Opname in het ziekenhuis

Transcriptie

1 Opname in het ziekenhuis Sabine Drieskens Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B Brussel 02 / sabine.drieskens@wiv-isp.be Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu.

2 Voedingsgewoonten bladzijde 414 -

3 Inhoudstafel Gezondheidsenquête, België 2008 Inhoudstafel Inhoudstafel Samenvatting Inleiding Vragen Indicatoren Resultaten Opname in een ziekenhuis (HO01_1 en HO_02) Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per jaar per 100 personen (HO02_1 en HO08_1) Gemiddelde opnameduur van de klassieke ziekenhuisopname (HO05_1) Psychiatrische ziekenhuisopname (HO04_1) Niet ingewilligde noden m.b.t. ziekenhuisopname (HO11_1 en HO12_1) Bespreking Bibliografie Tabellen Opname in het ziekenhuis bladzijde 415 -

4 Voedingsgewoonten bladzijde 416 -

5 Samenvatting 11 % van de bevolking in België rapporteert een klassieke ziekenhuisopname (met minstens één overnachting) in het jaar voorafgaand aan het interview, 7% een daghospitalisatie. Op basis van de gegevens van de gezondheidsenquête wordt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames per 100 personen per jaar geschat op 15 en het aantal daghospitalisaties op 11. De ratio klassieke ziekenhuisopnames versus daghospitalisaties is 1,4. De gemiddelde ligduur van de klassieke ziekenhuisopnames bedraagt 7 nachten. 7% van de klassieke ziekenhuisopnames zijn opnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een afdeling psychiatrie van een algemeen ziekenhuis. Problemen van het bewegingsapparaat zijn bij mannen tussen 15 en 64 jaar de belangrijkste reden voor een opname in het ziekenhuis. Dit geldt zowel voor klassieke ziekenhuisopnames (21% van de opnames) als voor daghospitalisaties (25% van de opnames). In 14% (beide types) van de hospitalisaties van de mannen in deze leeftijdsgroep is de reden een probleem van het spijsverteringsstelsel. Ook bij vrouwen tussen de 15 en 64 jaar vormen opnames i.v.m. problemen van het spijsverteringsstelsel en het bewegingsapparaat de belangrijkste reden voor een klassieke ziekenhuisopname (resp. 21% en 19% van de opnames). Bij 24% van de daghospitalisaties gaat het eveneens om een probleem van het bewegingsapparaat. Mannen van 65 jaar en ouder worden in 18% van de klassieke ziekenhuisopnames opgenomen voor problemen van het spijsverteringsstelsel, gevolgd door problemen van hart en de bloedvaten (16%) en problemen van het bewegingsapparaat (16%). Bij vrouwen in deze leeftijdsgroep gaat het om dezelfde soort problemen voor een klassieke ziekenhuisopname, maar dan in een andere volgorde: problemen van hart en bloedvaten (22%), problemen van het bewegingsapparaat (18%) en problemen van het spijsverteringsstelsel (17%). Bij 65- plussers, zowel mannen en vrouwen, is de meest voorkomende reden voor een daghospitalisatie een probleem van het spijsverteringsstelsel. Het gaat om 24% van de daghospitalisaties bij vrouwen en 12% van de daghospitalisaties bij mannen. Vrouwen (12,5%) kregen, in het jaar voorafgaand aan het interview, iets vaker te maken met een klassieke ziekenhuisopname dan mannen (10%). Het percentage personen dat een klassieke ziekenhuisopname rapporteert, evenals de opnameduur, stijgen met de leeftijd. Voor daghospitalisaties is de leeftijd echter een minder belangrijke determinant dan voor klassieke ziekenhuisopnames. Ook neemt het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames (beide types) toe met de leeftijd. Opnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis vormen in de leeftijdsgroep jaar een niet te verwaarlozen aandeel van het totaal aantal klassieke ziekenhuisopnames. Het percentage klassieke ziekenhuisopnames in het jaar voorafgaand aan het interview stijgt naarmate het opleidingsniveau daalt: de laagst opgeleiden (17%) rapporteren dit vaker dan de hoogst opgeleiden (10%). Bovendien neemt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames toe als het opleidingsniveau daalt. Bijgevolg is er ook een omgekeerde associatie tussen het opleidingsniveau en de verhouding tussen het aantal klassieke hospitalisaties en het aantal daghospitalisaties, m.a.w. het aandeel van de daghospitalisaties neemt toe naarmate het opleidingsniveau stijgt. We noteren geen belangrijke verschillen in functie van de urbanisatiegraad voor de indicatoren betreffende ziekenhuisopname. Opname in het ziekenhuis bladzijde 417 -

