De Invloed van Seksdrive op Drie Typen Jaloezie. en het Effect van Sekse en Introversie versus Extraversie

Transcriptie

1 De Invloed van Seksdrive op Drie Typen Jaloezie en het Effect van Sekse en Introversie versus Extraversie The Influence of Sex Drive on Three Types of Jealousy and the Effect of Gender and Introversion against Extraversion Annet van der Sande Eerste begeleider: dr. W. Waterink Tweede begeleider: drs. J.H. Eshuis September 2012 Faculteit Psychologie Afstudeerrichting Klinische Psychologie Open Universiteit Nederland

2 De Invloed van Seksdrive 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Seksuele selectie Jaloezie en persoonlijkheid als adaptieve mechanismen Jaloezie Seksdrive en jaloezie Persoonlijkheid: introversie en extraversie Seksdrive en introversie versus extraversie Huidig onderzoek, doelstelling en hypothesen Methode Onderzoeksgroep Meetinstrumenten Procedure Analyse Resultaten Discussie Referenties Bijlagen 40 Bijlage 1: Seksdriveschaal Bijlage 2: Revised Anticipated Jealousy Scale Bijlage 3: NEO Five Factor Inventory Bijlage 4: Brief aan respondenten

3 De Invloed van Seksdrive 3 De Invloed van Seksdrive op Drie Typen Jaloezie en het Effect van Sekse en Introversie versus Extraversie Samenvatting Achtergrond. Seksuele selectie leidt tot een vorm van drive of motivatie die zichtbaar wordt door gedrag. Binnen dit kader staat deze drive of motivatie bekend als seksdrive (Baumeister, Catanese & Vohs, 2001; Waterink, 2011; Waterink & Van Hooren, 2011). Het huidige crosssectionele onderzoek richt zich op gedrag dat voortkomt uit evolutionaire processen die worden beïnvloed door seksdrive. Adaptieve mechanismen spelen een rol bij de voortplanting en seksuele selectie (Buss, 2003). In dit onderzoek werden jaloezie en de persoonlijkheidsdimensie introversie versus extraversie benaderd als adaptieve mechanismen. Doordat jaloezie en seksdrive zo sterk gerelateerd zijn aan de voorplanting werd in het huidige onderzoek verwacht dat hier een samenhang zal zijn. Verwacht werd dat hier ook een verschil waarneembaar zou zijn tussen mannen en vrouwen. Eysenck (1971) veronderstelde versterkt seksueel gedrag bij extraverten. In dit onderzoek werd nagegaan in hoeverre extravert gedrag wordt vertoond om de relatie te beschermen. Doel. Doel van het onderzoek was meer inzicht te krijgen in biologisch evolutionaire mechanismen die invloed hebben op de menselijk voorplanting. Er werd nagegaan of seksdrive invloed heeft op reactieve, angstige en/of preventieve jaloezie en er werd nagegaan of de persoonlijkheidsdimensie introversie versus extraversie en sekse hierbij een rol spelen. Deelnemers, procedure, onderzoeksontwerp. De beoogde onderzoeksgroep waren volwassen heteroseksuele mannen en vrouwen met een vaste relatie in de leeftijd van 18 t/m 65 jaar. Na selectie met deze criteria bleven 416 deelnemers over, waarvan 290 vrouwen en 126 mannen. De gemiddelde leeftijd was 43 jaar; de jongste deelnemer was 20 en de oudste 65 jaar. Het onderzoek werd uitgevoerd met behulp van een eenmalig in te vullen online vragenlijst.

4 De Invloed van Seksdrive 4 Aan ruim 250 respondenten werd via gevraagd deel te nemen aan het onderzoek. Een aantal van deze respondenten heeft op verzoek de weer doorgestuurd naar hun vrienden, familie en bekenden, waardoor er een sneeuwbaleffect ontstond. Meetinstrumenten. Om de variabele seksdrive te meten is gebruik gemaakt van de seksdriveschaal (SD-schaal) (Waterink, 2011). De seksdriveschaal bevat twee subschalen, resp. externaliserende en internaliserende gedragingen. De variabelen reactieve, angstige en preventieve jaloezie werden gemeten met de Revised Anticipated Jealousy Scale (RAJS) (Buunk, 1997). De persoonlijkheidsvariabele introversie/extraversie werd gemeten met de introversie/extraversie items van de NEO Five Factor Inventory (NEO-FFI) (Hoekstra, Ormel & De Fruyt, 1996). Resultaten. Uit de resultaten kwam een negatief significant hoofdeffect met reactieve jaloezie naar voren en er bleek een positief significant hoofdeffect met preventieve jaloezie. Er was geen hoofdeffect met angstige jaloezie. Bij preventieve jaloezie bleek sekse een interacterende rol te spelen en was de samenhang sterker voor vrouwen. Bij preventieve jaloezie speelde introversie versus extraversie een interacterende rol en was de samenhang sterker bij extraverten. De gevonden effecten waren over het algemeen relatief klein. Conclusie. Het biologisch evolutionaire mechanisme seksdrive heeft invloed op jaloezie, maar jaloezie blijkt niet in alle gevallen te dienen als beschermend mechanisme voor de relatie. Preventieve jaloezie lijkt wel een beschermende functie te vervullen, bij vrouwen is dit binnen vaste relaties sterker. Tevens kan het toegenomen extraverte gedrag in samenhang met seksdrive en preventieve jaloezie mogelijk verklaard worden door feit dat hier meer beschermend gedrag vertoond moet worden, omdat de relatie als meer bedreigd wordt ervaren dan bij de andere twee jaloezievormen. Keywords: sexdrive, jealousy, personality, extraversion, introversion, gender

5 De Invloed van Seksdrive 5 The Influence of Sex Drive on Three Types of Jealousy and the Effect of Gender and Introversion against Extraversion Summary Background. Sexual selection leads to a form of drive or motivation that becomes visible through behaviour. Within this scope this drive or motivation is known as sexdrive (Baumeister, Catanese & Vohs, 2001; Waterink, 2011; Waterink & Van Hooren, 2011). The present cross-sectional study was oriented towards behaviour that stems from evolutionary processes influenced by sexdrive. Adaptive mechanisms play a role in sexual reproduction and sexual selection (Buss, 2003). In this study jealousy and the personality dimension introversion against extraversion were discussed as adaptive mechanisms. Because jealousy and sexdrive are so strongly related to sexual reproduction, in the present study it was expected that there would be a relationship between both. A difference was also expected between men and women. Eysenck (1971) hypothysed stronger sexual behaviour with extraverts. In this study it was examined to what extend extravert behaviour appears to protect the relationship. Aim. The purpose of this study was to get more insight in biological, evolutionary mechanisms, which influence the human sexual reproduction. Therefore it was examined if sexdrive influences reactive, anxious and possessive jealousy and whether the dimension introversion against extraversion and gender play a role. Participants, procedure, design. The research group in view was adult heterosexual men and women in a permanent relationship in the age of 18 to 65 years. After applying with these criteria 416 participants were left, 290 women and 126 men. The average age was 43 years; the youngest participant was 20 years and the oldest 65 years old. The study was performed through a single fill out online questionnaire.

