Stichting Kinderopvang Alkmaar. Pedagogisch Beleid. Dagopvang & Buitenschoolse Opvang

Transcriptie

1 Stichting Kinderopvang Alkmaar Pedagogisch Beleid Dagopvang & Buitenschoolse Opvang

2 Inhoudsopgave Inleiding Doel Pedagogische visie Invloed wetenschap/pedagogen Opvoedingsverantwoordelijkheid Vier pedagogische basisdoelen Kwaliteit Interactievaardigheden van pedagogisch medewerkers Omgeving Veilige omgeving Vierogenprincipe Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling Ruimtes Dagindeling Groep Randvoorwaarden Vaststelling Evaluatie...15 Bijlage 1. Bronvermelding...16 Bijlage 2.1. Zorgstructuur dagopvang en buitenschoolse opvang...16 Bijlage 2.2 Zorgstructuur dagopvang met een VVE aanbod...16 Bijlage 2.3. Zorgstructuur gastouderopvang...16 Bijlage 3. Format pedagogisch werkplan vestigingen..17 2

3 Kinderen in de hoofdrol Bij ons komen kinderen op de eerste plaats. Wij zorgen ervoor dat de kinderen zich in een veilige omgeving, onder begeleiding van warme, enthousiaste pedagogisch medewerkers, vrij en optimaal kunnen ontwikkelen. Inleiding Voor u ligt het Pedagogisch beleid van de Stichting Kinderopvang Alkmaar (SKOA). Hierin wordt beschreven hoe wij de vier pedagogische basisdoelen (ook wel opvoedingsdoelen genoemd) aanbieden aan kinderen. Ons pedagogisch beleid is ingericht naar het NCKOkwaliteitsmodel (Nederlands Consortium Kinderopvang Onderzoek). In dit model wordt de invloed van de structurele kenmerken en de proceskwaliteit op het kind zichtbaar. Veel beleid en protocollen uit ons kwaliteitsstelsel zijn van invloed op het pedagogisch beleid en andersom. Naar deze documenten wordt in dit stuk verwezen. Tevens hebben wij wetenschappelijke literatuur gebruikt om ons beleid te verduidelijken en te versterken. De beleidsmedewerker Pedagogiek is de eigenaar van dit beleid. 1. Doel Het doel van dit beleid is om weer te geven wat voor ons de pedagogische kwaliteit is die we willen bieden en hoe we dit vormgeven. Wij willen dat voor iedereen zichtbaar wordt hoe wij de vier pedagogische basisdoelen aan de kinderen aanbieden, hoe wij dat monitoren en hoe wij onze pedagogisch medewerkers hierin versterken. 2. Pedagogische visie Wij zijn van mening dat ieder kind uniek en waardevol is. Hoewel wij kinderen in groepen opvangen, blijven wij altijd kijken naar het kind als individu. Wij accepteren ieder kind zoals het is. Alle kinderen hebben ontwikkelingstaken waaraan zij moeten werken en wij begeleiden hen daar graag in. Wij hebben respect voor het eigen vermogen, het tempo en de wijze waarop kinderen zich ontwikkelen. Bij de dagopvang (0 tot 4 jaar) ligt voor pedagogisch medewerkers een grote taak in het verzorgen van kinderen. Wij zien dit als een uitgelezen kans om individuele aandacht te geven aan het kind en kinderen zo echt goed te leren kennen. Deze exclusieve aandacht is erg belangrijk voor het opbouwen van een positieve band tussen het kind en de pedagogisch medewerker. Specifieke aandacht is er voor de allerjongsten (0-6 maanden) omdat wij het belangrijk vinden hen goed te laten wennen aan de kinderopvangsituatie en hen adequaat te helpen wanneer ze het spannend vinden en hun ouder(s) missen. Wij vinden het belangrijk dat kinderen zich welkom voelen, zich veilig voelen bij de pedagogisch medewerkers en bij de kinderen in de groep. Dit is als basis nodig om zich goed te kunnen ontwikkelen op alle gebieden. Daarnaast zien wij respect voor de autonomie van het kind als uitgangspunt voor het omgaan met en begeleiden van kinderen 3