6 Het percentage personen dat in het jaar voorafgaand aan het interview een klassieke hospitalisatie rapporteert, is in de drie gewesten ongeveer gelijk. Het percentage personen dat in die periode opgenomen werd voor een daghospitalisatie is echter significant lager in het Waals Gewest (6%) dan in het Vlaams Gewest (8%). Wanneer we de ratio klassieke ziekenhuisopnames versus daghospitalisaties bekijken, ligt deze vooral lager in het Vlaams Gewest (1,5) in vergelijking met de twee andere gewesten (1,7). Wat ook opvalt, is dat het aandeel ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis opmerkelijk hoger is in het Waals Gewest (13%) dan in het Vlaams Gewest (5%). Het percentage van de bevolking dat een ziekenhuisopname (beide types) rapporteert in het jaar voorafgaand aan het interview, is niet significant gestegen tussen 2004 en Wel is er een significante stijging van het jaarlijks gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames (van 12 per 100 personen in 2004 tot 15 per 100 personen in 2008) en, hoewel niet significant een daling van de gemiddelde opnameduur (van 9 nachten in 2004 tot 7 nachten in 2008). Dit wijst op een tendens van frequentere ziekenhuisopnames met kortere duur. 0,7% van de bevolking in België had in het jaar voorafgaand aan het interview gehospitaliseerd moeten worden, maar dit is niet gebeurd. Als belangrijkste reden werd opgegeven dat men het zich niet kon veroorloven (één op drie). Opname in het ziekenhuis bladzijde 418 -

7 1. Inleiding Beleidsmatig zijn ziekenhuizen alle instellingen die minstens één erkende dienst hebben waarop de wet op de ziekenhuizen van toepassing is en waar patiënten voor verpleging worden opgenomen (1). Onder meer bejaardentehuizen, rust- en verzorgingstehuizen en psychiatrische verzorgingstehuizen komen niet als ziekenhuis in aanmerking. De sector van de niet-psychiatrische ziekenhuizen omvat: de acute instellingen 1 of anders gezegd de niet-psychiatrische instellingen waar patiënten opgenomen worden die in een kritische fase van hun ziekte verkeren; de uitsluitend geriatrische instellingen; de gespecialiseerde instellingen, zoals ziekenhuizen voor chronische aandoeningen, voor cardiovasculaire aandoeningen, enz. De psychiatrische sector omvat alle instellingen waar uitsluitend neuropsychiatrie beoefend wordt. Ziekenhuizen vormen een essentieel onderdeel van ons gezondheidssysteem. De ziekenhuissector neemt een belangrijk aandeel van de gezondheidsuitgaven voor haar rekening. De Minister van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu stelt ieder jaar een nationaal budget vast voor de financiering van de algemene en psychiatrische ziekenhuizen. Voor het jaar 2008 ging het om een bedrag van 6,3 miljard euro 2. Dit budget wordt verdeeld onder de verschillende ziekenhuizen op basis van een puntensysteem dat rekening houdt met o.a. de klinische gegevens, de psychiatrische gegevens, de gegevens over de verpleging en de financiële gegevens van het afgelopen jaar. Informatie over opnames in het ziekenhuis is belangrijk, ook los van hun rol als financieringsinstrument. Traditioneel geven hospitalisatiegegevens in verband met de reden en de lengte van opname een indicatie van het aantal en het type ernstige gezondheidsproblemen in de samenleving. Met de vermindering in de nood tot hospitalisatie door verbeteringen in de behandelingsmethoden en het begeleiden van zieken, is de aard van de institutionele zorgverlening veranderd. Zo wordt er de afgelopen jaren meer en meer naar gestreefd om ingrepen te laten gebeuren via een daghospitalisatie. Een daghospitalisatie is een korte opname in het ziekenhuis waarbij men een kamer en een bed krijgt, maar nog dezelfde dag naar huis kan. Dankzij de evolutie van de medisch-technologische ontwikkelingen is een hospitalisatie van slechts één dag voldoende voor bepaalde behandelingen. Meestal gaat het om simpele heelkundige ingrepen die perfect ambulant kunnen worden uitgevoerd (2). Volgens de literatuur kan meer dan 50% van de heelkundige ingrepen uitgevoerd worden als daghospitalisatie (3). Cijfers van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid geven aan dat in de periode van 1999 tot 2007 voor de algemeen ziekenhuizen (excl. universitaire) het aandeel van de verblijven in daghospitalisatie gestegen is van 34,01% tot 47,46% 3, welk dus dicht in de buurt komt. Aan informatie over ziekenhuisopnames is in België in principe geen tekort. De belangrijkste informatiebron van ziekenhuisgegevens in de algemene ziekenhuizen is ongetwijfeld de sinds 1990 veralgemeende en verplichte registratie van de Minimaal Klinische Gegevens (MKG). 1 Acute instellingen kunnen opgedeeld worden in algemene ziekenhuizen, algemene ziekenhuizen met een universitair karakter (minder dan 50% universitaire bedden) en universitaire ziekenhuizen (meer dan 50% universitaire bedden) Opname in het ziekenhuis bladzijde 419 -