6 De Invloed van Seksdrive 6 More than 250 respondents were asked by to participate in this study. A number of these participants were asked to send the to their friends, family and acquaintances, which resulted in a survey with snowball sampling. Measures. The sexdrivescale (SD-scale) (Waterink, 2011) was used to measure the variable sexdrive. The sexdrive scale contains two subscales, respectively externalized and internalized behaviour. The variables reactive, anxious and possessive jealousy were measured with the Revised Anticipated Jealousy Scale (RAJS) (Buunk, 1997). The personality variable introversion/extraversion was measured with the introversion/extraversion items of the NEO Five Factor Inventory (NEO-FFI) (Hoekstra, Ormel & De Fruyt, 1996). Results. The results showed a negative significant main effect with reactive jealousy and a positive significant main effect with possessive jealousy. There was no main effect with anxious jealousy. For possessive jealousy gender played an interacting role and the relationship was stronger for women. Within possessive jealousy introversion against extraversion played an interacting role, the relation with extraversion was stronger. The discovered effects where in general relative small. Conclusion. The biological evolutionary mechanism sexdrive influences jealousy, but jealousy does not in all cases serve as a protecting mechanism for the relationship. Only possessive jealousy seems to fulfill a protecting function, particularly for women. At the same time the increased extraverted behaviour in relation with sexdrive and possessive jealousy can possibly be explained by the fact that in this situation more protective behaviour has to be shown, because the relationship is experienced as more threatened as within the other types of jealousy. Keywords: sexdrive, jealousy, personality, extraversion, introversion, gender

7 De Invloed van Seksdrive 7 1. Inleiding 1.1 Seksuele selectie Darwin (1871) stelde vast dat de evolutie van soorten wordt gedreven door natuurlijke selectie. Natuurlijke selectie houdt in dat organismen die beter in hun omgeving passen, meer kans hebben om te overleven en voor nakomelingen te zorgen dan minder goed aangepaste organismen. Natuurlijke selectie is het belangrijkste mechanisme dat leidt tot voortplanting (Darwin, 1859). Voortplanting staat centraal in het evolutionaire proces en geen enkel domein staat hier dichterbij dan seksualiteit (Buss, 1998). Menselijk gedrag wordt gedreven door het principe van de natuurlijke selectie (Darwin, 1871; Geary, Vigil & Byrd-Craven, 2004; Symons, 1979; Waterink, 2011). Evolutionaire processen sturen ons gedrag. Het huidige onderzoek richt zich op het gedrag dat voortkomt uit evolutionaire processen en worden beïnvloed door seksdrive. Volgens Darwin (1871) verschillen beide seksen soms erg in structuur, waardoor de vraag ontstaat in hoeverre sekse invloed heeft gehad op een gedifferentieerde evolutie. Op grond van waargenomen verschillen stelde Darwin een evolutionair proces vast dat hij seksuele selectie noemde. Deze selectie ontstaat door partnerkeuze, waarbij de voorkeuren van de ene sekse de ontwikkeling van de kenmerken van de andere sekse sturen. Hij noemt daarbij twee processen, inter- en intraseksuele competitie. Deze twee processen sturen mede onze evolutie. Intraseksuele selectie vindt plaats door competitie met personen van hetzelfde geslacht om toegang te krijgen tot de andere sekse. De eigenschappen die het meest succesvol zijn in deze competitie, zoals bijvoorbeeld agressief gedrag, dominantie en sociale vaardigheden zullen over de tijd worden geselecteerd. Interseksuele selectie betreft het proces van partnerselectie. Degene met de meest aantrekkelijke eigenschappen met betrekking tot ras, socio-economische status, leeftijd, intelligentie, opleidingsniveau, persoonlijkheid, fysieke aantrekkelijkheid, beroepsinteresses en lichaamsverhoudingen, wordt het sterkst begeerd en maakt daarmee

8 De Invloed van Seksdrive 8 grotere kans door het andere geslacht geselecteerd te worden (Gijs, Gianotten, Vanwesenbeeck & Weijenborg, 2009). Zich baserend op de theorie van de seksuele selectie, toonde Trivers (1972) een verband aan met de ouderlijke investering door beide seksen. Personen van de sekse die de grootste ouderlijke investering leveren, zullen selectiever zijn in hun keuze voor een partner. De sekse die het minste in het ouderschap zal moeten investeren, meestal de man, zal vooral intraseksuele competitie vertonen. Toegang tot meer vrouwen verhoogt de kans op reproductief succes, hetgeen competitie tot gevolg zal hebben (Bateman, 1948; Trivers, 1972). Beide seksen oefenen aanzienlijke selectiviteit uit in de keuze van een partner en beide seksen concurreren met leden van de eigen sekse om toegang te krijgen tot de begeerde leden van het andere geslacht. De fundamentele verschillen tussen de beide seksen worden veroorzaakt door de biologische limiet in de hoeveelheid nakomelingen die mannen en vrouwen potentieel kunnen produceren in hun leven (Geary et al., 2004). De limiet wordt bepaald door de snelheid waarmee een individu zich in principe kan voortplanten (Clutton-Brock & Vincent, 1991). De biologische grens voor vrouwen wordt bepaald door de duur van een zwangerschap en de tijd waarin het kind zuigeling is. De grens voor mannen wordt bepaald door het aantal vrouwen waar zij seksuele toegang toe vinden. In een zwangerschapsperiode brengen vrouwen meestal één nakomeling tegelijk voort, terwijl mannen die succesvol concurreren om de toegang tot vrouwen, veel nakomelingen tegelijk kunnen voortbrengen. Seksuele selectie leidt tot een vorm van drive of motivatie die zichtbaar wordt door gedrag. Binnen dit kader staat die drive of motivatie bekend als seksdrive (Baumeister, Catanese & Vohs, 2001; Waterink, 2011; Waterink & Van Hooren, 2011). Seksdrive is op te vatten als een biologisch evolutionair verschijnsel dat ervoor zorgt dat de soort, waaronder de mens, zich voortplant. Dit gedrag is voor een groot gedeelte onbewust. Om de sterkte van deze drive te meten heeft Waterink (2011) een seksdrivevragenlijst ontwikkeld waarmee de frequentie waarin dit gedrag voorkomt wordt gemeten. De seksuele drift is bij mensen in

