EDUCATIE- EN ACHTERGROND- MATERIAAL. Contactorganisatie: ROC Nijmegen

1 EDUCATIE- EN ACHTERGROND- MATERIAAL Contactorganisatie: ROC Nijmegen

1 INHOUDSOPGAVE 1. Introductie...2 2. Handleidingen...5 3. Serious gaming en lesbrieven...13 4. Algemene informatie over energie...26 5. Additionele informatie over energie en elearning...45

2 1. INTRODUCTIE 1.1. CONTACTINFORMATIE Voor informatie kunt u de website http://www.enercities.eu bezoeken of contact opnemen met ROC Nijmegen: Eric Luijten (projectleider). Telefoon: 024 8904887 Email: E.luijten@roc-nijmegen.nl Opstellers van dit document: Eric LUIJTEN (ROC Nijmegen), Jos OLDE RIEKERINK (ROC Nijmegen), Marco RESIGNO (Albeda College) en Erik KNOL (Qeam BV) 1.2. INFORMATIE OVER PROJECT ENERCITIES Wat is EnerCities? Dit project, is een geïntegreerd initiatief van intelligent energy education, waarin een Nederlands game development bedrijf samen met het beroepsonderwijs, een adviesbureau en een energie agentschap een spelplatform ontwikkelen. Qeam BV, een Nederlands adviesbureau, heeft het project geïnitieerd. ROC Nijmegen heeft de coördinerende rol binnen dit project. Het spel wordt ontwikkeld door Paladin Studios en de educatieve implementatie wordt verzorgd door vijf opleidingsinstituten verdeeld over Europa. ROC Nijmegen heeft, samen met de andere Europese scholen, de verantwoordelijkheid om, zodra het eindproduct gereed is, het spel, de toolbox en de online gemeenschap zo breed mogelijk te verspreiden. Binnen het project wordt een game-based learning platform ontwikkeld, waarmee jonge mensen in Europa de gevolgen van hun energie gerelateerd handelen - m.b.t. bijvoorbeeld energieverbruik, energiebesparing, hernieuwbare energie en energie & milieu - kunnen ervaren. Het hart van het platform is de groepswedstrijden, waarbij de spelers worden uitgedaagd virtuele steden te creëren en uit te breiden, om te gaan met vervuiling en energietekorten, vermindering van het energiegebruik te realiseren, projecten voor hernieuwbare energie te plannen, enz.

3 Het platform is aantrekkelijk voor jongeren, gaat uit van geavanceerde energie onderwerpen, is teamwork georiënteerd, en biedt een basis voor zowel individuele als gemeenschappelijke competitie. Er is een educatieve toolbox ontwikkeld om onderwijs programma s te integreren met het spelplatform. Deze integratie is in 6 onderwijs instellingen uitgetest in Duitsland, Griekenland, Engeland, Slovenië, Spanje en Nederland. Het spelplatform - in combinatie met de toolbox en het forum om spelers en leraren te ondersteunen wordt over minimaal 50 onderwijsinstellingen binnen de Europese Unie uitgerold. Er worden lokale en Europese evenementen georganiseerd om ervaringen met spelplatform en toolbox uit te wisselen, en het project breder uit te dragen. Het project maakt jongeren bewust van de gevolgen van energie gerelateerd handelen en zal, met name door een appel te doen op competitie drang, de attitude en het gedrag ten opzichte van energie gerelateerd handelen positief beïnvloeden. Onderwijs instellingen krijgen hiermee een aantrekkelijke leermiddelen tot hun beschikking om de eigen onderwijsprogramma s mee te verrijken. De duur van het project is 36 maanden, gerekend vanaf september 2008. De implementatie van het spel en het onderzoek naar de effecten op het gedrag van jongeren is gepland van februari 2010 tot september 2011. Onderzoek laat zien dat het spelen van EnerCities effect heeft op de bewustwording en attitude van jongeren t.a.v. duurzaamheid, milieu en energiebesparing (thuis). De volgende wetenschappelijke artikelen geven meer informatie over de (eerste) onderzoeksresultaten: Knol & De Vries (2011), EnerCities, a serious game to stimulate sustainability and energy conservation: preliminary results. elearning Papers, http://elearningpapers.eu/en/download/file/fid/23295, July. De Vries & Knol (2011), Serious gaming as a means to change adolescents attitudes towards saving energy; preliminary results from the EnerCities case. Proceedings EDEN Annual Conference, Dublin (Ireland). Project onderdelen Het project bevat een aantal onderdelen gericht op de diverse doelen en omschreven doelgroepen: Spel platform: groepen van jonge mensen zullen op Europees niveau concurreren bij het creëren en uitbouwen van virtuele steden. Deze virtuele steden zullen worden beïnvloed door virtuele energie parameters (bijvoorbeeld het niveau van lucht verontreiniging, het niveau van energietekorten, het mobiliteit niveau van de virtuele burgers, het niveau van behoeften aan duurzaamheid, het niveau van de beschikbare middelen en geld om ontwikkelingen uit te voeren en virtuele maatregelen te nemen, enz.). SimCity en Travian zijn zeer populaire spellen die werken met een soortgelijke aanpak - namelijk het opbouwen van virtuele werelden - alleen zonder zich te concentreren op omgaan met energie gerelateerde implicaties.