8 Op 1 januari 1995 werd ook de verplichte registratie van de daghospitalisatie van kracht. Hoewel de MKG-registratie oorspronkelijk een instrument was voor kwaliteitsmeting en bevordering in de intramurale zorg, wordt vooral haar rol als louter financieringsinstrument in het licht gesteld. Met de publicatie in 2000 van de pathologieatlas op basis van de MKG s van 1996 (4) werd duidelijk aangetoond dat MKG s ook een belangrijk instrument kunnen zijn voor epidemiologisch onderzoekswerk. Een soortgelijke atlas werd ook gepubliceerd voor de gegevens van 2004 (5). Naast de registratie van de Minimale Ziekenhuisgegevens (MZG), met als twee grote luiken de Minimale Klinische Gegevens (MKG) en de Minimale Verpleegkundige Gegevens (MVG), en de aanverwante registraties zoals de Minimale Psychiatrische Gegevens (MPG) en de Minimale Financiële Gegevens (MFG), is ook heel wat informatie over opnames in het ziekenhuis beschikbaar via het RIZIV en de verzekeringsinstellingen. Men kan zich dan ook de vraag stellen of het nog wel nuttig is om een module over hospitalisatie in een gezondheidsenquête op te nemen. Net zoals voor de meeste andere modules van medische consumptie geldt hier echter dat de bijdrage van een gezondheidsenquête niet zozeer ligt in het maken van absolute schattingen van indicatoren in verband met opname in het ziekenhuis, dan wel in het bestuderen van deze indicatoren in relatie tot andere informatie. Op die manier kunnen bijvoorbeeld socio-economische verschillen in opname in het ziekenhuis in het licht gesteld worden of de samenhang tussen enerzijds de hospitalisatie en het gebruik van andere gezondheidsvoorzieningen (bijvoorbeeld de huisarts) of de gezondheidstoestand anderzijds. In de gezondheidsenquête worden vragen gesteld over opnames in het ziekenhuis in het algemeen. Er wordt dus geen onderscheid gemaakt tussen opnames in een algemeen nietpsychiatrisch ziekenhuis en een psychiatrisch ziekenhuis, maar voor de gerapporteerde ziekenhuisopnames wordt wel gevraagd of het om een opname in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis gaat. De module in de Gezondheidsenquête 2008 is lichtjes gewijzigd ten opzichte van de editie van 2004: de vragen aanbevolen door Eurostat werden geïmplementeerd, waardoor nieuwe vragen over niet ingewilligde noden m.b.t. hospitalisatie werden toegevoegd. Dit had als gevolg dat de overige vragen over hospitalisatie, zoals gesteld in 2004, wat werden ingekort. Deze wijzigingen hebben geen impact op de vergelijking met de resultaten van Vergelijking met de enquêtejaren 1997 en 2001 is echter niet mogelijk omdat er pas sinds 2004 een splitsing werd doorgevoerd in een deel over klassieke ziekenhuisopnames en een deel over daghospitalisaties, dit in lijn met wat op Europees vlak in dit verband wordt voorgesteld (6). Opname in het ziekenhuis bladzijde 420 -

9 2. Vragen De vragen in de Gezondheidsenquête met betrekking tot opname in een ziekenhuis zijn een onderdeel van de mondelinge vragenlijst en zijn voor iedereen (dus van jong tot oud) van toepassing. Een eerste deel vragen uit deze module zijn vragen over klassieke ziekenhuisopnames. De definitie die daarvoor in de gezondheidsenquête gehanteerd wordt is een opname in een ziekenhuis waarbij u hebt moeten overnachten. Het heeft betrekking op alle soorten ziekenhuizen en opnames i.v.m. een bevalling worden ook vermeld. De eerste 2 vragen van dit onderdeel zijn voor iedereen. HO01. Werd u de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen waarbij u hebt moeten overnachten? HO02. Hoeveel keer? Personen die in het jaar voorafgaand aan het interview opgenomen werden in het ziekenhuis krijgen een aantal bijkomende vragen over deze opnames. Wanneer de persoon meer dan 3 keer werd opgenomen, dan worden enkel vragen gesteld over de laatste 3 opnames. In vergelijking met 2004, werd het aantal van vragen over een ziekenhuisopname ingekort: HO03. Wanneer vond deze opname plaats (opnamedatum)? HO04. Ging het om een opname in een psychiatrisch ziekenhuis of in een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekhuis? HO05. Hoeveel nachten hebt u in het ziekenhuis doorgebracht? HO06. Omschrijf de klachten, ziekten of gezondheidsproblemen die aan de basis lagen van deze opname. Het kan hierbij ook om een mentaal of sociaal probleem gaan. In een tweede deel van deze module worden vragen gesteld over daghospitalisaties. De operationele definitie die hiervoor in de gezondheidsenquête wordt gehanteerd is een hospitalisatie waarbij u een kamer en bed kreeg, maar nog dezelfde dag naar huis kon. Ook hier zijn de eerste 2 vragen voor iedereen. HO07. Werd u de afgelopen 12 maanden in een ziekenhuis opgenomen voor een daghospitalisatie, d.w.z. een hospitalisatie waarbij u een kamer en bed kreeg, maar nog dezelfde dag naar huis kon? HO08. Hoeveel keer? Opname in het ziekenhuis bladzijde 421 -