9 De Invloed van Seksdrive 9 verschillend sterke mate ontwikkeld en er zijn meerdere factoren die invloed hebben op deze drift. Zo blijken leeftijd en sekse invloed te hebben op seksdrive. Uit onderzoek van Schmitt, Shackelford, Duntley, Tooke, Buss, Fisher, Laval-Lée en Vasey (2002) blijkt de seksuele piek voor beide seksen tussen vijfentwintig en dertig jaar te liggen. Na deze periode neemt de seksuele drift geleidelijk af. Uit ander onderzoek komt naar voren dat mannen een hogere seksdrive hebben dan vrouwen (Baumeister et al., 2001; Hiller, 2005; Waterink, 2011; Waterink & Van Hooren, 2011). Ook Buss (1998) stelt in zijn theorie van seksuele strategieën een verschil tussen mannen en vrouwen vast. Het bepalende principe is volgens Buss in navolging van Trivers (1972) de hoeveelheid ouderlijke investering door beide seksen. 1.2 Jaloezie en persoonlijkheid als adaptieve mechanismen Adaptieve mechanismen spelen een rol bij de voortplanting en seksuele selectie (Buss, 2003). Adaptieve mechanismen zijn middelen waarmee evolutionaire doelstellingen bereikt kunnen worden (Hettema, 2002). De aanpassingen blijken cruciaal voor de overleving en voortplanting van de menselijke soort. Jaloezie binnen relaties, tussen partners kan worden gezien als een adaptief mechanisme dat ertoe dient een oplossing te bieden voor vermoede of dreigende ontrouw van de partner. Vanuit biologisch evolutionair perspectief wordt jaloezie gezien als een nuttig mechanisme. Jaloezie is universeel (Dijkstra, 2004), het heeft een signalerende functie en maakt het individu alert dat er actie moet worden ondernomen om de relatie te beschermen (Massar, 2009; Trivers, 1972). Hettema (2002) zegt dat de gedachte dat ook biologische processen iets met persoonlijkheid te maken zouden kunnen hebben, lange tijd veel weerstand heeft gewekt, maar dat uit onderzoek bij nagenoeg alle bekende eigenschappen van de persoonlijkheid substantiële genetische effecten blijkt. Genetische processen zijn sterk gerelateerd aan evolutie, waarbij evolutie wordt gezien als de verandering van de genetische samenstelling van een populatie. Persoonlijkheidseigenschappen zullen vanuit deze gedachte ook over de

10 De Invloed van Seksdrive 10 tijd evolueren. Persoonlijkheid kan worden gedefinieerd als min of meer over de tijd stabiele eigenschappen van een persoon, zoals karakter, temperament, intelligentie dat de unieke aanpassing met de omgeving bepaald (Eysenck & Eysenck, 1985). Bij persoonlijkheidseigenschappen wordt uitgegaan van dimensies. Vanuit deze gedachte is het aannemelijk dat onder invloed van evolutionaire processen verschuivingen zijn opgetreden waardoor bepaald gedrag meer of minder wordt vertoond, afhankelijk van het succes dat dit gedrag heeft opgeleverd. In dit opzicht kan persoonlijkheid, gerelateerd aan verschuivingen binnen een bepaalde dimensie van een persoonlijkheidskenmerk, gezien worden als een adaptief mechanisme Jaloezie Buss (2003) geeft in samenhang met voortplanting de volgende definitie van jaloezie: Jealousy can be conceptualized as one part of a coordinated system of cognitive, affective, psychological and behavioral responses aimed at guarding one s mate from potential intrasexual competitor wich, ultimately, is of importance to reproductive succes. Sekse is één van de meest onderzochte variabelen in samenhang met jaloezie. Ondanks verschillen in onderzoeksmethoden blijken sekseverschillen in de omgang met jaloezie relatief consistent (Brehm, 1992; Buyuksahin & Demirtas-Madran, 2008; Guerrero, Jones & Boburka, 2006). Bij globale metingen van jaloezie, zoals hoe vaak iemand jaloers wordt of hoe intensief jaloezie wordt beleefd, vertonen mannen en vrouwen gelijk hoge scores (Buunk & Bringle 1987; Daly, Wilson & Weghorst, 1982; Symons, 1979). Verschillen treden op als er contextuele factoren bij worden betrokken (Massar, 2009). De plaats die jaloezie inneemt binnen een relatie en de overtuigingen die hiermee te maken hebben, worden volgens Dijkstra (2004) sterk beïnvloed door normen die worden bepaald door cultuur en geschiedenis. Door de invloed van positieve of negatieve bekrachtiging worden patronen van seksuele responsen gevormd. Over de invloed van cultuur zegt Bancroft

11 De Invloed van Seksdrive 11 (2002) dat leren een cruciale rol speelt. De cultuur zorgt voor richtlijnen of scripten voor adequate seksuele responsen en het individu leert deze dienovereenkomstig toe te passen. Culturele groepen kunnen dus in hun seksuele responsen van elkaar verschillen. Jaloezie wordt vooral zichtbaar in vaste relaties (Stanislaw 2004, Zusman & Knox, 1998). Bedreiging voor de relatie kan op verschillende manieren worden waargenomen. Dit kan betrekking hebben op het verlies van de partner seksueel, financieel of emotioneel (Daly, Wilson & Weghorst, 1982; Symons, 1979). Ook is uit onderzoek gebleken dat mannen eerder reageren op signalen die samenhangen seksuele ontrouw, terwijl vrouwen eerder reageren op signalen die samenhangen met emotionele ontrouw. (Buss & Haselton, 2005; Buss, Shackelford, Choe, Buunk & Dijkstra, 2000; Geary, Rumsey, Bow-Thomas & Hoard 1995; Wiedermann & Kendall, 1999). Deze resultaten kunnen worden verklaard vanuit de theorie van Trivers (1972) over de ouderlijke investering. De seksuele ontrouw van de vrouw is voor de man veel bedreigender, omdat het de kans op reproductief succes vermindert. Andersom geldt voor vrouwen dat emotionele ontrouw van mannen eerder een bedreiging vormt met betrekking tot de zorg voor het nageslacht. Er werd ook op andere manieren gezocht naar verschillen tussen jaloezievormen. Zo maakten Pfeiffer en Wong (1989) onderscheid tussen emotionele, cognitieve en behaviorale jaloezie. Enigszins hieraan gerelateerd maakt Buunk (1997) onderscheid tussen reactieve, preventieve en angstige jaloezie. Reactieve jaloezie is een vorm van jaloezie die optreedt als reactie op een emotionele of seksuele toenadering van de partner bij een ander. Hierbij worden emoties als boosheid en verdriet ervaren als de partner emotioneel of seksueel ontrouw is. Angstige jaloezie is het dwangmatig bezig zijn met de mogelijke ontrouw van de partner. Het is een proces waarbij het individu piekert en cognitieve voorstellingen heeft over de mogelijke ontrouw van de partner wat gepaard gaat met gevoelens van angst, wantrouwen en zorgen. Preventieve jaloezie is volgens Buunk het gedrag waarbij alles wordt gedaan om een eventuele toenadering tussen de partner en iemand van het andere geslacht te voorkomen.

