Generieke Eisen aan de uitvoering van 3B-systemen

Transcriptie

1 Generieke Eisen aan de uitvoering van 3B-systemen Onderdeel van de Brug- en Sluisstandaard Datum 9 december 2013 Status Vrijgegeven 1.1

2 Colofon Uitgegeven door Ministerie van Infrastructuur & Milieu Rijkswaterstaat Data en ICT Dienst Informatie Ton Lammers CIV Telefoon Fax Uitgevoerd door Opmaak Datum 9 december 2013 Status Vrijgegeven dor programmateam LBB Revisie 1.1 Leden Productgroep Generieke eisen aan de uitvoering van 3B systemen Alex Groothaert Wim Groot Guido Vroombout Peter Stuurman Andre Smits Jeroen de Heij Gerard Meerten Klaas Huisbrink Aart van der Kraats Willem van den Berg Anton Huurman Andre Stolk Bas Dietvorst Guido Brouwn Organisatie DZL DNN DNH DON DNB DZH DLB RDY DUT DID SVC DID DI DI Pagina 2 van 50

3 Revisie historie Versie Status Datum Gereviseerd door Reden Concept Initiële versie voor LBB Concept RWS DID Team interne versie voor afsplitsing MMIeisen Concept RWS DID Aanpassing scope en detailniveau, eisen smart maken en relatie met overige LBB documenten leggen Concept RWS DID Verwerking intern commentaar en gereed maken voor tussentijdse review door Productgroep Concept RWS DID Verwerking commentaar Productgroep Concept RWS DID - Verwerking nog openstaande punten (todo lijst); - Verwerking deel van commentaar Programma Team; - Titel gewijzigd van: Specificatie Procesautomatisering in: Generieke Aspecteisen en ontwerprandvoorwaarden 3B systemen Concept RWS DID - Aanpassing van de document structuur na commentaar van de KlankBordGroep - Titel gewijzigd van: Generieke Aspecteisen en ontwerprandvoorwaarden 3B systemen In: Generieke eisen aan de uitvoering van 3B systemen Concept RWS DID Verwerking commentaar Programmateam Concept RWS DID - Verwerking restpunten commentaar Programmateam. - Toevoeging alarmklassen Concept RWS DID Verwerking 2 e fase commentaar Techniek & Contractueel 1.0 Vastgesteld door (na inhoudelijk accoord HID CIV) regiegroep wwa, namens proceseigenaar aanleg en onderhoud 1.1 Vrijgegeven Programmateam LBB Pagina 3 van 50

4 Inhoud 1 INLEIDING DOEL, DOELGROEP EN SCOPE VAN DIT DOCUMENT STATUS VAN DIT DOCUMENT AANLEIDING EN ACHTERGROND [ALLEEN INTERN RWS] PLAATS IN BRUG- EN SLUIS STANDAARD LEESWIJZER MACHINEVEILIGHEID OPENSTAANDE PUNTEN IN DIT DOCUMENT AANGEHAALDE DOCUMENTEN STRUCTUUR VAN HET 3B-SYSTEEM FUNCTIONELE REPRESENTATIE TECHNISCHE IMPLEMENTATIE ALGEMEEN: SYSTEEMBREDE EISEN INLEIDING BETROUWBAARHEID ONDERHOUDBAARHEID VEILIGHEID (EXTERN INTERFACE MET) BEDIENING BRUIKBAARHEID TOEKOMSTVASTHEID DOCUMENTEN (NORMEN EN RICHTLIJNEN) SCADA LAAG INLEIDING BETROUWBAARHEID ONDERHOUDBAARHEID VEILIGHEID (EXTERN INTERFACE MET)BEDIENING BRUIKBAARHEID TOEKOMSTVASTHEID KOPPELVLAK SCADA <> PLC LAAG INLEIDING BETROUWBAARHEID ONDERHOUDBAARHEID VEILIGHEID (EXTERN INTERFACE MET)BEDIENING BRUIKBAARHEID TOEKOMSTVASTHEID PLC LAAG INLEIDING BETROUWBAARHEID ONDERHOUDBAARHEID Pagina 4 van 50

5 7.4 VEILIGHEID (EXTERN INTERFACE MET)BEDIENING BRUIKBAARHEID TOEKOMSTVASTHEID DOCUMENTATIE INLEIDING ONDERHOUDBAARHEID BRUIKBAARHEID VALIDATIE & VERIFICATIE BIJLAGE 1 WIJZIGINGEN BIJLAGE 2 AFKORTINGEN EN BEGRIPPEN Lijst van afbeeldingen Figuur 1 Afbakening 3B-systeem Figuur 3 Omgeving en functionele opbouw 3B-systeem Figuur 4 Technische representatie 3B-systeem...16 Pagina 5 van 50

6 1 Inleiding 1.1 Doel, doelgroep en scope van dit document Doel Dit document bevat de generieke uitvoeringseisen en ontwerprandvoorwaarden waaraan de 3Bsystemen voor beweegbare bruggen enschutsluizen dienen te voldoen. Met de term 3B wordt het systeem voor de bediening, besturing en bewaking van de Logische Functievervullers (LFV s) op het object aangeduid. Let wel, bewaking betreft hier het (automatisch) inspecteren van de correcte (functionele) werking van de installatie(s). Fysieke bewaking van objecten met het oog op brand, inbraak, vandalisme valt buiten het bestek van dit document. Het doel van dit document is om een kader te scheppen waarbinnen deze 3B-systemen dienen te worden geïmplementeerd en/of geconfigureerd. Eventuele overlap met andere kaderstellende documenten is zoveel mogelijk vermeden. Waar van toepassing zijn verwijzingen naar de relevante uitwerking in andere documenten opgenomen (o.a. [TINBO], [Logging], [MMI], etc.) Doelgroep Dit document is bedoeld voor gebruik door opstellers van vraagspecificaties en vervolgens door (kandidaat) Opdrachtnemers. (zie ook 1.2) Scope De positie van het 3B-systeem in de systeemketen voor een brug/sluis is weergegeven in Figuur 1. De (voor dit document relevante) omgeving van het 3B-systeem wordt aan de bovenkant gegeven door de werkplekken, met Mens Machine Interface, voor Bedienaars Primair Proces (operators) en de werkplekken met MMI onderhoudsbediening en de noodbediening voor storingsmonteurs. De omgeving van het 3B-systeem wordt aan de onderkant gegeven door de veldapparatuur die de verschillende logische functies van de brug/sluis vervullen. Dit document heeft betrekking op de (technische) uitvoeringseisen en ontwerprandvoorwaarden voor het 3B-systeem. De functionele eisen aan het 3B-systeem zijn in [TINBO] beschreven. Pagina 6 van 50

