen) 116.00 Scheikundige nijverheid + 0,10 EUR (in stelsel 40u/week) voor de arbeiders (in dienst op 31 12 2006) in ondernemingen zonder koopkracht-cao. Deze verhoging is niet van toepassing of slechts gedeeltelijk indien andere verhogingen van het uurloon worden toegekend in 2007-2008 (reële lonen). Minimumaanvangsuurloon en minimumuurloon vanaf 12 maanden anciënniteit + 0,10 EUR (in stelsel 40u/week) (schaallonen). Aanpassing bestaanszekerheidsvergoeding. West-Vlaanderen : + 0,07 EUR (in stelsel 40u/week) (schaallonen en reële lonen). Limburg : + 0,07 EUR (schaallonen en reële lonen). Afschaffi ng anciënniteitspremie. Vernis- en verfi ndustrie : + 0,07 EUR (schaallonen en reële lonen). Deze verhoging kan worden omgezet in een groepsverzekering of een andere formule, te bepalen in een ondernemings-cao na overleg met de syndicale afvaardiging. Aanpassing bestaanszekerheidsvergoeding 10
117.00 Petroleumnijverheid en -handel + 0,27 EUR (nieuwe basislonen) (schaallonen) 118.00 Voedingsnijverheid NIET voor P.C. nr. 118.03 (bakkerijen) : verhoging minimumbedragen ploegenpremies (niet voor premies uitgedrukt in percentages). NIET voor P.C. nr. 118.03 : aanpassing bestaanszekerheidsvergoeding (tijdelijke werkloosheid). NIET voor P.C. nr. 118.03 : + 0,86 % als saldo voor de arbeiders met zes maanden anciënniteit in de onderneming. Voor P.C. nr. 118.21 en P.C. nr. 118.22 geldt de CAO-verhoging zonder beperking door anciënniteit (schaallonen). De CAO-verhoging dient toegepast na de indexaanpassing. NIET voor P.C. nr. 118.03 : + 0,86 % als saldo door toepassing van het correctiemechanisme met de loonnorm van 4,75 %. Niet van toepassing indien een ondernemings-- CAO met voordelen is gesloten (reële lonen). De CAOverhoging dient toegepast na de indexaanpassing 118.03 Bakkerijen Verhoging weekendpremie. Bakkerijen met minder dan 10 werknemers : + 0,86 % (schaallonen en reële lonen). Niet van toepassing op de reële lonen indien een ondernemings-cao met andere voordelen werd gesloten. Bakkerijen vanaf 10 werknemers : + 0,86 % (reële lonen). Niet van toepassing op de reële lonen indien een ondernemings-cao met andere voordelen werd gesloten KLEINE bakkerijen en banketbakkerijen : + 0,86 % (schaallonen). GROTE bakkerijen en banketbakkerijen : + 0,86 % voor de arbeiders met zes maanden anciënniteit in de onderneming (schaallonen). De CAO-verhoging dient toegepast na de indexaanpassing 118.09 Groenteconserven Verhoging van de seizoenpremies 118.11 Vleesconserven, worsten, slachthuizen Aanpassing koudepremie vleesconserven en pluimveeslachterijen 119.00 Voedingshandel ENKEL IN ONDERNEMINGEN MET 50 WERKNEMERS OF MEER : jaarlijkse premie 150 EUR indien tewerkgesteld gedurende volledige jaar 2007. Te proratiseren volgens modaliteiten eindejaarspremie. Deeltijdsen pro rata. Uitbetaling met loon januari 2008. Niet van toepassing indien gelijkwaardig voordeel bij ondernemings-cao gesloten vòòr 31 10 2007. Indien geen CAO : + 0,6 % (reële lonen). Jaarlijkse premie 70 EUR indien tewerkgesteld gedurende het volledige jaar 2007. Te proratiseren volgens modaliteiten eindejaarspremie. Deeltijdsen pro rata. Uitbetaling samen met loon van januari 2008. Niet van toepassing indien omgezet in een gelijkwaardig voordeel in uitvoering van vorig akkoord 2005-2006. Enkel voor werkgevers die in uitvoering van het vorige akkoord 2005-2006 nog geen jaarlijkse premie of 11
