Consultatieprocedure Spoedzorg AMI. Datum 25 juni 2015 Betreft Consultatie Kwaliteitsindicatoren Spoedzorg AMI. Geachte heer of mevrouw,

Transcriptie

1 > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Consultatieprocedure Spoedzorg AMI Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt XH Diemen Postbus AH Diemen info@zinl.nl T +31 (0) Contactpersoon mw. M. de Booys T +31 (0) Datum 25 juni 2015 Betreft Consultatie Kwaliteitsindicatoren Spoedzorg AMI Onze referentie Geachte heer of mevrouw, Zorginstituut Nederland heeft de Adviescommissie Kwaliteit (ACK) verzocht om het voortouw te nemen in de beoordeling van vijf door veldpartijen (NPCF, FMS, NVZ, NFU, ZN) ingediende indicatorensets voor de (complexe) spoedzorg. Hiervoor is een Expertgroep Spoedzorg ingesteld. De leden van de Expertgroep zijn op persoonlijke titel gevraagd op basis van hun expertise op het gebied van één of meerdere indicaties. De leden van de Expertgroep is gevraagd om te beoordelen of de ingediende indicatorensets voor raaa, AMI, CVA, heupfractuur en multitrauma adequaat zijn voor het kunnen beoordelen van de kwaliteit van spoedzorg voor deze vijf indicaties. Tevens is gevraagd om te adviseren over onderbouwing van volumenormen en mogelijke (door)ontwikkeling van de indicatorensets. De conceptadviezen zijn voorbereid met ondersteuning van de wetenschappelijke secretaris en besproken in de voltallige Expertgroep, onder voorzitterschap van professor Jan Kremer. Dit heeft geleid tot conceptadviezen over vijf indicatorenset die we graag ter consultatie aanbieden. Voor meer informatie over de aanleiding en de aanpak van het Spoedzorgtraject door Zorginstituut Nederland en de ingediende indicatorensets verwijzen we u graag naar Algemene opdracht Aandachtspunten voor experts bij het beoordelen van indicatorensets waren onder meer: 1. Zijn de indicatoren adequaat voor het aantonen van kwaliteit van spoedzorg voor [indicatie], zo niet welke aanvullingen zijn nodig? 2. Zijn -, structuur- en uitkomstindicatoren opgenomen in de set? Indien geen uitkomstindicatoren beschikbaar zijn is dit reëel? 3. Zijn de indicatoren actueel/ up-to-date? Pagina 1 van 3

2 4. Zijn er normen (afkappunten) bekend of te verwachten, bijvoorbeeld vanuit registratie, en wat is het advies voor het werken met normen versus onderlinge vergelijking (benchmarking) voor [indicatie]? 5. Wat is de wetenschappelijke onderbouwing van de indicatoren en eventuele bekende normen vanuit de registratie? 6. Wat is bekend over volumenormen voor [indicatie]? 7. Zijn indicatoren aan elkaar te relateren en te combineren? Wat is de meerwaarde van eventuele combinaties? 8. Voor welke gebruikersdoelen zijn de indicatoren geschikt? Dit heeft geresulteerd in vijf adviezen, waarin indicatoren, normeringen en ontwikkelpunten per indicatie worden genoemd. Zorginstituut Nederland Pakket Datum 25 juni 2015 Onze referentie Consultatie conceptadviezen vijf spoedindicaties Zorginstituut Nederland nodigt belanghebbende partijen uit om inhoudelijk te reageren op één of meerdere adviezen binnen het kader van de algemene gestelde opdracht, waarbij we specifiek uw aandacht vragen voor de volgende punten: - Zijn de indicatoren helder en eenduidig geformuleerd? Zo nee, graag suggesties voor verbetering. - Zijn de adviezen voldoende (wetenschappelijk) onderbouwd? - Welke aandoeningspecifieke indicatoren zijn tevens geschikt voor de spoedzorg keten (generieke indicator)? - Voor welke indicatoren zijn de aantallen zo klein dat het hanteren van een gemiddelde over meerdere jaren beter is? - Is het wenselijk om een indicator voor de kwaliteit van leven/functionele gezondheidstoestand op te nemen? Zo ja, welke? - Staat de omvang van de indicatorset in verhouding tot de registratielast? - Komen de gebruikersdoelen publieke informatie en zorginkoop informatie voldoende tot hun recht? Kunt u aangeven welke indicatoren u voor