7 Figuur 1 Afbakening 3B-systeem. 1.2 Status van dit document De status van dit document is een verplicht document toe te passen bij vernieuwing of nieuwbouw van (onderdelen van) het bediening- en besturingsysteem van bruggen en sluizen en bij het aangaan van beheer- en onderhoudscontracten. Dit document dient gebruikt te worden: o o Bij contractvoorbereiding van realisatie en onderhoudscontracten; Bij het toetsen van het ontwerp. Dit document is bedoeld om als bindend document onderdeel te zijn van de vraagspecificatie. Met dit document komt de huidige Richtlijn Procesautomatisering te vervallen [PA]. 1.3 Aanleiding en achtergrond [Alleen intern RWS] Problematiek bediening Rijkswaterstaat werkt aan uniformering en standaardisering van de bediening, besturing en het beheer van beweegbare bruggen en schutsluizen. Hiertoe is de brug- en sluisstandaard in ontwikkeling. In 2010 is geconstateerd: o Het proces rondom het ontwerp, beheer en gebruik van onze beweegbare bruggen is op dit moment niet op orde. Er is actie nodig om als organisatie structureel in control te komen 1. o Er zijn bij alle bruggen van RWS bedieningsrisico s geconstateerd waardoor onveilige situaties voor de gebruiker kunnen ontstaan. Er is een risico op fysieke, materiële, politieke en imagoschade 1. 1 DVS, Memo veiligheid beweegbare bruggen RWS, 28 juni 2010 Pagina 7 van 50

8 o o Realisatie en beheer van toekomstige verkeersmanagementcentrales wordt belemmerd door speciaaltjes per brug of sluis 2. Kosten- en capaciteitsverlies bij beheer en aanleg van bruggen en sluizen door speciaaltjes per brug of sluis en omdat bij contractvoorbereiding het wiel elke keer opnieuw uitgevonden wordt 2. Hiermee wordt bereikt: Een verdere structurele verbetering van de veiligheid van het gebruik, de bediening, besturing en inrichting van sluizen en bruggen. Met als doel de veiligheid (voor gebruikers, medewerkers en (onderhouds)aannemers), de betrouwbaarheid en beschikbaarheid voor de gebruikers te waarborgen. Efficiënt beheer en onderhoud van bestaande bruggen en sluizen en efficiënte ontwikkeling van nieuwe bruggen en sluizen. Hierbij gaat het concreet om efficiënte inzet van tijd, geld en personeel. Uniformiteit in de dienstverlening door RWS aan (vaar)weggebruikers. Uniformiteit in de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden binnen RWS van bedienend personeel, beheerders van objecten en leidinggevenden. Standaardisering van middelen die worden ingezet bij de bediening. Kennis bundeling bij de landelijke diensten; ten behoeve van de regionale diensten en de marktpartijen Specifieke risico s die met dit kader worden beheerst Dit document stelt randvoorwaarden aan de wijze waarop 3B-systemen worden ontworpen en geïmplementeerd. Deze randvoorwaarden zijn erop gericht risico s ten aanzien van bruikbaarheid, betrouwbaarheid, toekomstvastheid en onderhoudbaarheid van 3B-systemen zo goed mogelijk te beheersen. De uitwerking in de onderliggende eisen kan worden gezien als een best practice. 1.4 Plaats in brug- en sluis standaard Beschrijving brug- en sluisstandaard De brug- en sluisstandaard bestaat uit documenten die de inrichting van de werk-processen en de functionele en technische eisen aan bruggen en sluizen beschrijven, in het licht van de wetgeving, beleidsdoelstellingen en netwerkmanagement van RWS. Deze documenten hebben betrekking op het gebruik, de bediening en besturing van beweegbare bruggen en schutsluizen (met aandacht voor doelstellingen, organisatie, primaire werkprocessen en de daarvoor gebruikte functionele en technische uitrusting). De standaard is van toepassing op alle beweegbare bruggen en schutsluizen van RWS. Bediening is nauw verbonden met de processen aanleg&onderhoud en beheer en ontwikkeling. Daarom worden ook eisen gesteld aan deze processen, daar waar er raakvlakken zijn. Deze standaard wordt gebruikt bij de inrichting van de bedienprocessen, de inrichting van het beheerprocessen en het opstellen van onderhoudscontracten en aanleg (nieuwbouw/renovatie) van bruggen en sluizen binnen RWS. 2 DVS, Voorstel voor realisatie uniforme bediening en borging van beheer, 15 oktober 2010 Pagina 8 van 50

9 1.4.2 Plaats van dit document in brug- en sluisstandaard De brug- en sluisstandaard kent 4 lagen: -de laag strategische documenten, dat het geheel van basisprincipes en uitgangspunten voor de bediening van bruggen en sluizen en de daarvoor benodigde informatievoorziening en inrichting beschrijft. -de laag beschrijving werkproces, taken & verantwoordelijkheden. Deze laag bevat de beschrijving van de werkprocessen, de organisatie, de taken & verantwoordelijkheden van medewerkers en de bijbehorende procedures. -de laag definiëren informatiebehoefte en bedienfunctionaliteit. De documenten in deze laag beschrijven welke informatie en uitrusting nodig is voor uitvoeren van de werkprocessen. -de laag beschrijving Systeemfunctionaliteit en Technische Uitrusting, zie figuur 2. De documenten in deze laag beschrijven de voorwaarden voor en eisen aan de systemen voor audiocommunicatie bij de bediening van beweegbare bruggen en schutsluizen. In de onderstaande piramide ziet men de plek van dit kader en de laag waarin die thuishoort. Dit document zit in de laag beschrijving Systeemfunctionaliteit en Technische Uitrusting, zie figuur 2. De documenten in deze laag beschrijven de voorwaarden voor en eisen aan de systemen voor audiocommunicatie bij de bediening van beweegbare bruggen en schutsluizen. Figuur 2 Documentenboom LBB Pagina 9 van 50

