Aedes bepleit, samenvattend, de door de Minister voorgestelde wettelijke regelingen die leiden tot de
|
|
- Christiana de Valk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Datum 15 mei 2015 Kenmerk BBPZ/MCal/MGeo/ Tweede Kamer der Staten-Generaal T.a.v. Algemene Commissie voor Wonen en Rijksdienst Koningin Julianaplein AA Den Haag Postbus AC Den Haag Onderwerp AO stelselwijziging bouwregelgeving: verdeling van de aansprakelijkheid bij het bouwproces KvK Geachte leden van de commissie W&R, Op 20 mei aanstaande is er een schriftelijke overleg gepland over stelselwijziging voor bouwregelgeving. De verdeling van aansprakelijkheid geldt al geruime tijd als knelpunt in het bouwproces. De Minister heeft aangegeven wijzigingen in het wettelijk stelsel (Burgerlijk Wetboek) door te willen voeren die moeten leiden tot een verbetering van de positie van de opdrachtgever. Aedes is groot voorstander van deze voorgestelde wijzigingen, in deze brief lichten we toe waarom. Aedes bepleit, samenvattend, de door de Minister voorgestelde wettelijke regelingen die leiden tot de volgende wijzigingen in het systeem bij de aansprakelijkheidsverdeling in de bouw; A. Verruiming van het begrip verborgen gebrek tot alle gebreken die optreden na de oplevering en niet zijn vermeld op het proces verbaal van oplevering. B. Aansprakelijkheid van de aannemer voor gebreken die de aannemer zijn toe te rekenen en bij de oplevering van het werk niet zijn ontdekt. C. De wijzigingen op te nemen in een wettelijke bepaling in het Burgerlijk Wetboek, waarvan partijen alleen in onderling overleg uitdrukkelijk kunnen afwijken. D. De voorgestelde wijzigingen niet te beperken tot consumenten maar algemeen geldend te maken. 1. Inleiding De leden van Aedes vervullen een belangrijke rol als grote opdrachtgever in de bouwsector. Woningcorporaties bouwen vooral huurwoningen maar ook sociale koopwoningen. De klanten van woningcorporaties zijn huurders of kopers die belang hebben bij woongenot en het wonen vrij van gebreken in hun woning.
2 2 Woningcorporaties lijden schade omdat veel woningbouwprojecten worden opgeleverd met tal van gebreken. In de bouwsector wordt dit wel aangeduid als faalkosten. Volgens deskundigen bedragen de faalkosten zo n 11 procent van de totale omzet in de bouw. Het huidige systeem, waarin de aannemer na de oplevering slechts beperkt aansprakelijk kan worden gehouden voor gebreken in het gebouw vormt aantoonbaar een onvoldoende stimulans te komen tot een verbetering van zijn prestaties. Hierdoor wordt het aanzien en imago van de bouw in een negatief daglicht geplaatst. Aedes onderbouwt haar standpunt met verwijzing naar een onderzoek naar bouwschade van de TU Delft zoals gepubliceerd in het Tijdschrift voor Bouwrecht 1. Op grond van dit onderzoek wordt geconcludeerd dat risico en aansprakelijkheid onvoldoende liggen bij de partij die de fout heeft gemaakt. In dit onderzoek wordt als juridisch knelpunt gesignaleerd, de verborgen gebrekenregeling zoals die is opgenomen in het Burgerlijk Wetboek en in 12 van de UAV Uit dit onderzoek blijkt voorts dat in de periode tussen 0 en 5 jaar na de oplevering 76 procent van de schadegevallen wordt ontdekt. In de periode van 5 tot 10 jaar na de oplevering wordt nog eens 18 procent van de schadegevallen ontdekt. 2. Verborgen gebrekenregeling Het huidige systeem van de wet en van de geldende standaardvoorwaarden in de bouw houdt in dat de aannemer na de oplevering niet meer aansprakelijk kan worden gehouden voor gebreken in het gebouw, tenzij er sprake is van een verborgen gebrek. Onder een verborgen gebrek wordt verstaan een gebrek dat tijdens het uitvoeren van het bouwwerk of tijdens de oplevering door de opdrachtgever redelijkerwijs niet kon of moest worden ontdekt. Er is een overvloedige rechtspraak over de vraag wanneer er sprake is van een verborgen gebrek. In een groot deel van de gevallen wordt op grond van deze regelingen geconcludeerd dat het gaat om een gebrek dat de opdrachtgever tijdens de uitvoering of bij de oplevering redelijkerwijs had kunnen of moeten ontdekken. De opdrachtgever staat dan met lege handen. Het Instituut voor Bouwrecht (IBR) concludeert in haar rapport Naar een andere verdeling van verantwoordelijkheid in de bouw, dat verborgen gebrek een relatief begrip is, dat abstract en daarmee vaag is. Dit biedt alle gelegenheid aan de aannemer om te betogen dat deze opdrachtgever met deze deskundigheid de fout weldegelijk had moeten ontdekken. Het IBR pleit ervoor de regelgeving aan te passen als volgt: Bij de oplevering wordt in het proces verbaal van de oplevering opgeschreven wat er aan zichtbare gebreken is en alles wat niet opgeschreven is, is per definitie verborgen met als rechtsgevolg aansprakelijkheid aannemer. 2 Deze aanpassing heeft twee voordelen. Het systeem van de aansprakelijkheid van de aannemer verandert niet, behoudens voor verborgen gebreken. 1 Dit onderzoek beschrijft de uitkomst van arbitrage procedures waarin vast stond dat er sprake was van bouwschade. De resultaten van dit onderzoek zijn voor opdrachtgevers niet bemoedigend. Bij de constructieve schade was in 32 procent van de gevallen sprake van een uitvoeringsfout en in 20 procent sprake van een gecombineerde uitvoerings- en ontwerpfout. In al deze zaken werd de aannemer aangesproken maar slechts in 48 procent van die gevallen werd de aannemer uiteindelijk ook aansprakelijk gehouden voor de schade. 2 IBR p. 101.