welke gebruikersdoelen geschikt acht? Reactie en vervolg Uw reactie (bij voorkeur per indicatie) zien we graag zo spoedig mogelijk maar uiterlijk maandag 31 augustus a.s. tegemoet. Reacties kunnen gericht worden aan de wetenschappelijk secretaris van de Expertgroep Spoedzorg via het adres MHendriks@zinl.nl. Algemene vragen over het traject kunt u richten aan Marjolein de Booys, projectleider Spoedzorg (mbooys@zinl.nl). In de maand september zullen de reacties worden besproken door de Expertgroep en zullen de adviezen zo nodig worden aangepast. We zullen u informeren over de binnengekomen reacties en welke suggesties zijn overgenomen in de adviezen. De uiteindelijke adviezen zullen in oktober worden aangeboden aan de ACK. Na accordering zal de ACK vervolgens het advies aanbieden aan Zorginstituut Nederland. Het Zorginstituut beslist uiteindelijk of de adviezen worden overgenomen. Pagina 2 van 3

3 Het Zorginstituut zal de indicatoren vervolgens op de transparantiekalender zetten en tevens de termijnen vaststellen waarop verdere ontwikkeling en indiening van aanvullende indicatoren gereed moet zijn. Het vastleggen van afspraken met partijen hierover zal nog in 2015 plaatsvinden. Hartelijk dank voor uw reactie. Zorginstituut Nederland Pakket Datum 25 juni 2015 Onze referentie Hoogachtend, mw. prof. dr. D. Delnoij Programmamanager Kwaliteit Bijlage: Advies AMI Pagina 3 van 3

4 DATUM: INDICATIE: ACUUT MYOCARD INFARCT 1. Doelstelling De opdracht voor de indicatie Acuut Myocard Infarct (AMI) kent twee hoofdaspecten: - Adequaatheid van de indicatoren in de kwaliteitsindicatoren ziekenhuizen 2015 van de voor het aantonen van kwaliteit van zorg en zo nodig het benoemen van wijzigingen in de set indicatoren. - (Optimale) volumenormen voor de behandeling van patiënten met een acuut myocardinfarct in de spoedeisende fase. 2A. Bestaande indicatoren De volgende indicatoren uit de van de zijn adequaat voor het aantonen van kwaliteit van zorg voor de indicatie AMI: Indicator 1. Verricht uw ziekenhuis PCI-procedures? Nee; Ja, maar niet bij patiënten met een STEMI; Ja, en ook bij patiënten met een STEMI Type indicator Herkomst structuur Vragen bestemd voor ziekenhuizen waar geen patiënten met een STEMI behandeld worden. 2. Aantal STEMI patiënten in het afgelopen jaar in uw ziekenhuis op de SEH of CCU gepresenteerd (zelfverwijzers/ huisarts/ ambulance dienst) 3. Aantal patiënten vervolgens vervoerd naar het PCI centrum Vragen alleen bestemd voor PCI-centra die patiënten met een STEMI behandelen. 4. Heeft u een WBMV vergunning? Ja; Nee structuur 5. Aantal PCI-procedures bij patiënten met een STEMI in uw centrum in het afgelopen jaar uitgevoerd. 6. Wanneer worden deze PCI-procedures bij patiënten met een STEMI uitgevoerd? Alleen tijdens kantooruren; 7x24 uur per week a. Indien alleen tijdens kantooruren: wordt de zorg door een regionaal PCI-centrum overgenomen (vastgelegd in een protocol) buiten kantooruren? Ja; Nee b. Zo ja, welk centrum? c. Zo nee, welke waarborgen zijn er dan voor het veilig opvangen van patiënten? structuur/ 1

5 7. Aantal interventiecardiologen participerend in de acuut infarct zorg in uw centrum Resultaten alle PCI-centra: sterfte na PCI voor STEMI 8. Welke sterftemaat gebruikt u voor deze indicator? Ziekenhuissterfte; ziekenhuis mortaliteit na PCI voor STEMI (30 dagen) 9. Percentage patiënten dat na PCI voor STEMI is gestorven (ziekenhuissterfte of 30 daagse mortaliteit) (exclusief patiënten die in de reanimatie setting zijn binnengekomen) structuur uitkomst 10. Welke maat gebruikt u de resultaten van het PCI centrum? Door-to-needle time; door-to-balloon time; call-to-balloon time 11. Gemiddelde door-to-needle time, door-to-balloon time of call-to-balloon time 2B. Aanvullende indicatoren De experts zijn van mening dat bij het (door)ontwikkelen van indicatoren voor AMI prioriteit gesteld moet worden bij het analyseren van