Verslag en Achtergrondinformatie van de Wandeling Dommeldal Gestel

Transcriptie

1 Verslag en Achtergrondinformatie van de Wandeling Dommeldal Gestel We beginnen de wandeling vanaf de Dommelstraat Zuid in Veldhoven die evenwijdig loopt met de O.L.Vrouwendijk, net voor de Philips visvijvers, tegenover Tuincentrum Veldhoven. De wandeling van vandaag gaat voor het overgrote deel langs de Dommel door het stadsdeel Gestel, richting Genneper Molen. Bij het voorlopen van de wandeling (26 febr.) waren er nog behoorlijk drassige stukken, dus waterdichte wandelschoenen of laarzen zijn wel gewenst, en maar hopen dat het de eerste weken niet te veel regent. Ook werd er aan de Dommel in het gebied de Hogt nog behoorlijk gewerkt zodat we niet helemaal konden lopen zoals was uitgestippeld. Men heeft daar weer een hele lus in de Dommel gelegd. Ook het stuk Dommel net voorbij de Anton Coolenlaan heeft men weer laten meanderen en heeft men twee nieuwe bruggen gemaakt. Als we de OL Vrouwedijk zijn overgestoken zien we de futuristische lijnen van knooppunt de Hogt. Dit fotogenieke knooppunt zien we nu eens van een andere kant. Knooppunt De Hogt is een verkeersknooppunt in de Randweg Eindhoven voor de aansluiting van de autosnelweg A2 en autoweg N2 op de A67. Het is genoemd naar het natuurterrein de Hogt, nu deel van het terrein Dommeldal van Natuurmonumenten. Dit knooppunt is geopend in 1968 als half klaverblad, waarin nog ruimte werd overgelaten voor de nog aan te leggen A69 die in zuidelijke richting zou doorlopen. Deze plannen zijn nooit uitgevoerd. In de jaren 80 is het knooppunt uitgebouwd naar een halve klaverturbine, waarbij een viaduct overbleef dat nooit is afgebroken. Eind juli 2009 is het na een grondige reconstructie opengesteld als half-sterknooppunt. Het hoogste punt van dit knooppunt ligt 21 meter boven het maaiveld en bevindt zich in de fly-over van de parallelbaan N2 in zuidelijke richting. Dit is tevens het hoogste punt van de tussen 2006 en 2010 geheel vernieuwde Randweg Eindhoven. Klik op de link hieronder en zie de Fly-over vanaf de weg:

2 Het gebied dat iets verderop ligt heet: DE KLOTPUTTEN Het gebied Klotputten is een natuurrijk wandelparkje aan de Dommel nabij het Eindhovense stadsdeel Gestel. Het gebied ligt tussen de snelwegen A2 en A67, de High Tech Campus Eindhoven en de Eindhovense wijken Hanevoet en Ooievaarsnest. Vroeger lag het ver buiten de stad, maar nu is het meer en meer door bedrijventerreinen en wegen ingesloten geraakt. Het gebied binnen de rode lijn is de Klotputten De Klotputten is een waterwingebied van het Waterleidingbedrijf Brabant Water. Dit heeft binnen het terrein een drietal diepe winputten. Een deel van de Klotputten is ingericht als een wandelpark met een grote recreatieplas en een gevarieerd en vogelrijk loofbos. Verder liggen er natte hooilandjes met o.a. pinksterbloem, rietruigten en amfibieënpoelen. Door een drassig gedeelte is een laarzenpad aangelegd. Men heeft in 2008 een stuk hermeandering uitgevoerd om de rechtgetrokken Dommel weer een natuurlijker aanzien te geven. De naam Klotputten suggereert dat er vroeger turf is gestoken. Klik op de link hieronder en je ziet een mooi natuurfilmpje opgenomen in de Klotputten. Wil je nog meer zien van de Klotputten? Klik hieronder. Voor prachtige landschapsfoto s en flora en fauna van de Klotputten klik dan hieronder. Als we een beetje geluk hebben, zien we nog een aantal aalscholvers in de bomen zitten. Even verder gaan we over het bruggetje van het Afwateringskanaal Dit Afwateringskanaal is eind jaren 30 uit de vorige eeuw gegraven als een verbinding tussen de Dommel, de Gender en het Beatrixkanaal in het noordwesten van de stad Eindhoven (gegraven tussen 1930 en 1940). De Gender die voorheen de stadsgracht van water voorzag voor drinkwater, spoelwater en bluswater, werd steeds meer gezien als