3 3 De duidelijkheid die het begrip verborgen gebrek dan krijgt leidt echter tot een versterking van de rechtspositie van de opdrachtgever en tot een aanmerkelijke vermindering van het aantal juridische procedures. De aannemer wordt immers niet meer verleid tot een theoretische discussie waarbij hij een redelijke kans op succes heeft, zo blijkt uit het onderzoek van de TU Delft. Aedes meent dat een dergelijke wijziging sterk valt aan te bevelen. 3. Wetsvoorstel: aansprakelijkheid aannemer na oplevering De Minister heeft het advies van het IBR overgenomen en voorgesteld het huidige artikel 7:758 BW als volgt aan te passen: De aannemer is aansprakelijk voor gebreken die bij de oplevering van het werk niet zijn ontdekt, tenzij deze gebreken niet aan de aannemer zijn toe te rekenen. Het wetsvoorstel leidt er allereerst toe dat de aansprakelijkheid van de aannemer duidelijk is geformuleerd en de discussie over de vraag of er sprake is van een verborgen gebrek tot het verleden behoort. Het wetsvoorstel heeft verder tot gevolg dat de professionele opdrachtgever niet via termen als ondanks nauwlettend toezicht en door de directie redelijkerwijs niet onderkend hadden kunnen worden (zoals opgenomen in lid 2b van 12 UAV 2012) zijn rechten verliest om de aannemer aan te spreken op gebreken in de uitvoering van het werk die bij de oplevering niet zijn ontdekt. In de praktijk worden deze formuleringen in de UAV door de aannemer veelvuldig gebruikt om zijn aansprakelijkheid af te weren voor gebreken die pas na oplevering worden ontdekt. Aedes is het eens met de zienswijze van de Minister dat dit voorstel leidt tot een evenwichtigere verantwoordelijkheidsverdeling tussen de bouwactoren. Het wetsvoorstel vormt een prikkel voor de aannemer, (en daarmee voor de gehele bouwkolom) tot het leveren van kwaliteit. Aedes wijst er daarbij op dat ook de bouwsector de laatste jaren het nodige heeft gedaan om de kwaliteit van haar product te verbeteren 3.Met name aannemers in de woningbouw werken steeds meer met zogenaamde geïntegreerde contracten waardoor zij de risico s voor het ontwerp en de uitvoering op zich nemen. Kenmerk van deze contractvormen is dat het toezicht van de opdrachtgever verschuift richting systeemtoezicht en dat de aannemer zelf verantwoordelijkheid neemt voor de kwaliteit van het product. Aedes meent dat het wetsvoorstel past bij deze maatschappelijke ontwikkeling en het een stimulans zal zijn voor het verder ontwikkelen van het kwaliteitsbewust zijn bij aannemers. Omkering bewijslast? Ten onrechte wordt in reacties op het wetsvoorstel aangenomen dat dit leidt tot een omkering van de bewijslast en het bewijs risico bij de aannemer wordt gelegd. Dit is naar de mening van Aedes niet juist. De opdrachtgever zal nog steeds moeten stellen en moeten aantonen dat het gebrek aan de aannemer is toe te rekenen. Aedes is het niet eens met de kritiek dat het wetsvoorstel ertoe leidt dat de opdrachtgever opzettelijk weg zou kijken om zo gebreken bij de oplevering niet te signaleren. 3 Aedes citeert in dit verband met instemming de voormalig voorzitter van Bouwend Nederland, Elco Brinkman; Goede bedrijven staan voor kwaliteit, lossen het door hen veroorzaakte probleem op en willen zich niet verdiepen in mogelijkheden om onder hun verantwoordelijkheid uit te komen.