12 De Invloed van Seksdrive 12 In tegenstelling met reactieve jaloezie gaat het bij angstige en preventieve jaloezie niet om het actuele gedrag van de partner, de jaloerse gedachten en gevoelens treden hier ook op in de afwezigheid van een rivaal. Deze vormen van jaloezie liggen in het verlengde van elkaar en verlopen van normale tot ziekelijke jaloezie. Reactieve jaloezie wordt als de meest normale vorm van jaloezie gezien, omdat er hier sprake is van een duidelijke aanleiding. Angstige jaloezie wordt gezien als de meest ziekelijke vorm van jaloezie. Afhankelijk van de situatie is preventieve jaloezie begrijpelijk of gaat het zonder echte aanleiding meer richting ziekelijk. Centraal bij jaloezie staat dus of de bedreiging reëel is of niet. Vanuit deze visie ontwikkelde Buunk de Revised Anticipated Jealousy Scale (RAJS). Onderzoek met verschillende typen jaloezie is schaars. Dijkstra en Barelds (2008) deden onderzoek naar de drie verschillende typen jaloezie van Buunk (1997) en persoonlijkheidseigenschappen. Er werd voor deze categorieën gekozen, omdat deze typologie een meer gedetailleerd verschil geeft van jaloezie dan dichotome typen. Buunks typologie refereert aan drie kwalitatief verschillende typen van jaloezie en Buunk houdt rekening met het feit dat jaloezie mogelijk niet alleen optreedt bij een actuele rivaal en dus een actuele bedreiging is voor de relatie, maar ook in reactie op een imaginaire rivaal waarmee erkent wordt dat jaloezie zich ook manifesteert op een meer pathologische manier (Dijkstra & Barelds, 2008) Seksdrive en jaloezie Als mensen jaloezie ervaren zullen zij bepaald gedrag vertonen om de relatie te beschermen. Het kan daarbij gaan om het uitschakelen van de rivaal, het bestraffen van de ontrouwe partner, of het zichzelf attractiever te maken en hiermee de kans op ontrouw te verminderen (Hettema, 2002). Het gedrag dat binnen een vaste relatie wordt vertoond gerelateerd aan jaloezie zal ertoe dienen om de relatie te beschermen en daarmee het veilig stellen van de voortplanting. En zoals eerder besproken wordt de motivatie om zich voort te planten zichtbaar door seksdrive. Doordat jaloezie en seksdrive zo sterk gerelateerd zijn aan de

13 De Invloed van Seksdrive 13 voorplanting wordt in het huidige onderzoek verwacht dat hier een samenhang zal zijn. De verwachting is dat het gedrag dat voortkomt uit jaloezie wordt beïnvloed door seksdrive. Als de drive om zich voort te planten sterk is, zal er ook een sterke intra- en/of interseksuele competitie plaatsvinden. De verwachting is dat de sterkte van deze competitie invloed heeft op gevoelens van jaloezie. De relatie en de emotionele sfeer beïnvloeden het seksuele gedrag tussen de partners (Schenk & Pfrang, 1983). Uit onderzoek van Waterink en Van Hooren (2011) bleek dat vrouwen zonder partner een hogere seksdrive hebben dan vrouwen met partner. Voor mannen bleek dat mannen zonder partner en mannen met partner niet verschillen in de hoogte van seksdrive. De uitkomsten van het onderzoek verklaren zij vanuit het evolutionaire perspectief. Mannen blijken een meer stabiele en een sterkere seksdrive te hebben en bij vrouwen kan worden gesteld dat de seksdrive meer dynamisch is. Vrouwen zullen in verschillende situaties meer of minder selectief zijn, waardoor de onderliggende sterkte van de seksdrive ook zal variëren. Het is de verwachting dat mannen en vrouwen binnen de relatie dan ook zullen verschillen in de mate van ervaren jaloezie. Zoals eerder besproken hebben vrouwen vanuit evolutionair oogpunt er belang bij hun bestaande relatie te beschermen in verband met de zorg voor het nageslacht. Daarom wordt verwacht dat de samenhang tussen seksdrive en jaloezie binnen heteroseksuele relaties sterker zal zijn voor vrouwen dan voor mannen Persoonlijkheid: introversie en extraversie Freud (1920) introduceerde de term introvert om eigenschappen te beschrijven die te maken hebben met narcisme. Na Freud heeft Carl Jung (1923) de termen introvert en extravert tot kern van zijn persoonlijkheidstypologie gemaakt. Jung introduceert deze begrippen als een dimensie binnen de persoonlijkheid. In de persoonlijkheidspsychologie wordt sindsdien meestal van een glijdende schaal gesproken met twee polen, introvert en extravert. In de huidige Big-Five die wordt gebruikt bij persoonlijkheidsonderzoek is introversie-extraversie

14 De Invloed van Seksdrive 14 opgenomen als één van de vijf hoofddimensies. De meeste mensen hebben introverte en extraverte kenmerken en scoren daarom gemiddeld op deze dimensie. Alleen extreem hoge of lage scores op deze schaal komen dus overeen met de eigenschappen extravert of introvert. In de NEO-FFI (Hoekstra, Ormel & De Fruyt, 1996), die kan worden gebruikt om uitspraken te doen over de individuele persoonlijkheid in termen van de Big-Fivepersoonlijkheidsdimensies, worden extraverten beschreven als spraakzaam, actief en levendig. Extraverte personen geven er meestal de voorkeur aan om onder mensen te zijn. Introverte personen worden beschreven als gereserveerd en serieus. Zij geven er de voorkeur aan om hun tijd alleen of met slechts enkele vertrouwden door te brengen. Eysenck neemt de theorie van Jung als basis voor zijn theorie en beschreef extraversieintroversie als de mate waarin een persoon naar buiten treedt en met andere mensen contact heeft. Individuele verschillen binnen de persoonlijkheid kunnen volgens Eysenck (1967) worden verklaard door biologische factoren. Het begrip arousal speelt hierbij een belangrijke rol in zijn theorie. Bij extraverten zou er sprake zijn van een relatief laag arousalniveau van de hersenen, daarom zouden extraverte personen meer op zoek zijn naar prikkels van buitenaf. Daarentegen zou bij introverten sprake zijn van een relatief hoog arousalniveau, hierdoor zouden zij eerder geneigd zijn om prikkels van buitenaf te vermijden Seksdrive en introversie versus extraversie Individuele verschillen blijken evolutionair belangrijke consequenties te hebben waaronder paringssucces (Buss, 2009). Eysenck (1947) formuleert in zijn algemene theorie over persoonlijkheid, hypothesen over de relatie tussen seksueel gedrag en persoonlijke kenmerken. Zo voorspelt Eysenck (1971) dat extraverte personen een sterkere neiging hebben tot het zoeken van stimulerende activiteiten. Dit gedrag zullen zij ook vertonen bij alle vormen van heteroseksueel gedrag. Eysenck stelt in verband met extraverte personen en seksueel gedrag zes hypothesen. Extraverten hebben in vergelijking met introverte personen