10 1.4.3 Verwijzing waar overige documenten te vinden zijn De vastgestelde en vrijgegeven (dwz: met succes de kwaliteitstoets doorstaan en dus gereed voor gebruik, maar nog niet vastgesteld door de proceseigenaar of bestuur) onderdelen van de brug- en sluisstandaard zijn te vinden in het configuratieoverzicht op: Voor vragen over de brug- en sluisstandaard kan men terecht bij 1.5 Leeswijzer Dit document kent een topdown benadering waarbij de opbouw van de systeemarchitectuur de basis vormt. Dit resulteert in de volgende opbouw: Hoofdstuk 2 Aangehaalde documenten; Hoofdstuk 3 Structuur van het 3B-systeem; Hoofdstuk 4 Algemeen: Systeembrede eisen; Hoofdstuk 5 Eisen aan de SCADA laag; Hoofdstuk 6 Eisen het koppelvlak tussen de SCADA- en de PLC laag; Hoofdstuk 7 Eisen aan de PLC laag; Hoofdstuk 8 Eisen aan de te ontwikkelen Documentatie; Hoofdstuk 9 Validatie en Verificatie: Verificatiemethoden per eis. Hier staan de verificatiemethoden voor de eisen uit de hoofdstukken 4 t/m 8. Voor elke automatiseringslaag is er een hoofdstuk gereserveerd. In de paragrafen worden de eisen vervolgens naar doelstelling gerangschikt. Deze doelstellingen zijn feitelijk congruent met die van de architectuurprincipes in [Architectuur]. Elke eis is opgenomen in een subparagraaf. Deze subparagrafen zijn vervolgens geordend naar categorie, zoals te vinden in [J-Std-016:SSS]. 1.6 Machineveiligheid In dit document wordt niet in detail ingegaan op eisen, die vanuit machineveiligheid worden gesteld. Deze worden bepaald vanuit de daarvoor beschikbare richtlijnen (zie [Stop en Noodstop] en [Veiligheidsfuncties]) en dienen nader geconcretiseerd te worden aan de hand van een risico analyse. In geval van conflict tussen dit document en aanvullende eisen in relatie tot Machineveiligheid prevaleren de laatste. 1.7 Openstaande punten in dit document Deze paragraaf gaat in op de openstaande punten bij dit kaderdocument en eventuele oplossingsrichting daarbij. Aanvullend hierop heeft de brug- en sluisstandaard ook nog de zogenaamde known problem-lijst. Deze heeft net zoals de openstaande punten, als doel om de gebruiker van het kader vooraf mee te geven wat er bij het kader speelt en is te vinden op de VPR. De volgende openstaande punten zijn in dit document te onderkennen: Volgnummer Omschrijving 1. Geel gemarkeerde tekstfragmenten nog aan te passen Pagina 10 van 50

11 2. Onderhoud en beheer Dit onderwerp is bij het uitbrengen van dit document onderbelicht binnen LBB. Waar mogelijk is een voorschot genomen, maar er zijn nog belangrijke blinde vlekken. Met name is het niet duidelijk welke eisen er aan een 3B systeem worden gesteld specifiek met het oog op beheer. Hoe ziet bijvoorbeeld de MMI er uit voor beheer (is belegd in een ander document)? Wordt er een standaard koppeling met Ultimo (Standaard RWS Onderhoudsmanagement Systeem) voorzien? Zo ja hoe ziet het koppelvlak eruit? Pagina 11 van 50

12

13 2 Aangehaalde documenten Dit document is bedoeld te gebruiken in combinatie met de algemeen geldende Nederlandse normen en voorschriften. Met name genoemde normen en overige aangehaalde documenten zijn vermeld in onderstaand overzicht. Nummer Document Omschrijving Datum 1 Componentspecificatie Logging bij bediening van beweegbare bruggen en schutsluizen: [Logging] Technische specificatie logging bedienhandeling, video en audio Nog te verschijnen 2 Specificatie bedienplek natte beweegbare objecten: [MMI] 3 Architectuur voor gebruik, bediening en besturing schutsluis en beweegbare brug: [Architectuur] 4 Interface eisen specificatie Bedienpost Objecten (HVWN): [Koppelvlak] 5 Stop en Noodstop bij beweegbare bruggen en schutsluizen 6 Veiligheidsfuncties beweegbare bruggen en schutsluizen: [Stop en Noodstop] Functionele eisen aan inrichting werkplek en gebruikersinterface bediensysteem en de daarvoor gebruikte componenten Kaderstellend architectuurdocument Technische eisen aan communicatie tussen bedienapplicaties en bediend object Nog te verschijnen Nog te verschijnen Nog te verschijnen Kaderstellend document LBB Versie 2.2, 28 februari 2012 Kaderstellend document LBB: Veiligheidsfucties te implementeren in bediening- besturing en bewakingssystemen Versie 1.2, 13 maart NEN-EN-IEC Programmeerbare besturingen Deel 2: Apparatuur-eisen en beproevingen 8 NEN-EN-IEC Programmeerbare besturingen Deel 3: Programmeertalen 9 NEN-EN-IEC Elektrische uitrusting voor meting, besturing en laboratoriumgebruik EMC-eisen Deel 1: Algemene eisen (immuniteit en emissie) 10 Ontwerp Technische Installaties Natte Beweegbare Objecten: [TINBO] Kaderstellend document LBB J-Std-016: [J-Std-016] Trial-Use Standard Standard for Information Technology Pagina 13 van 50

14 Software Life Cycle Processes Software Development Acquirer-Supplier Agreement Pagina 14 van 50

15 3 Structuur van het 3B-systeem 3.1 Functionele representatie De totale systeemketen is samengesteld uit (zie Figuur 1): de verschillende werkplekken (met hun Mens Machine Interfaces), het 3B-systeem en de veldapparatuur. Deze drie lagen moeten worden gezien als los van elkaar staande bouwblokken, die met elkaar communiceren over koppelvlakken. De koppelvlakken tussen de verschillende lagen zijn op dit moment (nog) niet gestandaardiseerd. Werkplek BPP Werkplek onderhoud Bediening Bediensysteem (bedienen & visualiseren) Besturingssysteem (procesbesturing, installatiebesturing) 3B-Systeem (ICT) Veldapparatuur (Logische Functie Vervullers) Technische installaties Brug/sluis Weg Civiel (GWW, SW) Vaarweg Figuur 3 Omgeving en functionele opbouw 3B-systeem. De werkplekken omvatten de werkplekken BPP voor de Bedienaars Primair Proces (operators) en de werkplekken onderhoud voor de storingsmonteurs. Deze kunnen zich lokaal bij het object Pagina 15 van 50

16 bevinden, of op afstand in een centrale (verbonden door een ICT netwerk). De verschillende bedienvormen en de eisen aan de overgangen daartussen zijn verder beschreven in [TINBO]. Het 3B-systeem bestaat uit een bedien- en besturingssysteem. Het bediensysteem verwerkt de bedienopdrachten vanaf een werkplek en visualiseert de actuele toestand van het object. Het besturingssysteem zet de commando s vanaf het bediensysteem om in stuuropdrachten aan de veldapparatuur. Daarnaast voert het besturingssysteem een aantal autonome processen uit, zoals het bewaken van de toestand van de veldapparatuur (bijvoorbeeld de stand van afsluitbomen). Het 3B-systeem heeft een beeld van de totale toestand van het object en koppelt deze via het MMI terug aan de operator/monteur. De functionele eisen aan het 3B-systeem zijn verder beschreven in [TINBO] De veldapparatuur, ook wel aangeduid als logische functie vervullers (LFV s), bestaat uit een verzameling technische installaties die diverse functies vervullen. Iedere logische functie vervuller is verantwoordelijk voor het vervullen van een bepaalde functie van het object. Het koppelvlak van het 3B-systeem met deze veldlaag bestaat uit sensoren, detectoren en actuatoren. De eisen aan de LVF s zijn verder beschreven in [TINBO]. 3.2 Technische implementatie Het 3B-systeem wordt in de meeste gevallen technisch gerealiseerd met een SCADA systeem (SCADA laag) en één of meerdere PLC s (PLC laag zie Figuur 4). Het SCADA systeem zorgt voor de bedienfunctionaliteit en de overkoepelende besturingsfunctionaliteit. Bediensysteem (bedienen & visualiseren) SCADA Besturingssysteem (procesbesturing, installatiebesturing) PLC Figuur 4 Technische representatie 3B-systeem. Pagina 16 van 50