10 Personen die in het jaar voorafgaand aan het interview opgenomen werden in het ziekenhuis voor een daghospitalisatie krijgen een aantal bijkomende vragen (ook ingekort t.o.v. 2004). Wanneer de persoon meer dan 3 keer werd opgenomen, dan worden enkel vragen gesteld over de laatste 3 opnames. HO09. Wanneer vond deze opname plaats (opnamedatum)? HO10. Omschrijf de klachten, ziekten of gezondheidsproblemen die aan de basis lagen van deze opname. Het kan hierbij ook om een mentaal of sociaal probleem gaan. De vragen HO01, HO02, HO07 en HO08) werden door Eurostat, in het kader van het EHIS-project (European Health Interview Survey), aanbevolen. Zo ook de 2 vragen HO11 en HO12 over niet ingewilligde noden m.b.t. zowel klassieke ziekenhuisopnames als daghospitalisaties: HO11. Is het de afgelopen 12 maanden voorgevallen dat u volgens de aanbevelingen van een dokter echt had opgenomen had moeten worden, maar dit is niet gebeurd? HO12. Wat was de belangrijkste reden om niet gehospitaliseerd te worden? Kon het me niet veroorloven (te duur of niet gedekt door de mutualiteit of verzekering) Wachtlijst, andere reden te wijten aan het ziekenhuis Geen tijd door het werk, zorg voor kinderen of voor anderen Te ver / geen vervoermiddel Bang voor operatie / behandeling Andere reden, omschrijf Opname in het ziekenhuis bladzijde 422 -

11 3. Indicatoren Een eerste set indicatoren in deze module heeft betrekking op de klassieke ziekenhuisopnames. HO01_1: Percentage van de bevolking dat in een ziekenhuis werd opgenomen en er moest overnachten (klassieke opname) in de afgelopen 12 maanden. HO02_1: Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames per jaar en per 100 personen. Deze indicator wordt opgemaakt o.b.v. vraag HO02 (hoeveel keer). Indien op vraag HO01 (klassieke ziekenhuisopname in de afgelopen 12 maanden) negatief wordt geantwoord, dan wordt de waarde 0 toegekend aan HO02. Na uitsluiting van de ontbrekende antwoorden, wordt het gemiddelde van het geheel genomen en daarna vermenigvuldigd met 100 om dit jaarlijks cijfer per 100 personen weer te geven. HO04_1: Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden. HO05_1: De gemiddelde opnameduur (aantal nachten) van de klassieke ziekenhuisopname in de afgelopen 12 maanden. HO06_1 - HO06_17: Verdeling van de klachten, ziekten of aandoeningen die aan de basis lagen van de klassieke ziekenhuisopname 4. Een tweede set, analoge indicatoren heeft betrekking op de daghospitalisaties. HO07_1: Percentage van de bevolking dat werd opgenomen voor daghospitalisatie in de afgelopen 12 maanden. HO08_1: Het gemiddeld aantal daghospitalisaties per jaar en per 100 personen. Deze indicator wordt op dezelfde manier als HO02_1 opgemaakt, maar dan o.b.v. vragen HO07 (opname voor daghospitalisatie) en HO08 (hoeveel keer). HO10_1 HO10_17: Verdeling van de klachten, ziekten of aandoeningen die aan de basis lagen van de daghospitalisatie 3. De volgende twee indicatoren hebben zowel betrekking op de klassieke ziekenhuisopnames als de daghospitalisaties: HO11_1: Percentage van de bevolking dat gehospitaliseerd had moeten worden in de afgelopen 12 maanden, zonder dat dit gebeurd is. HO12_1: Verdeling (%) van de bevolking die gehospitaliseerd had moeten worden in de afgelopen 12 maanden zonder dat dit gebeurd is volgens de reden om niet gehospitaliseerd te worden. Alle indicatoren zijn in dit rapport in de tabellen opgenomen, zowel op het niveau van België als voor de drie gewesten afzonderlijk. Enkel de belangrijkste indicatoren worden in de tekst in detail besproken. 4 Voor alle gerapporteerde opnames werd nagevraagd welke klacht, ziekte of aandoening aan de basis lag van dit contact. Indien meerdere klachten of ziekten vernoemd werden, worden ze allen in aanmerking genomen. De ziekten of klachten worden ingedeeld volgens de hoofdstukken van de International Classification of Primary Care (ICPC) (7). Dit classificatiesysteem werd verkozen boven de meer technische International Classification of Diseases (ICD) omdat ze zich beter leent tot het coderen van klachten en ziekten zoals door een leek geformuleerd. De ICPC wordt in de gezondheidsenquête trouwens ook gebruikt voor het coderen van ziekten en klachten in andere modules (reden voor contact met de huisarts, specialist, de dienst spoedgevallen, chronische ziekten). Bovendien is het mogelijk, weliswaar mits een beperkt verlies aan informatie, om items gecodeerd in de ICPC om te zetten naar de ICD. Opname in het ziekenhuis bladzijde 423 -