15 De Invloed van Seksdrive 15 geslachtsgemeenschap op jongere leeftijd, frequenter, met meerdere verschillende partners, in meer verschillende posities, vertonen meer gevarieerd seksueel gedrag en hebben langer voorspel voor de geslachtsgemeenschap. Extraversie, openheid en vriendelijkheid correleren significant met paringssucces (Buss & Shackelford, 1997; Hoyle, Fejar & Miller, 2000; Nettle, 2005; Schmitt, 2005; Schmitt & Shackelford, 2008; Wright & Reise, 1997). Over het algemeen is extraversie bij de partner een sterk gewaardeerde eigenschap. (Figueredo, Sefcek & Jones, 2006; Hester & Rudolph, 1994). Uit verschillend onderzoek is gebleken dat extraverte personen kwalitatief betere relaties hebben dan niet-extraverte personen (Asendorpf, 1998; Lopes, Solovey & Straus, 2003; White, Hendrick & Hendrick, 2004). Als al deze onderzoeksgegevens worden gerelateerd aan het huidige onderzoek is de verwachting dat seksdrive en extravert gedrag een samenhang met elkaar zullen vertonen. Uit onderzoek van Bentler en Peeler (1979) naar vrouwelijke seksualiteit en persoonlijkheid bleek dat extraverte vrouwen vaker seksueel tevreden zijn dan introverte vrouwen. Seksuele tevredenheid zorgt er mogelijk voor dat de relatie minder bedreigd is. Dit zou erop kunnen duiden dat het vertonen van extravert gedrag een beschermende functie heeft binnen de relatie. Het door Eysenck veronderstelde versterkte seksuele gedrag bij extraverten wordt in het huidige onderzoek nader onderzocht. Er wordt uitgegaan van Jung s visie (1923) waarbij de persoonlijkheidseigenschap introversie versus extraversie een dimensie is waarbij de meeste personen zowel introverte als extraverte eigenschappen hebben. In dit onderzoek wordt gekeken naar processen die ervoor zorgen dat het extraverte gedrag toeneemt in samenhang met het beschermen van de relatie. De verwachting is dat deze eigenschap sterker aanwezig zal zijn naarmate de relatie als meer bedreigd wordt ervaren. Omdat de meeste mensen zowel introvert als extravert gedrag vertonen, wordt verwacht dat verschillen pas zichtbaar worden binnen de meer pathologische vormen van jaloezie.

16 De Invloed van Seksdrive Huidig onderzoek, doelstelling en hypothesen Uit bovenstaande blijkt dat verwacht kan worden dat er een positieve relatie zal zijn tussen seksdrive en de drie vormen van jaloezie. Verder is de verwachting dat er tussen mannen en vrouwen een verschil zal optreden in de samenhang tussen seksdrive en de drie vormen van jaloezie, in die zin dat binnen vaste relaties de positieve samenhang voor vrouwen sterker zal zijn dan voor mannen. Tevens wordt er een modererend effect verwacht van introversie versus extraversie bij de samenhang tussen seksdrive en de twee vormen van jaloezie, resp. angstige jaloezie en preventieve jaloezie, in die zin dat de positieve samenhang tussen seksdrive en angstige en preventie jaloezie bij extraverte personen sterker zal zijn dan bij introverte personen. Doel van het onderzoek is meer inzicht te krijgen in biologisch evolutionaire mechanismen die invloed hebben op de menselijk voorplanting. De centrale vraagstelling daarbij is: Heeft seksdrive invloed op reactieve, angstige en/of preventieve van jaloezie en spelen de dimensie introversie versus extraversie en sekse hierbij een rol? Deze vraagstelling geeft aanleiding tot het volgende onderzoeksmodel: Sekse Seksdrive Reactieve jaloezie of Angstige jaloezie of Preventieve jaloezie Intro-/Extraversie Figuur 1 Conceptueel model

17 De Invloed van Seksdrive 17 De vraagstelling leidt tot de volgende hypothesen: 1. Binnen vaste, heteroseksuele relaties bestaat er een positieve samenhang tussen seksdrive en reactieve jaloezie en angstige jaloezie en preventieve jaloezie. 2. De positieve samenhang tussen seksdrive en reactieve jaloezie en angstige jaloezie en preventieve jaloezie binnen vaste, heteroseksuele relaties is voor vrouwen sterken dan voor mannen. 3. Binnen vaste, heteroseksuele relaties modereert extraversie de samenhang tussen seksdrive en angstige jaloezie. De positieve samenhang is bij extraverte respondenten sterker dan bij introverte respondenten. 4. Binnen vaste, heteroseksuele relaties modereert extraversie de samenhang tussen seksdrive en preventieve jaloezie. De positieve samenhang is bij extraverten respondenten sterker dan bij introverte respondenten. 2. Methode 2.1 Onderzoeksgroep De beoogde onderzoeksgroep bestond uit volwassen heteroseksuele mannen en vrouwen met een vaste relatie in de leeftijd van 18 t/m 65 jaar. De totale omvang van de steekproef was ruim 460. Hiervan zijn 44 respondenten verwijderd. Zij hadden geen of te weinig data ingevoerd om als betrouwbare meting te gelden. Er is hierbij een grens aangehouden van 10%. Als een respondent in de vragenlijst meer dan 10% van de vragen had overgeslagen, werd deze respondent verwijderd. Na selectie met deze criteria bleven 416 deelnemers over, waarvan 290 vrouwen en 126 mannen. De gemiddelde leeftijd was 43 jaar; de jongste deelnemer was 20 jaar en de oudste 65 jaar.

