Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzaam bouwen van A tot Z

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzaam bouwen van A tot Z Leefmilieu Brussel Optimaliseren van de duurzame integratie van een gebouw in zijn fysieke omgeving Frederic LUYCKX, architect & onderzoeker

2 Doelstellingen van de presentatie Invoeren van de notie fysieke omgeving, een minder goed gekend thema dat zelden in aanmerking wordt genomen door bouwheren, ontwerpers en bouwbedrijven. Wijzen op het belang van een denkoefening, bij het plannen, ontwerpen en uitvoeren van een duurzaam gebouw, die betrekking heeft op de impact van dit gebouw op het niveau van zijn fysieke context. Overlopen van de uiteenlopende impact die mogelijk is, de uitdagingen die ermee verband houden en de essentiële elementen die moeten worden opgenomen in het proces van plannen, ontwerpen en uitvoeren, met het oog op een duurzame integratie van het gebouw in zijn fysieke context. 2

3 Plan van de uiteenzetting 1. Voorbereidende vraag: wat is de fysieke omgeving? 2. Context 2. Uitdagingen 3. Doelstellingen 4. Benadering 5. Wat moet worden onthouden van de uiteenzetting 3

4 Wat is de fysieke omgeving? De fysieke omgeving van een gebouw omvat, naast de nietbebouwde ruimten, ook de aangrenzende percelen en ruimten en de functies en uitrustingen die zich hier bevinden. Gebouwen, publieke ruimten, collectieve uitrustingen, wegen, paden, binnenterreinen van huizenblokken, groen en blauw netwerk, : de bebouwde context van een project bestaat uit een veelheid van ruimten en elementen. 4

5 Context Vastgoedprojecten versus schaars wordende bouwgronden België ligt in het hart van de meest verstedelijkte zone van Europa, waardoor de bezettingsgraad van de grond er hoog is. Dit geldt ook voor Brussel Aantal onbebouwde percelen > 1000m², in publieke eigendom (links) en totale oppervlakte (rechts) Bron: tijdschrift Brusselse Bond voor het Recht op Wonen, nr. 38,

6 Context Een kwalitatief leefklimaat bieden aan een stedelijke bevolking in volle groei Gemiddeld jaarlijks groeiverschil van de bevolking t.o.v. het Gewest Groei BHG : inw. (1,3%/jaar) Absolute groei (bruin +, blauw -) Gemiddeld jaarlijks groeiverschil van de bevolking ten opzichte van het Gewest, periode Bron: De cahiers van het Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse, Bevolkingsprojecties voor het Brussel Hoofdstedelijk Gewest. 6

7 Context Het ondoorlatend worden van de bodems en de afvloeiing in de stad Legende Groene ruimten op wegen Ondoorlatend (<0,01) 0,01 < slecht doorlatend < 0,35 0,35 < matig doorlatend < 0,65 0,65 < vrij goed doorlatend < 0,99 Volledig doorlatend (>0,99) Wegen Kaart van de doorlatendheidsklassen op basis van de NGI-gegevens 1996 Kaart van de ondoorlatendheid van de bodem in het BHG 7

8 Context Aanwezigheid van natuur en water in de stad Groen netwerk Blauw netwerk Bron: Wat is het groene en het blauwe netwerk? 8

9 Uitdagingen Een kwaliteitsvol leefklimaat aanbieden door de fysieke impact van een gebouw op zijn omgeving tot een minimum te beperken De fysieke impact die een gebouw kan hebben op zijn omgeving, is veelvoudig: Windhinder afhankelijk van de hoogte van de gebouw zelf en de aanpalende gebouwen en van de ruimtelijke morfologie. Vermindering van de bezonning van het perceel en de binnenruimten. Plaatselijke stijging van de temperatuur afhankelijk van de gebruikte materialen en het ontwerp van de omgeving. Toename van het omgevingsgeluid door de technische installaties die in contact staan met de buitenomgeving. Lichtvervuiling als gevolg van een slecht verlichtingsplan. 9

10 Uitdagingen Rekening houden met de windeffecten: Ze beïnvloeden het comfort van de voetgangers, de verspreiding van verontreinigende stoffen en het energieverbruik van de gebouwen. Wervelingen onderaan de aan de wind blootgestelde zijde Te hoge windsnelheden rond de hoeken van de aan de wind blootgestelde zijde Spiraalvormige afwijking door wind die schuin langs balkvormig gebouw waait Zijdelings zogeffect aan achterkant gebouw Te hoge windsnelheden in doorgangen onder gebouw en in onmiddellijk verlengde ervan Venturi-effect: te hoge windsnelheden in de versmalling van een hoek die openstaat voor de wind Wise-effect: wervelingen die worden versterkt doordat stroomopwaarts een minder hoog gebouw staat Verbinding van verschillende drukgebieden door gebouwen die in groepjes van vijf staan opgesteld Kritiek effect Kritieke zone voor voetgangers Bron: De belangrijkste kritieke mechanismen van de windstroming 10