12 4. Resultaten 4.1. Opname in een ziekenhuis (HO01_1 en HO_02) België 11% van de bevolking rapporteerde een klassieke ziekenhuisopname in het jaar voorafgaand aan het interview; voor daghospitalisatie bedraagt dit percentage 7%. Analyse volgens leeftijd en geslacht Meer vrouwen (12,5%) dan mannen (10%) rapporteerden een klassieke ziekenhuisopname, een verschil dat significant is na correctie voor leeftijd. Dergelijk verschil wordt vooral waargenomen in de leeftijdsgroep jaar, wat uiteraard te maken heeft met opnames i.v.m. een bevalling. Wanneer de kinderen van 0-14 jaar (9%) buiten beschouwingen worden gelaten, dan neemt de prevalentie van een klassieke ziekenhuisopname, zowel voor mannen als voor vrouwen, toe met de leeftijd, om 21% te bereiken bij de personen van 75 jaar en ouder. Ook de daghospitalisaties worden iets meer door vrouwen (8%) dan door mannen (6,5%) gerapporteerd, maar dit verschil is niet significant na correctie voor leeftijd. Bij de daghospitalisaties is het leeftijdseffect minder uitgesproken, met een piek in de leeftijdsgroep jaar. Figuur 1 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in het ziekenhuis opgenomen was: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, ) 2) Opname in het ziekenhuis bladzijde 424 -

13 Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken In tegenstelling tot wat we zagen in 2004, vinden we in 2008 wel een socio-economische gradiënt wat de klassieke ziekenhuisopnames in het jaar voorafgaand aan het interview betreft: de laagst opgeleiden (17%) rapporteren vaker een klassieke ziekenhuisopname dan de hoogst opgeleiden (10%) en dit verschil blijft significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Voor daghospitalisaties vinden we geen associatie tussen de opleiding en het percentage personen dat een opname rapporteerde in het jaar voorafgaand aan het interview. Er is ook geen verband tussen de urbanisatiegraad en beide types van hospitalisatie, dit dan weer in tegenstelling tot Evolutie doorheen de tijd De ruwe cijfers geven op het eerste zicht aan dat het percentage klassieke ziekenhuisopnames in 2008 (11%) gestegen is ten opzichte van 2004 (10%), maar na correctie voor leeftijd en geslacht is dit verschil niet significant. Ook voor de daghospitalisatie wordt er sinds 2004 (7%) geen significante stijging waargenomen. Figuur 2 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in het ziekenhuis opgenomen was: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, ) 2) Regio s Het percentage personen dat een klassieke hospitalisatie in jaar voorafgaand aan het interview rapporteerde is 12% in het Vlaams Gewest, 11% in het Brussels Gewest en 10% in het Waals Gewest; voor de daghospitalisaties zijn deze percentages respectievelijk 8%, 6,5% en 6%. Alleen voor de daghospitalisaties is het verschil tussen het Vlaams en het Waals Gewest significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Opname in het ziekenhuis bladzijde 425 -

14 Vlaams Gewest De resultaten in functie van de bestudeerde achtergrondkenmerken zijn in het Vlaams Gewest vrij gelijkaardig aan wat we vaststellen voor België: significant verschil tussen mannen (10%) en vrouwen (14%) en een gelijklopende leeftijdsverdeling voor wat de klassieke ziekenhuisopname betreft. Het verschil met België is dat voor het Vlaams Gewest er geen verband is tussen het opleidingsniveau en de klassieke ziekenhuisopname. Ook wat daghospitalisatie betreft, is de distributie volgens de achtergrondkenmerken gelijklopend met die in België. Figuur 3 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in het ziekenhuis opgenomen was: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Vlaams Gewest 1) 2) Brussels Gewest De resultaten in functie van de bestudeerde achtergrondkenmerken zijn in het Brussels Gewest gelijkaardig aan wat we vaststellen voor België: een significant verschil tussen mannen (9%) en vrouwen (13%) en een gelijklopende leeftijdsverdeling voor wat de klassieke ziekenhuisopname betreft. Ook worden in het Brussels Gewest, zoals voor België, socio-economische verschillen voor de klassieke ziekenhuisopname waargenomen, maar hier is het percentage, na correctie voor leeftijd en geslacht, significant hoger bij de personen met een diploma lager secundair (14%) dan bij de personen met een diploma hoger onderwijs (9%). In de andere gewesten stellen we geen socio-economische verschillen vast. Wanneer we Brussel vergelijken met de andere grote steden in België (Gent en Antwerpen in Vlaanderen en Luik en Charleroi in Wallonië), dan merken we op dat zowel het percentage klassieke ziekenhuisopnames (18%) als daghospitalisaties (11%) hoger is in Gent en Antwerpen, ook na correctie voor leeftijd en geslacht. Opname in het ziekenhuis bladzijde 426 -

15 Figuur 4 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in het ziekenhuis opgenomen was: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Brussels Gewest 1) 2) Waals Gewest Het Waals Gewest verschilt van België door het feit dat er geen significant verschil is tussen mannen en vrouwen voor de klassieke ziekenhuisopnames, maar wel voor de daghospitalisaties (respectievelijk 5% en 7%). In tegenstelling tot België, zijn er in het Waals Gewest, na correctie voor leeftijd en geslacht, geen significante verschillen tussen de verschillende opleidingsniveaus voor wat de klassieke ziekenhuisopnames betreft. Figuur 5 Percentage van de bevolking dat in de afgelopen 12 maanden in het ziekenhuis opgenomen was: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Waals Gewest 1) 2) Opname in het ziekenhuis bladzijde 427 -