4 4 De opdrachtgever heeft immers op grond van artikel 6:89 BW een klachtplicht. Dit betekent dat hij gebreken, die tijdens de oplevering bekend zijn geworden, dient te vermelden op het proces-verbaal van oplevering. Aedes wijst er op dat ook de aannemer gestimuleerd zal worden zoveel mogelijk eventuele gebreken bij de oplevering te bespreken met de opdrachtgever. Partijen kunnen dan afspraken maken over het oplossen daarvan. Mochten partijen niet tot een gezamenlijke oplossing in staat zijn, dan kunnen zij ieder een eigen proces-verbaal opmaken. 4. Dwingend recht? Bij de versie van het wetsvoorstel in de internetconsultatie, was de voorgestelde aanpassing dwingend rechtelijk voor zowel zakelijke als niet zakelijke opdrachtgevers. De tekst van het wetsvoorstel luidde toen als volgt: Van dit lid kan niet ten nadele van de opdrachtgever worden afgeweken bij de aanneming van bouwwerken. Naar aanleiding van de reacties uit de internetconsultatie is het dwingend rechtelijke voor zakelijke opdrachtgevers losgelaten, zodat met wederzijds goedvinden afgeweken kan worden. Afwijken van de nieuwe aansprakelijkheidsregeling dient wel expliciet door partijen te worden overeengekomen, in plaats van dat de aannemer voor hem gunstigere beperkingen impliciet afdwingt via afwijkende algemene voorwaarden 4. In de bouwsector wordt in de praktijk vrijwel altijd gewerkt met standaard voorwaarden zoals de UAV 2012 en de UAV GC Deze standaard voorwaarden wijken nu al af van de wettelijke regeling. Gelet op het feit dat deze voorwaarden in 2012 alleen een lichte herziening hebben ondergaan, mag niet verwacht worden dat binnen afzienbare tijd een fundamentele wijziging van deze standaard voorwaarden plaats zal vinden 5. Uitgangspunt voor Aedes dient te zijn dat de aansprakelijkheidsregeling in het wetsvoorstel ook geldt voor professionele opdrachtgevers, tenzij partijen uitdrukkelijk in onderling overleg komen tot andere afspraken. Dit kan bijvoorbeeld noodzakelijk zijn wanneer de risico s in het bouwproject zodanig zijn dat deze voor de aannemer niet verzekerbaar zijn of leiden tot hoge inschrijfsommen bij de aanbesteding. In dat geval voorziet de aangepaste versie van het wetsvoorstel er in dat partijen in gezamenlijk overleg de wettelijke risicoverdeling en de financiële consequenties daarvan in een project beoordelen en zo nodig daarover gewijzigde afspraken maken. Aedes acht het van belang dat de wettelijke regeling leidend wordt (semi dwingend). Wanneer dat niet het geval is, zal dit tot gevolg hebben dat een groot aantal opdrachtgevers en/of brancheverenigingen zelf aan de slag zullen blijven gaan met het bedenken van varianten op de voor hen knellende standaard voorwaarden in de bouw. Hierdoor kan een onoverzichtelijk geheel ontstaan van bedrijfsdan wel branche gebonden regelingen. 4 bron: memo Aanpassingen wetsvoorstel n.a.v. de consultatieronde aan de Stuurgroep Kwaliteitsborging van 12 december Zie mbt het krachtenveld rond de totstandkoming van de UAV 2012 de bijdrage van mr. M.R. de Boer in TBR 2012/160: UAV 2012 De toekomst van een kroonjuweel.
5 5 De rechtszekerheid van alle betrokken partijen is gediend met een leidende wettelijke regeling waarvan partijen alleen in goed onderling overleg kunnen afwijken. Uiteraard zijn wij graag bereid tot een nadere toelichting van ons standpunt. U kunt hiervoor contact opnemen met Maarten Georgius: m.georgius@aedes.nl, telefoon Met vriendelijke groet, Aedes vereniging van woningcorporaties Ir. M.A.E. Calon Voorzitter
Diner Private kwaliteitsborging: de stand van zaken
Diner Private kwaliteitsborging: de stand van zaken 1 november 2016 Privaatrechtelijke aspecten van het wetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het bouwen Ingmar de Groot (advocaat bij Stibbe) Inleiding RvA
Nadere informatieIntegriteit en kwaliteit
Integriteit en kwaliteit mr. Marijn Nuijens en mr. Peter Bluemink PlasBossinade Legal Updates 2016 6 oktober 2016 Integriteit Wat is dat? Integriteit is het verstrekken van inzicht in zaken die voor betrokkenen
Nadere informatieWijzigingen UAV2012 t.o.v. de UAV1989
Uniforme administratieve voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 (UAV 2012) Nr. 2011-2000541953 Directie Constitutionele Zaken en Wetgeving De Ministers van Binnenlandse
Nadere informatieDe praktische gevolgen van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) voor de verhouding tussen opdrachtgever en aannemer
De praktische gevolgen van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) voor de verhouding tussen opdrachtgever en aannemer - Mr. A. Paternotte en mr. C.M.A. van der Kwaak 1-1. Inleiding Het voorstel
Nadere informatieDe Wet Kwaliteitsborging en de gevolgen voor de bouwsector. Bob Gieskens, Douglas Consultancy
De Wet Kwaliteitsborging en de gevolgen voor de bouwsector Bob Gieskens, Douglas Consultancy 1 AGENDA 1) Inleiding 2) Hoofdlijnen van de wet 3) Wat zijn de gevolgen voor bouwbedrijven? 4) Planning wetgevingstraject
Nadere informatieDe praktische gevolgen van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) voor de verhouding tussen opdrachtgever en aannemer
De praktische gevolgen van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) voor de verhouding tussen opdrachtgever en aannemer - Mr. A. Paternotte, mr. C.M.A. van der Kwaak en mr. M. van der Knijff 1 1.
Nadere informatieAcademie voor de Rechtspraktijk 1
WEBINAR AEDES/NEPROM MODEL ARCHITECTENOVEREENKOMST' D.D. 27 SEPTEMBER 2013 DE HEER MR. M.R. DE BOER DE HEER MR. S. ENGELS AEDES/NEPROM-MODEL ARCHITECTENOVEREENKOMST Inleiding Aanleiding totstandkoming
Nadere informatieOntwikkelingen aanbestedingsrecht Garanties. 1e Nederlandse Rioolrenovatie Praktijkdag
EBP Ontwikkelingen aanbestedingsrecht Garanties 1e Nederlandse Rioolrenovatie Praktijkdag BOSCH ADVIES B.V mr. Petra Schellekens Bosch Advies BV BOSCH ADVIES B.V. Onderwerpen Ontwikkelingen Aanbestedingsrecht
Nadere informatieNa overleg met de gerechten, adviseert de Raad als volgt. 1
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Dr. R.H.A. Plasterk Postbus 20011 2500 EA Den Haag bezoekadres Kneuterdijk 1 2514 EM Den Haag correspondentieadres Postbus 90613 2509 LP Den Haag
Nadere informatieDe Wet Kwaliteitsborging en de gevolgen voor de bouwsector
De Wet Kwaliteitsborging en de gevolgen voor de bouwsector Regiobijeenkomst Zuid, Tilburg 26 januari 2017 Bob Gieskens, Douglas Consultancy 1 AGENDA 1) Inleiding 2) Hoofdlijnen van de wet 3) Wat zijn de
Nadere informatieDe klok tikt! U heeft nog een jaar voor Kwaliteitsborging
De klok tikt! U heeft nog een jaar voor Kwaliteitsborging Inleiding Kansen? Inleiding Een zegen of last? Inleiding Kwaliteit Een moetje? Inleiding 1. Kader 2. Wat is het doel van de wet 3. Hoe werkt het
Nadere informatievereniging van woningcorporaties
Datum 20juni 2018 vereniging van woningcorporaties Kenmerk BBPZ/MNord/RBos/18-113 Koningin Julianaplein 10 Aan Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties T.a.v. de minister, mevr. drs. K.H.