4 De duur van het spel, te spelen door individuen of groepen, varieert van 20 tot 45 minuten, hoewel de gevolgen van interventies (bijvoorbeeld virtuele verontreiniging in de virtuele stad) in de echte wereld langer op zicht laten wachten. Er worden vier Europese top-level wedstrijden gehouden. Deze Europese top-level wedstrijden (cross-country) zullen gretigheid van individuen of groepen om de beste virtuele stad (bijvoorbeeld in termen van duurzaamheid) te creëren, uit te bouwen en te beheren vergroten. Indicator is het behalen van spel punten per virtuele stad. Aan de andere kant is het voor individuen en groepen ook mogelijk om het spel te spelen zonder de betrokkenheid bij de competitie. Op die manier is het voor opleidingen mogelijk het spel flexibel binnen het onderwijsprogramma in te zetten. Ook anderen kunnen het spel op elk gewenst moment spelen, ongeacht of zij schoolgaand zijn of niet. Educatieve toolbox: een online gereedschapskist met ondersteunende informatie, handleidingen, lesvoorbeelden, web-links en voorbeelden van good practice, is beschikbaar om leerkrachten te helpen het spel in het curriculum te integreren. Deze toolbox is vrij beschikbaar. Daarnaast is er voor de docent een code, waarmee de student zich kan identificeren. Hierdoor is het mogelijk om binnen bijvoorbeeld klassen of schoolverband wedstrijden te organiseren. Online gemeenschap: Naast spel en toolbox wordt een forum ten behoeve van een online gemeenschap opgezet om de communicatie over spel en toolbox voor jongeren, docenten en andere belanghebbenden te vergemakkelijken. Op deze manier kan spelervaring worden uitgewisseld, kunnen tips en trucs worden gegeven en kan de discussies over energie gerelateerd handelen breed worden gevoerd. Er wordt een topscore lijst gepubliceerd, waarin voor zowel de totale speltijd als per week of maand de score van iedere geregistreerde speler zichtbaar is. Een teachers code biedt de mogelijkheid eigen studenten hierin te volgen. Evenementen en workshops: evenementen en workshops (fysiek en online) worden georganiseerd om extra mogelijkheden te bieden aan jongeren en studenten. Hier kunnen zij met anderen overleggen over hun ideeën, oplossingen en initiatieven, bij het creëren van een duurzame stad. Energieagentschappen worden geraadpleegd bij het definiëren van parameters en het kiezen van thema s ten behoeve van de evenementen en workshops. In totaal zullen er 6 regionale bijeenkomsten en 4 virtuele Europese competities worden gehouden. In juni 2011 zal het project op een slotconferentie worden afgesloten. Naar verwachting zal hieraan door instellingen voor hoger en middelbaar onderwijs, overheidsorganisaties, energieagentschappen, jeugd en jongeren organisaties en media & (serious) gameontwikkelaars worden deelgenomen. Project organisatie: de projectorganisatie zal tijdens de duur van het project de bovengenoemde project onderdelen ontwikkelen en beheren Dit geldt voor zowel de genoemde onderdelen als voor de infrastructuur, administratie, marketing en ondersteuning van het project. De projectorganisatie bewaakt de voortgang van het project in de tijd (ontwikkeling, pilot, roll-out en disseminatie).