16 4.2. Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per jaar per 100 personen (HO02_1 en HO08_1) België Per 100 personen in de bevolking noteren we gemiddeld per jaar 15 klassieke ziekenhuisopnames en 11 daghospitalisaties. De ratio klassieke ziekenhuisopname versus daghospitalisatie bedraagt 1,4. Analyse volgens leeftijd en geslacht Vrouwen rapporteren zowel iets meer klassieke ziekenhuisopnames als daghospitalisaties dan mannen, maar deze verschillen zijn niet significant, behalve in de leeftijdsgroep jaar bij klassieke ziekenhuisopnames en dit als gevolg van een bevalling. Het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames neemt toe met de leeftijd. Dit is het meest uitgesproken voor de klassieke ziekenhuisopnames, maar ook het aantal daghospitalisaties stijgt met de leeftijd. Bij de daghospitalisaties valt vooral het hoge aantal op bij vrouwen in de leeftijdsgroep jaar, namelijk bijna 40 daghospitalisaties per jaar per 100 personen, maar dit resultaat moet echter met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden, gezien het grote betrouwbaarheidsinterval. Figuur 6 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per jaar per 100 personen in de bevolking: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, ) 2) Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames stijgt naarmate het opleidingsniveau daalt. Bovendien is dit aantal, na correctie voor leeftijd en geslacht, significant hoger bij de laagst opgeleiden (23) ten opzichte van de hoogst opgeleiden (12). Anderzijds blijkt er, na correctie voor leeftijd en geslacht, geen significant verschil te zijn tussen het opleidingsniveau en het gemiddeld aantal daghospitalisaties. Tabel 1 geeft de verhouding weer tussen het aantal klassieke ziekenhuisopnames en het aantal daghospitalisaties op jaarbasis in functie van het opleidingsniveau en gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht. Uit deze resultaten blijkt dat de laagst opgeleiden 2 keer vaker worden opgenomen voor een klassieke ziekenhuisopname dan voor een daghospitalisatie. Bij de overige opleidingsniveaus is het aantal klassieke hospitalisaties niet zo veel hoger dan het aantal daghospitalisaties. Opname in het ziekenhuis bladzijde 428 -

17 Tabel 1 Verhouding tussen het aantal klassieke ziekenhuisopnames en het aantal daghospitalisaties op jaarbasis in functie van het opleidingsniveau en gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht, volgens opleidingsniveau, Gezondheidsenquête, België, 2008 Ratio klassieke ziekenhuisopnames/daghospitalisaties Lager of geen diploma 2,0 Lager secundair 1,1 Hoger secundair 1,3 Hoger onderwijs 1,2 We observeren zowel voor de klassieke ziekenhuisopnames als voor de daghospitalisaties geen significante verschillen in functie van de urbanisatiegraad. Evolutie doorheen de tijd Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames is sinds 2004 (12) gestegen tot 15 in Na correctie voor leeftijd en geslacht blijft dit verschil significant. Dezelfde trend wordt waargenomen voor de daghospitalisaties: significante stijging van 8 in 2004 tot 11 in 2008, een verschil dat ook significant is na correctie voor leeftijd en geslacht. Figuur 7 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per jaar per 100 personen in de bevolking: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, ) 2) Regio s Het aantal klassieke hospitalisaties bedraagt 16 per 100 personen in het Vlaams Gewest, 14 in het Brussels Gewest en 13 in het Waals Gewest. Per 100 personen noteren we in het Vlaams Gewest 12 daghospitalisaties, in het Brussels Gewest 10 en in het Waals Gewest ook 10. Na correctie voor leeftijd en geslacht zijn deze verschillen niet significant. Opname in het ziekenhuis bladzijde 429 -

18 Wanneer we kijken naar de verschillen in de verhouding tussen het aantal klassieke ziekenhuisopnames en het aantal daghospitalisaties, gecorrigeerd voor geslacht en leeftijd, zien we ook geen belangrijke verschil tussen 3 gewesten: in het Vlaams Gewest is de verhouding tussen het aantal klassieke ziekenhuisopnames en het aantal daghospitalisaties 1,3; in het Brussels en Waals Gewest is deze verhouding 1,4. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest komt de leeftijds- en geslachtsverdeling van het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames, zowel de klassieke als de daghospitalisatie, overeen met die voor België. In tegenstelling tot wat we vinden in het Brussels Gewest, worden er in het Vlaams Gewest geen significante socio-economische verschillen voor wat betreft het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames waargenomen. Voor daghospitalisatie zijn er geen verschillen t.o.v. België voor wat de achtergrondkenmerken betreft. Ook is de stijging van het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames (beide types) van 2004 tot 2008 niet significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Figuur 8 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per jaar per 100 personen in de bevolking: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Vlaams Gewest 1) 2) Brussels Gewest De leeftijds- en geslachtsverdeling voor deze indicator is in het Brussels Gewest gelijklopend met wat we vinden voor België en de andere gewesten. Ook worden in het Brussels Gewest, zoals in België, socio-economische verschillen voor het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopname waargenomen, maar hier is het aantal, na correctie voor leeftijd en geslacht, significant hoger bij de personen met een diploma lager secundair (18) dan bij de personen met een diploma hoger onderwijs (11). Dergelijk verschil werd ook vastgesteld voor de vorige indicator. In de andere gewesten stellen we geen socio-economische verschillen vast. Het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopname is hoger in de steden Gent en Antwerpen (27) dan in Brussel (14), een verschil dat significant blijft na correctie voor leeftijd en geslacht. Opname in het ziekenhuis bladzijde 430 -

