Driemaandelijks tijdschrift: april-mei-juni 2012 Afgiftekantoor 2440 Geel - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel België-Belgique P.B. 2440 Geel 12/17003 Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum PASSANO Nieuwsbrief voor professionele partners Activiteitenkalender De essentie van goede zorg ZOMER 2012 Sinds enkele maanden is het Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Kempen actief. Het netwerk is een samenwerkingsverband tussen vijf partners in de geestelijke gezondheidszorg in het kader van Psy 107: OPZ Geel, CGG Kempen, Beschut Wonen Kempen, PVT Salto en PAAZ Turnhout. Het is een sterkte van het project dat de uitwerking tot stand kwam na een intense dialoog met de eerstelijnszorg en de thuiszorg. Communicatie en samenwerking tussen zorgverleners zijn immers cruciaal om de doelstellingen van het project te realiseren: de meest passende zorg bieden aan elke patiënt op elk moment van zijn herstel. In deze Passano zetten we de essentie van het Netwerk op een rij. Belangrijke vernieuwingen zijn onder andere de wijze waarop patiënten in de geestelijke gezondheidszorg worden aangemeld, het principe van stepped care en de verbeterde samenwerking tussen actoren in eerstelijnszorg en tweedelijnszorg. Het Netwerk integreert intramurale en ambulante middelen in een strategie. Om dat te realiseren voor de doelgroep volwassenen, is er drie jaar tijd, de periode waarvoor het project is goedgekeurd. Een project betekent dat er out of the box moet worden gedacht, dat niet alle problemen meteen een oplossing krijgen en dat er bijsturingen nodig zullen zijn. Maar we geloven sterk in dit verhaal en ervaren bij onze partners en in de eerste lijn zeer veel bereidwilligheid en enthousiasme om er in mee te stappen. Om het netwerk te financieren, heeft de overheid het OPZ Geel gevraagd ziekenhuisbedden en plaatsen te bevriezen. Hiermee maakt de overheid de intentie concreet om zorg meer in de gemeenschap te brengen en meer preventief te werken. De essentie van geestelijke gezondheidszorg is immers het bieden van de meest passende zorg op de minst ingrijpende manier. Meteen willen we ook het belang onderstrepen van een goed draaiend psychiatrisch ziekenhuis voor onze regio. Ziekenhuisbedden blijven nodig voor crisissen en specifieke casussen. In het kader van het netwerk moeten we ervoor zorgen dat een opname in een ziekenhuis past in een groter traject, in een proces van herstel dat voor de opname is ingezet en achteraf verdergaat. Dat betekent dat er goed overleg moet zijn met andere zorgverleners, met de ambulante begeleiding, met de huisarts, met het netwerk rond de patiënt. Zo kan de zorg consequent en passend verder gaan na de opname. Dat is de kern van wat het netwerk moet realiseren en waar het OPZ Geel volop de schouders onder zet. Dr. Tom Geuens Hoofdgeneesheer Pieter Jans Administrateur-generaal OPZ Geel 2012 / 1
Geestelijke gezondheidszorg door de bril van een huisarts Zeventig procent van alle psychische problemen wordt bij de huisarts gepresenteerd; daarvan wordt een derde doorverwezen. Dit betekent dat de meeste personen met psychische problemen door de huisarts worden geholpen. Dat gaat van normale rouwprocessen, relatieproblemen, opvoedingsvragen tot depressie, stressreacties tot de meer ernstige psychiatrische pathologie. Wij, huisartsen, werken op de eerste lijn en betekenen voor velen een laagdrempelig contactpunt. Wij kennen de sociale omgeving, de professionele activiteit en familiale voorgeschiedenis. Kortom de context van de patiënt. Het is onze taak om uit de informatie die ons toestroomt de hulpvraag te destilleren, deze te verduidelijken en een beleid uit te stippelen. Afhankelijk van onze eigen kennis, interesse en ervaring, gaan we zelf een heel stuk met de patiënt op weg. Op vele manieren kunnen we in de eerste lijn ondersteuning geven. Het kan voldoende zijn om mensen enkele gesprekken aan te bieden of een korte periode arbeidsongeschikt te schrijven. Anderen hebben net nood aan medicamenteuze ondersteuning of