18 De Invloed van Seksdrive Meetinstrumenten Om de variabele seksdrive te meten is gebruik gemaakt van de seksdriveschaal (SD-schaal) (Waterink, 2011) (Bijlage 1). Recent onderzoek heeft laten zien dat SD-schaal bestaat uit twee subschalen (Waterink 2012, persoonlijke communicatie), de subschaal met externaliserende gedragingen (7 items) en de subschaal met internaliserende gedragingen (6 items). In totaal dus 13 items, waarbij mannen en vrouwen dezelfde vragen kregen voorgelegd. De items van deze schaal bevatten een 4-puntsschaal, waarbij de respondent kon kiezen uit de categorieën: helemaal niet/ helemaal niet erg/helemaal mee oneens (1), een enkele keer/een beetje erg/een beetje mee oneens (2), vaak/erg/een beetje mee eens (3), bijna dagelijks/heel erg/helemaal mee eens (4). Een voorbeeld van een externaliserend item is: Hoe erg zou u het vinden om volgende week niet te kunnen masturberen? Een voorbeeld van een internaliserend item is: Heeft u de afgelopen week de behoefte gevoeld om seks te hebben? Cronbach s alpha van de afzonderlijke subschalen bedroeg bij beide.79. De variabelen reactieve, angstige en preventieve jaloezie werden gemeten met de Revised Anticipated Jealousy Scale (Buunk, 1997) (Bijlage 2). In eerder onderzoek varieerde Cronbach s alfa bij deze subschalen van.74 tot.86. Elke variabele werd met 5 items gemeten op een 5-puntsschaal. Bij de variabele reactieve jaloezie kon de respondent kiezen uit de antwoordcategorieën: niet vervelend, beetje vervelend, tamelijk vervelend, erg vervelend, heel erg vervelend. Een voorbeeld van een item is: Hoe erg zou u het vinden als uw partner intiem zou dansen met iemand van het andere geslacht? Cronbach s alpha van deze schaal bedroeg.81. Bij de variabele angstige jaloezie kon worden gekozen uit de volgende antwoordcategorieën: nooit, zelden, soms, vaak, altijd. Een voorbeeld van een item is: Ik maak me er zorgen over dat mijn partner iemand anders aantrekkelijker vindt dan mij. Cronbach s alpha van deze schaal bedroeg.89. De variabele preventieve jaloezie bevatte de volgende antwoordcategorieën: niet van toepassing, beetje van toepassing, tamelijk van toepassing, goed van toepassing, heel goed van toepassing. Een

19 De Invloed van Seksdrive 19 voorbeeld van een item is: Ik verlang van mijn partner dat hij/zij niet naar andere vrouwen/mannen kijkt. Cronbach s alpha van deze schaal bedroeg.70. De variabele introversie/extraversie werd gemeten met de introversie/extraversie items van de NEO Five Factor Inventory (NEO-FFI) (Hoekstra, Ormel & De Fruyt, 1996) (Bijlage 3). De interne consistentie van de NEO-FFI is onderzocht in zes steekproeven en varieert van redelijk tot ruim voldoende. Met betrekking tot begripsvaliditeit geven de resultaten positieve indicaties (Hoekstra, Fruyt & Ormel, 2007). Deze variabele werd met 12 items gemeten op een 5-puntsschaal, waarbij de respondent kon kiezen uit: helemaal oneens, oneens, neutraal, eens, helemaal eens. Een voorbeeld van een item is: Ik houd er van veel mensen om me heen te hebben. 4 items werden gehercodeerd. Een voorbeeld van een gehercodeerd item is: Ik ben geen vrolijke optimist. Cronbach s alpha van deze schaal bedroeg Procedure Aan ruim 250 respondenten werd via gevraagd deel te nemen aan het onderzoek (Bijlage 4). In eerste instantie zijn deze mails direct verstuurd naar vrienden, familie en bekenden met de vraag om deelname. Een aantal van deze personen heeft op verzoek de weer doorgestuurd naar hun vrienden, familie en bekenden, waardoor er een sneeuwbaleffect ontstond en er geen controle meer was over de samenstelling van de normgroep. Ook werd gebruik gemaakt van verschillende sites, waaronder Facebook en de discussiegroepen op Blackboard van de Open Universiteit. In de bevond zich een link en door deze aan te klikken kon de vragenlijst online worden ingevuld. Voorafgaand aan het invullen van de vragenlijst werd een introductie en een instructie gegeven, waarbij ook kort uitleg werd gegeven over het doel van het onderzoek. Er is voor gekozen niet te diep in te gaan op de achterliggende theorie, om de respondenten zo min mogelijk te beïnvloeden. Er is vermeld dat het invullen van de vragenlijst ongeveer 10 tot

20 De Invloed van Seksdrive minuten in beslag zou nemen. Om vertrouwelijkheid en anonimiteit te garanderen is gekozen voor een digitale online vragenlijst, waarbij de respondent anoniem kon deelnemen De vragenlijst kon zelfstandig worden ingevuld door het meest juiste antwoord aan te klikken. 2.4 Analyse De verkregen onderzoeksgegevens werden verwerkt in het statistische computerprogramma SPSS. Aansluitend werd gecrossvalideerd om na te gaan of de antwoorden van respondenten een logische samenhang vertoonden. Hierbij kwamen geen opvallende waarden naar voren. Voor missende waarden is 9999 gebruikt. 38 missende waarden werden vervangen voor de gemiddelde waarde van de betreffende schaal. Bij de open vragen zijn geen outlyers aangetroffen, hoewel hier wel een aantal extreem hoge of lage scores werden vermeld. Na controle hiervan is geconcludeerd dat de meeste van deze scores, hoewel extreem, daadwerkelijk naar waarheid kunnen zijn ingevuld. Daar waar de extreme scores ongeloofwaardig leken is gekeken naar de andere antwoorden van de betreffende respondent. Er kwamen daarbij geen opvallende waarden naar voren, waardoor de deelname van deze respondent in zijn totaliteit geloofwaardig bleef. Van de gebruikte schalen is per schaal een somscore berekend. Vervolgens zijn van de jaloezieschalen, en seksdrive schalen en persoonlijkheidskenmerk intro-/extraversie gecentreerde scores vastgesteld. Aansluitend zijn de interactietermen berekend. Tot slot is voor elke jaloezievorm een hiërarchische multiple regressieanalyse uitgevoerd in telkens 3 stappen. In de eerste stap werd de confounder leeftijd opgenomen. In de tweede stap werden de subschalen internaliserende en externaliserende gedragingen van seksdrive, sekse, intro-/extraversie opgenomen en in de derde stap werden de interacties intro- /extraversie en sekse opgenomen. De keuze voor hiërarchische multiple regressieanalyse is gebaseerd op eerder onderzoek met de Revised Anticipated Jealousy Scale van Buunk (1997), waarbij analyses ook