5 2. HANDLEIDINGEN 2.1. SPELERSHANDLEIDING Inleiding EnerCities gaat over het bouwen van je eigen stad en daarbij leren over energie. Een eenvoudige beschrijving van onze wereld vinden we in de bevolking, onze economie en het milieu. Bij EnerCities is het een uitdaging om de balans tussen deze drie te vinden, zonder dat de brandstoffen opraken of zonder dat er een energietekort ontstaat. Kijk voor meer informatie op www.enercities.eu Doel Het hoofddoel van het spel is de bevolking tot 200 te laten groeien en niveau 5 te bereiken, en daarbij de stad duurzaam van energie te voorzien. Bouwen van je stad Je kunt verschillende bouwwerken neerzetten om je stad te laten groeien. De vijf hoofdgroepen zijn zichtbaar in het menu bovenaan: Wonen, Milieu, Economie, Welzijn en Energie. Bouwen is eenvoudig beweeg de muis over een van de vijf categorieën, kies een van de bouwwerken en klik en sleep het naar vrije vierkante plekken in de spelwereld. Soorten gebouwen Het hoofddoel van het spel is de bevolking tot 200 te laten groeien. Door woningen te bouwen, groeit je stad vanzelf. Natuurlijk kost dat bouwen geld. Je start met een beetje geld, maar al snel zal je meer nodig hebben. Dat is waarom je ook commerciële gebouwen moet bouwen. Je stad heeft ook energie nodig. Daarvoor zijn er verschillende energiecentrales. Sommige centrales zijn efficiënter dan anderen, maar kunnen een slechte invloed op het milieu hebben. Dat is waarom je ook parken en bossen milieu gebieden zult moeten aanleggen. En uiteindelijk, om je inwoners gelukkig te houden, zal het ook nodig zijn om winkelcentra, publieke diensten en stadions te bouwen. Dit zijn de zogenaamde welzijnsgebouwen.

6 Uiteindelijk kun je de bouwwerken verbeteren, door energiebesparingen toe te passen. Klik op een gebouw, om te zien welke verbeteringen er mogelijk zijn. Op het stadhuis klikken, geeft je de mogelijkheid om beleidsmaatregelingen te treffen voor de gehele stad. Kies wijs; ze kosten geld. Je stad in balans brengen Door al deze zaken in balans te brengen, zal de stad gaan groeien. Je kunt de vooruitgang van de stad volgen, door naar de icoontjes links en rechts onderin te bekijken. Hier zie je rechts ook de score tot dusver. Je ziet achtereenvolgens Energie, Geld, Olie, Bevolking, Economie, Milieu en Welzijn. De ster vertegenwoordigt overwinningspunten, die verdiend worden met bijzondere prestaties in het spel. Klik op de ster om hier meer van te weten te komen. Pas op met olieverbruik in je stad. Als de olievoorraad op is, eindigt het spel. Oh, de naam van de jonge dame is Alex. Ze is er om je met raadgevingen en tips terzijde te staan. Het spel winnen Zodra het inwoneraantal de 200 bereikt heeft, heb je het doel bereikt. Je kunt nu stoppen, of nog wat meer bouwen. Als je stopt, wordt je score aan de highscore lijst toegevoegd. Speel opnieuw om je eigen score, of die van je vrienden te verbeteren. Slaag je er in een gezonde balans tussen economie, milieu en welzijn te vinden, of ben je een niets ontziende geldwolf? Misschien houd je van de natuur, of wil je het allerbeste voor je inwoners? Hoe je het spel EnerCities speelt, is je eigen keuze!

7 2.2. DOCENTENHANDLEIDING 2.2.1. INLEIDING Het EnerCities pakket biedt je school de mogelijkheid om gebruik te maken van een serious game (leerspel) met bijbehorende educatieve toolkit en communicatiefaciliteiten om in en rond lessen energie in onze samenleving, energiebesparing en groene energie te doceren / te bespreken. Deze docentenhandleiding geeft op beknopte wijze weer hoe je het EnerCities pakket zou kunnen gebruiken in je school. Het bevat de volgende onderwerpen: 1. EnerCities docentcode 2. EnerCities communicatieplatform 3. EnerCities speluitleg 5. EnerCities educatieve toolkit 2.2.2. ENERCITIES DOCENTCODE Het gebruik van het EnerCities spel in en rond de les kan worden geoptimaliseerd als docenten en studenten gebruik maken van een specifieke EnerCities docentcode. Deze unieke code biedt een docent de mogelijkheid om binnen het EnerCities spel een groep van studenten te creëren. Een groep kan bestaan uit bijvoorbeeld een klas van 20-30 leerlingen. Studenten in een groep kunnen eenvoudig elkaars high scores opsporen en docent kan de scores volgen. Ik ben een docent. Hoe krijg ik een docentcode? Allereerst moet je jezelf registreren als gebruiker op de EnerCities website. Dit leidt tot je persoonlijke EnerCities gebruikersnaam. Vervolgens dien je een email te sturen naar de EnerCities contactpersoon van je taalgebied. Deze persoon (met e-mailadres) wordt genoemd in de Overeenkomst tussen je school en EnerCities. Als jij of je school niet over deze Overeenkomst beschikt, neem dat contact op met EnerCities en vermeld in de e-mail (naar de EnerCities contactpersoon) het volgende: - Naam van de school

