Omgaan met rijexamenangst
Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, afdeling arbeid en psyche (Ockenburgh Prevent) Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, afdeling angststoornissen Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu Van Loghum 2
Omgaan met rijexamenangst Ard Nieuwenbroek en Piet Gieles Bohn Stafleu Van Loghum Houten 2004 3
2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN 90 313 4345 5 NUR 770 Ontwerp omslag: PH&D, Huizen Bohn Stafleu Van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 Distributeur in België: Standaard Uitgeverij Belgiëlei 147a 3990 GA Houten 2018 Antwerpen www.bsl.nl www.standaarduitgeverij.be 4
Voorwoord Vrijwel iedere kandidaat gaat gespannen en zenuwachtig naar het rijexamen. Bij ongeveer een kwart van de rijexamenkandidaten leidt deze nervositeit tot beduidend slechtere resultaten dan van hen verwacht mag worden. Toch is het mogelijk om effectief met rijexamenangst om te gaan. In het onderwijs zijn faalangst en examenvrees bekende verschijnselen. Wij geven trainingen aan docenten om hun leerlingen te oefenen met faalangst en examenvrees om te gaan. Rijexamenangst is een bijzondere vorm van examenvrees. Wij hebben in dit boek onze kennis over het omgaan met examenvrees toegepast op rijexamenangst. Aan het schrijven van dit boek ging een onderzoek vooraf om de ernst van het verschijnsel rijexamenangst te peilen (hoofdstuk 3). Dit onderzoek leverde veel informatie op. Overduidelijk bleek dat we te maken hebben met een belangrijk probleem voor veel kandidaten. Ook de interviews die wij hielden met meer dan vijftig rijexamenkandidaten en enkele rij-instructeurs wezen in die richting. Hun antwoorden kleuren ons onderzoek in met persoonlijke, vaak pijnlijke belevingen. Fragmenten uit hun getuigenissen illustreren dit boek. De citaten zijn anoniem gemaakt en zonodig is de spontane spreektaal omgezet in leesbaar Nederlands. 5
We hebben dankbaar gebruikgemaakt van de adviezen die het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) in Den Bosch en het CBR regio Zuid ons hebben gegeven. Ook hebben enkele ervaren examinatoren enige suggesties gedaan. Onze hartelijke dank daarvoor. Ard Nieuwenbroek Piet Gieles Den Bosch, januari 2004 6
Inhoud 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Ineens wist ik niets meer 11 Je bent niet de enige 11 Een grauwsluier 12 Wat overkomt me? 14 Grote onderlinge verschillen 15 Vervelend en kostbaar 16 Hoe kan dit boek je helpen? 18 Wat is rijexamenangst? 20 Zoiets als faalangst op school 20 Verstandelijk, motorisch en sociaal 21 Extra grote druk bij rijexamen 22 Een omschrijving 22 Samenvatting 23 2 Hoe heeft het zover kunnen komen? 25 De examinator en de omgeving als zondebokken 25 We hebben angst nodig 27 Pas op: gevaar! 27 Vluchten kan niet meer 29 De angst om te mislukken 31 Niet elke angst is rijexamenangst 32 Plankenkoorts 32 7
Terechte angst 33 Angst als levenstrek 35 Wat maakt die blokkerende angst wakker? 35 Paniek: het overzicht kwijt 36 Paniekverhalen 36 Eerste keer gezakt 37 Mogelijke oorzaken van rijexamenangst 38 Aanleg 38 Alleen negatieve kritiek 39 Mislukken mag niet 39 Je eigen gedachtespinsels 41 Economische noodzaak 42 Samenvatting 43 3 Stel je eigen diagnose 45 Onderzoek onder rijexamenkandidaten 45 Een indicatieve test van rijexamenangst 48 Uitslag 52 Samenvatting 52 4 Wat staat me te doen? 55 Beter geen medicijnen gebruiken 55 Tranquillizers, wekaminen, bètablokkers 56 Homeopathische middelen 58 Realistische aanpak 58 Samenvatting 59 5 Voorkom angst bij het theorie-examen 61 Preventie door voorbereiding op het theorie-examen 61 Vooraf verkennen: hoe gaat het examen? 62 Van bijzonder via algemeen naar bijzonder 65 8
Leren met handen en voeten 67 Je eigen leerstijl herkennen 70 Oefenen in snel beslissen 72 Proefexamens doen 73 Preventie direct vóór en tijdens het theorie-examen 74 Tips: vlak vóór het examen 74 Tips: tijdens het examen 76 Tips: als je gezakt bent 79 Tot slot 81 Samenvatting 81 6 Voorkom angst bij het praktijkexamen 83 Preventie door voorbereiding op het praktijkexamen 84 Effectief vaardigheden leren 84 Herken je leerproces 85 Een houding van zelfstandigheid en zelfvertrouwen 89 Proefexamens doen 94 Preventie direct vóór en tijdens het praktijkexamen 95 Tips: vlak vóór het praktijkexamen 95 Tips: tijdens het praktijkexamen 97 Na afloop van het praktijkexamen 99 Als de rijexamenangst ondanks alles toch uitgebroken is 99 Samenvatting 100 7 Leren omgaan met rijexamenangst 101 Anders leren denken 102 Vervangende gedachten over gebeurtenissen 102 Het G-denken 103 Helpende en remmende gedachten 106 Vervangende gedachten 107 Afnemende examenangst, hogere concentratie 108 9
Gedachten en gevoelens 110 Maak je eigen cd 112 Spanning en ontspanning 113 Ademhaling 114 Spierontspanning 115 Houding 116 Werk op alle fronten 117 Gedachtecirkels doorbreken 118 Een verhaal over twee gedachtecirkels 119 Een levensdraaiboek 124 Je eigen draaiboek 126 Zoek je positieve anker 131 Samenvatting 134 8 Als niets geholpen heeft... 137 Nawoord 139 Literatuur 141 Over de auteurs 143 Raad van advies 145 Reeds verschenen titels 147 10