19 Figuur 9 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per jaar per 100 personen in de bevolking: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Brussels Gewest 1) 2) Waals Gewest Zoals voor de andere gewesten, komt ook de leeftijds- en geslachtverdeling in het Waals Gewest overeen met die van België. In tegenstellingen tot België en het Brussels Gewest, is er hier geen verband tussen het opleidingsniveau en het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames. Figuur 10 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames per jaar per 100 personen in de bevolking: vergelijking tussen 1) klassieke ziekenhuisopnames en 2) daghospitalisaties, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Waals Gewest 1) 2) Opname in het ziekenhuis bladzijde 431 -

20 4.3 Gemiddelde opnameduur van de klassieke ziekenhuisopname (HO05_1) België Op basis van de resultaten van de gezondheidsenquête wordt de gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname op 7 nachten geschat. Analyse volgens leeftijd en geslacht Vrouwen (8 nachten) verblijven gemiddeld een nachtje langer in het ziekenhuis dan mannen (7 nachten), maar dit verschil is niet significant na correctie voor leeftijd. Toch valt op dat de opnameduur voor mannen vooral langer is in de leeftijdsgroep jaar en jaar en bij vrouwen in de leeftijdsgroep jaar en 75+ jaar. De betrouwbaarheidsintervallen zijn echter veel groter dan in de vorige grafieken, daar voor deze indicator de steekproef uit de ziekenhuisopnames bestaat en het aantal ziekenhuisopnames heel wat lager is dan het aantal individuen. De interpretatie van de verschillen is dan ook moeilijk. Toch stellen we vast dat de opnameduur, vooral bij vrouwen, toeneemt met de leeftijd, maar deze toename is zeker niet lineair, zoals blijkt uit Figuur 11. Figuur 11 Gemiddelde duur van de klassieke ziekenhuisopname (in nachten), volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken De gemiddelde opnameduur lijkt hoger te zijn bij personen zonder diploma of enkel een diploma lager onderwijs (10 nachten) en daalt verder met het opleidingsniveau tot 7 nachten voor personen met een diploma hoger onderwijs, maar na correctie voor leeftijd is dit verschil niet significant. We observeren geen verschillen in de opnameduur tussen stedelingen en personen die in halfstedelijke of landelijke gebieden wonen. Opname in het ziekenhuis bladzijde 432 -

21 Evolutie doorheen de tijd Ook lijkt de gemiddelde opnameduur te dalen doorheen de tijd, namelijk van 9 nachten in 2004 tot 7 nachten in 2008, maar dit deze afname is niet significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Figuur 12 Gemiddelde duur van de klassieke ziekenhuisopname (in nachten), volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, Regio s Er zijn geen significante verschillen tussen de gewesten. Ook hier is voorzichtigheid geboden bij de interpretatie van de resultaten gezien het kleine aantal en de grote betrouwbaarheidsintervallen. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest is de gemiddelde duur van een klassieke ziekenhuisopname 8 nachten. Verschillen in functie van de achtergrondkenmerken zijn gelijklopend met wat we vinden voor België. In vergelijking met het Waals Gewest (8 nachten), verblijven de alleroudsten (75 jaar en ouder) in het Vlaams Gewest (12 nachten) langer in het ziekenhuis. Opname in het ziekenhuis bladzijde 433 -

22 Figuur 13 Gemiddelde duur van de klassieke ziekenhuisopname (in nachten), volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Vlaams Gewest Brussels Gewest In het Brussels Gewest is de gemiddelde lengte van een klassieke ziekenhuisopname 7 nachten. Verschillen in functie van de achtergrondkenmerken zijn gelijklopend met wat we vinden voor België. Hier valt vooral op dat vrouwen vanaf 55 jaar langer in het ziekenhuis verblijven. Zoals voor het Vlaams Gewest, verblijven ook de 75-plussers in het Brussels Gewest (12 nachten) langer in het ziekenhuis dan dezelfde groep mensen in het Waals Gewest (8 nachten). Figuur 14 Gemiddelde duur van de klassieke ziekenhuisopname (in nachten), volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Brussels Gewest Opname in het ziekenhuis bladzijde 434 -

