ONUITPUTTELIJKE (W)AARDE? UITDAGINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE

Transcriptie

1 ONUITPUTTELIJKE (W)AARDE? UITDAGINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE Door een groeiende wereldbevolking en toenemende welvaart en als gevolg daarvan veranderingen in consumptiepatronen neemt de wereldwijde druk op hulpbronnen voortdurend toe. Het concept van de circulaire economie belooft de oplossing voor dit probleem. Het combineert winst met maatschappelijke betrokkenheid. Bedrijven die niet transparant zijn over hun duurzaamheidsinspanningen zetten zichzelf buiten spel 16 MCA: augustus 2015, nummer 4

2 Peter Steeman: In de circulaire economie kunnen bedrijven groeien zonder dat het milieu hierdoor wordt aangetast. Circulair omvat meer dan recycling. A circular economy seeks to rebuild capital whether this is financial, manufactured, human, social or natural. This ensures enhanced flows of goods and services. De definitie is afkomstig van de Ellen MacArthur Foundation, een organisatie opgericht door voormalig zeezeilster Ellen MacArthur en een belangrijke aanjager van het circulaire gedachtegoed. Wie de definitie in praktijk brengt, moet een aantal principes respecteren. Waardebehoud staat centraal. Het betekent hergebruik van grondstoffen, onderdelen en producten zonder kwaliteitsverlies. In het ontwerp van producten wordt rekening gehouden met demonteerbaarheid en het eenvoudig scheiden van afvalstromen. Er worden geen schadelijke stoffen gebruikt. Grondstoffen zijn biologisch afbreekbaar. Businessmodellen De businessmodellen waarmee bedrijven invulling geven aan het circulaire principe verschillen. Sommige bedrijven gebruiken afbreekbare grondstoffen als vervanging van bestaande grondstoffen. Maar er zijn ook traditionele afvalverwerkingsbedrijven die afvalstromen verwerken tot nieuwe grondstoffen. Een andere methode is de levensduur van een product te verlengen, bijvoorbeeld door het terug te nemen, te renoveren en opnieuw te verkopen. Ook door een andere verdeling van eigenaarschap wordt waarde gecreëerd. Dat gebeurt wanneer goederen en producten aan anderen ter beschikking worden gesteld. Het verdienmodel kan in dat geval het platform zijn dat vraag en aanbod bij elkaar brengt. En tot slot: het product als dienst. In de circulaire economie blijven producenten vaak eigenaar van het product. Klanten betalen voor het gebruik. Deze significante verschuiving van product naar dienst vergroot de focus op kwaliteit. Er is een incentive om de levensduur van het product te verlengen. Producent en consument komen in een volledig nieuwe relatie terecht. Hoe overtuig je bedrijven om deel te nemen aan de circulaire economie? De grootste uitdaging is om retoriek te voorkomen, stelt Andy Ridley, managing director bij Circle Economy. De coöperatie is opgericht om het circulair denken en handelen tussen organisaties te versnellen. Ik heb de afgelopen elf jaar met veel enthousiasme over milieuproblemen gepraat. Altijd was duurzaamheid daarbij het sleutelwoord. Veel bedrijven beschouwen dat als een moreel thema. Het is een agendapunt. Circulaire economie omvat veel meer. Dit biedt een framework waarmee een bedrijf een groot aantal zaken kan beinvloeden. Het is pragmatisch en rekent af met een aantal problemen waar de lineaire economie ons mee opzadelt. De lineaire economie is eigenlijk niet logisch. Je gebruikt energie, creëert waarde die je direct daarna al moet afschrijven. De circulaire economie adresseert heel praktische problemen. Je hebt minder last van grondstofschommelingen en verbetert de supply chain als je bijvoorbeeld van een lokale leverancier gerecyclede grondstoffen gebruikt. Je verbetert de klantrelatie doordat je aan langere relaties bouwt. Bedrijven kunnen zo hun risicoprofiel verlagen. Dit is geen charitatieve missie. Het raakt aan de corebusiness van een bedrijf. Stranded assets Dirk Schoenmaker, professor of finance, banking & insurance aan de VU in Amsterdam, breekt een lans voor de circulaire economie. We hebben het veel over de financiële crisis, maar de milieucrisis is veel groter. Oliemaatschappijen