17 4 Algemeen: Systeembrede eisen 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de eisen beschreven die worden gesteld aan het 3B-systeem in het algemeen. Deze eisen gelden in principe voor zowel de SCADA als de PLC laag. Voor algemene eisen volgend uit de vigerende architectuurprincipes wordt verwezen naar [Architectuur]. In [Logging] zijn eisen aan vastlegging van in het systeem beschikbare informatie gespecificeerd. De eisen ten aanzien van bedienvormen en overgangen daartussen c.q. overgangen tussen bedienaars wordt verwezen naar [TINBO]. De verificatiemethoden voor de eisen zijn opgenomen in hoofdstuk Betrouwbaarheid Borging CIA Confidentiality, Integrity en Availability van informatie dienen aantoonbaar te zijn geborgd op alle niveaus in het 3B-systeem. Categorie: Beveiliging/security Stabilisatie en dimensionering van voedingsapparatuur Eis vervallen Bestendigheid voor netspanningstoringen (operationeel) Eis vervallen.bestendigheid voor netspanningstoringen(niet operationeel) 1. Eis vervallen Onafhankelijke locatie bediening De operationele bediening en de onderhoud- en noodbediening op het object dienen ook na uitval van de communicatie tussen de bedienpost in de nautische centrale en het object te kunnen functioneren Buffering en herstel berichtenverkeer Berichtenverkeer voor wat betreft status informatie van de installatie dient bij verstoring van de communicatie te worden gebufferd, zodat na herstel van de verbinding de informatie alsnog gecommuniceerd kan worden. Pagina 17 van 50

18 4.2.7 Invloed operationele procesafwikkeling De normale prestaties van het systeem voor wat betreft besturing, bediening overige interactie met de operator mogen geen nadelige invloed ondervinden van (andere) interne verwerkingsprocessen. Toelichting: Bijv. verstoring of lager performance t.g.v. oproepen/verwerken/communiceren van grote hoeveelheden data Anticiperen op operationele proces toestanden Na het inschakelen van het systeem, zal het systeem autonoom dienen te anticiperen op de dan geldende procestoestanden. Dit houdt in dat de huidige procestoestand, of overgangsfase van de ene toestand naar de andere binnen 2 seconden in de PLC-laag dient te worden herkend. Categorie: prestatie: systeem kwaliteitsfactoren Herkennen deelprocessen na inschakelen Binnen 30 seconden na het inschakelen van het besturingssysteem dient het bedieningssysteem alle deelprocessen te hebben herkend, hun processtatus hebben vastgesteld, en stand-by te staan voor de vereiste bedientaken Data verlies ten gevolge van tijdsaanpassingen Er mag geen dataverlies of verlies aan systeemprestaties plaatsvinden t.g.v. automatische tijdsaanpassingen Redundantie systeemarchitectuur De lokale systeemarchitectuur dient zodanig opgezet te worden dat zo nodig verschillende vormen van redundantie ingebouwd kunnen worden. De noodzaak tot het al dan niet daadwerkelijk implementeren van enige vorm van redundantie wordt door de opdrachtnemer bepaald aan de hand van de beschikbaarheideisen. Toelichting: onder verschillende vormen van redundantie kan worden verstaan: CPU redundantie; server redundantie (bediening); I/O redundantie; Netwerk redundantie; Combinaties van voorgaande Bewaking communicatie verbindingen Communicatieverbindingen dienen allen worden bewaakt om aan de ontvangende zijde te kunnen constateren of de communicatie verbinding in orde is. Toelichting: Bijvoorbeeld d.m.v. een watchdog of live signaal. Pagina 18 van 50

19 Actie bij uitval van communicatieverbindingen Bij uitval van communicatiekanalen dienen alle acties die afhankelijk zijn van informatie welke via het kanaal wordt doorgegeven uitgeschakeld c.q. de installatie in een veilige toestand gebracht worden. Categorie: Ontwerp beperking Verwerkingscommando s Alvorens een commando vanuit de bediening in het (lokale) besturingssysteemvrij te geven voor verdere verwerking, dient gegarandeerd te zijn dat de overdracht op een correcte manier heeft plaatsgevonden. Een niet goed overgedragen commando wordt verworpen en deze status dient te worden teruggemeld naar de bediening op afstand (storing communicatie) Standaardfunctie kanaalbewaking Vervallen Doorgeven signalen Elk signaal dat door een besturingssysteem beschikbaar wordt gesteld aan het bedieningssysteem, dient onafhankelijk van de tijdsduur van het signaal te allen tijde te worden doorgeven naar het bedieningssysteem. Indien de systeemsoftware niet in deze systeemfunctie voorziet, dient deze in de PLC applicatie (vangschakelingen) gerealiseerd te worden. Voorgaande functionaliteit is eveneens vereist voor signalen van het bedieningssysteem naar de besturingssystemen Controleren commando s Te allen tijde dient in het besturingsdeel het ontvangen commando gecontroleerd te worden op het feit of het bewuste commando (nog steeds) is toegestaan. Zo ja, dan moet het commando worden uitgevoerd. Zo nee, dan dient het commando niet te worden uitgevoerd en een melding naar de bedienaar te worden uitgegeven Standaard functie afhandeling bedienopdrachten Een standaard functie waarvoor een universele oplossing dient te worden gemaakt de afhandeling van bedienopdrachten. Bedienopdrachten dienen een toetsing te ondergaan alvorens deze daadwerkelijk door de besturing gehonoreerd kunnen worden: een bedienopdracht mag slechts geaccepteerd worden indien de bedienmodus en de oorsprong van de opdracht met elkaar in overeenstemming zijn. Toelichting: Opdrachten afkomstig van bedienknoppen die tengevolge van de bedienmode en/of vanuit de processituatie niet bedienbaar zijn, dienen niet door het bedieningssysteem naar het besturingssysteem te worden verstuurd. Te allen tijde dient in het besturingsdeel de ontvangen opdracht gecontroleerd te worden op het feit of de bewuste opdracht (nog steeds) is toegestaan. Zo ja, dan moet de opdracht worden uitgevoerd. Zo nee, dan mag de opdracht niet worden uitgevoerd en dient er een melding Opdracht xxx niet geaccepteerd naar de bediening te worden uitgegeven. Pagina 19 van 50