moeten thuis beter omkaderd worden. Denk maar aan de bejaarde man die de zorg voor zijn dementerende partner op zich neemt. Bij angststoornissen denk ik al makkelijker richting kinesitherapie of cognitieve gedragstherapie. Ieder van ons heeft zijn/ haar sociale kaart met deskundige hulpverleners, die de patiënt optimaal kunnen omkaderen. Wanneer we merken dat er onderliggend een ernstige psychiatrische problematiek (EPA) aanwezig is, hebben we vaak de ondersteuning van de tweede lijn nodig. Ik denk dan aan bipolaire stoornissen, schizofrenie, chronische depressie, acuut suïciderisico, persoonlijkheidsstoornissen... Het is niet mijn missie om de hele DSM op te sommen. Ik houd het bij de term EPA. In een doorsnee huisartsenpraktijk is de prevalentie van EPA toch 2-3%, wat niet weinig is. Dat brengt me tot een volgende belangrijke taak van de huisarts, namelijk de coördinatie en continuïteit van zorg. Wij trachten de informatie komende van tweede lijn te centraliseren in ons dossier. Hoe anders kunnen we de continuïteit van zorgen blijven aanbieden en een overzicht houden op de medische voorgeschiedenis? Gezondheid omvat immers zowel de lichamelijke als de geestelijke pijler. We blijven dan ook het belang van een goede communicatie benadrukken. En net daar schieten we als gezondheidssysteem nog te kort, zeker wat betreft de EPA. 20 % van de EPA s komt zelfs niet aan de basis eerstelijnsgezondheidszorg. De diagnose EPA betekent een belangrijke invaliditeit met een grote repercussie op het dagelijks functioneren. Vaak rust op hen een stigma door de omgeving, maar ook door de hulpverleners. Deze groep is zeer vatbaar voor alcohol- en drugsverslaving. Ook is er een belangrijke co-morbiditeit voor ernstige lichamelijke aandoeningen, zoals cardiovasculaire aandoeningen, diabetes, obesitas, Hun risico ligt zelfs 2-3 maal hoger dan bij de algemene bevolking. Een reorganisatie van de gezondheidszorg ter verbetering van lichamelijke en geestelijke gezondheid van de patiënt met een psychische aandoening dringt zich op. Er is nood aan educatie van de zorgverleners. Risicofactoren moeten gemonitord worden en besproken. In behandelprogramma s dienen leefstijladviezen geïncorporeerd. Wat de patiënt kan, moeten we trachten te bekrachtigen en te stimuleren. We streven naar de minst ingrijpende zorgmethode met respect voor de context en de mogelijkheden van de patiënt en diens omgeving. En wat in vele onderzoeken terugkomt, is dat een betere coördinatie van eerste en tweede lijn de algemene gezondheid van onze populatie evidencebased ten goede komt. Net daar schuilt in mijn ogen de kracht van het Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Kempen. Het principe van getrapte zorg, streven naar minst ingrijpende zorg voor de patiënt binnen diens context, erkent de functie van de eerste lijn binnen de geestelijke gezondheidszorg. De middelen en capaciteit van GGZ in de Kempen zijn beperkt. Dit proefproject zal daar geen verandering in brengen. Wat wel essentieel is, is dat de middelen die er zijn efficiënter zullen ingezet worden. Wat in mijn ogen ook een enorme meerwaarde biedt, is de mogelijkheid om mensen (in acute of chronische situaties) thuis te begeleiden. Patiënt, familie en omgeving worden veel directer bij de zorg betrokken en dat wordt door de verschillende partijen als een meerwaarde ervaren. Wanneer iedere partner binnen het netwerk zijn verantwoordelijkheid draagt en zijn kennis en ervaring toepast, zie ik een positieve evolutie van de geestelijke gezondheid van de Kempenaar en de Kempense hulpverleners. Dr. Inge Van Kerkhoven Huisarts Netwerk GGZ Kempen 2 / OPZ Geel 2012