4 Bij de buitenschoolse opvang (4 tot 13 jaar) ligt voor de pedagogisch medewerker een grote taak in het beschikbaar zijn voor kinderen wanneer zij dat nodig hebben. Wij willen dat kinderen zich gehoord en gezien voelen. Hiervoor kijken de pedagogisch medewerkers goed naar kinderen, zodat ze weten wat een kind meemaakt, interessant vindt of bezighoudt. Met deze informatie kan de pedagogisch medewerker goed aansluiten bij het kind. Daarnaast vinden wij het van belang dat kinderen met elkaar kunnen spelen. Buitenschoolse opvang zien wij als vrije tijd van kinderen, waarin wij een aanbod doen in georganiseerde, al dan niet gezamenlijke, activiteiten. Hierin hebben de kinderen keuzevrijheid en de activiteiten zijn niet aan een vaste groep gebonden. Zelfstandigheid van kinderen vinden wij erg belangrijk, omdat kinderen in deze leeftijdscategorie hier ook steeds meer behoefte aan hebben. We betrekken kinderen zoveel mogelijk in het bepalen van het activiteiten- en spelaanbod en het inrichten van de groepsruimte, omdat wij hun mening belangrijk vinden en dergelijke kinderparticipatie maakt dat het hun BSO wordt. Met buitenschoolse opvang wordt voorschoolse-, tussen schoolse en na schoolse opvang bedoeld, de tussen schoolse opvang wordt niet onder de Wet Kinderopvang uitgevoerd, maar in opdracht van de betrokken schoolbesturen. Bij de voorschoolse opvang ligt de nadruk op rustige activiteiten en persoonlijke aandacht voordat de kinderen naar school gaan en bij de tussen schoolse opvang ligt de focus op de gezamenlijke lunch, waar voor en/of na voldoende ruimte is om vrij te spelen en te bewegen, binnen en/of buiten. In beide situaties worden de kinderen zo nodig door pedagogisch medewerkers begeleid naar hun klassen. 3. Invloed wetenschap/pedagogen De wetenschap heeft de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar de kwaliteit in de Nederlandse kinderopvang. Wij hechten grote waarde aan de eerdere Hoogleraren Kinderopvang: Marianne Riksen-Walraven en Louis Tavecchio, en de huidige Hoogleraar Kinderopvang: Ruben Fukkink. Door hen is de kwaliteit van de kinderopvang zichtbaar gemaakt, zijn er verbeterpunten naar voren gekomen en is een instrument ontwikkeld waarmee wij als kinderopvangorganisatie zelf onze kwaliteit kunnen meten, monitoren, verbeteren en evalueren. Pedagogen wiens visie en ideeën van invloed zijn op ons pedagogisch beleid, zijn: Thomas Gordon, hij staat voor effectieve communicatie met iedereen: kinderen, ouders en collega s; Loris Malaguzzi, hij geeft aan dat kinderen over honderd talen beschikken om te communiceren, het is aan ons om de onderzoeker in het kind te laten gaan en dit te observeren; Emmi Pikler, zij geeft ons met name twee principes mee: respect voor de behoefte aan een stabiele persoonlijke band en respect voor de zelfstandige activiteiten van het kind; Aletha Solter, zij geeft ons inzicht in wat baby s (kinderen), bedoelen met huilen en/of boos zijn; Janus Korczak, hij geeft ons veel handvatten over kinderparticipatie, met name voor de buitenschoolse opvang, en tenslotte Micha de Winter, hij neemt ons mee in zijn beelden over de waarde van brede participatie bij het opvoeden van kinderen en democratisch burgerschap. 4

5 4. Opvoedingsverantwoordelijkheid Wij vinden het belangrijk dat ouders vertrouwen in ons hebben, wanneer zij hun kind(eren) bij ons brengen. En zetten ons in om dit vertrouwen blijvend te kunnen bevestigen. Ouders zijn eerste opvoedingsverantwoordelijken voor hun kinderen. Wanneer zij besluiten hun kind(eren) op een van onze vestigingen te brengen, ontstaat een gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid. Als kinderopvangorganisatie beschikken wij over een geheel andere opvoedingssetting dan in de thuissituatie. Hierdoor kunnen wij kinderen op een andere manier begeleiden bij hun ontwikkelingstaken. Samen met ouders bieden wij kinderen een brede opvoeding. Daarbij willen beiden het beste voor het kind en dat begint met goed contact onderling en structurele informatie uitwisseling. Het is onze taak om ouders dagelijks te informeren over het verloop van de dag van hun kind. Een belangrijk middel voor informatie uitwisseling is het oudergesprek, waarin wij ook in termen van de opvoedingsdoelen (aan de hand van een observatie van het kind) ouders kunnen informeren over de ontwikkeling van hun kind. Voor meer informatie over oudercontacten verwijzen wij naar het Ouderbeleid (DGK-C-3.1). Wij willen graag dat ouders een interactieve rol hebben bij belangrijke beleidsonderwerpen. In de oudercommissies (per locatie) en de centrale oudercommissie (bestaande uit afgevaardigden van iedere oudercommissie) leggen wij beleid voor ter advisering. Voor meer informatie over de (centrale) oudercommissie(s) verwijzen wij naar het Reglement van de (centrale) oudercommissie(s) (DGK-C-3.4). 5. Vier pedagogische basisdoelen De vier pedagogische basisdoelen zijn beschreven door Marianne Riksen-Walraven. De Wet kinderopvang verplicht iedere kinderopvangorganisatie om deze doelen aan kinderen aan te bieden. Als kinderopvangorganisatie zijn wij onderdeel van het opvoedingsproces van ieder kind dat bij ons komt. Hierdoor hebben wij een serieuze rol in het leven van kinderen en ouders. Aan de hand van deze doelen geven wij invulling aan die rol. Hieronder geven wij een korte beschrijving van de vier opvoedingsdoelen. Emotionele veiligheid Om optimaal te kunnen ontwikkelen, moet een kind zich emotioneel veilig voelen. Veilig in de zin van zich gehoord en gezien voelen en het gevoel hebben dat je jezelf mag zijn. Wanneer deze basis aanwezig is, kan een kind aan de andere competenties werken. Het bieden van emotionele veiligheid aan de kinderen is dus van primair belang. Persoonlijke competentie Om je goed te kunnen aanpassen aan verschillende situaties en om zelf problemen aan te kunnen pakken, hebben kinderen brede persoonskenmerken nodig. Deze kenmerken worden als volgt beschreven: veerkracht, zelfstandigheid, zelfvertrouwen, flexibiliteit en creativiteit. 5