8 - EnerCities gebruikersnaam van de docent(en) Op basis van deze informatie, krijg je van het EnerCities team een unieke docentcode per e-mail. Voorbeeld van een docentcode: ROC01 Wat moet ik doen met de docentcode? Wanneer je studenten zich registreren bij EnerCities, vraag dan of ze je docentcode willen invoeren tijdens het registratieproces. Al ingeschreven studenten kunnen je docentcode in hun bestaande profielen invoeren. Wat gebeurt er vervolgens? Jij en je studenten zijn nu geregistreerd als een groep EnerCities gebruikers. Op deze manier kunnen high scores van de studenten gemakkelijker worden vergeleken, waardoor de concurrentie tussen je studenten en het gebruik van het spel door je studenten wordt gestimuleerd. Dit geeft studenten ook een motivatie om hun best te doen en high scores te bereiken. 2.2.3. ENERCITIES COMMUNICATIEPLATFORM Het EnerCities communicatieplatform is online beschikbaar voor docenten, studenten en andere EnerCities gebruikers. Hoewel EnerCities een leuk spel is om te spelen, zou het goed zijn om online discussies te voeren over: de rol van energie in onze samenleving; het veranderen van de productie en het gebruik van energie in onze samenleving; kansen voor energiebesparing en 'groene' energie. Het EnerCities communicatieplatform kan worden gebruikt voor deze online discussies. Bovendien kunnen game-spelers het platform gebruiken om hun ervaringen met en tips & trucs over het spel uit te wisselen. Hoe bereik ik de high scores? Wanneer gebruik je een bepaalde energiebron in het spel om je punten flink te verhogen? Stimuleer je leerlingen om het communicatieplatform te gebruiken! Als docent kun je de studenten stimuleren om het communicatieplatform voor discussies en informatie-uitwisseling te gebruiken. Ook zou je als docent een rol hebben bij het initiëren en / of modereren van discussies van je studenten. Op deze manier kan het platform worden gezien als een interessante, interactieve leeromgeving. Ook discussies in het Engels? Waarom? Meerdere talen worden ondersteund in het EnerCities pakket. Ter stimulering van het leren over energie over landsgrenzen heen, is het waardevol wanneer studenten en docenten ook deelnemen aan het communicatieplatform in het Engels. Op deze manier leren studenten, docenten en andere EnerCities gebruikers over de verschillende perspectieven ten aanzien van energie-uitdagingen en gaming in de klas in de betrokken landen en/of betrokken scholen.

9 Perfecte Engelse taalvaardigheden zijn niet nodig om mee te doen. Scherpe of interessante opvattingen en een zekere mate van durf zijn de basisingrediënten voor je studenten om mee te doen op het communicatieplatform. Wissel als docent je ervaringen uit EnerCities richt zich op vragen zoals: hoe kunnen we met het EnerCities spel studenten (jongeren) bereiken; wat is de rol van het EnerCities lesmateriaal; wat is de rol van de docent? Voel je vrij als docent om je visie en ervaringen te delen. Bijvoorbeeld: wat is de beste aanpak voor een les met het EnerCities spel (% voorbereiding door de studenten; % instructie door de docent tijdens de lessen; % speeltijd in de klas; % klassikale reflectie)? Hoe is het spel te verbeteren, zodat het aantrekkelijker en waardevoller wordt als leerinstrument? Hoe kunnen we je collegadocenten (in jouw school en daarbuiten) stimuleren om te experimenteren met het EnerCities pakket? Op het EnerCities communicatieplatform is een onderdeel ingericht voor docenten. Deel hier je didactische ervaringen en suggesties voor verbetering. 2.2.4. ENERCITIES SPELTOELICHTING De EnerCities spel is een mix tussen een eenvoudig browserspel en een strategisch computerspel als SimCity. De gemiddelde speeltijd is 20 tot 30 minuten. Waarom is het nodig om het spel online te spelen via een browser? EnerCities heeft de wens om veel scholen en studenten te bereiken. Tegenwoordig is in bijna alle scholen in Europa internet aanwezig. Hierdoor is het mogelijk om een serious game zoals EnerCities via het internet aan te bieden. Dit bespaart de school activiteiten om het computerspel te installeren en te onderhouden. En we kunnen het gebruik van het spel gemakkelijk monitoren en problemen online oplossen. Waarom moet onze school de zogenaamde Unity 3D browsersoftware installeren? EnerCities gebruikt state-of-art browsersoftware om de EnerCities spelervaring intensiever te maken dan een gewoon browserspel (de zogenaamde flash game). Het spel dient aantrekkelijk te zijn voor studenten. De browsersoftware Unity 3D biedt mogelijkheden om het EnerCities spel aantrekkelijk en interactief te maken. Hoe start je het spel? Je begint met het spel door op Play Game te klikken in het hoofdmenu van de EnerCities website. Vervolgens zie je een aantal menuopties. Één van de menuopties geeft gedetailleerde uitleg over het spel: doel en spelopties. Deze uitleg zal jou en je studenten helpen om het spel te starten, het volgende niveau te bereiken in het spel en een goede spelbalans te vinden tussen de belangrijkste spelparameters (economie, energie, milieu en welzijn).