de spoedzorgketen. Een goed voorbeeld is het CONNECT programma(1). De volgende indicator is van toegevoegde waarde voor de indicatorenset AMI: 12. Zijn er afspraken gemaakt over samenwerking met ketenpartners, bij voorbeeld volgens de procedure van het CONNECT programma? Worden deze jaarlijks geëvalueerd? structuur NIEUW 3. (Volume) normen De Experts adviseren om de bestaande volumenormen (NVVC) voor PCI centra over te nemen, te weten: 600/jaar therapeutische interventie procedures in bestaande PCI centra; 400/jaar therapeutische interventie procedures in beginnende centra (eerste 2 jaar). De volgende eisen worden gesteld aan de interventiecardioloog: - Een geregistreerd interventiecardioloog moet in Nederland op jaarbasis 150 PCI s verrichten als eerste operateur, doet met enige regelmaat dienst en verricht minimaal 30 primaire PCI s per jaar. Een ervaren interventiecardioloog (>1000 PCI s) kan gedurende een 5 jaar-periode in 1 of 2 jaar minder interventies verrichten, mits het totaal aantal interventies in 5 jaar minimaal 500 bedraagt. 2

6 4. Gebruikersdoelen De indicatoren zijn geschikt voor kwaliteitsverbetering van zorg voor de patiënt met een acuut myocardinfarct. In de consultatieronde met partijen in de zorg zal specifiek geconsulteerd worden op de mate van geschiktheid van de indicatoren voor zorginkoop en publieke informatie. 5. Registratie Momenteel wordt een kwaliteitsregistratie voor het acuut myocardinfarct ontwikkeld. Deze registratie zal de Nationale Cardiovasculaire Data Registratie (NCDR), en de registraties van Stichting Meetbaar Beter en de NVVC met elkaar verbinden. Voor de doorontwikkeling van indicatoren worden afspraken gemaakt door de veldpartijen over samenwerking en de transparantiekalender voor 2016 en de jaren daarna. Vanuit de ontwikkeling van de kwaliteitsregistratie bezien, is het de vraag of het wenselijk is om de Meetbaar Beter indicatoren toe te voegen aan de indicatoren set. In dit kader benadrukken de experts a) het belang van een beperkte registratielast en b) het belang van de volledigheid van de registratie. Een landelijke verplichting van registratie biedt de mogelijkheid tot evaluatie van de database op basis waarvan relevante informatie beschikbaar is voor regionale invulling van de ketenzorg voor patiënten met een acuut myocard infarct (bij voorbeeld het CONNECT programma). 7. Achtergrond/ onderbouwing Het is bekend dat 1 op de 4 Nederlanders overlijdt aan een hart- of vaatziekte. In Nederland lijden meer dan 1 miljoen patiënten aan een hart- of vaatziekte waaraan in 2013 totaal bijna overleden(2). In 2012 overleden er ten gevolge van ischemische hartziekten patiënten van wie patiënten overleden aan een acuut hartinfarct(3). Het exacte aantal acute hartinfarcten in Nederland op jaarbasis is niet volledig bekend, wel het aantal ziekenhuisopnamen vanwege een acuut myocardinfarct. In 2011 bedroeg het aantal ziekenhuisopnamen voor acuut myocardinfarct op basis van Dutch Hospital Data(4). Dit getal onderschat het werkelijke aantal infarcten doordat niet alle patiënten levend het ziekenhuis bereiken en er ook jaarlijks een onbekend aantal infarcten ambulant doorgemaakt worden (stille infarcten). Vanaf 1993 verschenen de eerste onderzoeken over de gunstige resultaten van primaire percutane coronaire interventies (PCI) bij patiënten met een acuut myocardinfarct op herstel van normale bloedstroom in de coronaire vaten ten opzichte van trombolyse(5-7). In 1999 werd een Nederlands gerandomiseerd onderzoek gepubliceerd dat aantoonde dat primaire PCI vergeleken met intraveneuze toediening van streptokinase resulteerde in lagere mortaliteit en minder re-infarcten zowel binnen 30 dagen alsook bij lange termijn follow up(8). In de huidige richtlijnen van de European Society of Cardiology (ESC), die worden onderschreven door de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC), is primaire PCI voor het acute infarct de therapie van eerste keuze, mits uitgevoerd door een ervaren team van interventiecardiologen in een interventiecentrum(9). 3