3 een belemmering. Met de afwatering van de Gender op dit Afwateringskanaal werd voorkomen, dat het water uit de Gender voor overstromingen zou kunnen zorgen in het stadscentrum. De Dommel in Eindhoven (Door Hans Schippers en Hans van de Laarschot) De Dommel slingert zich zo n zeventien kilometer lang door Eindhoven en heeft een historische betekenis voor de stad. De rivier was in de eerste plaats belangrijk als bron van drinkwater, al vervuilden al vroeg bepaalde ambachtelijke activiteiten het water. Daarnaast fungeerde de Dommel als wasplaats voor mens en spullen, en had de rivier een belangrijke functie op het vlak van de stadsverdediging. Het riviertje voedde in de middeleeuwen de stadsgracht en maakte daardoor deel uit van de verdedigingswerken van Eindhoven. Ten slotte vervult de rivier al meer dan een eeuw ook een recreatieve functie: in het laatste kwart van de negentiende eeuw kwam Eindhovens eerste zwembad tot stand in een afgesneden tak van de Dommel. Vanaf circa 1800 speelden de molens bovendien een belangrijke rol in de opkomende Eindhovense industrie. De textielfabriek van Smits, aan het begin van de negentiende eeuw de grootste werkgever van de stad, gebruikte een watermolen om machines in de wolspinnerij aan te drijven. Het bedrijf had ook nog een turbine voor het aandrijven van machines in de katoenspinnerij. Andere molens, zowel bij Smits als bij andere textielbedrijven, werden ingezet voor het vollen en persen van katoenen stoffen. De smederij Van der Waerden gebruikte de turbine van Smits aan het eind van de negentiende eeuw nog steeds voor het aandrijven van apparatuur. Nadat in de tweede helft van de twintigste eeuw de Stadsdommel nogal verwaarloosd en vervuild was geraakt, lanceerden het waterschap De Dommel, de provincie Noord- Brabant, de gemeente Eindhoven en enkele buurgemeenten in 2006 een gezamenlijk plan om de Dommel in het Eindhovense stroomgebied een nieuw aanzien te geven. Onder de naam Dommel door Eindhoven wordt allereerst de hoognodige sanering van de ernstig vervuilde rivierbodem aangepakt. Het project Dommel door Eindhoven gaat de rivier ook laten fungeren als Ecologische Verbindingszone. Dat betekent het aanplanten van bepaalde soorten bomen en heesters, de aanleg van poelen en het vlakker maken van de oevers. Ook bruggen en stuwen worden aangepast, bijvoorbeeld door de bouw van faunatunnels of vistrappen, om ze voor dieren passeerbaar te maken. Anno 2009 kun je de 'nieuwe' oude Dommel al bekijken bij het Van Abbemuseum, waar het riviertje al een nieuw 'wild' aanzicht heeft gekregen. We lopen nu verder langs de Dommel naar de Genneper Watermolen en het naastgelegen MEC (Milieu Educatie Centrum)

4 De Genneper Watermolen, enkele markante punten uit de geschiedenis Ziel en zaligheid In 1249 legde eigenaar pelgrim Lodderken en zijn vrouw Aleidis per akte vast dat de watermolen van Gennep als liefdesgift overgedragen werd aan de Norbertijnenabdij van Postel in België. Dit tot hun beider zielenheil. De korenmolen zou bijna vier eeuwen in het bezit van het klooster blijven, na afloop van de Tachtigjarige oorlog werden in 1648 de rechten geconfisqueerd. Tachtigjarige oorlog De hertog van Parma, landvoogd en veldheer van de Nederlanden namens Filips II, geeft in 1583 de opdracht Eynthoven te heroveren en Kempenland te zuiveren; om strategische redenen wordt daarbij de watermolen verwoest. Herbouw volgt en in 1586 staat de molen er weer. En verder In de 17e eeuw werd de watermolen ook ingezet als volmolen. Later was de Gennepermolen olie- en graanmolen, in 1801 werd vergunning aangevraagd om daartoe een tweede waterrad aan te brengen. Pachter Antoon Holten kocht het molencomplex in 1884 en zijn dochter Marie volgde hem op, zij was zeven jaar lang mulder van de molen. In het huis naast de molen was tot 1935 een café gevestigd, het was geliefd om de specialiteit Dommelpaling in gelei. De aal werd door de molenaar in de Dommelwiel gevangen en was een goede bijverdienste. Sinds 1961 is de gemeente Eindhoven eigenaar van de molen Recreatiepark Eind vijftiger jaren had men grootse plannen voor de molen en omgeving. De Culturele Raad diende een plan in voor een grootscheeps recreatiegebied waar de molen deel van uitmaakte. Anton Pieck maakte schetsontwerpen. Het recreatiegebied was bedoeld als vermaak voor jongeren, het park zou een sporthal, cafetaria met dansgelegenheid, een heemkundig museum, sportvelden, een rolschaatsbaan en een overdekt zwembad moeten huisvesten. De plannen zijn verzand. schetsontwerp van Anton Pieck van de ingang van het recreatiepark Genneper Molen (eind 50-er jaren)