10 EnerCities educatieve toolkit De educatieve toolkit van EnerCities geeft je als docent enige achtergrondinformatie over energie in onze samenleving en de uitdagingen op het vlak van energiebesparing en groene energie. Er wordt niet een kant-en-klaar lespakket aangeboden, omdat iedere school, iedere schoolafdeling en iedere docent eigen professionele methoden heeft om lessen op het vlak van energie, energiebesparing en groene energie voor te bereiden en aan te bieden. De educatieve toolkit is online in meerdere talen beschikbaar op de EnerCities website. 2.3. HANDLEIDING VRAGENLIJST 2.3.1. ONLINE VRAGENLIJST OM EFFECTEN ENERCITIES TE BEPALEN EnerCities (http://www.enercities.eu) is een online educatief spel (beschikbaar in het Nederlands en 5 andere talen waaronder Engels) dat tot doel heeft om jongeren meer inzichten te geven in de betekenis van energie, duurzaamheid en energiebesparing in onze samenleving. EnerCities is door het Europese platform ENGAGE Quality Awards (met een jury bestaande uit 20 leden: docenten, elearning en serious gaming experts en game developers) uitgeroepen tot Best Learning Game 2010. Om de leer- en attitude-effecten van EnerCities ten aanzien van energie en energiebesparing (thuis) te bepalen, is een online vragenlijst beschikbaar. Graag zouden we docenten (scholen) willen vragen om deze vragenlijst tegelijkertijd aan 2 groepen aan te bieden: Experimentele Groep: jongeren die het spel EnerCities hebben gespeeld Controle Groep: jongeren die niet geïnformeerd zijn over EnerCities (Zij zijn (nog) niet geïnformeerd over EnerCities en hebben het spel (nog) niet gespeeld) Als u vragen en/of opmerkingen heeft over het vragenlijstproces, dan kunt u per email contact opnemen met uw EnerCities aanspreekpunt. ROC Nijmegen opereert op dit moment in Nederland als aanspreekpunt voor EnerCities. 2.3.2. WELKE STAPPEN TE NEMEN ALS DOCENT?

11 Stap 1 Definieer de groep van schollieren die EnerCities zullen spelen de komende weken. Dit is de experimentele groep. Definieer gelijktijdig een groep van scholieren die als controle groep dient voor dezelfde periode. Deze scholieren zullen in die betreffende periode niet geïnformeerd worden over EnerCities of EnerCities niet spelen. Ideale situatie: de scholieren in de controle groep volgen dezelfde studie op het gelijke niveau als de scholieren van de experimentele groep. Ideale situatie: het aantal scholieren in de controle groep is min of meer gelijk aan het aantal scholieren in de experimentele groep. Opmerking: de opzet met controle groepen is van belang om de didactische / educatieve effecten van EnerCities te bepalen. Uw hulp en betrokkenheid is zeer waardevol! Stap 2 As docent heeft u van uw EnerCities aanspreekpunt een Docentcode ontvangen. Voorbeeld: SCHOOL1. Contacteer uw EnerCities aanspreekpunt als u nog geen docentcode heeft ontvangen. Vraag uw scholieren om bij hun online aanmelding / registratie voor EnerCities op http://www.enercities.eu deze Docentcode in te voeren. Vraag vervolgens om uw scholieren (experimentele groep) EnerCities te spelen. Stap 3 Uw mag op basis van uw Docentcode geheel zelfstandig een Vragenlijstcode verzinnen voor de lichting scholieren van de huidige 2 groepen (experimentele en controle groep). U zou dit formaat kunnen hanteren: Docentcode_UwInitialen_LichtingNummer. Voorbeeld: SCHOOL1_PH_1. De volgende lichtingen (experimentele en controle groep) zullen soortgelijke Vragenlijstcodes van uw ontvangen. Voorbeeld: SCHOOL1_PH_3, SCHOOL1_PH_4 etc. Step 4 Nadat de experimentele groep EnerCities heeft gespeeld, vraagt u de scholieren van de experimentele groep én controle groep de online vragenlijst in te vullen op http://www.energyquestionnaire.eu Vraag aan de scholieren om de aangereikte Vragenlijstcode in the vullen (zowel experimentele groep als controle groep). Deze Vragenlijstcode wordt direct gevraagd op de eerste pagina van de Nederlandstalige vragenlijst. Om studenten te kunnen volgen tijdens het vragenlijstproces, vragen wij om hun emailadres en EnerCities UserName (experimentele groep). Deze informatie wordt uitsluitend gebruikt voor data-analyse. Wij delen informatie niet met derde partijen! 2.4. REGISTREREN OP DE WEBSITE ENERCITIES