7 Kwaliteitseisen interventiecardiologie Om kwaliteit van zorg te waarborgen binnen de interventiecardiologie zijn nationale richtlijnen opgesteld door de Nederlandse Werkgroep Interventie Cardiologie (WIC) die op de najaarsvergadering van november 2004 van de NVVC zijn goedgekeurd(10). In deze richtlijn staan de eisen voor de opleiding tot interventiecardioloog beschreven, de eisen waaraan de interventiecardioloog moet voldoen om zijn/haar registratie te behouden, als ook de eisen waaraan een interventiecentrum moet voldoen. Eisen gesteld aan PCI centra: - Een PCI centrum moet de beschikking hebben over tenminste twee catheterisatie laboratoria. Daarnaast moet een centrum over mogelijkheden beschikken om patiënten met ernstige problemen hemodynamisch te ondersteunen. - Een PCI centrum verricht minimaal 600 therapeutische coronaire interventies per jaar. Een PCI centrum moet 7 x 24 uur service verlenen. Er dienen tenminste vier interventiecardiologen verbonden te zijn aan een centrum. - Een beginnend PCI centrum heeft bij de opstart van een centrum tenminste twee interventiecardiologen verbonden aan de instelling waar de ingrepen plaatsvinden. Dit aantal dient binnen twee jaar uitgebouwd te worden naar vier interventiecardiologen. Tijdens de opstart fase hoeft een centrum nog geen 7 x 24 uurs service te verlenen. Wel moeten er dan schriftelijke afspraken bestaan met een nabij gelegen volwaardig PCI centrum betreffende de 7x 24 service. Binnen twee jaar na het opstarten moet een PCI centrum 7 x 24 uur operationeel zijn. - Tijdens de opstartfase moet een PCI centrum in het tweede jaar tenminste 400 therapeutische percutane coronaire interventies uitvoeren en daarna 600 therapeutische coronaire interventies per jaar. - Ieder niet cardio-chirurgisch PCI centrum moet een schriftelijke samenwerkingsovereenkomst hebben met een nabij gelegen hartchirurgisch centrum met volledige vergunning. Kwaliteit en volume Amerikaanse volumerichtlijnen voor interventiecardiologen waren gebaseerd op het jaarlijks verrichten van meer dan 75 PCI s waarvan idealiter meer dan 11 primaire PCI s in een hoog volume centrum (>400 procedures/jaar, waarvan >36 primaire PCI)(11). Echter, door een afnemend aantal PCI s in de Verenigde Staten in de afgelopen jaren is in 2013 het minimum aantal vereiste PCI s verlaagd naar 50/jaar gemiddeld over een periode van twee jaar (ACCF/AHA/SCAI clinical competence statement (12)). Een analyse van PCI s verricht tussen 2005 en 2009 toonde aan dat een hoger volume zowel per operateur als ook per centrum gerelateerd was aan een lagere ziekenhuismortaliteit en een lager aantal complicaties(13). Opvallend in dit onderzoek was het lage gemiddelde aantal procedures op jaarbasis per operateur (in 2006 gemiddeld 58, in 2009 gemiddeld 33 procedures). Het kwartiel met de meeste interventies was >100 procedures op jaarbasis. In de CARDIO-ARIF registratie, uitgevoerd in Frankrijk, werd de volume-uitkomst relatie per centrum onderzocht. Laagvolume-centra waren gedefinieerd als <400 PCI/jaar. Bij procedures werd 24,7% verricht in een laagvolume-centrum. Een statistisch niet-significante trend van lagere ziekenhuismortaliteit voor hoogvolume- versus laagvolume-centra werd gevonden (2,01 vs. 2,42%, p=0,057). Echter in de subgroep van spoedprocedures (STEMI <12 uur, STEMI uur met aanhoudende ischemie of complicatie, cardiogene shock, na 4