gelijkwaardig voordeel hebben betaald in januari 2006 en 2007 : jaarlijkse premie 70 EUR als tewerkgesteld gedurende volledige jaar 2005 en jaarlijkse premie 70 EUR indien tewerkgesteld gedurende het volledige jaar 2006. Te proratiseren volgens modaliteiten eindejaarspremie. Deeltijdsen pro rata. Betaling samen met loon januari 2008 120.02 Vlasbereiding Derde fase van de invoering van de functieclassifi catie voor bepaalde werkgevers : de reële lonen worden opgetrokken tot 75 % van het verschil (reële lonen). Verhoging werkgeversbijdrage maaltijdcheques 124.00 Bouwbedrijf + 0,050 EUR. De CAO-verhoging dient toegepast na de indexaanpassing (schaallonen en reële lonen) 128.06 Orthopedische schoeisels + 0,50 % (schaallonen en reële lonen). De CAOverhoging dient toegepast voor de indexaanpassing 130.00 Drukkerij, grafi sche kunst Uitgezonderd dagbladen : + 0,50 % en dagbladbedrijf (schaallonen en reële lonen) weeklonen drukkerijen. Dagbladen : + 0,75 % (minimumlonen) 132.00 Technische land- en tuinbouwwerken Invoering nieuwe functieclassifi catie met bijhorende schaallonen (schaallonen) 140.01 Openbare autobusdiensten Rijdend personeel : + 0,10 EUR (schaallonen) 140.02 Speciale autobusdiensten Rijdend personeel : invoering forfaitaire vergoeding voor gesplitste diensten 140.04 Goederenvervoer ten lande Rijdend personeel : aanpassing toeslag ingevolge voor rekening van derden het overschrijden van de gemiddelde diensttijd. Verhoging verblijfsvergoedingen. Niet-rijdend personeel : + 1 % (minimumlonen) 140.05 Verhuisondernemingen Verhoging anciënniteitspremie (dienstjaar 2007) 140.06 Taxi-ondernemingen Rijdend personeel taxichauffeurs : verhoging anciënniteitspremie (refertejaar 2007). Verhoging ARAB-vergoeding 140.08 Afhandeling op luchthavens Aanpassing ploegenpremies (omzetting in percentages van de avond- en nachtpremie) (schaallonen) 140.09 Goederenbehandeling voor rekening Niet-rijdend personeel : + 1 % (minimumlonen) van derden 142.02 Terugwinning van lompen Derde fase van de invoering van de functieclassifi catie. Voor de traditionele lompenbedrijven : optrekking van de reële lonen tot 75 % van het verschil (reële lonen). Textielrecuperatiebedrijven voor automobiel : voor de werknemers met 5 jaar of meer ondernemingsanciënniteit : de schaallonen zoals voorzien voor de textielrecuperatiebedrijven voor automobiel zijn integraal van toepassing voor de reële lonen (reële lonen). Voor de werknemers met minder dan 5 jaar ondernemingsanciënniteit : de schaallonen zoals voorzien voor de traditionele lompenbedrijven zijn van 12
toepassing : optrekking van de reële lonen tot 75 % van het verschil (reële lonen). Invoering maaltijdcheques. In ondernemingen die reeds maaltijdcheques toekennen zal op ondernemingsvlak een gelijkwaardig voordeel toegekend worden 142.03 Terugwinning van papier + 0,50 % (schaallonen). Afschaffi ng jongerenlonen 143.00 Zeevisserij + 0,50 % (schaallonen en reële lonen). Verhoging premie voor nachtarbeid (prestaties tussen 22u en 06u). Verhoging premie voor arbeid op feestdagen 146.00 Bosbouw Verhoging van de toeslag op het uurloon voor de ploegchefs (schaallonen en reële lonen) 152.00 Gesubsidieerde inrichtingen Vlaamse Gemeenschap (niet voor de hogescholen) : van het vrij onderwijs + 0,22 EUR (uurlonen) (schaallonen en reële lonen) 207.00 Scheikundige nijverheid Niet voor de kunststofverwerkende nijverheid in West- Vlaanderen enkel voor bedienden met functies opgenomen in de functieclassifi catie : + 16,50 EUR voor de reële lonen van de voltijds tewerkgestelde gebaremiseerde bedienden (in dienst op 31 12 2006) in de ondernemingen die niet gebonden zijn door een CAO. Toekenning uiterlijk 1 januari 2008. Reeds toegekende weddeverhogingen of andere voordelen worden in rekening gebracht. Deeltijdsen pro rata (reële lonen). Enkel voor bedienden met functies opgenomen in de functieclassifi catie : + 10 EUR (schaallonen). Enkel voor baremiseerbare bedienden van de kunststofverwerkende nijverheid in West- Vlaanderen : verhoging maaltijdcheques. Voor ondernemingen die reeds maaltijdcheques toekennen : verhoging werkgeversbijdrage met 1,50 EUR begrensd tot 4,91 EUR. Verhoging van de reële lonen met het gedeelte boven 4,91 EUR vermenigvuldigd met een factor 16,31 (reële lonen). Enkel voor baremiseerbare bedienden van de kunststofverwerkende nijverheid in West-Vlaanderen : + 10 EUR. Reeds toegekende weddeverhogingen in 