moeten een substantieel deel van hun olievelden afschrijven als stranded assets omdat de vraag naar olie vermindert door internationale klimaatdoelstellingen. Zelfs China zoekt vanwege de luchtvervuiling naar wegen om een slag te maken met duurzaamheid. Het vraagt om een andere mindset van de financial. Ze moeten zich bewust worden van het concept. Innovatief zijn met contracten en daar de financiering bij zoeken. Wanneer je een dienst van een product levert in plaats van het product zelf geeft dat een aantal onzekerheden. Het product staat bij de klant terwijl je juridisch eigenaar blijft om zo het product te kunnen hergebruiken voor andere klanten. Hoe zorg je dat je je spullen weer terugkrijgt als de klant tussentijds failliet gaat? De contractvorm is belangrijk maar ook de kredietwaardigheid. Je kunt in een contract opnemen dat een product bij een betaalachterstand sneller wordt teruggehaald. En solide klanten langere contracten aanbieden. Als producent heb je een hogere financieringslast. In plaats dat je de kosten direct terugverdient met de verkooptransactie krijg je nu geld over een langere periode. Voor afnemers betekent het dat ze minder op de balans hebben. Je financieringsruimte wordt MCA: augustus 2015, nummer 4 17

3 kleiner als je minder op de balans hebt. Dat is niet erg want je hoeft ook minder uit te geven aan nieuwe apparatuur. Aan de andere kant zijn banken eerder bereid om een bedrijf te financieren als er een ambitieuze CO2-doelstelling is. Dit vraagt niet om een nieuwe skillset van de financial. Hij moet zich het gedachtegoed eigen maken. Als je het principe snapt, komt de invulling vanzelf. Koren Ook Coen Boogaart, partner financial services bij EY, ziet de interesse bij bedrijven groeien. Banken spelen daarbij een belangrijke rol, merkt hij op. Ze voelen een verantwoordelijkheid om krediet te verstrekken aan bedrijven die aan bepaalde waarden en normen voldoen, duurzaamheid is daar een belangrijke van. Het gaat niet alleen om geld. Een bank stelt zichzelf de vraag: wil ik krediet verstrekken aan een bedrijf dat bijdraagt aan de ontbossing van een regenwoud? Integrated reporting wordt steeds belangrijker om het kaf van het koren te scheiden. Bedrijven die niet transparant zijn over hun duurzaamheidsinspanningen zetten zichzelf buitenspel. Het vraagt ook om nieuwe specialisten. De boekhouding is traditioneel altijd gericht geweest op de financiële verantwoording, de duurzaamheidsrapportering voegt daar nu een heel nieuwe dimensie aan toe. Deze nieuwe dimensie vraagt om nieuwe meet-, rapporterings- en controlesystemen. Hoe controleer je de reductie van CO2-uitstoot? Of het verminderde gebruik van lood in de productie? De circulaire economie zal ook leiden tot complexere relaties tussen bedrijven. Zoals men vroeger lampen verkocht, verzorgt de aanbieder nu licht. Het wordt lastiger om de prestaties van een bedrijf te meten. Bedrijven gaan andere relaties met elkaar aan. De verbondenheid en afhankelijkheid tussen bedrijven zullen daardoor groter worden. Tegelijkertijd veranderen de risico s als je niet langer een product levert maar een dienst. Contracten zullen meer voorwaardelijke verplichtingen bevatten en complexer worden. Bijvoorbeeld in de vorm van prestatieverplichtingen of het participeren in bezettingsrisico s. Valkuil Hoe bewust zijn ondernemingen zich van de urgentie? Bedrijven proberen het te doorgronden, merkt Franc van den Berg, partner cleantech & sustainability bij EY. In de jaren tachtig had ik een milieuadviesbureau. Als bedrijfskundige zag ik toen al hoe onlogisch het was dat een bedrijf waarde toevoegt aan een grondstof en vervolgens wat hij niet verkoopt als afval beschouwt. Een broodfabrikant verkocht het brood dat hij overhad als veevoer voor 10 cent. Terwijl zijn productiekosten 80 cent waren. De stap van inzicht naar praktijk is een lastige. Veel van de early adaptors zijn grote bedrijven. Dat is niet voor niets. Ze voelen de economy of scale en hebben diepe zakken. Je hebt technologie nodig om te kunnen recyclen. En als het eigenaarschap bij de producent blijft moet hij dat wel kunnen financieren. Voor