11 Uitdagingen Rekening houden met invloed van de bebouwing op de bezonning: gunstig of negatief effect volgens behoefte. Afdekking door gebouwen Stereografische projectie Cilindervormige projectie Bron: Obstakels voor bezonning www-energie2.arch.ucl.ac.be 11

12 Uitdagingen Het hitte-eilandeffect verminderen: Effect op het microklimaat Bron: Comparing the degree of soil sealing and the surface temperatures in Budapest, Hungary Europees Milieuagentschap (EEA),

13 Uitdagingen Het hitte-eilandeffect verminderen: In een dichtbebouwde stedelijke omgeving is de luchttemperatuur plaatselijk hoger dan de luchttemperatuur die op hetzelfde moment wordt gemeten op een vrij gelegen plek. De hitte-eilanden hebben een invloed op: het energieverbruik: gebruik van actieve koeling de luchtkwaliteit: verhoging van de hoeveelheid CO2, ozon, stikstofdioxide de biodiversiteit, met inbegrip van bepaald gedrag van dieren (Boland, Reiter, 2009, 9) de gezondheid: verhoging van het risico van cardiovasculaire complicaties, epidemieën, verlenging van het hooikoortsseizoen 13

14 Uitdagingen Geluidshinder, rampzalig voor comfort en gezondheid Bron: Kadaster van het wegverkeerslawaai 1997 (gepubliceerd in 2001), Indicator Lden

15 Uitdagingen Lichtvervuiling, gesel voor gezondheid en biodiversiteit: De nachtelijke lichtvervuiling op wereldschaal Bron: De nachtelijke lichtvervuiling in Europa Bron: 15

16 Doelstellingen Spaarzaam gebruikmaken van de grond Zorgen voor een optimale inval van daglicht en zonnestralen Het hitte-eilandeffect vermijden, tegengaan De geluidsbijdrage van de woning aan de wijk tot een minimum beperken Lichtvervuiling vermijden Ongecontroleerde windeffecten die worden veroorzaakt door het gebouw vermijden Het stadslandschap verrijken 16

17 Benadering Spaarzaam gebruik van de bodem: Optimaal gebruik van de bebouwde grond: Streven naar aangepaste verhouding tussen de grondoppervlakte die het gebouw inneemt en de vloeroppervlakte in het gebouw; Beperken van grondoppervlakte die het gebouw inneemt in verhouding tot de perceeloppervlakte. Bouwen op onbebouwde terreinen vermijden: Bouwen op een voorheen reeds bebouwd perceel Bouwen op een (voorheen) verontreinigd perceel De Zeepziederij, Brussel (Bron: Filip Dujardin, MDW Architecture) 17

18 Benadering Zorgen voor een optimale inval van daglicht en zonnestralen: Beperken / vermijden dat het gebouw schaduw werpt op de aangrenzende eigendommen en de publieke ruimte De volumetrie van het gebouw zo ontwerpen dat de gebruikers van de niet-bebouwde omliggende (private en publieke) ruimten een ruim visueel contact hebben met de lucht De inval van zonlicht behouden, zowel voor de binnenruimten als voor de buitenruimten Brussel (Bron: Bing Maps) 18

19 Benadering Het hitte-eilandeffect vermijden, tegengaan door: Een doordachte keuze en gebruik van materialen Beplante en doorlatende oppervlakken te voorzien (evapotranspiratie door de planten) Mundo-B (Bron: Google Maps) Buurthuis Malibran (Bron: Architect Ledroit Pierret Polet) 19

20 Benadering Beperken van de geluidshinder van het gebouw in de wijk: Vermijden dat geluiden doordringen in de buitenomgeving Niet-weerkaatsende afwerkingsmaterialen voor de gebouwschil Maskeringseffect (verhoging van de intensiteit van het omgevingslawaai) Afgesloten ruimte 20

21 Benadering Lichtverontreiniging door de verlichtingsapparatuur in en rond het gebouw vermijden: Ontwerp van een verlichtingsplan op maat van de gebouwschil, om lichtverontreiniging en de negatieve impact van deze verontreiniging op de omliggende gebouwen en het publieke domein, te vermijden Verbod op verlichtingselementen die een lichtstraal richten naar de lucht Indien buitenverlichtingstoestellen nodig zijn, moeten deze worden uitgerust met een timer, aanwezigheidsdetectoren Oriëntatieschema voor de keuze van buitenverlichting Bron:

22 Benadering Ongecontroleerde windeffecten, die toe te schrijven zijn aan het gebouw, vermijden Zorgen voor een aangepaste volumetrie en inplanting Een studie van de windeffecten uitvoeren indien de hoogte van het gebouw dit rechtvaardigt (> 30 m) Kritieke zone Verzamelzone Bron: Bron: Guide HQE,

23 Benadering Het stedelijk landschap verrijken: Het gerenoveerde/opgetrokken gebouw moet het stadslandschap verrijken, dat de leefomgeving is van de wijkbewoners en vorm geeft aan de publieke ruimte die wordt gedeeld door alle gebruikers van de stad, de wijk Ontwerp van een gebouw dat een meerwaarde vormt voor de landschappelijke kwaliteit van de site waarin het ingeplant is Voorrang aan een mix van functies en optimalisering van de omstandigheden waarin de verschillende functies naast elkaar aanwezig zijn Zuidstraat/Zwedenstraat L Espoir Buurthuis Malibran 23

24 Referenties Gids Duurzame Gebouwen: Fiche G_PHY00 Fiche G_PHY03 Fiche G_PHY04 De duurzame integratie van een gebouw in zijn fysieke context optimaliseren De bijdrage van het gebouw aan de geluidshinder in de wijk beperken Verrijking van het stedelijke stadslandschap of Start pagina > Professionelen > Sector > Gebouw (constructie, beheer) > Praktische handleiding 24

25 Andere bronnen: Bibliografie: Leefmilieu Brussel, 2009, Memento voor duurzame wijken, Brussel. BLANC, Nathalie, 2012, Les nouvelles esthétiques urbaines, Editions Armand Colin, France CLERC, Denis, CHALON, Claude, MAGNIN, Gérard, VOUILLOT, Hervé, 2008, Pour un nouvel urbanisme: La ville au cœur du développement durable, Editions Yves Michel, Collection Société Civile, France CORIJN, Eric, VLOEBERGHS, Eefje, (2009), Brussel!, VUBPress, Brussel CORNELIS, Philippe, Mémoire de Fin d'etudes, 2011, Politique climatique: la Région de Bruxelles-Capitale a-t-elle les moyens de ses ambitions?, Université Libre de Bruxelles, Institut de Gestion de l Environnement et d Aménagement du Territoire, FREMEAUX, Philippe, DESBORDES, Blaise, NAHAPETIAN, Naïri, PAQUOT, Thierry, 2009, La ville autrement, hors-série éditions Alternatives économiques, France Nations Unies, 2011, World Urbanisation Prospects Report, the 2011 Revision DE HERDE, A., VERMEIR, G., GODART, M.F., HANIN, Y., BOLAND, P., REITER, S., RYCHTARIKOVA, M., CASTIAU, E., PONS, T., MARTIN, N., MEURIS, C., MOREAU, A., XANTHOULIS, S., (2009), Design and Renovation of Urban Public Spaces for Sustainable Cities. Final Report Phase 1. Brussels: Belgian Science Policy (Research Program Science for a Sustainable Development) 25

26 Te onthouden uit de uiteenzetting Duurzaam bouwen/renoveren omvat/heeft een fysieke contextuele dimensie, die een grote potentiële impact heeft op de directe omgeving. Hoewel met dit thema weinig rekening wordt gehouden, is het toch belangrijk dat men erbij stilstaat omdat het direct samenhangt met de leefomgeving en het werk van de verschillende gebruikers van de stedelijke context. Hun gezondheid (lichamelijk, stress) en comfort (hinder) worden sterk beïnvloed door de vermelde potentiële impact. De kwaliteit van de niet-bebouwde ruimte (zowel privé als publiek) vormt de basis voor de omgeving waarin wij ons bewegen, elkaar ontmoeten, verschillende activiteiten uitoefenen. Ze heeft een grote invloed op de kwaliteit van onze menselijke verhoudingen en moet worden gegarandeerd aan alle gebruikers van deze ruimten en de omwonenden. Het recht op een kwaliteitsvolle leefomgeving is een essentieel recht dat gelijk moet zijn voor alle mensen. 26

27 Te onthouden uit de uiteenzetting We verwachten van een duurzaam gebouw: dat het optimaal gebruikmaakt van de bodem en onbebouwde gronden spaart, door met voorrang verontreinigde en/of eerder ook al bebouwde percelen in te nemen dat het de impact op zijn omgeving beperkt door een aangepast architecturaal ontwerp en de juiste technische en prestatiespecificaties dat het gebouw het stedelijke landschap verrijkt 27

28 Contactpersoon Frederic LUYCKX architect onderzoeker Gegevens : +32(0) frederic.luyckx@ceraa.be 28