Nadere informatieDoor mr. C.R. van Breevoort, Hekkelman Advocaten N.V. te Nijmegen
HERZIENING UNIFORME ADMINISTRATIEVE VOORWAARDEN voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 UAV 2012: de belangrijkste bouwrechtelijke gebeurtenis van 2012. Door mr. C.R. van
Nadere informatie7 mei 2014. BBPZ/MCal/RBos/14-107. Tweede Kamer der Staten-Generaal T.a.v. dhr. Dr. K.H.D.M. Dijkhoff Postbus 20018 2500 EA Den Haag
Datum 7 mei 2014 Kenmerk BBPZ/MCal/RBos/14-107 Tweede Kamer der Staten-Generaal T.a.v. dhr. Dr. K.H.D.M. Dijkhoff Postbus 20018 2500 EA Den Haag Koningin Julianaplein 10 2595 AA Den Haag Postbus 93121
Nadere informatieLeeswijzer Aedes Neprom Model Basisopdracht Adviseurs
1.1 Aedes en Neprom hebben in samenwerking met bedrijfsjuristen binnen de Neprom, de Werkgroep Bedrijfsjuristen van Aedes en VBTM Advocaten een Aedes Neprom model basisopdracht met bijbehorende voorwaarden
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20 018 2500 EA Den Haag Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Nadere informatieRonde Tafel Gesprek Kwaliteitsborging Venlo 7 maart Bob Gieskens
Ronde Tafel Gesprek Kwaliteitsborging Venlo 7 maart 2017 Bob Gieskens AGENDA Inleiding Hoofdlijnen van de wet Planning implementatie Potentiele gevolgen voor constructeurs Discussie aan de hand van stellingen
Nadere informatieUAV 2012 De Toekomst van een Kroonjuweel
UAV 2012 De Toekomst van een Kroonjuweel De lichte herziening van de UAV en de Aedes model aannemingsovereenkomst Mr. M.R. de Boer 1 1. Inleiding Kort voor het grote UAV-congres van 15 maart jl. lag er
Nadere informatieWelkom bij de workshop ZEKER IN DE BOUW. Annerieke Kolenaar Advocaat bouw- en vastgoedrecht
Welkom bij de workshop ZEKER IN DE BOUW Annerieke Kolenaar Advocaat bouw- en vastgoedrecht Even voorstellen Esther Hovenier Annerieke Kolenaar Marianne Sprik Hans Spronk Laurens Vermeulen Robert de
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2003 110 Wet van 6 maart 2003 tot aanpassing van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek aan de richtlijn betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van
Nadere informatieHoe wetgeving ons onderwijs gaat beinvloeden. 31 mei 2018
Hoe wetgeving ons onderwijs gaat beinvloeden 31 mei 2018 Introductie Marcel Ponjée Sertum Bouw Advies Instituut BouwKwaliteit Plus Maurice Koolen Bouw Advies Instituut MKplus 2 Programma 1. Onderwijs en
Nadere informatieAansprakelijkheid voor Schade, Gebreken en Tekortkomingen.
Toelichting Begrippen: Schade Schade: -Materiële schade: Aansprakelijkheid voor Gebrek, Aansprakelijkheid voor Schade, Gebreken en Tekortkomingen. veelal directe schade, beschadiging - Met van buitenaf
Nadere informatieWet Kwaliteitsborging in de bouw
Wet Kwaliteitsborging in de bouw Studiedag Cobc 2014 Hajé van Egmond Programma Wet kwaliteitsborging voor het bouwen in het kort Consultatieronde / reacties uit het veld Het vervolg AMvB Kwaliteitsborging
Nadere informatieKwaliteitsborging voor het bouwen
Kwaliteitsborging voor het bouwen Rollen en taken projectontwikkeling Hajé van Egmond DVDP 18 mei 2017 Waar gaan we het vandaag over hebben? Kwaliteitsborging voor het bouwen Rollen en taken in het nieuwe
Nadere informatieDe kansen en bedreigingen van kwaliteitsborging
De kansen en bedreigingen van kwaliteitsborging Wet kwaliteitsborging voor het bouwen Kennisdag Brandpreventie Academy 16 november 2016 Hajé van Egmond 1 Waar gaan we het vandaag over hebben? De wet kwaliteitsborging
Nadere informatiePUBLICATIE NIEUWE NEN 3569; Wat zijn bouwbreed de gevolgen?
PUBLICATIE NIEUWE NEN 3569; Wat zijn bouwbreed de gevolgen? Bij het ter perse gaan van deze tweede nieuwsbrief ligt de ontwerp NEN 3569, handelend over vlakglas voor gebouwen, voor commentaar ter inzage.