2007 en 2008 voor 1 juli 2008 worden in rekening gebracht (reële lonen) 209.00 Metaal Verhoging plafond vervoerskosten 211.00 Petroleumnijverheid en -handel Enkel voor bedienden met functies opgenomen in de functieclassifi catie : + 1,50 % met een minimum van 40 EUR/maand, in het regime 13 maanden/jaar betaald (minimumlonen). De CAO-verhoging dient toegepast na de indexaanpassing 214.00 Textielnijverheid en breiwerk Enkel voor bedienden (in dienst op 01 01 2008) met functies opgenomen in de functieclassifi catie : eenmalige forfaitaire brutopremie van 70 EUR. Uitbetaling samen met het loon van januari 2008. Deeltijdsen pro rata 218.00 Aanvullend Nationaal Paritair Comité + 18 EUR. Deeltijdsen pro rata. Niet van toepassing voor voor de bedienden de reële lonen indien op ondernemingsniveau gelijkwaardige verhogingen en/of andere voordelen worden toegekend in 13
2007-2008 (schaallonen en reële lonen). De CAO-verhoging dient toegepast na de indexaanpassing 219.00 Erkende controleorganismen Afschaffi ng plafond vervoerskosten 302.00 Hotelbedrijf Werknemers die met fooien of bedieningsgeld worden bezoldigd in het hotelbedrijf : aanpassing forfaitaire daglonen 303.03 Exploitatie van bioscoopzalen + 0,03 EUR (uurlonen) en 4,94 EUR (maandlonen) (schaallonen en reële lonen). Deeltijdsen pro rata 305.01 Privé-ziekenhuizen Invoering functiecomplement voor sommige werknemers. Verhoging forfaitair bedrag van de attractiviteitspremie 305.02 Gezondheidsinrichtingen en -diensten Invoering functiecomplement voor sommige werknemers. NIET voor de servicefl ats ; psychiatrische verzorgingstehuizen, initiatieven van beschut wonen, rusthuizen voor bejaarden, rust- en verzorgingstehuizen, dagverzorgingscentra, revalidatiecentra, thuisverpleging, geïntegreerde diensten voor thuisverzorging, diensten voor het Bloed van het Belgische Rode Kruis, medisch-pediatrische centra en wijkgezondheidscentra : verhoging forfaitair bedrag van de attractiviteitspremie 309.00 Beursvennootschappen + 1 % (schaallonen). De CAO-verhoging dient toegepast na de index 313.00 Apotheken en tarifi catiediensten + 15 EUR (schaallonen) 315.02 Luchtvaartmaatschappijen Verhoging bedrag gewaarborgd gemiddeld andere dan Sabena minimummaandinkomen. Afschaffi ng degressieve jongerenpercentages (schaallonen) 317.00 Bewakingsdiensten Enkel voor waardevervoerders : verhoging werkgeversbijdrage maaltijdcheques. Bedienden : aanpassing nachtpremie en premie voor arbeidsprestaties op zon- en feestdagen (harmonisatie met de premies van de arbeiders). Arbeiders en bedienden : invoering toeslag vanaf het 33ste gepresteerde weekend. Niet van toepassing op weekendwerkers. Arbeiders en bedienden : aanpassing premie voor prestaties op feestdagen (verdubbeling vanaf de 7e gepresteerde feestdag). Arbeiders : voortaan aanpassing nachtpremie en premie voor arbeidsprestaties op zon- en feestdagen gelijktijdig met evolutie (index en CAO-verhoging) van categorie SB 319.02 Opvoedings- en huisv. en diensten Sector jeugdbijstand en opvangdiensten gespecialiseerd Fr. Gem., Waals Gewest, Duitst. Gem. in la petite enfance (gesubsidieerd door de Franse Gemeenschap) : tweede fase in de loonharmonisatie ingevolge CAO 21 december 2006 (schaallonen) 322.00 Uitzendarbeid Verhoging pensioenpremie : het uitzendbureau betaalt aan de uitzendkracht ter beschikking gesteld aan gebruikers een premie. Toekenning bij elke loonafrekening tot en met 31 december 2008. P.C. nr. 111 : premie van 1,12 % van het brutoloon. P.C. nr. 118 : premie van 1,16 % van het bruto- 14