20 Scheiding operationele bediening en onderhoud bediening Beheer en onderhoud bediening dient in functie, techniek en communicatie herkenbaar te worden gescheiden van normale operationele bediening. Toelichting: De operationele respectievelijk de beheer- en onderhoud bediening dienen naast elkaar plaats te vinden maar niet tegelijkertijd Merkbare response Iedere aansturing welke tot een merkbare gemeten respons leidt dient op basis van tijd op werking gecontroleerd te worden. Bij constateren van onjuiste response of overschrijding van de periode dient dat te worden gemeld. Toelichting: Een aansturing is bijvoorbeeld het aanklikken van een bedienopdracht. Terugmeld bewaking (ACOF / Automatic Check Of Feedback) Missietijd Van elke fysieke besturingsoperatie dient het tijdsverloop bekend te zijn, waarbinnen de operatie veilig afgehandeld en zo nodig gestopt kan worden. De missietijd voor een operatie is afhankelijk van de operatie. De missietijd van kritische operaties dient expliciet gespecificeerd te worden en er dient over de gehele keten aantoonbaar aan voldaan te worden. Toelichting: Deze zgn. missietijd is de maximale vertraging tussen inwinnen actuele status en evt. correctieve actie m.b.t. die operatie. Deze tijdsconstante bepaalt ook de maximale intervaltijd (sampletijd/scanfrequentie) Bewezen technologie Er dient zoveel mogelijk en zover als praktisch is gebruik te worden gemaakt van COTS technologie. Er dient een goede balans te worden gevonden met state-of-the-art technieken. Toelichting: Wat nu nog niet bewezen techniek is kan dat op korte termijn wel zijn. ON dient een onderbouwing te geven in geval van keuze voor cutting-edge technieken Directe videobeelden Videobeelden dienen rechtstreeks aan de monitor te worden aangeboden. Software matige integratie met SCADA is niet toegestaan. Voorlopig handhaven in afwachting eisen vanuit Machineveiligheid. LBB heeft een RI&E traject gestart. Wanneer daarvan de uitkomsten bekend zijn, dan kunnen veiligheidseisen nader worden ingevuld en aangescherpt. Toelichting: Video beelden vervangen direct zicht en dienen betrouwbaar te zijn 4.3 Onderhoudbaarheid Hinder als gevolg van downloaden software Het downloaden/installeren van applicatie software voor een automatiseringsonderdeel (platform) mag geen hinder voor de bedrijfsvoering van de overige platformen tot gevolg hebben. Pagina 20 van 50

21 4.3.2 Opleveringsprogramma s De programma s dienen opgeschoond opgeleverd te worden, d.w.z. vrij van toevoegingen, die specifiek zijn aangebracht ten behoeve van integratie en test. (E.g. debug statements) en van delen, die uitsluitend in eerdere versies van de programmatuur nog een functie hadden. Toelichting: In de opgeleverde programma s mogen bijvoorbeeld geen bouwstenen en/of netwerken of datatoewijzingen voorkomen die geen functie (meer) hebben Categorie: systeem kwaliteitsfactoren Uitgave stand softwarepakketten De te leveren software pakketten dienen te zijn voorzien van een recente uitgave stand. De software mag niet ouder zijn dan de meest actuele en onderhoudbare versie welke op de peildatum beschikbaar is. Als peildatum geldt de datum vier weken voor de dag van de aanbesteding. Categorie: systeem kwaliteitsfactoren Ontwikkelpakket Voor het ontwikkelen van de PLC en SCADA applicaties dient een algemeen gangbaar, courant, vrij in de markt verkrijgbaar ontwikkelpakket te worden gekozen Standaard PLC/SCADA ontwikkel softwarepakket(ten) De vereiste functionaliteit van de PLC/SCADA bedien- en besturingsinstallatie dient met de functionaliteit en tools van de geschikte (standaard)software pakket(ten) te worden gerealiseerd Benadering externe systemen via een IP adres Externe systemen dienen daar waar van toepassing op het netwerk benaderd te kunnen worden via een IP adres. Hetzij direct indien die systemen daarvoor ontworpen zijn, hetzij indirect (b.v. via een Multi Functional Network Communication Server) indien de externe systemen uitsluitend via bijvoorbeeld een asynchrone verbinding (RS 232, RS 485 etc.) benaderbaar zijn. Toelichting: Bij externe systemen valt te denken aan CCTV, Audio installatie, Marifoon, Radar installatie en Meteo installatie. Een uniforme connectiviteit is van belang voor efficiënt beheer. (Controleren en zonodig aanpassen van configuratie gegevens en diagnose in geval van storingen.) Categorie: Ontwerp beperking Standaard functies Bij terugkomende functionaliteiten dient te allen tijde de opzet van de software zodanig te zijn dat gebruik wordt gemaakt van gelijk luidende (universele) programmadelen en programmaopzet (standaard functies). Toelichting: Teneinde uniformiteit te bewerkstelligen in het belang van de onderhoudbaarheid en beheer van de software. Pagina 21 van 50

22 4.3.8 Standaard functie looptijd bewaking Een standaard functie waarvoor een universele oplossing dient te worden gemaakt is looptijdbewaking. Om een beweging, welke binnen een bepaalde tijd gecompleteerd moet zijn, te kunnen bewaken dient in een standaard looptijdbewaking te worden voorzien. Bij het aanspreken van de bewaking dient een melding te worden gegenereerd en de beweging gestopt Standaard functie maximaal bewaking Een standaard functie waarvoor een universele oplossing dient te worden gemaakt is maximaal bewaking. Om bepaalde ongewenste situaties in het proces te kunnen bewaken en toch een beperkt instelbaar of ontworpen - maximaal aantal keren te tolereren dient in een standaard maximaal bewaking te worden voorzien. Bij het aanspreken van de bewaking dient een melding te worden gegenereerd. Toelichting: Met behulp van de status van de ongewenste situatie wordt bij het optreden ervan (flankdetectie) een teller verhoogd en een uitgang hoog gemaakt voor eventueel uitvoeren van corrigerende maatregelen. Hierna worden vervolgacties weer toegestaan. Indien de teller een van tevoren ingestelde waarde bereikt dan spreekt de bewaking aan met een geheugenfunctie en blokkeert zo het nogmaals uitvoeren van de vervolgacties Standaard functie setpoint aansturing Een standaard functie waarvoor een universele oplossing dient te worden gemaakt is setpointaansturing. Om voor het ingeven van een wenswaarde (setpoint) een vaste functie te realiseren dient in een standaard setpointaansturing te worden voorzien Standaard functie draaiurenbewaking Een standaard functie waarvoor een universele oplossing dient te worden gemaakt is draaiurenbewaking /stilstandbewaking. Om aansturing van bewegingswerken te monitoren dient in een standaard draaiuren bewaking te worden voorzien. Bij het aanspreken van de bewaking dient een melding te worden gegenereerd Standaard reset functie voor onderhoud Een standaard functie waarvoor een universele oplossing dient te worden gemaakt is een reset functie voor onderhoud. Voor elk installatie deel waarvoor een terugmeld bewaking, maximaal bewaking of looptijdbewaking wordt gerealiseerd, dient in een reset-mogelijkheid te worden voorzien in de vorm van een bedienknop reset storing Diagnose en herstel De ICT dient fouten in het functioneren van het 3B-systeem te detecteren en te signaleren Pagina 22 van 50