6 Sociale competentie Kinderen hebben sociale kennis en vaardigheden nodig om relaties aan te gaan met anderen. Zich in anderen verplaatsen, communiceren, delen, samenwerken, elkaar helpen en conflicten oplossen, zijn voorbeelden van sociale kennis en vaardigheden. De groep is een prachtig hulpmiddel om aan deze competentie te kunnen werken. Waarden en normen Binnen de kinderopvang komen kinderen in aanraking met diversiteit, met verschillende culturen, met andere sociale achtergronden en met andere regels waarden en normen dan thuis. Het is van belang dat pedagogisch medewerkers dit goed consistent en afgestemd op het ontwikkelingsniveau van de kinderen begeleiden. Op deze manier krijgen de kinderen de kans om zich de algemeen geldende normen en waarden, voor de Nederlands maatschappij eigen te maken. Voor uitgebreidere definities van de opvoedingsdoelen, verwijzen wij naar de beschrijvingen van Riksen-Walraven op pagina 103 en 104 in het boek De kwaliteit van de Nederlandse kinderopvang (2004). 6

7 6. Kwaliteit Voor ons ligt de kern van kwaliteit van kinderopvang in de manier waarop wij de opvoedingsdoelen aanbieden aan kinderen. Er zijn verschillende factoren van invloed op het realiseren van deze doelen, namelijk: randvoorwaarden, pedagogisch medewerkers, omgeving, de groep kinderen, het individuele kind en de ouders. Om dit duidelijk te maken gebruiken wij het NCKO-kwaliteitsmodel dat hieronder is weergegeven. (Bron: Risken-Walraven, 2004, p.106) In de linkerkolom van dit model zijn structurele kenmerken, oftewel randvoorwaarden, geplaatst. Randvoorwaarden zijn nodig voor het realiseren van een goede basis om kinderopvang te kunnen en te mogen bieden. Deze liggen vast in verschillende documenten (wet- en regelgeving en beleid/protocollen) waarnaar wij in dit beleid naar verwijzen. In de middenkolom wordt de proceskwaliteit weergegeven. Voor ons betekent dit de essentie van pedagogisch werken. Pedagogisch medewerkers (in de kolom nog leidster genoemd) in interactie met het kind, de omgeving, de kinderen als groep en natuurlijk de ouders. Om de interacties tussen de pedagogisch medewerkers en de kinderen optimaal te 7

8 laten verlopen, maken de pedagogisch medewerkers gebruik van hun interactievaardigheden. Deze komen in de volgende paragraaf aan bod. In de rechterkolom is het kind (en de ouder) geplaatst, met de bedoeling om de maten van uitkomst welbevinden en ontwikkeling van het kind - goed in de gaten te houden. Naast het feit dat pedagogisch medewerkers zien of het kind zich welbevindt en zich goed ontwikkelt bij ons, zien ouders dat natuurlijk ook. 7. Interactievaardigheden van pedagogisch medewerkers Onze pedagogisch medewerkers bieden de vier opvoedingsdoelen aan de kinderen aan m.b.v. verschillende pedagogische middelen. Wij zien de leefomgeving als een pedagogisch middel, de groep, het activiteiten aanbod en het (spel-)materiaal dat we kinderen bieden. Maar als belangrijkste pedagogisch middel zien we de interactie tussen de pedagogisch medewerkers en de kinderen. Pedagogisch medewerkers hebben voortdurend interacties met kinderen. Om deze interacties van hoge kwaliteit te laten zijn, hebben zij bepaalde interactievaardigheden nodig. Hieronder geven wij een korte beschrijving van deze vaardigheden. 1. Sensitieve responsiviteit Een pedagogisch medewerker die alle signalen van de kinderen goed herkent en daar adequaat en positief op reageert, heeft deze interactievaardigheid onder de knie. Een kind zal zich hierdoor begrepen, geaccepteerd en veilig voelen. Deze interactievaardigheid kan als basisvaardigheid gezien worden, hiermee kan een pedagogisch medewerker emotionele veiligheid bieden. 2. Respect voor autonomie Een pedagogisch medewerker die kinderen stimuleert om dingen zelf te doen, zelf te proberen en zelf op te lossen, heeft respect voor de autonomie van kinderen. De individualiteit, motieven en perspectieven van kinderen worden op deze manier door de pedagogisch medewerker erkend, benoemd en gerespecteerd. 3. Structureren en grenzen stellen Bij het structureren van activiteiten, situaties en taken voor kinderen, stelt de pedagogisch medewerker op een sensitieve manier grenzen. Hierdoor hebben kinderen overzicht en leren ze zich goed aan de afspraken houden. Er worden voldoende grenzen respectvol en tijdig gesteld door de pedagogisch medewerker, waardoor kinderen niet het idee krijgen dat zij telkens over grenzen heen gaan en het risico ontstaat om in een negatieve spiraal van corrigeren te belanden. 4. Praten en uitleggen Wanneer een pedagogisch medewerker goed is in praten en uitleggen, dan praat zij met de kinderen en dan stemt zij de timing en de inhoud af op de behoefte, de interesse en het begripsniveau van de kinderen. 8