startups kan dat een valkuil zijn. Mijn advies is: begin bij het begin. Wat is het product? Welke grondstof gebruik je? Zorg voor een concurrerende businesscase. Voor een bedrijf dat uit hergebruikt textiel garen maakt, is het relevant om te onderzoeken wat de waarde van gerecycled textiel is en hoe dat zich verhoudt tot virgin materiaal. Bij dat soort vragen wordt EY steeds vaker ingeschakeld. Welke problemen kun je verwachten? Samen met TNO zijn we bezig met een onderzoek naar schaarse grondstoffen. Dat project wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van EZ. Hoe ziet de top 60 van schaarse grondstoffen eruit? In welke producten worden ze toegepast? We stellen een database samen van grondstoffen waarvan de einddatum nadert. Het tijdpad loopt uiteen van 30 tot 150 jaar. Dat onderstreept de urgentie. Denk na over de functionaliteit van de materialen die je gebruikt. Heb je het nodig en hoe kun je het terugkrijgen? Dit moet onderdeel zijn van je strategie. MEER WETEN OVER CIRCULAIRE ECONOMIE? Kom naar de Dag van de Financial op 8 oktober 2015 Locatie en tijd: congrescentrum 1931 Den Bosch, start om uur Sprekers: Frank Roerink (cfo Avantium), Femke Groothuis (directeur The Ex tax Project) en bijdragen van onder andere Circle Economy, True Price, AkzoNobel en ING. Meer informatie en aanmelden: 18 MCA: augustus 2015, nummer 4

4 Bas Gehlen, directeur Van Houtum SCHREEUW HET VAN DE DAKEN Wie het circulaire model omarmt, investeert in de relatie met ketenpartners. Die wederkerigheid versterkt het bedrijf, vindt Bas Gehlen, directeur van Van Houtum. Een fabrikant van tissuepapier die al tachtig jaar oud papier gebruikt in zijn productieproces zou je met wat goede wil circulair avant la lettre kunnen noemen, maar Gehlen verwerpt die gedachte. Aan het oud papier voeg je zo n dertig stoffen toe. Je gebruikt zeep om de verontreiniging eruit te halen, voegt lijm toe zodat het nieuwe papier niet uit elkaar valt. Daarmee belast je het milieu. Zeven jaar geleden besloten we over te stappen op een model waarbij je alleen nog maar stoffen gebruikt die niet toxisch zijn of biologisch afbreekbaar. De analyse welke stoffen vervangen moesten worden, duurde drie maanden. Het vinden van alternatieven kostte ons drie jaar. Je begint de zoektocht bij de bestaande leveranciers. Dat levert soms in eerste instantie niets op. Voor veel leveranciers zijn we een kleine partij. Maar als je aangeeft dat je ook zonder hun hulp verder zoekt, raak je ze in hun trots. Dan denken ze toch met je mee over een alternatief. Je moet op zoek naar ketenpartners die hetzelfde willen. Alleseter Hoe vind je circulaire partners? Schreeuw het van de daken. Vroeger dacht ik dat het in de eerste plaats ging over je behaalde mvo-resultaten, maar wat je in de toekomst wilt bereiken is nog veel belangrijker. Dat moet je op zoveel mogelijk overlegplatformen melden. Wij willen niet alleen afhankelijk zijn van gewoon oud papier. Dat wordt schaars. We gedragen ons daarom als een omnivoor, een alleseter. Gebruiken oud papier, maar ook olifantgras. En we onderzoeken of we vezels kunnen gebruiken uit andere nieuwe restmaterialen. Bijvoorbeeld de etiketten die brouwers van hun retourflessen afwassen. Voor hen Dit is geen charitatieve missie. Het raakt aan de corebusiness van een bedrijf is het afval. Net als kartonnen drinkverpakkingen. Die worden in een aantal gemeentes gescheiden van het gewone afval en door Suez opgehaald. Die wagen van Suez wordt normaal met pesticiden ontsmet. Dat past niet in ons circulaire concept dus daar hebben we een thermische behandeling voor ontwikkeld. De inspanningen werpen in ieder geval in publicitair opzicht hun vruchten af. Twee jaar geleden sprak Gehlen in Brussel het Europees Parlement toe om de filosofie van het bedrijf toe te lichten. Maar wat levert het in bedrijfseconomische zin op? Je haalt een aantal risico s uit je bedrijfsvoering. Vroeger waren we erg afhankelijk van de prijs van oud papier. Als de papierbehoefte in China stijgt, schiet de oudpapierprijs met een factor vier omhoog. Dat kun je niet doorberekenen naar de klant. Omdat we verschillende stromen gebruiken, houden we het veel meer in de hand. En door de aard van de samenwerking met onze ketenpartners is er een sterk commitment. We hoeven niet bang te zijn dat Suez ineens andere prijzen rekent voor de kartonnen drinkverpakkingen. MCA: augustus 2015, nummer 4 19