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Uw kenmerk 2015Z25042 Betreft Kamervragen over
Nadere informatieKwaliteitsborging voor het bouwen VNAB Visie Event
Kwaliteitsborging voor het bouwen VNAB Visie Event Harry Nieman Kwartiermaker 11 oktober 2018 Waar gaan we het vandaag over hebben? Kwaliteitsborging voor het bouwen Aantonen (compliance) As-built dossier
Nadere informatieNaar een andere verdeling van verantwoordelijkheid in de bouw
Naar een andere verdeling van verantwoordelijkheid in de bouw Naar een andere verdeling van verantwoordelijkheid in de bouw Onderzoek naar privaatrechtelijke verbeteringsmogelijkheden van de bouwkwaliteit
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA Den Haag. Datum 26 augustus 2016 Beantwoording kamervragen 2016Z15324
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl www.facebook.com/minbzk www.twitter.com/minbzk Uw kenmerk 2016Z15324 Datum Betreft Beantwoording
Nadere informatieL I G T H A R T A D V I E S 1
L I G T H A R T A D V I E S 1 INHOUD Inleiding Korte historie Wetsvoorstel kwaliteitsborging Reactie AFNL/OnderhoudNL Instrumenten Kleine bouwwerken en verbouw Stand van zaken en planning Vragen L I G
Nadere informatieBESPREEKPUNTEN EXPERTMEETING HERZIENING UAV MEI 2010
BESPREEKPUNTEN EXPERTMEETING HERZIENING UAV 1989 27 MEI 2010 1. INLEIDING Het Ministerie van VROM heeft het Instituut voor Bouwrecht opdracht verleend om een lichte herziening van de UAV 1989 tezamen met
Nadere informatieKwaliteitsborging: 100% verantwoordelijk voor wat je doet! Harry Nieman Kwartiermaker/docent 8 februari 2018
Kwaliteitsborging: 100% verantwoordelijk voor wat je doet! Harry Nieman Kwartiermaker/docent 8 februari 2018 Doel van de wet Doel: betere bouwkwaliteit Technische en consumentenkwaliteit Eindproduct Er
Nadere informatieKwaliteitsborging bij verbouw
Kwaliteitsborging bij verbouw NRP-debat 15 oktober 2014 Programma Wet kwaliteitsborging voor het bouwen in het kort Consultatieronde / reacties uit het veld Het vervolg AMvB Kwaliteitsborging Gevolgklassen
Nadere informatieHet (ontwerp) wetsvoorstel kwaliteitsborging voor het bouwen is ter consultatie voorgelegd. Vereniging Eigen Huis reageert daarop als volgt.
Van: Vereniging Eigen Huis Het (ontwerp) wetsvoorstel kwaliteitsborging voor het bouwen is ter consultatie voorgelegd. Vereniging Eigen Huis reageert daarop als volgt. I. Inwerkingtreding Het wetsvoorstel
Nadere informatieKostenverhogende omstandigheden in de bouw
Kostenverhogende omstandigheden in de bouw Robert de Vries en Laurens Vermeulen Advocaten bouw- en vastgoedrecht Wat komt vanmiddag aan de orde? Kostenverhogende omstandigheden en de UAV 2012 Kostenverhogende
Nadere informatiePraktijkboek verjarings- en vervaltermijnen in de bouw
Praktijkboek verjarings- en vervaltermijnen in de bouw 2 e druk mr. S.J.H. Rutten Voorwoord De eerste druk van dit boek is door praktijk en in de literatuur met grote instemming ontvangen. In de recensie
Nadere informatieWet kwaliteitsborging voor het bouwen, de laatste etappe? Novelle bij de wet nodig
Wet kwaliteitsborging voor het bouwen, de laatste etappe? Novelle bij de wet nodig Dr. ir. N.P.M. Scholten Inleiding Nu controleert de gemeente of bouwwerken die worden gebouwd, voldoen aan het Bouwbesluit
Nadere informatieAanleiding voor het wetsvoorstel. Aan de Minister voor Wonen en Rijksdienst De heer drs. S.A. Blok Postbus EA DEN HAAG. Geachte heer Blok,
Aan de Minister voor Wonen en Rijksdienst De heer drs. S.A. Blok Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG Datum 01-10-2015 Onderwerp Kwaliteitsborging voor het bouwen Uw kenmerk Ons kenmerk JtH/RvZ/2015/112 Bijlage(n)
Nadere informatieWebinar aansprakelijkheid in de bouw. vanuit het perspectief van de UAV 2012
Webinar aansprakelijkheid in de bouw vanuit het perspectief van de UAV 2012 Onderwerpen: (pre)contractuele waarschuwingsplicht, bouwstoffen onderaannemers en leveranciers, gebreken & garanties Verjaring
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2007 2008 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 36 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR WONEN, WIJKEN EN INTEGRATIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der
Nadere informatieDECHARGE VAN DE AANNEMER NA OPLEVERING?