9 5. Ontwikkelingsstimulering Een pedagogisch medewerker die extra dingen doet om kinderen op verschillende ontwikkelingsgebieden (motorisch, cognitief, taal en creatief) uit te dagen en te stimuleren, zet deze interactievaardigheid in. Wanneer zij dit goed doet, stemt zij het uitdagen en stimuleren af op de interesse, het ontwikkelingsniveau en de behoefte van het kind. 6. Begeleiden van interacties Een pedagogisch medewerker is, naast vaardig zijn in het goed omgaan met individuele kinderen, tevens vaardig in het begeleiden van interacties tussen kinderen. Wanneer een pedagogisch medewerker de interacties tussen kinderen goed begeleidt, reageert zij positief op positieve interacties en (pro-)sociaal gedrag, en moedigt zij kinderen aan er voor elkaar te zijn. 8. Omgeving De leefomgeving is een veelomvattend begrip; het gaat om fysieke ruimtes, binnen en buiten, maar het gaat ook om begrippen als vertrouwdheid, een sfeer van geborgenheid en herkenbaarheid. Pedagogisch medewerkers hebben hierin een bepalende rol. Per opvanglocatie zijn er (grote) verschillen in het aanbod van binnen- en buiten ruimtes, bijvoorbeeld in het aantal vierkante meters dat beschikbaar is of de locatie van de vestiging. 8.1 Veilige omgeving Een veilige leefomgeving wordt bepaald door fysieke veiligheid en emotionele veiligheid. Aan de zorg voor fysieke veiligheid wordt door ons vanuit het Convenant Kwaliteit Kinderopvang (april 2012) invulling gegeven waar het bijvoorbeeld gaat over beschikbare vierkante meters binnen- en buitenruimte per kind en aparte slaapruimte voor baby s van 0 tot 1,5 jaar. Met betrekking tot hygiëne, veiligheid en ziektes richten we ons op de laatste versies van het RIVM (Gezondheidsrisico s in een kindercentrum en peuterspeelzaal / Gezondheidsrisico s in een basisschool / buitenschoolse opvang). Deze zijn te vinden in DGK- C-14. Daarnaast wordt jaarlijks per locatie een risico/inventarisatie veiligheid en een risico inventarisatie gezondheid uitgevoerd en vinden GGD inspecties plaats. De GGD-rapporten kunnen via een link op onze website gelezen worden. Voor het bieden van emotionele veiligheid zijn begrippen als vertrouwdheid, geborgenheid en herkenbaarheid belangrijk Wennen Op een goede manier vorm geven aan deze begrippen begint met een zorgvuldig opgebouwde wenperiode voor kinderen en ouders als de opvang start. Het belangrijkste doel van de wenperiode is het kind en de ouders, het gevoel geven dat ze welkom zijn. Dat betekent dat er geïnvesteerd wordt in vertrouwde relaties, met het kind, met de kinderen onderling en met de ouders. Wanneer ouders vertrouwen hebben in de pedagogisch medewerkers zullen ze dat positieve gevoel overbrengen aan hun kind. De opbouw van een wenperiode is maatwerk, ieder kind heeft zijn eigen temperament, en zit in zijn eigen stadium van het hechtingsproces. Toch stellen we als uitgangspunt dat 9