23 Categorie: Ontwerp beperking Standaard functie bewaking van analoge signalen Een standaard functie waarvoor een universele oplossing dient te worden gemaakt is de bewaking van analoge signalen. Ten aanzien van analoge signalen geldt dat analoge metingen bewaking bezitten voor draadbreukdetectie, detectie ingangsstroom <4 ma en > 20mA alsmede dienen analoge metingen gecontroleerd worden op toelaatbaarheid van de grootte van de stappen die gemaakt worden. Bij het aanspreken van de bewaking dient een melding te worden gegenereerd Herkenbare opdeling Naast de opdeling in proces functies dient er binnen de software een herkenbare verdeling te zijn van taken als initialisatie, bediening, besturing, bewaking, melding/signalering en communicatie. Pagina 23 van 50

24 Modulaire opbouw De modulaire opbouw van de applicatie dient te voldoen aan het principe van (fysieke) decompositie van de meest elementaire delen, clustering tot deelinstallaties en vervolgens clustering tot installatieniveau. Toelichting: Het Physical Model volgens de ISA-88 en de ISA-95 vormt een voorbeeld van een modulaire opbouw van een (klasse van) systemen. ISA-88/ISA-95 Physical Model RWS Physical Model Voorbeelden natte sector Infrastructuur Waterverkeerswegen Watersystemen Levels 0, 1 Levels 2, 3, 4 Beheersgebied Kunstwerk/ traject Object Unit Equipment Module Corridor Rotterdam - Antwerpen Haringvliet Zoommeer Westerschelde Volkeraksluizen Kreekraksluizen Krammersluizen Haringvlietbrug Haringvlietsluizen Beroepsvaartsluis 1 Jachtensluis Voorhaven Spuisluis Inlaatsluis Basculebruggen Sluishoofd Spui-opening Basculebrug Schutsysteem (maar ook deuraandrijving) Nivelleersysteem (maar ook schuifaandrijving) Scheepvaartbeseining (maar ook invaarsein) Spuisysteem (maar ook schuifaandrijving) Brugklap (maar ook valaandrijving) Landverkeerbeseining (maar ook stopsein) Afsluitbomen (maar ook afsluitboom aanrijrichting) Control Module Kleppenbesturing Pompenbesturing Motorenbesturing Sensorenuitlezing Lampenaansturing Indicatorenuitlezing Pagina 24 van 50

25 4.4 Veiligheid Missietijd noodstop De missietijd voor een proces/noodstop bedraagt [ntb] seconde. Zie ook [Stop en Noodstop] en [Veiligheidsfuncties] Opstart gedrag In het 3B-Systeem dient een vooraf gedefinieerd opstart gedrag bij het opstarten van de installatie te worden geïmplementeerd. Toelichting: Het gedefinieerd opstart gedrag dient ter voorkoming van onvoorspelbaar gedrag bij het opstarten van de installatie Fail- safe aspect De ICT ten behoeve van operaties met een veiligheidsrisico dient altijd fail-safe te zijn. Toelichting: d.w.z. falen van een ICT onderdeel dient altijd tot een veilige toestand naar de omgeving te leiden. Het fail-safe aspect wordt expliciet in specificatie, ontwerp, implementatie en test meegenomen en geborgd op zowel functioneel en technisch niveau.dit betreft bijvoorbeeld bewegingen van sluisdeuren en/of schuiven Fail-safe installatie De besturingssysteem dient fail-safe te worden uitgevoerd. Dit dient zowel in de hardware als in de software consequent te worden doorgevoerd. Per situatie dient te worden vastgesteld welke de veilige toestand is na falen van de installatie, d.w.z. of vergrendelingen c.q. vrijgaven dienen te geschieden in rust- c.q. arbeidsstroom. Toelichting: Onder een vergrendeling wordt verstaan: een uitschakelvoorwaarde om een installatiedeel af te schakelen. Bijvoorbeeld als een eindstand (bv. deur gesloten) wordt bereikt dient de aandrijving te worden uitgeschakeld. Onder vrijgave wordt verstaan: een voorwaarde om een installatiedeel te mogen activeren. Bijvoorbeeld zolang de eindschakelaar deur open aangesproken is mogen de invaarseinen van de desbetreffende deur op groen worden gezet. Onder installatie wordt verstaan de besturingsinstallatie inclusief de aangesloten EM- (veld)installatie Bestendigheid tegen spannings- en/of systeemuitval De computersystemen dienen zodanig geprogrammeerd en geconfigureerd te worden dat bij spannings- en/of systeemuitval van een systeem of delen daarvan, de overige nog intact zijnde systeemdelen een veilige situatie waarborgen. Pagina 25 van 50

26 4.4.6 Veilige toestand Bij uitval dient de installatie naar een veilige toestand worden te geschakeld. Opdrachtnemer zal een overzicht van veilige toestanden samenstellen en ter goedkeuring aan Opdrachtgever voorleggen Anticiperen op actuele procestoestanden Bij herstel na een spanningsuitval dient de programmatuur te controleren bij welke procesfase de bediening is afgebroken en de nieuwe toestand in kaart te brengen. Daarna kan eventueel een nieuw startcommando gegeven worden voor de voortzetting van het proces. Toelichting: Bij een spanningsuitval dient na het terugkomen van de spanning de bediening voortgezet te kunnen worden vanuit de actuele situatie van voor de spanningsuitval Gelijktijdig bediening object Een object mag slechts vanuit 1 bedienplek gelijktijdig bediend worden.toelichting: Een object kan technisch in principe vanuit verschillende werkplekken bediend worden; dit dient actief vermeden te worden. 4.5 (Extern interface met) Bediening Bediening Het koppelvlak tussen het 3B systeem en de bediening (zie figuur2) dient te voldoen aan de eisen, gesteld in [Koppelvlak] Categorie: raakvlak Autorisatie en authenticatie overgang en overdracht Overgangen en overdrachten tussen operators dienen expliciet te worden onderkend, geregistreerd en bewaakt door het systeem. Toelichting: Ontwerp en implementatie worden getoetst tegen deze eisen. Categorie: Beveiliging (security) Autorisatie en authenticatie continuïteit bij overdracht Overdrachten tussen operators binnen een lopend proces mogen het proces niet verstoren. Toelichting: bijv. bij een wachtwissel, geen proces onderbreking voor inloggen en uitloggen; wel separaat registratie en validatie van de wissel/overdacht. Categorie: Beveiliging/security Autorisatie en authenticatie beheerder Pagina 26 van 50