12 Inleiding EnerCities gaat over het bouwen van je eigen stad en daarbij leren over energie. Hierbij moet je rekening houden met de bevolking in de stad, de economie van de stad en het milieu. Bij EnerCities is het een uitdaging om de balans tussen deze drie te vinden, zonder dat de brandstoffen opraken of zonder dat er een energietekort ontstaat. Hoe aan te melden als scholier / student? Klik op Register (rechtsboven) op de hoofdpagina van EnerCities (http://www.enercities.eu). Klik in het volgende scherm op I agree to these terms om aan te geven dat je akkoord gaat met de voorwaarden / regels als EnerCities-gebruiker. Vul vervolgens de volgende gegevens in: - Gebruikersnaam ( Username ) - 2x je emailadres (om typefouten te checken) - 2x het paswoord dat je hebt gekozen (om typefouten te checken) - Docentcode ( Teacher Code ) die je van je school hebt gekregen. Heb je die NIET gekregen, vul dan als student / scholier none in. Docenten vullen teacher in. Tenslotte is het nodig om een beveiligingscode ( Confirmation code ) in te voeren, zoals weergeven in je registratiescherm. Deze code is telkens anders. Klik op Submit en je registratie is klaar! Nu kun je inloggen en EnerCities als geregistreerde speler spelen!

13 3. SERIOUS GAMING EN LESBRIEVEN 3.1. SERIOUS GAMING Serious games zijn computerspellen gericht op het ontwikkelen van kennis, vaardigheden, inzicht of gedrag. Serious gaming is het spelen van computerspellen, oftewel "gamen", met een educatief doel. Het leren via gaming heeft als voordeel dat de speler zich er vaak niet van bewust is, dat hij/zij - terwijl hij/zij speelt - ook leert. Bij serious gaming gaat het niet alleen om entertainment, maar staat een nuttige toepassing centraal. De toepassingen zijn zeer divers en kunnen variëren van educatie in een gaming omgeving tot het oefenen (simulatie) van hulpverlening bij een ramp. Games bevorderen actief leren (learning by doing) binnen een relevante en veilige context. Games stellen de speler in staat te leren wanneer en waar het hem uitkomt (just in time, just in case). Daarnaast zijn games schaalbaar, op maat ontwikkeld en zo geschikt voor uw specifieke organisatie in uw specifieke situatie (Simulatie). Tot slot kennen games lage kosten per gebruiker. Het is daarmee een efficiënter middel dan vele trainingen en/of cursussen. Kenmerken van serious gaming: - Ontwikkelen van kennis, vaardigheden, inzicht of gedrag - Actief leren en ontdekken (learning by doing) - Oefenen en experimenteren in een veilige omgeving - Just in time, just in case (spelen waar en wanneer men wil) - Schaalbaar en op maat - Lage kosten per gebruiker

14 3.2. LESBRIEVEN 3.2.1. INLEIDING EnerCities biedt geen kant-en-klaar lespakket, omdat iedere school, iedere schoolafdeling en iedere docent eigen professionele methoden heeft om lessen op het vlak van energie, energiebesparing en groene energie voor te bereiden en aan te bieden. Wel worden een aantal suggesties gedaan om EnerCities in een lessenserie te gebruiken. Een lessenserie binnen aardrijkskunde vanuit het thema energie. Of bij maatschappijleer vanuit het thema consuminderen. Binnen Leren, Loopbaan en Burgerschap past het o.a. binnen het economisch domein: Kritisch consument. Het kan natuurlijk ook vanuit het vakgebied Engels gebruikt worden, door het spel in deze taal te spelen. Vervolgens kun je de leerlingen / studenten het spel al laten spelen. Er is een korte handleiding beschikbaar. Ook kun je bij de start van het spel voor een speluitleg kiezen. Een eerste keer zal men niet zo hoog scoren. Binnen een lessituatie kan het zinvol zijn om af te sluiten met een gespreksronde, waarin de leerlingen/ studenten ideeën uitwisselen. U kunt ook stimuleren deze informatie op het forum te plaatsen. De uitwisseling zal stimuleren om het spel ook in een thuissituatie te spelen. Een volgende les kan starten met het uitwisselen van nieuwe ervaringen en bereikte highscores. Invulling van de overige lestijd is afhankelijk van de soort les. Je kunt gebruik maken van het meegeleverde materiaal. Zoals een document met vragen en verwijzingen naar quizvragen op het internet. Ook kan een opdracht het vervolg zijn van de lessenserie. Twee opdrachten die een direct verband vormen met het spel zijn: Wat zou ik doen in mijn gemeente? en Bouw zelf een energiehuis. In een vervolgles is het zaak deze opdrachten te koppelen aan de inzichten om het spel tot een beter resultaat te brengen. Bewustwording van de energieproblematiek is het hoofddoel van dit project. In de loop van komend schooljaar zullen er een aantal wedstrijden worden gespeeld. Hieraan zijn prijzen verbonden. In de les kunt u er aandacht aan besteden om zo het spelen van Enercities extra te stimuleren. De groep kan elkaar wijzer maken door de tips en trucs voor een hoge score aan elkaar door te geven. Ook publiceren op het forum kan nieuwe informatie van anderen opleveren. Om een lessenserie in een breder kader te plaatsen zijn voor energie, duurzaamheid, klimaat en milieu ook documenten toegevoegd met achtergrond informatie en opdrachten.