5 Els de Groot, cfo Schiphol Group: DUURZAAMHEID MOET WORDEN UITGEDAAGD VANUIT FINANCE De focus van Schiphol ligt niet langer uitsluitend op bezit maar vooral op gebruik. Schiphol wil de regisseur van de infrastructuur en de middelen zijn. Wat overigens niet betekent dat Schiphol van al haar bestaande activa af wil, verduidelijkt Els de Groot, cfo van de Schiphol Group. Gebouwen en runways vormen het hart van onze assets, aldus De Groot. Dat blijft zo maar we kijken er wel anders naar. Met grondstoffen en bouwmaterialen gaan we nu anders om dan voorheen. We voeren het niet af maar slaan het op omdat we weten dat we het vroeg of laat toch nodig hebben. Hierdoor hebben we bij de aanleg van de meest recente taxibanen materiaal gebruikt dat voor 85 procent afkomstig was uit andere bouwprojecten. Het levert niet alleen een besparing van grondstoffen op maar ook van transportkosten. Je praat al snel over tonnen. Ook bij nieuwe gebouwen gaan we zoveel mogelijk volgens het cradle to cradle-principe werken, vooral bij gebouwen met een kortere levensduur. Daarom gaan we tijdens de bouw van die nieuwe gebouwen kiezen voor een ontwerp dat rekening houdt met hergebruik van de materialen. Geen hobby Wat betekent dat voor de rol van de cfo? De Groot: Het circulaire model werkt alleen als je het als een normale businesscase beschouwt. Dat betekent dat je ieder voorstel in de reguliere investeringscommissie moet bespreken. Duurzaamheid moet geen hobby zijn maar worden uitgedaagd vanuit finance. Wat draagt het echt bij? Tegelijkertijd moet je als cfo niet overal een eendimensionale rekensom van maken. De circulaire economie gaat ook over waarde creëren. Een voorbeeld van die blik vooruit is Light as a Service. De verlichting in de nieuwe Lounge 2 blijft eigendom van leverancier Philips. Samen met Cofely is Philips verantwoordelijk voor de prestaties van en het onderhoud aan de verlichting. Schiphol betaalt voor het gebruik van het licht. Het circulaire zit in het feit dat de verlichting na het contract door middel van een upgrade opnieuw door Philips wordt gebruikt. Het is een traject met een leercurve, aldus De Groot. In een standaardvoorstel ga je ervan uit dat je alles kunt kwantificeren. Je weet wat iets kost en wat de afschrijving is. Nu moet je nadenken over contracten. Als de lampen in je bezit zijn, kun je als bedrijf zelf bepalen wat je ermee doet als je gaat verbouwen. Onze businesscontrollers moeten niet alleen doorgronden wat het financieel betekent maar ook zorgen dat je niet in je toekomstplannen wordt gehinderd. We slaan met deze constructie nieuwe paden in. Niemand weet hoe de wereld er over tien jaar uitziet. Daarom slaagt zo n samenwerking alleen als er sprake is van willing partners. 20 MCA: augustus 2015, nummer 4

6 Frank Roerink, cfo Avantium: WIJ HEBBEN AL ONZE EIEREN IN EEN MAND GESTOPT Een fles gemaakt uit biomassa, van een hogere kwaliteit dan bestaande flessen. Een prima uitgangspunt voor een succesvolle business, zou je denken. Maar het doorbreken van bestaande structuren blijkt weerbarstig. Het gaat langzamer dan ik had verwacht, aldus Frank Roerink, cfo van Avantium. Avantium heeft een gepatenteerd proces ontwikkeld om uit biomassa poly ethyleen furanoaat (PEF) te maken. Deze korreltjes dienen als basis voor PEFflessen. Onze economie was de afgelopen tweehonderd jaar steeds gebaseerd op het uit de aarde halen van koolstoffen. Eerst ijzer, tin en koper, toen kolen en in de twintigste eeuw olie. Die stoffen zijn eindig. Wij halen koolstofverbindingen uit biomassa van boven de grond, een oneindige bron. De agrarische sector is een belangrijke partner voor ons en bij uitstek circulair. De belofte van Avantium is dat PEF-flessen niet alleen duurzaam zijn maar ook sterker dan plastic flessen, aluminium blik en glas. Toen we het bij Coca-Cola