10 kinderen (gemiddeld) vier wenmomenten nodig hebben. Het begint op de meeste plekken al tijdens het intakegesprek dat ouders met de teamcoördinator hebben, het kind verblijft die tijd op de groep terwijl ouders elders zijn. Daarna zal steeds met een eet- en/of slaapmoment worden uitgebreid, bijvoorbeeld: tijdens het eerste wenmoment zal het kind het tafelmoment in de ochtend meemaken en voor het middageten weer opgehaald worden. De volgende uitbreiding is meestal het bijwonen van de middagmaaltijd, om voor het slapen weer naar huis te gaan. Tenslotte zal het kind zozeer gewend zijn aan de nieuwe omgeving, andere volwassenen dan de ouders en andere kinderen om zich heen, dat het blijft slapen. Er vindt continu afstemming met ouders plaats over de voortgang van dit wenproces. Wanneer kinderen binnen de kinderopvang van groep of opvangvorm veranderen, wordt ook aandacht besteed aan het wennen in de nieuwe groep. Dit gebeurt onder begeleiding van de pedagogisch medewerkers en verschilt sterk per kind. Ook hier geldt dat het om maatwerk gaat. In de pedagogische werkplannen van de vestigingen wordt omschreven hoe daar concreet vorm gegeven wordt aan het wennen Vierogenprincipe Bij een veilige omgeving horen maatregelen ter preventie van kindermishandeling, zoals het z.g.n. vierogenprincipe. Dit houdt in dat altijd een andere volwassene moet kunnen meekijken of meeluisteren op de plekken waar een pedagogisch medewerker alleen met kinderen is (Convenant Kwaliteit Kinderopvang, 2012, p. 9). Het vormgeven aan het vierogenprincipe is verplicht gesteld door de overheid voor de dagopvang 0 tot 4 jaar. Voor alle informatie over hoe wij het vierogenprincipe binnen onze organisatie toepassen, verwijzen wij naar het protocol Vierogenprincipe in DGK-D Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling Wij werken met de Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling: Meldcode SKOA (DGK-C-6.0). In de meldcode wordt voor de volgende situaties een stappenplan beschreven, waar wij ons aan houden wanneer een dergelijke situatie zich voordoet. Route bij signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling. Route bij signalen van mishandeling door een beroepskracht. Route bij signalen van seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen onderling. De teamcoördinatoren en de Wijkmanagers zijn getraind als aandachtsfunctionaris kindermishandeling en alle pedagogisch medewerkers zijn (en blijven) getraind om de meldcode zorgvuldig te kunnen hanteren. Daarbij dragen wij zorg voor een open aanspreekcultuur binnen onze organisatie. Dat wil zeggen dat iedereen pedagogisch medewerkers, medewerkers, ouders en kinderen op een respectvolle en open manier elkaar kan aanspreken op communicatie en handelen (gedrag). 10

11 8.2 Ruimtes Onze binnenruimtes zijn zo ingericht dat kinderen zich daar vrij in kunnen bewegen. Er zijn verschillende speelhoeken aanwezig, zoals een bouwhoek, een poppenhoek, een knusse hoek (snoezelhoek), leeshoek, enzovoort. Het speelgoed is opgeborgen in open kasten of in boxen met daarop foto s van wat er in de box zit, zodat kinderen er zelf goed bij kunnen en weten waar ze welk speelgoed kunnen vinden. De ruimte is herkenbaar en vertrouwd voor kinderen, omdat hun eigen knutselwerkjes worden opgehangen. Ook foto s van kinderen uit hun thuissituatie hangen op ooghoogte in de groepsruimte. Tevens hangen er kleurrijke posters en platen (passend bij een bepaald thema). Dit biedt aanleiding voor gesprekken tussen pedagogisch medewerkers en kinderen, en kinderen onderling. Er wordt bij inrichting gelet op een goede balans tussen rust en uitdaging en afstemming op ontwikkelingsleeftijd. Onze buitenruimtes zijn zodanig ingericht dat er verschillende activiteiten naast elkaar kunnen plaatsvinden. De ondergrond varieert: tegels, (kunst)gras, zand, houtsnippers. Iedere dag spelen wij minimaal één keer per dag buiten (uitzonderingen daargelaten). Alvorens buiten te spelen controleert een pedagogisch medewerker de buitenruimte op dingen die daar niet thuis horen. 8.3 Materiaal en activiteiten Wij zorgen voor voldoende en divers materiaal. Het materiaal wordt ingezet voor uitdaging en stimulering van: grove en fijne motoriek, sensomotorisch spel (bijvoorbeeld zand, water, rijst, enz.), knutselen en creativiteit, muziek en beweging, rollenspel, constructiespel, rekenen en cijfers, taal, natuur, televisie en computer, wetenschap, culturele diversiteit. De pedagogisch medewerker biedt materiaal en/of activiteiten aan, themagericht of vrij spel, en speelt in op de behoefte en het ontwikkelingsniveau van kinderen. Tevens begeleidt de pedagogisch medewerker de interacties tussen kinderen en ziet de pedagogisch medewerker erop toe dat de kinderen respectvol met elkaar en het materiaal omgaan. 8.4 Dagindeling Iedere opvanglocatie, maar ook iedere groep (afhankelijk van leeftijd van de kinderen), heeft een dagindeling of een dagprogramma. Hierin wordt duidelijk wanneer een groep eet- en drinkmomenten heeft, binnen of buiten kan spelen, vrij kan spelen, actief of rustig kan spelen, kan deelnemen aan activiteiten, maar ook uitstapjes heeft gepland. Ook themagericht werken wordt duidelijk in de dagindeling. De dagindeling is per opvanglocatie in het betreffende werkplan beschreven. Met de dagindeling dragen wij bij aan de emotionele veiligheid van de kinderen. Herkenbaarheid en een bepaald vast ritme geven houvast voor de kinderen. Zo weten kinderen waar ze aan toe zijn en kunnen ze zich voorbereiden. De pedagogisch medewerkers zorgen ervoor dat de dagindeling voor de kinderen duidelijk is door bijvoorbeeld te benoemen wat er op dat moment of daarna gaat gebeuren of door dit zichtbaar te maken met pictogrammen en/of foto s. 11