8 out of hospital cardiac arrest bij coronaire occlusie) was er een significant verschil in ziekenhuismortaliteit in hoogvolume- versus laagvolume-centra (6,75% vs. 8,54%, p=0,028)(14)). Vergelijkbare uitkomsten werden gevonden in een publicatie van Zahn et al (15). In dit onderzoek werd naar de uitkomst van PCI gekeken bij patiënten behandeld in 67 centra, en het mediane PCI volume per centrum bedroeg 327 patiënten. Logistische regressie-analyse toonde aan dat PCI in een ziekenhuis met >325 PCI s/jaar gepaard ging met een lagere ziekenhuismortaliteit (OR=0,67, 95% CI 0,52-0,87, p=0,002). Verdere analyse toonde dat, indien PCI werd verricht bij STEMI, er een significante afname was in mortaliteit bij toename van volume (p=0,004). Echter deze associatie was niet aanwezig in de groep zonder acuut myocardinfarct. De Nederlandse richtlijn waarbij een minimum van 150 PCI s per operateur per jaar en 600 per centrum/jaar worden vereist is royaal ten opzichte van de in de literatuur gevonden getallen en lijkt een kwalitatief goede behandeling in spoedsituaties te waarborgen. Conclusie optimale volumenormen voor de behandeling van AMI in de spoedeisende fase Op basis van de huidige literatuur zijn er geen optimale volumenormen voor behandeling van AMI in spoedeisende fase te definiëren. Wel is er een relatie tussen het totale PCI volume (zowel operateur als centrum) en mortaliteit bij spoed PCI beschreven in de literatuur. Nederland legt de lat hoog voor het minimale aantal procedures op jaarbasis in vergelijking met internationale maatstaven zowel voor interventiecardioloog als interventiecentrum. Door de uitgebreide regelgeving van de NVVC is de volumenorm voor totale PCI kwaliteit goed geborgd (registratie van PCI centra op de witte lijst met periodieke controle tijdens visitatie). Niet relevante indicatoren De experts adviseren om de volgende drie indicatoren uit de kwaliteitsindicatoren ziekenhuizen 2015 niet op te nemen in de indicator set: 1. Percentage patiënten dat na een STEMI minimaal een intake voor hartrevalidatie heeft gehad (indicator) 2. Biedt uw ziekenhuis patiënten na een STEMI zelf een op maat gemaakt programma voor hartrevalidatie aan? 3. Hoeveel patiënten uit eigen regio krijgen hartrevalidatie? De vragen omtrent hartrevalidatie in de kwaliteitsindicatoren ziekenhuizen 2015 zijn niet geheel eenduidig. De meeste PCI centra behandelen acute STEMI slechts in de acute fase, waarna de patiënt weer naar het verwijzend centrum gaat. Dit betreft ongeveer 80% van de patiënten. De indicator over het percentage patiënten dat een intake voor hartrevalidatie krijgt maakt geen onderscheid tussen "eigen regio" patiënten en verwezen patiënten. Dit leidt tot onduidelijke en niet goed te duiden antwoorden. Hartrevalidatie zal meestal alleen aan de eigen-regio patiënten aangeboden worden. Of het percentage patiënten dat na een STEMI minimaal een intake voor hartrevalidatie heeft gehad daarmee op 20% of 100% uitkomt is onduidelijk. Samenwerking met ketenpartners Uit recent onderzoek blijkt dat nauwe samenwerking tussen een regionale ambulance voorziening en cardiologen de zorg voor patiënten met een STEMI heeft geoptimaliseerd(16). Het onderzoek laat zien dat de registratie en evaluatie van de call- 5

9 to-balloon time leidt tot betere afstemming en afspraken tussen ketenpartners waardoor tijdwinst te behalen valt. Regionale afstemming in de vorm van afspraken tussen ketenpartners, zoals bij voorbeeld opgenomen in het CONNECT programma, en evaluatie van deze afspraken kan de zorg voor patiënten met een myocard infarct verbeteren. Meetbaar Beter In de indicatoren set Meetbaar Beter worden voor de aandoening coronair lijden met de behandeling PCI de volgende uitkomstindicatoren geregistreerd(17, 18): - 30-dagen mortaliteit - 1-jaars mortaliteit - Kwaliteit van leven (SF12-vragenlijst of SF36-vragenlijst) - Angiografisch succesvol - Urgente coronaire bypass chirurgie (CABG) - Optreden target vessel revascularizarion (TVR) - Heropname vanwege myocardinfarct Op dit moment is er nog onvoldoende bewijs dat toevoegen van de indicatoren van Meetbaar Beter bijdraagt aan het monitoren van de kwaliteit van zorg onder andere door uitlokken van risicomijdend gedrag bij hoog risico