presenteerden, werd onze claim met scepsis ontvangen. Tot ze ons materiaal hadden getest en ons gelijk moesten geven. Inmiddels zijn Coca-Cola en Danone aandeelhouders. Ook heeft de onderneming 80 miljoen euro aan venture capital opgehaald. Toch zijn er ook zorgen. We zitten in een fase die vergelijkbaar is met biotechbedrijven in de jaren zeventig. De farmaceutische industrie haalde aanvankelijk haar schouders op over de innovaties van kleine nieuwkomers. Inmiddels is het binnen die bedrijfstak een geaccepteerd model dat startups voor de innovatie zorgen. In de chemische industrie moet die omslag nog komen. Wij zijn geen DSM of Shell maar een biochemisch kennisbedrijf. Wij zoeken partners die onze technologie willen overnemen. De praktijk is dat de verpakkingsindustrie die we aan onze kant willen krijgen helemaal op olie is ingericht. Als je biomassa als grondstof wilt gebruiken, heeft dat gevolgen in die hele keten. Je hebt te maken met een dominante infrastructuur. Bedrijven die miljarden hebben geïnvesteerd in fabrieken om olie tot kunststof flessen te verwerken. Stootje Mijn rol als cfo is hetzelfde als in een traditioneel bedrijf. De rolverdeling is misschien een andere. Ik ben niet de tegenpool van de ceo die hem in zijn visionaire plannen afremt. Wel probeer ik de risico s zo goed mogelijk in te schatten. Wat zijn onze kostenverwachtingen op de lange termijn? We nemen nu een grote stap met de bouw van een grote commerciële fabriek waarvoor de plannen in een vergevorderd stadium zijn. De financiering is een uitdaging. Hoe ga je onze technologie waarderen? Er is nog geen benchmark. Voor banken is dat lastig. Ze zijn creatiever dan vijf jaar geleden maar ze willen wel zekerheid. Qua riskmanagement is deze functie niet eenvoudig. Als Philips zich vergist in het businessmodel van zijn lampen, kunnen ze dat stootje wel hebben. Dat kunnen wij ons niet permitteren. Wij hebben al onze eieren in een mand gestopt. MCA: augustus 2015, nummer 4 21

7 Roger Beuting, directeur Van Scherpenzeel: ONZE KENNISVOORSPRONG KUN JE NIET EENVOUDIG KOPIËREN Als recyclebedrijf brengt Van Scherpenzeel de circulaire economie in praktijk: grondstoffen maken uit restmateriaal. Maar de ambitie van directeur Roger Beuting reikt verder. We willen de hele keten integreren. Voer het principe van de circulaire economie consequent door en je eindigt met de closed loop. Voor Beuting is het doel duidelijk. Wie zelf producten ontwikkelt uit gerecyclede reststromen slaat een aantal vliegen in een klap. In de eerste plaats stimuleer je de markt. Daarnaast is het een goed verdienmodel. We hebben om die reden zojuist Eurobottle Flestic overgenomen, een productiebedijf van kunststof bidons en verpakkingen. Ook in textiel hebben we met een aantal partners zo n closed loop ontwikkeld. Doordat we de regisseur in die keten zijn, creëren we marge. De keten begint bij een organisatie die van haar oude bedrijfskleding af wil. Die kleding wordt door ons versneden. De textielrepen worden vervezeld waarmee je er een nieuw textielproduct van kunt maken. Handdoeken bijvoorbeeld, die je aan een soortgelijke organisatie kunt verkopen. Het creëren van een closed loop vergt een nieuwe mindset. Beuting: Wat in papier en glas heel normaal is, is in de kunststofindustrie een betrekkelijk nieuw fenomeen. Producenten moeten eraan wennen. Technisch zijn we in staat om secundaire grondstoffen zo te bewerken dat ze in zuiverheid en kwaliteit niet onderdoen voor virgin grondstoffen. Toch moet er nog steeds weerstand overwonnen worden. In glas hebben we dat gewenningsproces eerder meegemaakt. Toen in de jaren zeventig voor het eerst glasscherven werden bijgemengd in de glasfabriek werd er maar 5 procent gerecycled glas gebruikt. De ovens werden tot 800 graden opgestookt. Nu bestaat het overgrote deel uit gerecycled glas en kunnen ovens op een veel lagere temperatuur branden. Zo combineer je een milieuwinst met een economische winst. Bereidheid De bereidheid van bedrijven en organisaties om deel uit te maken van de circulaire economie groeit, constateert Beuting. Je ziet dat er een maatschappelijke druk aan het