12 8.5 Groep Een groep kinderen bij elkaar vraagt om aandacht en begeleiding. De pedagogisch medewerkers maken kinderen op elkaar attent, organiseren gezamenlijke activiteiten, nodigen kinderen uit om met elkaar te spelen of elkaar te helpen en komen zo nodig tussenbeide wanneer kinderen in conflict met elkaar raken. Zij observeren gedurende de dag hoe het spelen met en/of naast elkaar verloopt. De pedagogisch medewerkers weten goed wat er in de groep speelt en waar behoeftes van kinderen liggen, zodat zij vervolgens hierbij kunnen aansluiten met aanbod en/of begeleiding. Daarnaast zorgt de pedagogisch medewerker voor een goede sfeer op de groep. Emoties en uitingen daarvan, zoals vrolijk, boos, blij, verdrietig, lachen, huilen en humor, worden geaccepteerd en benoemd. De pedagogisch medewerkers helpen kinderen om hier op een goede manier mee om te gaan. 8.6 Open deuren Werken met Open deuren is een methodiek met een pedagogisch doel, n.l.; dat kinderen structureel de gelegenheid krijgen om buiten hun eigen groepsruimte met kinderen van andere groepen te spelen (als ze dit willen). Dat betekent uitbreiding van speelruimte, spelaanbod en activiteiten. Uitbreiding van onderlinge contacten tussen kinderen en vertrouwdheid met het hele kinderdagverblijf of kindercentrum en alle pedagogisch medewerkers. Belangrijke kenmerken zijn dat het een werkwijze is die is ingebouwd in het dagprogramma, bijvoorbeeld d.m.v. een activiteitenkalender, met aangegeven frequentie en plaats- en tijdsaanduiding. Het begrip activiteiten moet ruim worden opgevat, het kan ook gaan om samen bewegen, buiten bladeren harken of samen eten, afwassen, muziek luisteren. Van belang is dat pedagogisch medewerkers goed in beeld hebben welke kinderen er op een dag in huis zijn en daar een passend aanbod voor neerzetten zodat ze aansluiten bij de behoeften en de verschillende ontwikkelingstaken van die kinderen. Het vraagt om goede planning en voorbereiding en een duidelijke taakverdeling tussen pedagogisch medewerkers, maar maakt ook dat er geprofiteerd kan worden van de talenten van de groepsleiding. Bijkomende voordelen die deze werkwijze met zich meebrengt zijn dat het gemakkelijker is om voor elkaar in te vallen of samen te voegen, pedagogisch medewerkers kennen alle kinderen en de kinderen kennen alle pedagogische medewerkers. Daarnaast is het wennen aan een andere groep gemakkelijker voor kinderen als zij de ruimte, de andere kinderen en de leiding al kennen. Hoewel open deuren beleid een ingeburgerde term is binnen de kinderopvang, spreken wij liever over activiteitgericht werken. 8.7 Kwetsbare kinderen Ook kinderen die wat extra ondersteuning nodig (blijken te) hebben, passen binnen onze groepen. Pedagogisch medewerkers zorgen voor een veilige groepssfeer, waarin ieder kind zich welkom en geaccepteerd voelt. Wij gaan ervan uit dat verschillen tussen mensen horen bij het leven. Primair kijken wij naar wat kinderen wel kunnen. We observeren alle kinderen en zullen bij sommigen signaleren dat zij op welke manier dan ook opvallen in de groep. Belangrijk is dat de groep een meerwaarde heeft voor ieder kind. En wij moeten datgene kunnen bieden wat het kind en de groep nodig hebben. Een zorgstructuur (Bijlage 2.1, 2.2 en 12