Organisatie van het Netwerk GGZ Kempen De doelstellingen van het Netwerk GGZ Kempen zijn als volgt te omschrijven: Meer mensen sneller in de juiste zorg helpen, Getrapte zorg: geen complexe interventies doen als er minder ingrijpende alternatieven zijn Meer samenwerking binnen de GGZ Meer samenwerking met de actoren rond de GGZ Meer participatie van cliënten en familie Het project Psy 107 voorziet vijf functies die het netwerk moet vervullen. (zie figuur) Cliënt Familie Eerstelijnszorg Huisarts Spoed AZ CAW Politie Psychiater Aanbod buiten het netwerk Aanmeldingsteam (AMT) Functie 1: Ambulante zorg Functie 3: Psychosociale rehabilitatie Functie 2: Mobiele teams CKB-team* LZ-team** Functie 5: Specifieke woonvormen Functie 4: Gespecialiseerde residentiële zorg Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Kempen (GGZ Kempen) * Mobiel team voor crisis- en kortdurende behandeling ** Mobiel team voor langdurige zorg Als uitgangspunt geldt dat patiënten enkel worden aangemeld bij GGZ wanneer de eerstelijnszorg niet volstaat. Vijf actoren kunnen patiënten doorverwijzen: huisartsen, privé psychiaters, het centrum voor algemeen welzijnswerk, spoeddiensten van algemene ziekenhuizen en politie. Eerstvermelde actoren hebben voldoende expertise om de hulpvraag te kunnen screenen in functie van al dan niet doorverwijzing naar GGZ en zijn belangrijk voor de continuïteit van zorg na interventie van het netwerk. Politie en spoeddiensten hebben een specifieke taak die aanmelding in GGZ noodzaakt. Patiënten of hun familieleden worden verzocht allereerst contact op te nemen met een prioritaire verwijzer, bij voorkeur de huisarts of het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW). De werking van het aanmeldingsteam en van de twee mobiele teams wordt op de volgende pagina s toegelicht. Drie psychiaters maken deel uit van het CKB-team en ondersteunen het Aanmeldingsteam: Dr. Mieke Opgenhaffen Dr. Roel Van Roy Dr. Liesbeth Jaspers De functies 3, 4 en 5 worden momenteel in werkgroepen verder uitgewerkt. Het betreft onder andere: Het afstemmen van initiatieven op vlak van vorming en tewerkstelling Het verfijnen van het aanbod van residentiële zorg en daghospitalisatie Het voorzien van specifieke woonplaatsen voor personen met gestabiliseerde chronische psychiatrische problemen Het afstemmen van de instroomprocedures voor de GGZ-woonzorgactoren met het oog op het creëren van een continuüm van woonzorgvormen. Twee psychiaters maken deel uit van het LZ-team Dr. Tom Geuens Dr. Mieke Celen OPZ Geel 2012 / 3
Aanmeldingsteam GGZ-specialisten of naar gespecialiseerde GGZ buiten de regio. De zorgvormen binnen het netwerk GGZ Kempen zullen voortaan dus niet langer rechtstreeks toegankelijk zijn voor nieuwe aanmeldingen. Aanmeldingen bij het aanmeldingsteam kunnen gebeuren door een beperkt aantal verwijzers: huisarts, CAW De Kempen, privé psychiaters, spoeddiensten van algemene ziekenhuizen en politie. Deze vijf actoren zijn de prioritaire verwijzers van het Netwerk GGZ Kempen. Crisishulpverlening Crisishulpverlening is mogelijk voor cliënten met een suïcidedreiging. Deze cliënten kunnen terecht bij het aanmeldingsteam voor maximum vijf crisisgesprekken. De gesprekken vinden plaats op dienst. Coaching De derde en laatste pijler van het aanbod is coaching. Het aanmeldingsteam is beschikbaar voor informatie en advies aan hulpverleners in verband met concrete casussen. Dit aanbod geldt voor alle diensten, maar bij voorkeur is er ook eerst contact geweest met huisarts of CAW. Hoe is het team samengesteld? Het aanmeldingsteam heeft drie opdrachten: Poortwacht voor de andere functies van het netwerk Ambulante crisishulpverlening bij suïcidedreiging Coaching Poortwacht Het aanmeldingsteam behandelt alle aanmeldingen van cliënten met een eerste hulpvraag en alle heraanmeldingen van cliënten die al enige tijd niet meer in zorg zijn in het Netwerk GGZ Kempen. Verwijzers kunnen hulpvragen telefonisch aanmelden. De hulpvraag wordt meteen in kaart gebracht door een medewerker van het aanmeldingsteam. Indien nodig wordt telefonisch contact genomen met de cliënt of wordt bijkomende informatie ingewonnen bij andere betrokken hulpverleners, uiteraard na toestemming van de cliënt. In specifieke gevallen wordt de cliënt uitgenodigd voor een gesprek op dienst. In elke situatie is het doel om de cliënt zo snel mogelijk toe te leiden naar een passend zorgaanbod. De huisarts wordt steeds geïnformeerd, ook