ontstaan is. De consument vraagt erom, maar er is eveneens vanuit de politiek aandacht voor. Ook een initiatief als het grondstoffenpaspoort waarmee de samenstelling en herkomst van de grondstoffen in een product kunnen worden achterhaald, helpt daarbij. Voor bedrijven wordt het steeds interessanter. Je kunt met andere businessmodellen werken. Een wasmachinefabrikant kan zijn product voor tienduizend wasbeurten leasen en hem daarna weer ophalen, opknappen en opnieuw verkopen. Raakt Van Scherpenzeel zijn positie niet kwijt als iedere producent zijn eigen closed loop ontwikkelt? Daar ben ik helemaal niet bang voor, verzekert Beuting. We hebben een kennisvoorsprong die je niet eenvoudig kunt kopiëren. Daarnaast wordt wat wij doen pas commercieel interessant als je het op een grote schaal toepast. Het zuiver krijgen van gerecyclede grondstoffen is een specialisme. ING heeft mei 2015 een minderheidsbelang in Van Scherpenzeel genomen. Dat doen ze omdat we de circulaire economie in praktijk brengen. 22 MCA: augustus 2015, nummer 4

8 Ron Wirahadiraksa, cfo Philips DE CIRCULAIRE WERELD IS NIET NIEUW VOOR ONS Producten worden binnen Philips steeds meer onderdeel van een totaaloplossing. Die strategie sluit naadloos aan bij het circulaire credo van hergebruik. Of een product volledig nieuw is of opgebouwd met gerecyclede onderdelen wordt steeds minder relevant. Het gaat om de functionaliteit van de oplossing, benadrukt Ron Wirahadiraksa RC, cfo van Philips. We hielden vijftien jaar geleden al in het ontwerp van onze producten rekening met de mogelijkheid om materialen te recyclen. We lanceerden ons eerste EcoVision-programma in In de zorg zijn we in 1989 al begonnen met het reviseren van medische zorgsystemen. Die business bestaat al heel lang. We kijken nu hoe we circulaire verdienmodellen verder kunnen laten groeien. We sluiten bijvoorbeeld contracten af waarbij we voor een periode van 15 jaar verantwoordelijk zijn voor het beheer en het functioneren van de scanapparaten en andere medische IT-oplossingen. Het beheer en de analyse van data worden voor ziekenhuizen steeds belangrijker om een goede diagnose te stellen. De aandacht verschuift van het product naar de oplossing. Als je over ketens gaat kijken, worden producten enablers. Of het product dat de oplossing mogelijk maakt nieuw is of gerecyclede onderdelen en grondstoffen bevat wordt minder relevant. Het gaat om de functionaliteit van de oplossing. Profiteren Maar hoe circulair is Philips in de uitvoering van haar intenties? Sommige critici vinden dat Light as a Service verlichting als dienst vooral een variant is op het traditionele leasemodel. Niet het eigenaarschap zorgt ervoor dat het wordt hergebruikt maar het ontwerp. Doordat we in het ontwerp van de verlichting al uitgaan van hergebruik, is de levensduur veel langer. Wanneer het product wordt vervangen voor het einde van de levensduur, en dat komt steeds vaker voor, wordt het product teruggenomen en worden de onderdelen en grondstoffen zoveel mogelijk hergebruikt. Daar profiteren we niet alleen zelf van. Je deelt de waarde die je creëert met je toeleveranciers. Dat geldt bijvoorbeeld voor onze MRI-systemen. De patiëntentafel komt van een toeleverancier die op zijn beurt allerlei onderdelen kan hergebruiken. De valkuil van een circulaire economie een minder grote cashflow omdat je niet verkoopt maar een dienst levert vreest hij niet. Natuurlijk moet je condities creëren. We hebben bijvoorbeeld Philips Capital opgericht, een businessactiviteit die financiële oplossingen faciliteert voor klanten die onze producten afnemen. Op die manier bieden we de klant financiering aan zonder dat die op onze balans drukt. Ook is hij niet bang dat het circulaire model voor kannibalisatie op de nieuwe producten gaat zorgen. De ervaring leert dat er altijd een markt is voor nieuwe innovatieve producten. In een circulaire economie wordt dat aanbod aangevuld met remanufacturing, refurbishment en spare parts producten. Dat is niet alleen onze opvatting. Je ziet het ook bij andere bedrijven als IBM en Xerox. Die doen dit al jaren. MCA: augustus 2015, nummer 4 23