15 3.2.2. OPDRACHTSUGGESTIES Hieronder zijn de volgende opdrachtsuggesties weergegeven: 1. Bouw zelf een energiehuis 2. Besparen op energie 3. Hoe kan ik bezuinigen? 4. Green washing 5. Discussie 1. Bouw zelf een energiehuis Laat je gedachten / ideeën de vrije loop. Geld speelt nu even géén rol! Welke zaken vind jij belangrijk in een huis, als jij het mocht ontwerpen / laten bouwen? Waar zou jij bij de inrichting op letten / aan denken? Bedenk zelf hoe je deze opdracht wilt uitvoeren: - Een werkstuk (een tekst schrijven) - Een powerpoint met voorbeelden van bestaande huizen en tekeningen - Een maquette - Een combinatie en iets wat je zelf hebt bedacht

16 2. Besparen op energie Je wordt s ochtends wakker, doet het licht aan, je neemt een douche, zet het koffieapparaat en de broodrooster aan, pakt je telefoon van de oplader en de dag kan beginnen! Hoeveel gas, water en elektriciteit heb je dan verbruikt? Zie hieronder relevante cijfers. 1 Apparaat Gemiddeld jaarverbruik Indicatie van de kosten per jaar* Apparaat Gemiddeld jaarverbruik Indicatie van de kosten per jaar* Waterbed 200-1.000 kwh 44 tot 220 Vaatwasmachine 305 kwh 67 Wasdroger (energielabel C) 440 kwh 96 CV-pomp (moderne ketel) 270 kwh 59 Verlichting 540 kwh 120 Computer 146 kwh 32 Kooktoestellen 55-530 kwh 12-115 Televisietoestel 138 kwh 30 Elektrische boiler (80-100 liter) 1.900 kwh 418 Video 108 kwh 23 Koel/vrieskast tweedeurs 462 kwh 101 Koffiezetapparaat 80 kwh 17 Diepvrieskist 380 kwh 83 Stofzuiger 54 kwh 11 Koelkast met vriesvak 286 kwh 62 Audioapparatuur 52 kwh 11 Wasmachine 230 kwh 50 * Gemiddelde jaarkosten 0,22 per kwh inclusief energiebelasting en BTW (enkeltarief prijspeil januari 2010) 1 Bron: http://www.milieucentraal.nl

17 Zet je apparaten uit Als je genoeg hebt van je tv, video of stereo, zet je die op stand-by, toch? Nee, niet doen, gewoon uit met die apparaten. Dat is beter voor het milieu én voor je portemonnee. 10 uur op stand-by kost namelijk net zoveel energie als een toestel dat 1 uur aanstaat. Uit, dus, dan bespaar je al gauw een paar tientjes per jaar. Top 5 sluipverbruikers 2 De top-5 van grootste sluipverbruikers bestaat uit veelgebruikte apparatuur. Bij deze apparaten is stand-by overbodig: het apparaat kan volledig uit. 1. Computer met randapparatuur: bespaar 33 euro per jaar 2. Tv plus video- of dvd-speler: 15 euro per jaar 3. Koffiezetapparaat: 6 euro per jaar 4. Tuner, versterker en cd-speler: 6 euro per jaar 5. (Combi) magnetron: 4 euro per jaar Dat is nog al wat! Als je de bedragen optelt, dan loopt dat aardig op. En dan komen daar nog de kosten voor water en gas bij. Misschien vind je de kosten niet zo erg, omdat jij of je ouders genoeg geld hebben. Maar er is wel een ander probleem: te veel energie verbruiken is slecht voor het milieu. Opdracht Geef aan met hoeveel mensen jullie in het huis wonen (gezinssituatie). Maak een lijstje van elektrische apparaten, die in jouw thuissituatie worden gebruikt. Geef per apparaat aan of dit voor/door iedereen wordt gebruikt. Zo ja, deel het jaarbedrag (uit de bovenstaande lijst) door dat aantal. Wordt het apparaat (bijvoorbeeld de computer) bijna alleen door jou gebruikt dan deel je het bedrag niet door het aantal gezinsleden. Je zou het ook kunnen berekenen met percentages. Welke apparaten (van de top 5 sluipverbruikers) staan bij jullie ook op stand-by? Neem deze bedragen ook op in je lijst. Geef aan hoeveel jij per jaar aan elektriciteit verbruikt. Waar zou jij op kunnen bezuinigen? Hoeveel euro s zou jij kunnen besparen? 2 http://www.milieucentraal.nl