13 2.3) waarin samenwerkingspartners als o.a. het CJG ( Centrum voor Jeugd en Gezin), de Jeugdverpleegkundigen van de consultatiebureaus en het Jeugd Maatschappelijk Werk (De Wering) betrokken zijn, zorgt ervoor dat we met elkaar kunnen kijken op welke wijze de nodige zorg rondom het kind optimaal georganiseerd kan worden. De zorgcoördinator van de SKOA zal voor deze kinderen de voortgang volgen en begeleiden. 8.8 De voorschool Op verschillende locaties dagopvang wordt Voor-en Vroegschoolse Educatie aangeboden (VVE). Uk&Puk is een educatief programma voor kinderen van 0-4 jaar. Aan de hand van tien thema s (per jaar) voor drie verschillende leeftijdsgroepen bieden de pedagogisch medewerkers gerichte activiteiten aan gedurende de dag. De pedagogisch medewerkers zijn getraind om met deze methode te werken (DGK-C-2.7) en worden ondersteund door een VVE Coach. De leidstervaardigheden die bij Uk&Puk gebruikt worden (respect voor autonomie, structuur bieden en grenzen stellen, informatie en uitleg geven, emotionele ondersteuning) komen qua inhoud overeen met de interactievaardigheden voor de pedagogisch medewerkers. Uk&Puk is onderdeel van het taalprogramma KoTotaal en heeft een doorgaande ontwikkelingslijn op de basisschool (wanneer de basisschool met dit programma werkt). 9. Randvoorwaarden Naast de interactievaardigheden van pedagogisch medewerkers en de veilige omgeving, is er sprake van een aantal randvoorwaarden ( in het NCKO model worden dit de structurele kenmerken genoemd en zijn ze te vinden in de linkerkolom). Voldoen aan deze randvoorwaarden is noodzakelijk om op een goede manier aan de opvoedingsdoelen te kunnen werken. Randvoorwaarden zijn in beleid, protocollen en instructies rond veiligheid, gezondheid en welzijn vastgelegd in ons kwaliteitsstelsel De Grote Kunst en zodoende ingebed in de organisatie. Dit is altijd conform de afspraken uit het Convenant Kwaliteit Kinderopvang. Als belangrijke randvoorwaarden zien wij: Dit Pedagogisch Beleid geeft richting aan gebruik en inzet van ruimte, inrichting, materialen. Aan de werkwijze in het algemeen en aan specifieke doelen, programma s, methodieken, protocollen en codes waar mee, of waar aan gewerkt wordt. Het geeft daarmee een beeld van de kwaliteit zoals wij die willen bieden. De kwaliteitsmonitoren van het NCKO voor de dagopvang (0-4jaar) en van het Kohnstamm Instituut voor de BSO ( 4-13jaar) zijn de middelen die we inzetten om in beeld te krijgen of die kwaliteit op onze vestigingen geboden wordt. Hieruit komen verbeterpunten op het gebied van interactievaardigheden van pedagogisch medewerkers naar voren, op het gebied van de leefomgeving en op het gebied van de groepsstabiliteit. Het streven is de monitor iedere 2 jaar breed binnen de SKOA uit te voeren, parallel aan het KTO ( klanttevredenheidsonderzoek) en het MTO ( medewerkerstevredenheidsonderzoek ). Alles m.b.t. opleiding, training en deskundigheidsbevordering voor pedagogisch medewerkers dat wordt beschreven in het Opleidingsbeleid (DGK D-4). N.a.v. de 13