27 De functioneel beheerder dient slechts toegang te verkrijgen tot diens onderhoud/noodbediening functies na verificatie van diens, binnen het systeem vastgestelde, privileges en verificatie, dat de betreffende werkplek is aangewezen voor beheer. Toelichting: Autorisatie en authenticatie vereisten m.b.t. algemene en specifieke operaties (exclusieve operaties met een hoog veiligheidsrisico en/of hoog complexiteit/vaardigheidniveau) dienen te worden gespecificeerd. Categorie: Beveiliging/security 4.6 Bruikbaarheid Toerusting Het 3B-systeem, oplossing dient toegerust te zijn voor een belasting behorende bij een continue (fulltime) operationeel gebruik van de vitale onderdelen. Hier dient te worden uitgegaan van een worst case belasting, zonder dat daarbij vitale gegevens verloren gaan, vitale functies uitvallen of vitale functies onacceptabel worden vertraagd Incidentele communicatiestoringen Om de incidentele (normale) communicatiestoringen (enkelvoudige storingen die door het herhalen van de zendopdracht worden hersteld) te onderscheiden van communicatiestoringen die aanduiden dat de kwaliteit van de overdracht niet meer toereikend genoemd kan worden, dient een filtering op de storingsmeldingen van het protocol plaats te vinden c.q. door het protocol zelf uitgevoerd te worden Datum tijd bestendigheid De programmatuur dient datum en tijdbestendig te zijn, mede in combinatie met andere (applicatie)programmatuur, apparatuur, systemen, materialen en/of componenten. Onder datum en tijdbestendig wordt verstaan dat de goede werking van de programmatuur onafhankelijk is van de actuele tijd en/of datum. Toelichting: Tijd- en/of datum gerelateerde functies dienen te zijn ingericht op elke waarde van de tijd respectievelijk datum, die zich redelijkerwijze voor kan doen. ( Millenium-achtige problemen zijn niet acceptabel.) Tijdsynchronisatie Ten behoeve van een eenduidige tijdsaanduiding dienen alle tijdklokken van de diverse deelsystemen zoals bediening- en onderhoudssysteem (SCADA), besturingssysteem (PLC s) en overige apparatuur gelijkt te lopen Synchronisatie systeemtijd Voor alle events en vastlegging daarvan (logging en time-stamping) dient de lokaal geldende (Nederlandse) wintertijd te worden gebruikt. Pagina 27 van 50

28 Toelichting: bijv. verkregen via satelliet of DCF-77. Intern dient het systeem niet over te schakelen van zomer- naar wintertijd omdat de omschakelingen (schijnbare) sprongen in de tijdregistratie van de vast te leggen gebeurtenissen veroorzaakt Tijdsaanpassingen Tijdsaanpassingen bij presentatie aan bedienaars dienen automatisch plaats te vinden ( zomerwintertijd en vice versa en schrikkeljaar). 4.7 Toekomstvastheid Onafhankelijkheid technologie en apparatuur Informatie dient op interfaceniveau (syntaxis, semantiek) fabrikant onafhankelijk beschikbaar en toegankelijk te zijn. Toelichting: Hier wordt met name gedoeld op het gebruik van open standaarden Schaalbaar De oplossing dient te voorzien in een capaciteit/prestatie die flexibel is op te waarderen. Opwaarderingen dienen gerealiseerd te kunnen worden binnen een marktconforme periode. Toelichting: Voor het uitbreiden/aanpassen van PC en PLC apparatuur dient een realisatie periode gehanteerd te worden die marktconform is.denk daarbij aan 6-10 jaar, afhankelijk van het deel van de installatie, dat wordt opgewaardeerd. (Bijvoorbeeld PLC s of PC s/servers.) Categorie: computer resources 4.8 Documenten (normen en richtlijnen) Normen en richtlijnen De volgende normen zijn van toepassing EN (PLC) Eisen aan netwerk componenten; EN Eisen aan netwerk componenten; IEC Eisen aan PLC apparatuur inclusief randapparatuur; IEC Eisen aan PLC programmeertalen. Pagina 28 van 50

29 5 SCADA laag 5.1 Inleiding Dit hoofdstuk beschrijft de eisen die worden gesteld aan de SCADA laag van het 3B-systeem. De verificatiemethoden voor de eisen zijn opgenomen in hoofdstuk Betrouwbaarheid Omgevingscondities ICT op de SCADA laag De ICT op de SCADA laag dient in geconditioneerde, geklimatiseerde omgevingen te worden geïnstalleerd. Categorie: systeem omgeving Validatie ingevoerde gegevens Er dient te worden voorkomen dat de waarde van elk ingevoerde gegeven direct gevalideerd wordt. Pas nadat alle gegevens zijn ingevoerd en de gebruiker de dialoog afsluit dienen de gegevens als geheel gevalideerd te worden. Indien gegevens buiten het bereik van geldige waarden liggen dan zal de gebruiker hierover ingelicht dienen te worden en zal de dialoog niet afgesloten worden. 5.3 Onderhoudbaarheid Onderhoudwerkplek In de configuratie dient te worden voorzien in een onderhoudswerkplek. Deze dient voor systeembeheer en het wijzigen, testen en onderhouden van de installatie (niet beperkt tot de PLC/SCADA bedien- en besturingsinstallatie ) en applicaties. Categorie: computer resources Onderhoudsfunctionaliteit op onderhoudswerkplek Vanaf de onderhoudswerkplek dient alle functionaliteit voor software onderhoud beschikbaar te zijn. Alle voor onderhoud en beheer van de PLC/SCADA bedien- en besturingsinstallatie en aangesloten subsystemen benodigde software (ontwikkel omgevingen, monitor software, configuratie software e.d.) dienen op het onderhoudsstation worden geïnstalleerd en indien nodig gewijzigd te kunnen worden (fungeert als engineeringstation) Behandelen historische bestanden vanaf de onderhoudswerkplek Pagina 29 van 50

30 Vanaf de onderhoudswerkplek dienen historische bestanden zoals onder andere het alarm/meld archief en trend bestanden te kunnen worden gearchiveerd en bekeken Maken en terugzetten back-ups Volledige back-ups van de systeemsoftware van de PLC/SCADA bedien- en besturingsinstallatie en alle applicatiesoftware dienen met de onderhoudswerkplek gemaakt te kunnen worden en terug kunnen worden gezet op alle systemen Functies gebruikersinterface voor onderhoudspersoneel De gebruikersinterface voor onderhoudspersoneel dient de volgende functies te ondersteunen: 1. het presenteren van ter zake doende informatie ten behoeve van preventief/correctief onderhoud en beheer; het kunnen verrichten van bijzondere instellingen en bedieningen ten behoeve van preventief en correctief onderhoud zoals: het via beeldschermbediening kunnen uitvoeren van testbedieningen; het kunnen instellen van proces en systeem parameters; het kunnen instellen van overbruggingen; het wijzigen van de presentatie van alarm - en meldinglijsten Functies meldsysteem ten behoeve van beheer en onderhoud Het meldsysteem ten behoeve van beheer en onderhoud dient de volgende belangrijkste primaire functies te ondersteunen: het informeren van beheer en onderhoudspersoneel; het kunnen vaststellen van de ernst en/of urgentie van de storing; het kunnen lokaliseren van de oorzaak van een storing; het kunnen vaststellen van de fysieke locatie waar de storing is opgetreden; het kunnen vaststellen van oorzaak en gevolg Rapportage van Data De volgende informatie dient minimaal te kunnen worden gerapporteerd: - alle meldingen; - operator handelingen; - wijziging van procesinformatie; - trendingsdata. NB Voor de zgn. logging functie, het verzamelen en opslaan van informatie voor een ander doel dan onderhoud en beheer wordt verwezen naar [Loggen] Locatie onderhoudswerkplek [ntb] delen van de functionaliteit van de onderhoudswerkplek dient zowel lokaal als in de toekomst ook op afstand beschikbaar te zijn. Pagina 30 van 50