DECHARGE VAN DE AANNEMER NA OPLEVERING? Universiteit van Amsterdam Faculteit der Rechtsgeleerdheid Masterscriptie Privaatrecht Naam: Victoria Rakovitch Studentnummer: 10004520 Master: Privaatrechtelijke
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 207 Wijziging van artikel 417, vierde lid, en van artikel 427 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het tegengaan van het berekenen
Nadere informatieDatum 25 oktober 2013. Kenmerk BBPZ/MCal/RBos/13-260. Tweede Kamer der Staten-Generaal Aan de woordvoerders Wonen
Datum Kenmerk BBPZ/MCal/RBos/13-260 Tweede Kamer der Staten-Generaal Aan de woordvoerders Wonen Koningin Julianaplein 10 2595 AA Den Haag Postbus 93121 2509 AC Den Haag 088 233 37 00 aedes@aedes.nl www.aedes.nl
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 27 809 Aanpassing van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek aan de richtlijn betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage AV/WTZ/2002/13517
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon
Nadere informatieUAV Uneto-Vni. Mr. Sjoerd J.H. Rutten. 20 januari 2012
UAV 2012 Uneto-Vni Mr. Sjoerd J.H. Rutten 20 januari 2012 UAV 2012 (I) Onderwerpen Doelstelling aanpassingen UAV 1989 Belangrijkste aanpassingen 2 / Doc ID: L_LIVE_EMEA2:6022883v1 UAV 2012 (II) Doelstelling
Nadere informatieNieuwe wettelijke regeling aanneming van werk
Nieuwe wettelijke regeling aanneming van werk 1. Algemeen Sinds 1 september 2003 bevat het Burgerlijk Wetboek een nieuwe regeling van de aannemingsovereenkomst. Die regeling staat in titel 12 van Boek
Nadere informatieGehoord de gerechten adviseert de Raad u als volgt. 1
De Minister van Justitie Postbus 20301 2500 EH DEN HAAG Afdeling Ontwikkeling bezoekadres Kneuterdijk 1 2514 EM Den Haag Correspondentieadres Postbus 90613 2509 LP Den Haag datum 2 maart 2010 doorkiesnummer
Nadere informatieAedes Model D&B-overeenkomst: onevenwichtig en onredelijk
Aedes Model D&B-overeenkomst: onevenwichtig en onredelijk Zoetermeer, 30 oktober 2014 Aedes heeft op 2 oktober jl. een nieuw type modelcontract gelanceerd: de Aedes Model Design & Build (D&B)-overeenkomst.
Nadere informatieGECOMBINEERDE COMMISSIE VENNOOTSCHAPSRECHT
GECOMBINEERDE COMMISSIE VENNOOTSCHAPSRECHT Aan de leden van de Vaste Commissie voor Justitie van de Tweede Kamer Den Haag, 2 januari 2002 Ons kenmerk: Comm/vennoot/27905 Doorkiesnr : (070) 33 07 153 Zeer
Nadere informatieDe aansprakelijkheid van de aannemer DEEL I: De contractuele aansprakelijkheid
De aansprakelijkheid van de aannemer DEEL I: De contractuele aansprakelijkheid FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be
Nadere informatieWij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje- Nassau, enz. enz. enz.
Bijgewerkt t/m nr. 13 (Tweede NvW d.d. 18 januari 2017) 34 453 Wijziging van de Woningwet, de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en het Burgerlijk Wetboek in verband met de invoering van een nieuw
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 405 Wijziging van de Wet inkomstenbelasting 2001 en enige andere wetten in verband met de herziening van de fiscale behandeling van de eigen
Nadere informatieDankwoord Stellingen bij het preadvies. 1. Aanleiding 1 2. Centrale onderzoeksvraag en uitwerking 3 3. Aansluiting bij de politieke agenda 4
Dankwoord Stellingen bij het preadvies xi xiii Inleiding op het preadvies 1. Aanleiding 1 2. Centrale onderzoeksvraag en uitwerking 3 3. Aansluiting bij de politieke agenda 4 Deel I De rol van het privaatrecht
Nadere informatieDe werken worden door de aannemer ter beschikking gesteld en door de bouwheer in ontvangst genomen / aanvaard.
OPLEVERING + Voorlopige Oplevering + Definitieve Oplevering De werken worden door de aannemer ter beschikking gesteld en door de bouwheer in ontvangst genomen / aanvaard. Eén of twee opleveringen? uitgangspunt
Nadere informatiemeest gestelde vragen over De Proeftijd De Gier Stam &
meest gestelde vragen over De Proeftijd De Gier Stam & De 10 meest gestelde vragen over De Proeftijd De Gier Stam & Colofon De Gier Stam & Advocaten Lucasbolwerk 6 Postbus 815 3500 AV UTRECHT t: (030)
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directoraat-Generaal Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den
Nadere informatieOnderzoeksraad voor de Veiligheid mr. T.H.J. Joustra Postbus CK Den Haag
Onderzoeksraad voor de Veiligheid mr. T.H.J. Joustra Postbus 95404 2509 CK Den Haag Directoraat-Generaal Contactpersoon Barbara Weeink T 0615488519 22 december 2016 Betreft reactie rapport 'Hijsongeval
Nadere informatieWetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het bouwen
Wetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het bouwen (Consultatieversie 25 juni 2014) Reactie AFNL en OnderhoudNL In onderstaande notitie treft u de gezamenlijke reactie aan van Aannemersfederatie Nederland
Nadere informatie19 oktober secretaris - mr. C. Heck-Vink - Postbus BA Den Haag - tel fax
Advies inzake inzake het Voorstel Wijzigingswet financiële markten 2012 (32781) (het "Wetsvoorstel 2012") en de ontwerptekst voor het wetsvoorstel Wijzigingswet financiële markten 2013 (het "Consultatievoorstel
Nadere informatieSCHEIDSGERECHT GEZONDHEIDSZORG
SCHEIDSGERECHT GEZONDHEIDSZORG Kenmerk: 05/16 Bindend advies in de zaak van: A., wonende te Z., eiser, gemachtigde: mr. Th.F.M. Pothof tegen De Stichting B., gevestigd te IJ., verweerster, gemachtigde:
Nadere informatieBezwaren van Bouwend Nederland tegen Aedes Algemene Inkoopvoorwaarden
Bezwaren van Bouwend Nederland tegen Aedes Algemene Inkoopvoorwaarden Aedes, de koepelorganisatie van woningcorporaties, heeft in 2014 voor haar leden Algemene Inkoopvoorwaarden voor Leveringen, Diensten
Nadere informatieDe Commissie heeft vastgesteld dat tussenkomst van de Ombudsman Financiële Dienstverlening niet tot oplossing van het geschil heeft geleid.