wanneer die niet de verwijzer is. Verwijzing vanuit AMT is mogelijk naar een zorgvorm binnen het netwerk GGZ Kempen, naar een eerstelijnsdienst, naar private Het aanmeldingsteam bestaat uit medewerkers van OPZ Geel en CGG Kempen. Ook de eerstelijnspsychologen van CAW De Kempen en het Preventiecentrum Turnhout zijn deeltijds verbonden aan het aanmeldingsteam. Het team omvat meerdere psychologen, een maatschappelijk werker en een administratief medewerker. Voor medisch-psychiatrische expertise kan het team beroep doen op de psychiaters van het CKB-team (Crisisen Kortdurende Behandeling). Beide teams hebben frequent overleg vooral in functie van het afstemmen rond crisisvragen. Hoe kunt u contact opnemen? Het aanmeldingsteam is bereikbaar tijdens de kantooruren op het nummer 014-57 91 00. Twee hulpverleners zijn permanent beschikbaar om de nieuwe aanmeldingen te verwerken. Na 17u worden de oproepen op dit telefoonnummer behandeld door medewerkers van het CKB-team. De medewerkers van CKBteam combineren deze opdracht met diverse andere opdrachten. De verwijzers worden uitdrukkelijk gevraagd om buiten de kantooruren enkel contact te nemen voor dringende aanmeldingen. OPZ Geel 2012 / 4
Crisis- en Kortdurende Behandeling (CKB-team) Het CKB-team richt zich naar volwassenen (18 60 jaar) uit het arrondissement Turnhout met een ernstige psychiatrische aandoening of een vermoeden ervan, die een (acute) psychiatrische crisis doormaken die dermate ernstig is dat, zonder tussenkomst van het ambulant team, hospitalisatie noodzakelijk is. Het doel is om door crisisinterventie en kortdurende behandeling, in nauw overleg met andere zorgpartners, opnamevoorkomend of opnameverkortend te werken. Patiënten en familie zijn partners in de zorg. Wanneer kan het CKB-team hulp bieden? Een crisis impliceert de aanwezigheid van een dringende psychiatrische hulpvraag. Hierin hebben volgende dimensies een bepalend karakter: Type en intensiteit van het gedrag, kaderend in een psychiatrische pathologie of een vermoeden van een psychiatrische pathologie. Crisis betreft situaties die niet onmiddellijk levensbedreigend zijn, maar wel een interventie binnen de 24 uur vereisen van professionele zorgverleners binnen de geestelijke gezondheidszorg. De toestand kan al enkele dagen of weken aanwezig zijn. Bijvoorbeeld: suïcidaliteit, psychotisch of manisch toestandsbeeld, majeure depressie, (dreigende) agressie, kaderend in een psychiatrische pathologie of een vermoeden ervan. Het gaat niet om een urgentie: een levensbedreigende situatie waarbij verwijzing naar een algemeen ziekenhuis of het starten van de procedure tot gedwongen opname noodzakelijk is. Het CKB-team voorziet hier in een eerste fase geen interventie. Beschikbaarheid en draagkracht van de omgeving / mantelzorgers Betrokkenheid van de omgeving / mantelzorgers is een belangrijke voorwaarde voor het welslagen van de begeleiding. Wat doet het CKB-team? Het CKB-team werkt opnamevoorkomend of opnameverkortend via crisisinterventie en kortdurende behandeling, in nauw overleg met andere zorgpartners. Het CKB-team heeft een poortwachtfunctie voor opname in een psychiatrisch ziekenhuis of PAAZ. Er wordt getracht opname te voorkomen. Wanneer opname onvermijdelijk is, zal door het ondersteunen van vroegtijdige ontslagplanning getracht worden de opname zo kort mogelijk te houden. Hiertoe wordt in de thuissituatie crisisinterventie en kortdurende behandeling geboden door een interdisciplinair team van verpleegkundigen, psychologen en maatschappelijk werkers. Er is nauw overleg met psychiaters verbonden aan het CKB-team, met mogelijkheid tot crisisconsultatie op indicatie, en met de behandelende huisarts. Crisisinterventie omvat het screenen van aanwezig risicogedrag, het bieden van intensieve zorg en ondersteuning aan de patiënt en zijn directe omgeving, en de mogelijkheid tot het instellen van een farmacotherapeutische behandeling. Kortdurende behandeling is gericht op symptoomreductie, het behoud of verbeteren van het functioneringsniveau, het voorkomen