21 De Invloed van Seksdrive 21 plaatsvonden middels multiple regressieanalyses (Barelds & Barelds-Dijkstra, 2007; Dijkstra & Barelds, 2008). 3. Resultaten In Tabel 1 zijn gemiddelden (M), de standaarddeviaties (SD) en het bereik vermeld van de afhankelijke variabelen, de onafhankelijke variabelen en de interactievariabele. Opvallend is dat reactieve jaloezie een duidelijk hogere gemiddelde score heeft dan angstige en preventieve jaloezie. Tevens valt op dat de standaardafwijking bij reactieve jaloezie duidelijk hoger is dan bij preventieve jaloezie. Tabel 1 Psychometrische eigenschappen van de variabelen uit de analyse (N=416) Variabele M SD Bereik Reactieve jaloezie Angstige jaloezie Preventieve jaloezie Seksdrive externaliserend Seksdrive internaliserend Intro-/extraversie

22 De Invloed van Seksdrive 22 In Tabel 2 zijn de correlaties tussen de variabelen onderling weergegeven. Opvallend is dat seksdrive internaliserend met alle jaloezievariabelen en intro-/extraversie een significante correlatie liet zien. Tabel 2 Correlaties tussen de jaloezieschalen en de seksdrive subschalen en intro-/extraversie schaal. Variabele Reactieve Angstige Preventieve Intro/-extraversie jaloezie jaloezie jaloezie Seksdrive externaliserend -.24** Seksdrive internaliserend -.13**.09*.12**.17** Intro-/extraversie -.09* Note. N=416. * p <.05, ** p <.01. (one tailed) In drie hiërarchische multiple regressieanalyses zijn gecentreerde scores van de somschalen seksdrive internaliserend en externaliserend als onafhankelijke variabele ingebracht en de gecentreerde scores van de somschalen reactieve jaloezie, angstige jaloezie, preventieve jaloezie als afhankelijke variabelen ingebracht. Voor elke afhankelijke jaloezie variabele werd een afzonderlijke regressieanalyse uitgevoerd. De interactievariabele sekse werd gecodeerd als een dummy variabele en voor de interactievariabele introversie/extraversie werd gekozen voor een gecentreerde somschaal. Bij de variabele intro-/extraversie duidt een lage score op introversie en een hoge score op extraversie. De variabele leeftijd werd in de eerste stap van elke regressieanalyse meegenomen als confounder. In de eerste regressieanalyse zijn in stap 2 vier hoofdeffecten onderzocht. De analyse liet zien dat het model met de hoofdeffecten significant was (F (5, 410) = 8.60, p =.00). De verklaarde variantie nam in deze stap significant toe met 8% (R² =.09). Seksdrive externaliserend bleek een negatief significante voorspeller te zijn van reactieve jaloezie (t = , p <.01) en seksdrive internaliserend was niet significant (t = -0.20, p >.05). Sekse was een positief significante voorspeller (t = 1.66, p <.05) en introversie/extraversie bleek een

23 De Invloed van Seksdrive 23 negatief significante voorspeller te zijn (t = -2.29, p <.05). In stap 3 werden de interactieeffecten onderzocht en dit model was niet significant (F (9, 406) = 0.87, p >.05). De verklaarde variantie nam in dit model toe met 1% (R² =.10). De interactieterm seksdrive externaliserend x sekse bleek een negatief significante voorspeller te zijn (t = -1.78, p <.05). De overige drie interactietermen bleken geen significante voorspellers te zijn; seksdrive internaliserend x sekse (t = 0.56, p >.05), seksdrive externaliserend x introversie/extraversie (t = -0.03, p >.05), seksdrive internaliserend x introversie/extraversie (t = -0.12, p >.05) (zie Tabel 3). Tabel 3 Hiërarchische multiple regressie analyse van het modererende effect van sekse, introversie/extraversie en de relatie tussen seksdrive en reactieve jaloezie Reactieve jaloezie Onafhankelijke variabelen R 2 B SE B β Stap 1.02* Constante Leeftijd * Stap 2.09** Constante Leeftijd ** SD externaliserend * SD internaliserend Sekse * Intro-/Extraversie * Stap 3.10 Constante Leeftijd ** SD externaliserend SD internaliserend

24 De Invloed van Seksdrive 24 Sekse * Intro-/Extraversie * SD extern. * Sekse * SD intern. * Sekse SD extern. * Intro/Extra SD intern. * Intro/Extra Note. N=416. * p <.05, ** p <.01. (one tailed) In de tweede regressieanalyse zijn ook in stap 2 de hoofdeffecten onderzocht. Hier liet de analyse zien dat het model met de vier hoofdeffecten significant was (F (5, 410) = 3.17, p <.01). De verklaarde variantie nam in deze stap met 3% significant toe (R² =.06). Seksdrive externaliserend bleek geen significante voorspeller te zijn van angstige jaloezie (t = 0.96, p >.05) en ook seksdrive internaliserend was niet significant (t = 1.45, p >.05). Sekse bleek echter een positieve significante voorspeller te zijn van angstige jaloezie (t = 2.31, p <.05). Introversie/extraversie bleek hier een negatief significante voorspeller te zijn (t = -2.49, p <.01). In stap 3 werden wederom de interactie-effecten onderzocht en dit model was niet significant (F (9, 406) = 1.30, p >.05). De verklaarde variantie nam in dit model toe met 1% (R² =.08). De interactieterm seksdrive externaliserend x sekse bleek een positief significante voorspeller te zijn (t = 1.96, p <.05). In deze analyse bleken de overige drie interactietermen ook geen significante voorspellers te zijn; seksdrive internaliserend x sekse (t = -0.99, p >.05), seksdrive externaliserend x introversie/extraversie (t = -0.64, p >.05), seksdrive internaliserend x introversie/extraversie (t = -0.54, p >.05) (zie Tabel 4).

25 De Invloed van Seksdrive 25 Tabel 4 Hiërarchische multiple regressie analyse van het modererende effect van sekse, introversie/extraversie en de relatie tussen seksdrive en angstige jaloezie Angstige jaloezie Onafhankelijke variabelen R 2 B SE B β Stap 1.04** Constante Leeftijd ** Stap 2.07* Constante Leeftijd ** SD externaliserend SD internaliserend Sekse * Extraversie ** Stap 3.08 Constante Leeftijd ** SD externaliserend SD internaliserend * Sekse * Intro-/Extraversie ** SD extern. * Sekse * SD intern. * Sekse SD extern. * Intro/Extra SD intern. * Intro/Extra Note. N=416. * p <.05, ** p <.01. (one tailed)