31 5.3.9 Scheiding bediening en beheer en onderhoud Ten aanzien van meldingen geldt als belangrijke stelregel, dat de bedienaar van een object alleen dient te worden geïnformeerd over zaken die voor hem voor de uitvoering van zijn taken van belang zijn. Toelichting: In hoofdzaak betekent dit dat hij tijdig geïnformeerd dient te worden over de voortgang van het proces en de reden waarom het proces geen voortgang heeft of zal hebben. Zo dient hij, wel geïnformeerd te worden over het buiten bedrijf zijn van bepaalde onderdelen van het complex, maar behoeft hij bijvoorbeeld geen storingsanalyse te verrichten naar de oorzaak van het euvel. Ten behoeve van dit laatste dient te worden voorzien in separate registratie- en bedieningsfaciliteiten ten behoeve van beheer en onderhoud. Er dient dus een strikte scheiding in functionaliteit te worden aangebracht tussen bediening enerzijds en beheer en onderhoud anderzijds Opslag van informatie Informatie die op meerdere plaatsen voorkomt dient eenmalig en centraal te worden opgeslagen. Toelichting: Voor de aan field I/O gerelateerde informatie kan hierbij gedacht worden aan een op de I/O lijst gebaseerde centrale database. 5.4 Veiligheid Activeren opdrachten Bij het activeren van onomkeerbare, potentieel gevaarlijke acties dient het systeem de gebruiker hiervan op de hoogte te stellen en middels een bevestigingsscherm een expliciete bevestiging vragen alvorens tot de uitvoering van de opdracht wordt overgegaan. In de overige gevallen dient de actie uitgevoerd te worden maar dient naderhand de mogelijkheid bestaan om de actie ongedaan te maken. Categorie: veiligheid 5.5 (Extern interface met)bediening Toekennen bevoegdheden van inlogniveaus De door het bedienings- en besturingssysteem toe te kennen bevoegdheden van de verschillende inlog niveaus dienen met behulp van een autorisatieprocedure door het ingeven van een wachtwoord in combinatie met werkplekherkenning, door het bedienings- en besturingssysteem beveiligd te zijn. Er dient gebruik gemaakt te worden van een persoonsgebonden wachtwoord en een persoonsgebonden bedieningsrol. Meerdere personen kunnen dezelfde bedieningsrol uitvoeren. Zie ook [MMI] Categorie: beveiliging/security Bedienrechten Pagina 31 van 50

32 Systemen dienen zo ingericht te worden dat gebruikers alleen toegang krijgen tot bedienmogelijkheden waartoe zij uit hoofde van hun functie gerechtigd zijn. Standaard mogelijkheden van het operating system om bijv. via toetsenbord een systeem opnieuw op te starten, programma s te stoppen, programma s te starten, toegang verkrijgen tot de systeemfuncties etc. dienen volledig afgeschermd te zijn voor operationele bedienaars. Categorie: beveiliging/security 5.6 Bruikbaarheid Respons tijd opdrachten Als de gebruiker een opdracht geeft, dient de gebruikersinterface onmiddellijk te reageren om aan te geven dat de installatie de opdracht heeft ontvangen, met een maximale response tijd zoals gespecificeerd in [MMI] Opstarttijd bediensysteem De tijd vanaf het opstarten van een geheel uitstaand (power-off) bedieningssysteem totdat het bedieningssysteem in de operationele stand-in het hoofdmenu klaar staat om te kunnen inloggen, dient korter te zijn dan 5 minuten. Het opstarten van bediensysteem dient geheel automatisch plaats te vinden zonder tussenkomst van bedienacties Uitval bediensysteem Bij (tijdelijke) uitval van een bediensysteem dient de synchronisatie met het proces na opnieuw opstarten automatisch te worden verzorgd Terugmelding onderliggende installatie Nadat de actie gestart is dient de terugmelding hiervan uit de onderliggende installatie binnen 1 seconde op het beeldscherm zichtbaar te worden Selectie actuele alarmen Een selectie van actuele alarmen uit het logbestand dient binnen vijf seconden te kunnen worden vertoond. Hierbij geldt een omvang van minimaal 1000 meldingen in het log bestand waarbinnen 50 actuele alarmen bestaan Opvragen beeldplaatjes De tijd tussen het moment van opvragen van een beeldplaatje en het volledig getoond zijn van het nieuwe beeldplaatje dient minder dan 2 seconden te bedragen. Pagina 32 van 50

33 5.6.7 Verversen beeldplaatjes Beeldplaatjes dienen minimaal om de 0,5 seconde met nieuwe waarden te worden ververst Locatie-onafhankelijke bediening en bewaking De bediening en bewaking van het fysieke object (kunstwerk) dient uit te gaan van locatieonafhankelijke remote bediening Instellingen Het automatiseringssysteem dient volledig te anticiperen op het dynamische gedrag van de omgeving. Alle instellingen waaronder: 1. tijdconstanten; 2. filters; 3. tellers; 4. marges; 5. bandbreedten; 6. regelmechanismen; 7. parameters; 8. etc. dienen waar nodig instelbaar te worden gemaakt om tot een in de praktijk goed werkende installatie kunnen te komen Noodbediening Noodbediening kan zonder tussenkomst van de bedienaar plaatsvinden op het betreffende bedieningspaneel. Toelichting: Bedieningspanelen zitten verspreid over een object: hydrauliek kelders, bascule kelders, soms direct naast een hoofd op een eiland, soms zelfs draagbaar en in te pluggen Meldingen Het systeem dient meldingen te genereren wanneer zich storingen, afwijkingen van het gespecificeerde gedrag voordoen en/of indien installatie parameters buiten het gespecificeerde of ingestelde bereik bevinden. Alle meldingen moeten worden ingedeeld in klassen. De klasse geeft urgentieniveau aan. De navolgende klassen moeten worden gedefinieerd: Klasse 1: Klasse 2: Urgente meldingen, normale procesafloop is niet meer mogelijk. Deze meldingen moeten door de bedienaar en/of onderhoudspersoneel worden gekwiteerd; Niet urgente meldingen, normale procesafloop is nog mogelijk, Pagina 33 van 50