18 3. Hoe kan ik bezuinigen? Er zijn genoeg kleine dingen die je kunt doen om je steentje bij te dragen én een zakcentje over te houden. Veel mensen vinden het een uitdaging om zelf milieuvriendelijke en goedkope oplossingen te verzinnen. Zij bouwen bijvoorbeeld hun auto, motor, scooter of brommer om, zodat ze geen benzine meer hoever te tanken, maar hem kunnen vullen met zonnebloemolie! Het zal nog wel even duren voordat iedereen op zonnebloemolie rijdt. Maar als we allemaal proberen rekening te houden met het milieu kunnen we de wereld echt helpen. Tips daarvoor? Op internet vind je er duizenden 3. Enkele voorbeelden: Gooi restjes eten niet weg, maar vries ze in (een gezin gooit gemiddeld voor ruim 300 per jaar aan eten weg). Koop huismerken in plaats van A-merken (behalve natuurlijk als je het A-merk echt veel lekkerder vindt). Gebruik groene zeep in plaats van allesreiniger. Zet de verwarming een graadje lager en laat deze niet onnodig branden (om 7.00 uur op temperatuur als je pas om 10.00 uur uit bed komt is zonde). Ventileer regelmatig, frisse lucht warmt sneller op dan warme. Draai de kraan dicht tijdens het tandenpoetsen. Koop tweedehands (bijvoorbeeld via internet) in plaats van nieuw. Er zijn superhippe kleren op Ebay! Haal stekkers van apparaten die uitstaan eruit (scheelt 8 per jaar per stekker). Doe het licht uit in kamers waar je niet bent. Hang de was buiten in plaats van het in de droger te stoppen (ruikt nog frisser ook). Houd oud papier apart, vaak wordt dit opgehaald door verenigingen die er zo wat bijverdienen. Pak vaker de fiets in plaats van de auto. Drink kraanwater in plaats van Spa Blauw. Bewaar enkele 0,5L-flesjes om water in mee te nemen. Lees de krant op internet. Gebruik een broodtrommel in plaats van plastic zakjes of aluminiumfolie. 3 bron: www.infonu.nl

19 Opdracht Hoe kan ik bezuiningen? Ga naar de volgende site van LLink: http://www.llink.nl/thema.1517.0.html?&tx_llpidatabase_pi1%5bthema_id%5d=3&chash=2afb43b90c - Kies uit de meer dan zeventig tips, 10 tips die je aanspreken. - Uit deze persoonlijk top 10 kies je er vijf die jij zou kunnen en willen uitvoeren. - Geef per tip aan hoe je dit aan gaat pakken. 4. Green washing / groen gezicht Het milieu en klimaat zijn in. In reclames van producten en diensten zie je dat goed. Naast deze leveranciers willen ook politici, het bedrijfsleven, (non-)profit organisaties een groen imago. Iedereen wil z n groene gezicht laten zien. In veel advertenties van producten en diensten wordt er ingespeeld op een groen imago. Steeds vaker kun je door aankoop van een product een positieve bijdrage leveren aan het milieu. Tenminste, als je de advertenties moet geloven. Er zijn intussen veel voorbeelden. Voorbeelden: Een bank heeft een klimaathypotheek. Een automerk adverteert met: Koop een nieuwe auto en rijdt klimaatneutraal. Een energieleverancier meldt: Wij hebben de schoonste kolencentrale ter wereld. Klopt dit allemaal? Zijn bedrijven echt wel zo groen zijn. Of doen ze zich groener voor dan ze zijn? Green washing heet dat. Met dit woord worden bedrijven en instanties aangeduid, die vooral aan de buitenwereld willen laten zien hoe groen ze zijn (door extra geld voor groene advertenties). Hier geven ze meer geld aan uit, dan aan het milieubewuster maken van hun bedrijf. En is dit erg? Alle beetjes helpen toch? Opdracht - Kies twee totaal verschillende producten die groen worden aangeboden. - Omschrijf de greenwashing per product. - Klopt de informatie? Levert dit groene product echt een bijdrage aan het milieu? - Is het product daadwerkelijk beter voor het milieu dan vergelijkbare producten? - Uitwisseling en discussie: Vertel aan de groep wat jij hebt onderzocht en ontdekt. Voer met elkaar een discussie over de zin (of onzin) van greenwashing.