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 41 d.d. 22 februari 2011 (mr. B.F. Keulen, voorzitter, mw. mr. E.M. Dil-Stork en prof. mr. M.L. Hendrikse) Samenvatting Natura-uitvaartverzekering.
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directoraat-Generaal Bestuur en Wonen Turfmarkt 147 Den Haag Postbus
Nadere informatieDe hybride vraag van de opdrachtgever
De hybride vraag van de opdrachtgever Een onderzoek naar flexibele verdeling van ontwerptaken en -aansprakelijkheid in de relatie opdrachtgever-opdrachtnemer prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis ing. W.A.I.
Nadere informatieUAV-GC in de woningbouw. 05/10/2017 mr. Hugo Meijer en mr. Maaike Baan Hofman
UAV-GC in de woningbouw 05/10/2017 mr. Hugo Meijer en mr. Maaike Baan Hofman 1. Inleiding Ontwikkelingen anno 2017, passend bij de UAV-GC? Jurisprudentie UAV-GC woningbouw Jurisprudentie UAV-GC overig
Nadere informatieGehoord de gerechten adviseert de Raad u als volgt. 1
Ministerie van Veiligheid en Justitie t.a.v. de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, mr F. Teeven Postbus 20301 2500 EH DEN HAAG Directie Strategie en Ontwikkeling bezoekadres Kneuterdijk 1 2514
Nadere informatieOvereenkomst Aedes-WSW
Overeenkomst Aedes-WSW 1. Aedes vereniging van woningcorporaties, een vereniging statutair gevestigd te Den Haag, kantoorhoudende te (2595 AA) Den Haag, Koningin Julianaplein 10, correspondentieadres:
Nadere informatieTWEEDE KAMER DER STATEN-GENERAAL
TWEEDE KAMER DER STATEN-GENERAAL 2 Vergaderjaar 2009-2010 32 418 Wijziging van Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek en het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering in verband met de normering van de vergoeding
Nadere informatieBetreft: Inbreng schriftelijke vragen 14 februari Wmcz 2018
Tweede Kamer der Staten Generaal Aan de leden van de Vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20018 2500 EA Den Haag Utrecht, 12 februari 2018 Betreft: Inbreng schriftelijke vragen
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Directoraat-Generaal Bestuur, Ruimte en Wonen Uw kenmerk 2018Z10584 Datum 2 juli 2018 Betreft Beantwoording Kamervragen
Nadere informatieWerknemer 2.0: Het Nieuwe Werken vanuit juridisch perspectief. 29-11-2011 Kim van der Hoeven, Adriaan Weber 1
Werknemer 2.0: Het Nieuwe Werken vanuit juridisch perspectief 29-11-2011 Kim van der Hoeven, Adriaan Weber 1 Even voorstellen Kim van der Hoeven Senior adviseur Juridische Zaken Werkgeversvereniging AWVN
Nadere informatieVoorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieDe heer F.A. van der Lee. Beste meneer van der Lee,
De heer F.A. van der Lee ONS KENMERK: 00592428 UW KENMERK: HT2019049 UW BRIEF VAN: 30 mei 2019 BEHANDELD DOOR: Yvonne Vos ONDERWERP: vragen ex artikel 43 RvO over uitspraak Raad van State betreffende het
Nadere informatieOPENBAAR RAPPORT ENQUÊTE CONTRACTVOORWAARDEN. Inleiding
OPENBAAR RAPPORT ENQUÊTE CONTRACTVOORWAARDEN Inleiding Tussen 22 april en 10 mei 2013 hebben BNA (de branchevereniging voor Nederlandse architectenbureaus) en NLingenieurs (de branchevereniging van advies-,
Nadere informatieMinisterie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Den Haag, 21 april 2017 dossiernummer: 103601 uw kenmerk: telefoonnummer: +31 (0)70 335 35 61 e-mail: m.deregt@advocatenorde.nl Betreft: consultatie
Nadere informatieVeelgestelde vragen over de nieuwe regeling Aanneming van werk
Veelgestelde vragen over de nieuwe regeling Aanneming van werk Op welk soort overeenkomsten is de nieuwe regeling (titel 7.12) van toepassing? Dit verschilt per gedeelte van de wet. De regels over aanneming
Nadere informatieVoorwoord... Verkort geciteerde literatuur... Gebruikte afkortingen... De honorering van de adviseur...
Inhoud Voorwoord... Verkort geciteerde literatuur... Gebruikte afkortingen... 9 11 13 Hoofdstuk 25. De honorering van de adviseur... 522. 523. A. 524. 525. 526. 527. 528. 529. B. 530. 531. 532. 533. 534.
Nadere informatieConsultatieversie juni 2014 Tweede Kamer versie april 2016
Vergelijking Wet kwaliteitsborging voor het bouwen Gewijzigde; vervallen tekst Ongewijzigde of verplaatste tekst Gewijzigde; nieuwe tekst Volgorde artikelen aangehouden van versie april 2016. Consultatieversie
Nadere informatieafspraken die in het Najaarsoverleg 2008 zijn gemaakt. Volstaan wordt dan ook met hiernaar te verwijzen.