loon. P.C. nr. 112 : 0,92 % van het brutoloon. P.C. nr. 149.01 : 0,96 % van het brutoloon. P.C. nr. 149.04 : 0,99 % van het brutoloon. P.C. nr. 149.02 : 1,06 % van het brutoloon. P.C. nr. 142.01 : 0,79 % van het brutoloon. P.C. nr. 209 : 0,75 % van het brutoloon. P.C. nr. 216 : 3,56 % van het brutoloon 323.00 Beheer van gebouwen + 1 % enkel voor de bedienden, de arbeiders en de conciërges (schaallonen) 324.00 Diamantnijverheid en -handel Aanpassing degressieve jongerenpercentages (100 % reeds vanaf 18 jaar) (schaallonen) 327.03 Beschutte werkplaatsen Waals Gewest Beschutte werkplaatsen gesubsidieerd door het Duitstalige Gemeenschap Waalse Gewest : tweede fase in de loonharmonisatie ingevolge CAO 24 januari 2007 voor het omkaderingspersoneel (schaallonen). Afschaffi ng barema s jongeren en nieuwe werknemers 328.01 Stads- en streekvervoer van Personeelsleden in actieve dienst : + 0,10 EUR voor de het Vlaamse Gewest uurlonen (schaallonen) en + 15,65 EUR voor de wedden (schaallonen) Retroactieve conventionele verhogingen 01 2008 102.07 Kalksteengroeven, cementfabrieken + 0,30 EUR (schaallonen en reële lonen). en kalkovens Doornik Aanpassing premies en vergoedingen. Afschaffi ng jongerenbarema s vanaf 1 mei 2007 104.00 IJzernijverheid Aanpassing gewaarborgd minimumloon op 18 jaar voor arbeiders tewerkgesteld in een industriële functie vanaf 1 mei 2007 201.00 Zelfstandige kleinhandel Invoering loontoeslag voor bijkomende zondagarbeid (bedoeld in art. 3, lid 1, 2e streepje KB 3 december 1987). Niet van toepassing op ondernemingen met een ondernemingsraad of syndicale afvaardiging die een CAO hebben gesloten tot regeling van de loon- en arbeidsvoorwaarden voor deze zondagarbeid vanaf 21 december 2007 202.01 Middelgrote levensmiddelenbedrijven Invoering loontoeslag voor bijkomende zondagarbeid (bedoeld in art. 3, lid 1, 2e streepje KB 3 december 1987). Niet van toepassing op ondernemingen met een ondernemingsraad of syndicale afvaardiging die een CAO gesloten hebben tot regeling van de loon- en arbeidsvoorwaarden voor deze zondagarbeid vanaf 21 december 2007 325.00 Openbare kredietinstellingen Niet-recurrente brutopremie van 250 EUR voor werknemers in dienst op de eerste dag van 15
de betalingsmaand december 2007. Deeltijdsen pro rata. Niet van toepassing indien op ondernemingsniveau een gelijkwaardig voordeel wordt voorzien - vanaf 1 december 2007 328.02 Stads- en streekvervoer Toekenning grensoverschrijdende premie van het Waalse Gewest (stelplaats Eupen) van 0,15 EUR per effectief gepresteerd uur (indexgebonden) vanaf 1 juni 2007 329.00 Socio-culturele sector Productieateliers, bibliotheken, culturele centra, jongerencentra, centra voor permanente vorming, sportfederaties, mediatheken, jongerenorganisaties en lokale televisiestations erkend en gesubsidieerd door de Franse Gemeenschap : aanpassing schaallonen ingevolge CAO 26 november 2007 (86,17 % van het Waalse Gewest) (schaallonen) vanaf 1 januari 2007 COLOFON info is een uitgave van het economisch samenwerkingsverband Serviamplus in samenwerking met Kluwer. Deze info wordt ook op de website www.serviamplus.be en deze van de partners ter raadpleging gepubliceerd. Krijgt u deze papieren versie liever niet meer in uw brievenbus, neem dan contact op met uw plaatselijke partner. U kan ook via het Contactformulier op onze website een berichtje sturen. REDACTIECOMITE: Wesley Boets, Grégory Dubois, Peggy Meert, Ann Vanderschaeghe VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Jan Aerts, Kleine Laan 29, 9100 Sint-Niklaas, tel. 03 760 15 80 Ingesloten informatie en opinies worden uitsluitend ten titel van inlichting verstrekt zonder enige waarborg en zonder enige aansprakelijkheid van Serviam+ buiten elke contractuele relatie en/of elke éénzijdige verbintenis van Serviam+. Ze gelden slechts voor de datum waarop ze bezorgd worden en Serviam+ kan de juistheid en/of de volledigheid ervan niet waarborgen. Ze gelden nooit als directe of persoonlijke aanbeveling, advies of vraag. Ze maken slechts een beoordelingselement uit voor de lezer, die ervan gebruik maakt in alle vrijheid en onder zijn enige verantwoordelijkheid. Heeft u op- of aanmerkingen die tot verbetering van deze Info kunnen leiden, aarzel dan niet ons hiervan in kennis te stellen. 216