patiënten, random variatie en statistische instabiliteit bij te kleine aantallen (19, 20). Uit een onderzoek van Kostis et al. onder patiënten opgenomen voor eerste STEMI tussen 1986 en 2007, steeg de mortaliteit na ontslag door de jaren, met name door hogere niet cardiovasculaire sterfte bij oudere patiënten (met name respiratoir, renaal septisch en maligniteit) (21). Een registratie-onderzoek naar mortaliteit na STEMI met primaire PCI heeft laten zien dat mortaliteit in eerste 30 dagen met name was gerelateerd aan cardiogene shock en anoxische hersenbeschadiging. Echter de mortaliteit na 30 dagen was hoofdzakelijk gerelateerd aan niet-cardiale oorzaken zoals maligniteiten of pulmonale ziekten (22). Derhalve is het op korte termijn toevoegen van de Meetbaar Beter set aan de indicator set om adequaat de kwaliteit van zorg voor patiënten met een acuut myocardinfarct aan te tonen niet zeer zinvol. Van de patiënten met hartklachten die gepresenteerd worden op de SEH s van ziekenhuizen betreft het slechts in klein aantal gevallen een STEMI, terwijl de problematiek rondom hartklachten veel uitgebreider is. Voor verschillende aandoeningen en behandelingen zijn in meer of mindere mate indicatoren beschikbaar, zoals onder meer voor atrium fibrilleren. De uitrol van de indicatoren set voor atriumfibrilleren staat voor 2016 geagendeerd. Samenvattend De Nederlandse Vereniging voor Cardiologie heeft volumenormen en instellingseisen opgesteld voor de behandeling PCI na myocardinfarct. Het advies luidt om deze volumenormen over te nemen. De instellingseisen worden gewaarborgd vanuit het visitatietraject, waarbij de instellingen die tegemoet komen aan de vereisten op een witte lijst worden gezet. De Basisset Indicatoren ziekenhuizen 2015 voor het myocard infarct is een adequate indicator set voor het aantonen van kwaliteit van zorg voor patiënten met een acuut myocard infarct met uitzondering van drie discutabele indicatoren over hartrevalidatie. 6

10 Daarnaast wordt geadviseerd om een indicator op te nemen waaruit blijkt dat binnen een regio afspraken tussen partners worden gemaakt en de samenwerking tussen partners wordt geëvalueerd. De indicatoren worden op de korte termijn geregistreerd door het verbinden van de National Cardiovasculair Data Registry (NCDR), de registraties van Stichting Meetbaar Beter en de Nederlandse Vereniging Voor Cardiologie (NVVC). Op dit moment is er nog onvoldoende bewijs dat toevoegen van de indicatoren van Meetbaar Beter bijdraagt aan het monitoren van de kwaliteit van zorg voor het myocard infarct. Het uitbreiden van registratie voor andere aandoeningen is wenselijk gezien de diversiteit van aandoeningen binnen de hartproblematiek en de wens om goede kwaliteit van zorg te leveren. Referenties 1. [cited ]. 2. Koopman C, van Dis I, Vaartjes I, Visseren FLJ, Bots ML. Hart- en vaatziekten in Nederland 2014, cijfers over kwaliteit van leven, ziekte en sterfte. Den Haag: Hartstichting, Vaartjes I, Koopman C, van Dis I, Visseren FLJ, Bots ML. Hart- en vaatziekten in Nederland 2013, cijfers over leefstijl, risicofactoren, ziekte en sterfte. Den Haag: Hartstichting, Koopman C, van Dis I, Visseren FLJ, Vaartjes I, Bots ML. Hart- en vaatziekten in Nederland 2012, cijfers over risicofactoren, ziekte en sterfte. Den Haag: Hartstichting, Gibbons RJ, Holmes DR, Reeder GS, Bailey KR, Hopfenspirger MR, Gersh BJ. Immediate angioplasty compared with the administration of a thrombolytic agent followed by conservative treatment for myocardial infarction. The Mayo Coronary Care Unit and Catheterization Laboratory Groups. The New England journal of medicine. 1993;328(10): Grines CL, Browne KF, Marco J, Rothbaum D, Stone GW, O'Keefe J, et al. A comparison of immediate angioplasty with thrombolytic therapy for acute myocardial infarction. The Primary Angioplasty in Myocardial Infarction Study Group. The New England journal of medicine. 