14 resultaten uit de kwaliteitsmonitor en/of het functioneren van pedagogisch medewerkers (Functionerings- en gedragsbeleid DGK D-3) wordt een gerichte inzet gedaan. Alles m.b.t. Pedagogische ondersteuning en voorzieningen voor pedagogisch medewerkers dat wordt beschreven in de zorgstructuren, het beleid Signaleren, ondersteunen en melden (DGK C-6) en krijgt o.a. vorm in structurele werkbegeleidingen, coaching en teambijeenkomsten. De pedagogisch medewerker-kind ratio, de groepsgrootte en de groepsstabiliteit worden op basis van de regels uit het Convenant Kwaliteit Kinderopvang in de praktijk ingevuld en door de Teamcoördinatoren en Wijkmanagers bewaakt. De uitgangspunten en de wijze van uitvoering van plaatsingen worden in het plaatsingsbeleid ( DGK C-1) beschreven. Het toetsen of het aanbieden van de opvoedingsdoelen aan kinderen effect heeft vinden wij vanzelfsprekend. In het beleid Observeren, informeren en registreren (DGK-C-7.1) staat beschreven hoe vaak wij kinderen observeren. De individuele observatielijst (DGK-C-16 t/m 19) bestaat uit ontwikkelingsgerichte vragen die zijn onderverdeeld bij de opvoedingsdoelen. Deze observatielijst dient als voorbereiding op de oudergesprekken. Voor meer informatie over de oudergesprekken, verwijzen wij naar het Ouderbeleid (DGK-C-3.1). De stafstabiliteit (groepsleidingstabiliteit) Voor de emotionele veiligheid van de kinderen is het van belang dat zij op hun groep vaste gezichten zien. Dit bieden wij met een kernteam van pedagogisch medewerkers per vestiging. Het uitgangspunt van een kernteam is: altijd minimaal één vaste pedagogisch medewerker op de groep. Daarnaast hebben wij flexibele pedagogisch medewerkers die invallen wanneer een (vaste) collega afwezig is. Deze flexibele pedagogisch medewerkers zijn bekend voor de kinderen en de ouders, omdat zij met regelmaat invallen op een vestiging. Het maximum aantal volwassenen op een groep per dag is drie en bij een grotere groep - afhankelijk van bruto-oppervlak groepsruimte en maximaal aantal kinderen - is het maximum vier. Dit is inclusief eventuele stagiaires. Te veel en/of te vaak verschillende volwassenen op een groep is verwarrend voor kinderen en dus niet in het belang van hun emotionele veiligheid. De (pedagogische) vestigingswerkplannen Iedere vestiging verschilt in bruto-oppervlak, ruimtes, inrichting, capaciteit, enzovoort. Dit pedagogisch beleid is vestigingsoverstijgend. Medewerkers van een vestiging stellen jaarlijks met Teamcoördinator en Wijkmanager een werkplan op vanuit de kaders van dit pedagogisch beleid, ons kwaliteitsstelsel en het betreffende pedagogische kader (kindercentra 0-4 jaar, kindercentra 4-13 jaar, gastouderopvang). Hierin wordt concreet weergegeven hoe iedere vestigingen vorm geeft aan de kaders en uitgangspunten van het pedagogisch beleid aan de hand van een vast format (Bijlage 3 Format vestigingswerkplan). 14

15 10. Vaststelling December 2013 door Ernst ten Broek, Bestuurder SKOA 11. Evaluatie Dit beleid wordt jaarlijks geactualiseerd en ieder2 jaar SKOA breed geëvalueerd. 15

16 Bijlage 1. Bronvermelding De Kruif, R.E.L., Vermeer, H.J., Fukkink, R.G., Riksen-Walraven, J.M.A., Tavecchio, L.W.C., Van IJzendoorn, M.H., & Van Zeijl, J. (2007). De nationale studie pedagogische kwaliteit kinderopvang: Eindrapport Project 0 en 1. Amsterdam: NCKO. Gevers Deynoot-Schaub, M.J.J.M., Fukkink, R.G., Riksen-Walraven, J.M.A., De Kruif, R.E.L., Helmerhorst, K.O.W., & Tavecchio, L.W.C. (2009). De NCKO Kwaliteitsmonitor. Amsterdam: NCKO. Boogaard, M., Daalen-Kapteijns M. van, & Gevers Deynoot-Schaub, M.J.J.M. (2012). De Kwaliteitsmonitor BSO. Amsterdam: Kohnstamm Instituut Riksen-Walraven (2004). Pedagogische kwaliteit in de kinderopvang: doelstellingen en kwaliteitscriteria. In M.H. van IJzendoorn, L.W.C. Tavecchio, & J.M.A. Riksen Walraven (Red.). De kwaliteit van de Nederlandse kinderopvang (pp ). Amsterdam: Boom Convenant Kwaliteit Kinderopvang, april 2012 Bijlage 2.1. Zorgstructuur dagopvang en buitenschoolse opvang Bijlage 2.2 Zorgstructuur dagopvang met een VVE aanbod Bijlage 2.3. Zorgstructuur gastouderopvang 16

17 Bijlage 3: Format pedagogisch werkplan vestiging Onderwerpen werkplan Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar Pedagogisch kader kindercentra 4-13 Pedagogisch beleid versus praktijk Emotionele veiligheid Persoonlijke competentie - Hoofdstuk DO H 11 Observeren jaar - Hoofdstuk BSO H 17 Observeren Pedagogisch kader gastouderopvang 0-13 jaar - Hoofdstuk GO Pedagogisch kader diversiteit Hoofdstuk ALLE opvangvormen Kwaliteitsstelsel SKOA De Grote Kunst Hoofdstuk ALLE opvangvormen DGK-C-2 DGK-C-6 DGK-C-7 Sociale competentie Waarden en normen Ouders 4 (11) 6 (17) DGK-C-3 PKR, Stafstabiliteit, DGK-C-1.1 Groepsgrootte en DGK-D-1.3 Groepsstabiliteit Veiligheid en 14 6 DGK-C gezondheid DGK-C-14 Vierogenprincipe (6) DGK-D-3.6 DGK-C Accommodatie en DGK-A inrichting Voor- en vroegschoolse educatie DGK-C n.v.t. n.v.t DGK-C-2.7 Marketing en PR DGK-?-?? Samenwerking 18 9 (extern) binnen regio Klachten DGK-A-9

18