van herval, het versterken van vaardigheden van mantelzorgers en het versterken van het maatschappelijk steunsysteem. Het team werkt vanuit een systeemtheoretisch kader waarbij de principes van oplossingsgericht werken en gedragstherapie worden geïntegreerd. Kostprijs Voor een begeleiding door het CKB-team wordt wekelijks 11 euro aangerekend. Patiënten die in aanmerking komen voor een voorkeurtarief, betalen 4 euro per week. Een begeleiding duurt maximaal 6 weken. Het CKB-team maakt deel uit van een transmuraal zorgpad voor crisis. Om een maximale slaagkans op kwaliteitsvolle zorg en continuïteit te kunnen bieden, wordt intensief samengewerkt met de verwijzer en andere zorgpartners, zowel in als buiten het GGZzorglandschap. 5 / OPZ Geel 2012
Team Langdurige Zorg (LZ-team) Team Langdurige Zorg (LZ) biedt thuisbegeleiding aan volwassenen van 18 tot 60 jaar met ernstige en langdurige psychiatrische problemen, COLOFON die in die mate gestabiliseerd zijn dat thuisbegeleiding mogelijk is en voor wie hulp door huisarts of andere hulpverleners niet volstaat die in het arrondissement Turnhout gedomicilieerd zijn Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel Dr. Sanodreef 4 2440 Geel Wat doet het LZ-team? Cliënt en familie/omgeving zijn actieve partners in de begeleiding en in het herstelproces. LZ-team ondersteunt mensen in hun zoektocht naar een zo kwaliteitsvol mogelijk leven. Doelen kunnen zijn herontdekken van eigen kracht en persoonlijke verantwoordelijkheid hoop geven, zoeken naar betekenis in het leven, zoeken naar doelen uitbouwen van sociale rollen, sociale relaties en engagement in de maatschappij leren over, omgaan met en plaats geven aan beperkingen, ziekte, zelfmanagement ondersteuning op vlak van wonen, werk, vrije tijd, leren ondersteuning op vlak van fysisch en psychisch gezond leven Er wordt rekening gehouden met de noden en verantwoordelijkheden van de cliënt en zijn omgeving. Indien nodig kan er ondersteuning worden geboden in de vorm van coaching aan het steunsysteem. Het team werkt intensief samen met de verwijzers en andere zorgpartners, zowel in als buiten het GGZ-zorglandschap. Hoe aanmelden? Aanmeldingen van nieuwe cliënten, maar ook alle heraanmeldingen van cliënten die niet meer in zorg zijn binnen het netwerk GGZ Kempen, verlopen via het aanmeldingsteam. Aanmeldingen bij het aanmeldingsteam kunnen gebeuren door een beperkt aantal verwijzers: huisarts, CAW De Kempen, privépsychiaters, spoeddiensten AZ en politie. Partners van het Netwerk GGZ Kempen kunnen rechtstreeks een aanmeldingsbundel invullen. Deze bundel is te vinden op de website www.ggzkempen.be. Nieuwe aanmeldingen worden besproken tijdens een multidisciplinair teamoverleg. Bij juiste indicatie (aanmeldingsbundel en intakegesprek) kan een begeleiding starten. Elke cliënt krijgt één (of soms meerdere) begeleider(s) toegewezen. Frequentie van thuisbegeleiding kan wisselen naargelang de noden en wordt individueel bekeken. Gemiddeld gaat het om een tweetal huisbezoeken per maand. De begeleiding kan kortdurend tot langdurend zijn. Kostprijs Voor een begeleiding door het LZ-team wordt maandelijks 11 euro aangerekend. Patiënten die in aanmerking komen voor een voorkeurtarief, betalen 4 euro per maand. Tel +32-(0)14 57 91 11 Fax +32-(0)14 58 04 48 E-mail: info@opzgeel.be www.opzgeel.be Redactieleden Walter Krikilion (stafmedewerker Patiëntenzorg), Mieke Mondelaers (verpleegkundig directeur), Mieke Celen (psychiater), Ria Van Ende (stafmedewerker), Els Keuleers (psychologe), Anita Van Den Plas (afdelingshoofd Volwassenen-Ouderen), Julienne Aerts (ombudsvrouw), Johan Claeys (communicatieadviseur) Eindredactie Johan Claeys Bladmanagement en productiebegeleiding Marina Nys, Hilde Daniels Redactieadres Bijdragen voor of reacties op dit blad kunnen gestuurd worden naar: Redactiesecretariaat Passano Cel Marketing en Communicatie Dr. Sanodreef 4 2440 Geel Telefoon: +32(0)14 57 91 98 E-mail: johan.claeys@opzgeel.be Verantwoordelijke uitgever: Pieter Jans Dr. Sanodreef 4-2440 Geel 6 / OPZ Geel 2012