26 De Invloed van Seksdrive 26 In de derde regressieanalyse (zie Tabel 5) zijn ook weer in stap 2 de hoofdeffecten onderzocht. Hier liet de analyse zien dat het model met de vier hoofdeffecten significant was (F (5, 410) = 1.99, p <.05). De verklaarde variantie nam in deze stap significant toe met 3% (R² =.06). Seksdrive externaliserend bleek hier geen significante voorspeller te zijn van preventieve jaloezie (t = 0.07, p >.05) daarentegen bleek seksdrive internaliserend hier echter een positieve significante voorspeller te zijn (t = 2.06, p <.05). De variabele sekse was geen significante voorspeller (t = 0.90, p >.05). Introversie/extraversie bleek een negatief significante voorspeller te zijn (t = -1.89, p <.05). In stap 3 werden de interactie-effecten onderzocht en dit model liet een significante verandering zien (F (9, 406) = 2.91, p <.05). De verklaarde variantie nam in dit model significant toe met 3% (R² =.06). De interactieterm seksdrive externaliserend x sekse bleek een positief significante voorspeller te zijn (t = 2.87, p <.01). Seksdrive internaliserend x sekse bleek een negatief significante voorspeller te zijn (t = -1.98, p <.05) (zie Figuur 2). Seksdrive externaliserend x introversie/extraversie was niet significant (t = -1.42, p >.05) en seksdrive internaliserend x introversie/extraversie bleek hier een positief significante voorspeller te zijn van preventieve jaloezie (t = 2.02, p <.05). Tabel 5 Hiërarchische multiple regressie analyse van het modererende effect van sekse, introversie/extraversie en de relatie tussen seksdrive en preventieve jaloezie Preventieve jaloezie Onafhankelijke variabelen R 2 B SE B β Stap 1.02** Constante Leeftijd ** Stap 2.04* Constante Leeftijd * SD externaliserend

27 De Invloed van Seksdrive 27 SD internaliserend * Sekse Intro-/Extraversie * Stap 3.06* Constante Leeftijd ** SD externaliserend * SD internaliserend ** Sekse Intro-/Extraversie * SD extern. * Sekse ** SD intern. * Sekse * SD extern. * Intro/Extra SD intern. * Intro/Extra * Note. N=416. * p <.05, ** p <.01. (one tailed) Figuur 2 Gecentreerde scores van seksdrive internaliserend en preventieve jaloezie en de modererende invloed van sekse

28 De Invloed van Seksdrive Discussie De verwachting was dat seksdrive invloed heeft op reactieve, angstige en preventieve jaloezie, waarbij tevens een interactie-effect werd verwacht met persoonlijkheid en sekse. Om dit te onderzoeken werd nagegaan of de seksdrive subschalen met internaliserende gedragingen en externaliserende gedragingen invloed heeft op reactieve, angstige en preventieve jaloezie. Daarnaast werd gekeken of deze samenhang voor mannen en vrouwen en in relatie met introversie versus extraversie verschillend is. Bij een hoge seksdrive, alleen voor externaliserend, bleek tegen de verwachting de reactieve jaloezie juist af te nemen. Bij angstige jaloezie bleek er bij de beide subschalen geen samenhang met seksdrive. Bij preventieve jaloezie bleek er, zoals verwacht, een positieve samenhang te zijn met seksdrive. Deze positieve samenhang trad alleen op bij seksdrive met internaliserende gedragingen. Dit betekent dat naarmate de internaliserende seksdrive toenam ook de preventieve jaloezie toenam. Aanvullend is het hier interessant om nog te vermelden dat de correlaties met jaloezie vooral optreden bij seksdrive met internaliserende gedragingen. Een mogelijke interpretatie van de gevonden resultaten is dat bij een hoge seksdrive de preventieve jaloezie juist toeneemt om de relatie te beschermen, omdat de relatie juist bij deze meer pathologische vorm als meer bedreigd wordt ervaren in vergelijking tot reactieve jaloezie. Een verklaring voor de samenhang met internaliserende gedragingen, ligt mogelijk in het feit dat het bij preventieve jaloezie meer gaat om een denkbeeldige bedreiging en dit zich meer op cognitief niveau afspeelt. Dit kan ook gezegd worden over de meer internaliserende items van de seksdrive schaal. Ook deze items lijken meer betrekking te hebben op het cognitieve niveau dan de externaliserende items, die meer betrekking lijken te hebben op daadwerkelijk vertoond gedrag. Naast de hoofdeffecten werd onderzocht in hoeverre de positieve samenhang tussen seksdrive en reactieve jaloezie, angstige jaloezie en preventieve jaloezie voor vrouwen sterker is dan voor mannen. Hier bleken tegen de verwachting in verschillen op te treden tussen de

29 De Invloed van Seksdrive 29 verschillende jaloezievormen, waardoor deze hypothese slechts ten dele kan worden aangenomen. Bij reactieve en angstige jaloezie werden de hypothesen niet verder onderzocht, omdat de hypothesen voor de hoofdeffecten niet werden bevestigd. Bij preventieve jaloezie bleek de positieve samenhang met hoge seksdrive internaliserend voor vrouwen sterker dan voor mannen. Door de slechts ten dele bevestigde hypothesen kan op grond van de resultaten worden geconcludeerd dat bij een hogere seksdrive de jaloezie bij vrouwen niet toeneemt om de relatie te beschermen. Wel is dit mogelijk het geval bij preventieve jaloezie. Extraversie modereert de samenhang tussen seksdrive en preventieve jaloezie. Zoals voorspeld was de positieve samenhang was bij extraverte respondenten sterker dan bij introverte respondenten. Dit gold echter alleen voor seksdrive met internaliserende gedragingen. De verklaring die aansluit bij de hypothesen is dat als de relatie als zeer bedreigd wordt waargenomen of gevoeld, er juist meer extravert gedrag moet worden vertoond om deze relatie te beschermen. Het feit dat dit alleen bij preventieve jaloezie optreedt kan ook hier mogelijk verklaard worden door feit dat hier meer beschermend gedrag vertoond moet worden, omdat de relatie als meer bedreigd wordt ervaren dan bij de andere twee jaloezievormen. Mede gezien de lage verklaarde variantie kan ervan worden uitgegaan dat ook andere factoren een rol spelen in de samenhang tussen seksdrive en jaloezie. Een factor die waarschijnlijk een rol heeft gespeeld is relatiekwaliteit. De meningen over de invloed van relatiekwaliteit op jaloezie lopen uiteen. Barelds en Barelds-Dijkstra (2007) deden middels de Revised Anticipated Jealousy Scale (RAJS) van Buunk onderzoek naar jaloezie in samenhang met verbondenheid, tevredenheid en kwaliteit van de relatie. In deze drie studies bleek bij angstige jaloezie een negatieve samenhang met de relatiekwaliteit. Positieve relaties werden gevonden bij reactieve jaloezie en relatiekwaliteit. Er werd geen verband gevonden tussen preventieve jaloezie en relatiekwaliteit. Als mogelijke uitleg hiervoor werd gegeven dat dit afhankelijk is van hoe binnen de relatie met jaloezie wordt omgegaan en in hoeverre jaloezie