5 Aanpassingen In 1963 werden grote delen van de Genneper watermolen bij een restauratie vervangen, waaronder waterrad en gangwerk, de molen werd feitelijk voor het grootste gedeelte herbouwd. De overbrenging van het raderwerk is daarbij niet goed gereconstrueerd waardoor de molen verre van optimaal functioneert. In 1989/1990 volgde een tweede restauratie, waarbij de watergangen, de los- en maalsluizen en het molenhuis onder handen werden genomen. In 1998 woedde een felle brand waardoor het dak verwoest werd en vervangen moest worden. Het waterrad moet het sindsdien weer zonder overkapping stellen. Vincent van Gogh Nederlands beroemdste schilder na Rembrandt woonde in Nuenen van 1883 tot 1885, hij schilderde de Genneper molen, evenals de Opwettense molen en de Collse molen. Schilderij Genneper Molen van van Gogh (november 1884; Museum Thyssen-Bornemisza, Madrid) Van Gogh schreef in november 1884 aan zijn broer Theo: Dezer dagen ben ik ondanks het hier vrij ter deeg vriest, nog buiten aan t werk, aan een nogal groote studie (meer dan 1 meter) van een oude watermolen te Gennep, aan den anderen kant van Eindhoven. Ik wil dat geheel buiten afwerken, maar t zal ook wel t laatst zijn dat ik dit jaar buiten schilder. Een brief later meldt hij: 'Waarde Theo. Gisteren bracht ik juist thuis die studie van den watermolen te Gennep, waar ik met plezier aan heb gewerkt.' MILIEU EDUCATIE CENTRUM De natuur van Genneper Parken, het Heempark Frater Simon Deltour en de ecologische boerderij zijn allemaal onderdeel van het Milieu Educatie Centrum. Deze accommodaties hebben één ding gemeen: natuur en milieu staan centraal. In het gebouw van het Milieu Educatie Centrum zelf valt spelenderwijs veel te leren over natuur en milieu. Vooral voor kinderen is er van alles te beleven. Voor deze jonge natuuronderzoekers is er een "kinderontdekhoek" en een tocht door het museum. In het Milieu Educatie Centrum is ook een natuurhistorisch museum ondergebracht met een grote collectie zeldzame vlinders, roofvogels, schelpen en bijzondere planten.

6 Heempark Frater Simon Deltour Tegenover het Milieu Educatie Centrum ligt het Heempark Frater Simon Deltour. Wandel eens door dit bijzondere stukje van Genneper Parken, waar maar liefst vijftien typisch Brabantse landschappen bij elkaar liggen. Eerst komt u door de instructietuin waar u gemakkelijk planten kunt opzoeken. Vervolgens loopt u door de landschappentuin, waar u op korte afstand van elkaar verschillende landschapstypen vindt Daar hebben we nu waarschijnlijk geen tijd voor, maar het is leuk om er eens naar toe te gaan, maar dan wel iets later in het jaar. We houden in het MEC een koffiepauze, ook kunnen we daar even naar de tentoonstelling kijken. Na de koffie gaan we weer ongeveer dezelfde weg terug, en waar het kan lopen we aan de andere kant van de Dommel. Dit kan door de werkzaamheden aan de Dommel echter per week veranderen. Als we weer bij de O.L.Vrouwendijk zijn steken we daar over en maken nog een rondje om de Kempense plassen. Kempense Plassen De Kempense plassen worden ook wel de Philipsvijvers genoemd. Twee van deze visvijvers zijn eigendom van de Philips Hengelsportvereniging. De vijvers zijn allebei zo`n 6 hectare groot en zijn gelegen, aan de weg van Veldhoven naar Waalre aan de Onze Lieve Vrouwendijk te Veldhoven, op een terrein met een totale grootte van 16 hectare. Ze staan in de omgeving bekend als vijvers met een zeer goede visstand. Om er te mogen vissen moet je lid zijn van de vereniging. Je hoeft overigens geen Philipspersoneel te zijn om er lid van te mogen worden. Het lidmaatschap staat open voor iedereen die lid wil worden. Sites die ik dankbaar gebruikt heb bij het samenstellen van dit verslag en waaruit je nog meer informatie kunt putten: Chris Pennings

7