1993;328(10): Zijlstra F, de Boer MJ, Hoorntje JC, Reiffers S, Reiber JH, Suryapranata H. A comparison of immediate coronary angioplasty with intravenous streptokinase in acute myocardial infarction. The New England journal of medicine. 1993;328(10): Zijlstra F, Hoorntje JC, de Boer MJ, Reiffers S, Miedema K, Ottervanger JP, et al. Long-term benefit of primary angioplasty as compared with thrombolytic therapy for acute myocardial infarction. The New England journal of medicine. 1999;341(19): Task Force on the management of STseamiotESoC, Steg PG, James SK, Atar D, Badano LP, Blomstrom-Lundqvist C, et al. ESC Guidelines for the management of acute myocardial infarction in patients presenting with ST-segment elevation. European heart journal. 2012;33(20): Aengevaeren WR, Laarman GJ, Suttorp MJ, Ten Berg JM, van Boven AJ, de Boer MJ, et al. Dutch guidelines for interventional cardiology: institutional and operator competence and requirements for training. Netherlands heart journal : monthly journal of the Netherlands Society of Cardiology and the Netherlands Heart Foundation. 2005;13(11): Levine GN, Bates ER, Blankenship JC, Bailey SR, Bittl JA, Cercek B, et al ACCF/AHA/SCAI Guideline for Percutaneous Coronary Intervention: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines and the Society for Cardiovascular Angiography and Interventions. Circulation. 2011;124(23):e Harold JG, Bass TA, Bashore TM, Brindis RG, Brush JE, Jr., Burke JA, et al. ACCF/AHA/SCAI 2013 update of the clinical competence statement on coronary 7

11 artery interventional procedures: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association/American College of Physicians Task Force on Clinical Competence and Training (Writing Committee to Revise the 2007 Clinical Competence Statement on Cardiac Interventional Procedures). Journal of the American College of Cardiology. 2013;62(4): Badheka AO, Patel NJ, Grover P, Singh V, Patel N, Arora S, et al. Impact of annual operator and institutional volume on percutaneous coronary intervention outcomes: a 5-year United States experience ( ). Circulation. 2014;130(16): Spaulding C, Morice MC, Lancelin B, El Haddad S, Lepage E, Bataille S, et al. Is the volume-outcome relation still an issue in the era of PCI with systematic stenting? Results of the greater Paris area PCI registry. European heart journal. 2006;27(9): Zahn R, Gottwik M, Hochadel M, Senges J, Zeymer U, Vogt A, et al. Volumeoutcome relation for contemporary percutaneous coronary interventions (PCI) in daily clinical practice: is it limited to high-risk patients? Results from the Registry of Percutaneous Coronary Interventions of the Arbeitsgemeinschaft Leitende Kardiologische Krankenhausarzte (ALKK). Heart. 2008;94(3): Umans V, Drexhage O, UYtsma T, Smeekes M. Ook ambulancetijd cruciaal na infarct. Medisch Contact 2015;23: Beter M. Meetbaar Beter boek Beter M. Indicatorensets Meetbaar Beter Measuring and improving quality of care: a report from the American Heart Association/American College of Cardiology First Scientific Forum on Assessment of Healthcare Quality in Cardiovascular Disease and Stroke. Circulation. 2000;101(12): Joynt KE, Blumenthal DM, Orav EJ, Resnic FS, Jha AK. Association of public reporting for percutaneous coronary intervention with utilization and outcomes among Medicare beneficiaries with acute myocardial infarction. Jama. 2012;308(14): Kostis WJ, Deng Y, Pantazopoulos JS, Moreyra AE, Kostis JB, Myocardial Infarction Data Acquisition System Study G. Trends in mortality of acute myocardial infarction after discharge from the hospital. Circulation Cardiovascular quality and outcomes. 2010;3(6): Pedersen F, Butrymovich V, Kelbaek H, Wachtell K, Helqvist S, Kastrup J, et al. Short- and long-term cause of death in patients treated with primary PCI for STEMI. Journal of the American College of Cardiology. 2014;64(20):