Reactie op de brief van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) inzake het wetsvoorstel tot wijziging van Boek 7, titel 10, van het Burgerlijk Wetboek in verband met het limiteren van de hoogte van de
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Nadere informatieDe Commissie heeft vastgesteld dat tussenkomst van de Ombudsman Financiële Dienstverlening niet tot oplossing van het geschil heeft geleid.
Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 21 d.d. 2 april 2009 (mr. M.M. Mendel, voorzitter, mr. E.M. Dil - Stork en mr. B. Sluijters) 1. Procedure De Commissie beslist met inachtneming
Nadere informatieOnderzoek klachten en geschillen bij bouwen. Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis en mr. H.P.C.W. Strang
Onderzoek klachten en geschillen bij bouwen Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis en mr. H.P.C.W. Strang 12-1-2015 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING EN BELANGRIJKSTE CONCLUSIES VAN HET ONDERZOEK... 2 1.1. INLEIDING...
Nadere informatieOordeel over de kwaliteit van de verantwoording 2002 van CWI en BKWI
Inspectie Werk en Inkomen Directie Toezicht CWI, SVB en samenwerking De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid De heer mr. A.J. de Geus Postbus 90801 2509 LV DEN HAAG Postbus 100 2700 AC Zoetermeer
Nadere informatieNEDERLANDSE ORDE VAN ADVOCATEN
Ontvangen op 21-01-2019 Verwerkt op 21-01-2019 NEDERLANDSE ORDE VAN ADVOCATEN Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid t.a.v. de heer drs. W. Koolmees Postbus 90801 2509 LV DEN HAAG Den Haag, 21
Nadere informatieNIEUWSBRIEF 2019-ERB-P009
Je maakt wat mee - kanttekening bij vraag en antwoord van de Helpdesk Bouwregelgeving en brandveilig gebruik en de verdere procedure. Samenvatting Door de minister van BZK is de Helpdesk bouwregelgeving
Nadere informatieWebinar aansprakelijkheid in de bouw. vanuit het perspectief van de UAV 2012
Webinar aansprakelijkheid in de bouw vanuit het perspectief van de UAV 2012 Onderwerpen: (pre)contractuele waarschuwingsplicht, bouwstoffen onderaannemers en leveranciers, gebreken & garanties Verjaring
Nadere informatieDirectie Financiële Markten. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. 5 juli 2007 FM 2007-01654 M
Directie Financiële Markten De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum Uw brief (Kenmerk) Ons kenmerk 5 juli 2007 FM 2007-01654 M Onderwerp Wetgevingsoverleg
Nadere informatieNew Engineering Contract
New Engineering Contract Sprekers Paul Fondse Projectmanager namens ICC Bart van Eijk Projectmanager Courtys New Engineering Contract NEC3 in het kort Toepassing op project ICC Permanent Premises NEC3
Nadere informatieDienst uitvoering en toezicht Energie t.a.v. de heer ir. G.J.L. Zijl Postbus BH DEN HAAG. Hoogeveen, 12 februari 2003
Dienst uitvoering en toezicht Energie t.a.v. de heer ir. G.J.L. Zijl Postbus 16326 2500 BH DEN HAAG Hoogeveen, 12 februari 2003 Onze ref. : DN/SV/ES/ Uw kenmerk : Projectnummer 101496 Inzake Consultatienotitie
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2016 2017 34 453 Wijziging van de Woningwet, de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en het Burgerlijk Wetboek in verband met de invoering van een nieuw
Nadere informatieVoorwoord. Wassenaar, augustus 1989 M.A. van Wijngaarden. Voorwoord mr. R.G.T. Bleeker
Voorwoord Veel geschillen in de bouw worden veroorzaakt door onduidelijkheden of tegenstrijdigheden in het bestek of de aannemingsovereenkomst. Het doel van dit deel van Hoofdstukken Bouwrecht is in de
Nadere informatieARTIKEL I. De Woningwet wordt als volgt gewijzigd:
Wijziging van de Woningwet en enige andere wetten in verband met de implementatie van richtlijn 2010/31/EU van het Europees Parlement en de Raad van 19 mei 2010 betreffende de energieprestatie van gebouwen
Nadere informatieBouwrecht Academie. Meer informatie
Bouwrecht Academie Bouwrecht Academie Het bouwrecht regelt en waarborgt de bouwprocessen. Belangrijk daarbij zijn de afspraken tussen opdrachtgever, architect en aannemer. Goede kennis van bouwrecht is
Nadere informatieArtikel 4:194a BW In het concept wetsvoorstel luidde artikel 4:194a BW als volgt:
Van : Adviescommissie Familie- en Jeugdrecht Datum : 31 augustus 2015 Betreft : 34 224 Wijziging van Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek om erfgenamen beter te beschermen tegen schulden van de erflater (Wet
Nadere informatieVoorstelnummer: Houten, 27 augustus 2013
Raadsvoorstel Voorstelnummer: 2013-057 Houten, 27 augustus 2013 Onderwerp: Raadsvoorstel Zienswijze Noordvleugelprovincie Beslispunten: 1. In te stemmen met de zienswijze van de gemeente Houten op het
Nadere informatieBouw en projectontwikkeling
Bouw en projectontwikkeling Bouw en projectontwikkeling Bouw en projectontwikkeling Het slagen van een bouwproject staat of valt bij een goede samenwerking tussen partijen. Bouw Bouwen is samenwerken.
Nadere informatieAdvies Aanpassingswet normalisering rechtspositie ambtenaren
Advies Aanpassingswet normalisering rechtspositie ambtenaren Dit document bevat de alternatieve tekst van het origineel. Dit document is bedoeld voor mensen met een visuele beperking, zoals slechtzienden
Nadere informatie