23 Waals Gewest In het Waals Gewest is de gemiddelde lengte van een klassieke ziekenhuisopname 7 nachten. Verschillen in functie van de achtergrondkenmerken zijn vrij gelijklopend met wat we vinden voor België. Echter in het Waals Gewest verblijven de personen met een diploma lager onderwijs (10 nachten) langer in het ziekenhuis dan personen met een diploma hoger onderwijs (6 nachten) en dit verschil is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Zoals ook al eerder opgemerkt, verblijven de alleroudsten (75 jaar en ouder) in het Waals Gewest minder lang in het ziekenhuis dan in het Vlaams en Brussels Gewest (in beide gewesten 12 nachten). Figuur 15 Gemiddelde duur van de klassieke ziekenhuisopname (in nachten), volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Waals Gewest 4.4. Psychiatrische ziekenhuisopname (HO04_1) Deze indicator beschrijft het percentage gerapporteerde ziekenhuisopnames in een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis of in een psychiatrisch ziekenhuis. Als in de tekst gesproken wordt over "psychiatrische opname" dan heeft dit betrekking op deze twee typen instellingen België Van de gerapporteerde klassieke ziekenhuisopnames vindt 7% in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis plaats. Dit cijfer is een graadmeter voor het aandeel van de psychiatrische ziekenhuiszorg in relatie tot de algemene ziekenhuiszorg. Ook hier is voorzichtigheid geboden wat de interpretatie van de cijfers betreft gezien het beperkt aantal gevallen en de grote betrouwbaarheidsintervallen. Opname in het ziekenhuis bladzijde 435 -

24 Analyse volgens leeftijd en geslacht Er is geen noemenswaardig verschil tussen mannen en vrouwen voor wat de proportie van een psychiatrische ziekenhuisopname betreft. In de leeftijdsgroep jaar is de proportie van een psychiatrische opname significant hoger dan in de andere leeftijdsgroepen. Het zijn vooral de mannen in deze leeftijdsgroep die hiermee te maken hebben. Deze trend lijkt zich verder te zetten in de volgende leeftijdsgroep (25-34 jaar). Een psychiatrische ziekenhuisopname komt bij vrouwen eerder voor op oudere leeftijd (65-74 jaar). Figuur 16 Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken Er worden voor de bestudeerde indicator geen verschillen vastgesteld in functie van het opleidingsniveau en de urbanisatiegraad Regio s Het aandeel van de opnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis is 5% in het Vlaams Gewest, 6% in het Brussels Gewest en 13% in het Waals Gewest. Na correctie voor leeftijd en geslacht is dit cijfer significant hoger in het Waals Gewest dan in het Vlaams Gewest. Opname in het ziekenhuis bladzijde 436 -

25 Figuur 17 Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden, volgens gewest, Gezondheidsenquête, België, 2008 Vlaams Gewest De distributie van deze indicator in functie van de achtergrondkenmerken in het Vlaams Gewest is gelijklopend met de resultaten voor België, behalve dat de prevalentie in de leeftijdsgroep jaar hier niet significant verschillend is. Ook hier is voorzichtigheid geboden bij de interpretatie van de resultaten, gezien het kleine aantal en de grote betrouwbaarheidsintervallen. Figuur 18 Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Vlaams Gewest Opname in het ziekenhuis bladzijde 437 -

26 Brussels Gewest In Brussel zijn er, zoals in België en de andere gewesten, geen verschillen tussen mannen en vrouwen en het opleidingsniveau. Een significant hogere prevalentie komt bij de Brusselaars voor in de leeftijdsgroep jaar en het zijn eerder de vrouwen de hier een groter aandeel in hebben. Dit blijft zo tot de leeftijd van 74 jaar. Zoals voor het Vlaams Gewest, is voorzichtigheid geboden bij de interpretatie van de resultaten. Figuur 19 Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Brussels Gewest Waals Gewest Ook hier is de distributie van deze indicator in functie van de achtergrondkenmerken gelijklopend met de resultaten voor België, maar zoals in het Vlaams Gewest is prevalentie in de leeftijdsgroep jaar ook hier niet significant verschillend. Zoals voor het Vlaams Gewest, is voorzichtigheid geboden bij de interpretatie van de resultaten. Opname in het ziekenhuis bladzijde 438 -

27 Figuur 20 Percentage klassieke ziekenhuisopnames in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Waals Gewest 4.5 Niet ingewilligde noden m.b.t. ziekenhuisopname (HO11_1 en HO12_1) België 0,7% van de bevolking had in het jaar voorafgaand aan het interview gehospitaliseerd moeten worden, maar dit is niet gebeurd. Bijna een derde van hen (31%) gaf als reden aan dat hij/zij het zich niet kon veroorloven (te duur of niet gedekt door de mutualiteit of een verzekering); voor 9% had dit te maken met een wachtlijst of een andere reden die te maken had met het ziekenhuis. Analyse volgens leeftijd en geslacht Er zijn geen verschillen tussen mannen en vrouwen voor wat de niet ingewilligde noden m.b.t. ziekenhuisopname betreft. Wel geven mannen andere redenen op dan vrouwen waarom ze niet gehospitaliseerd werden: 46% van de mannen, tegenover 13% van de vrouwen, geeft aan het zich niet te kunnen veroorloven en bij 13% van de mannen kwam het door een wachtlijst of een andere reden te maken met het ziekenhuis, tegenover slechts 5% van de vrouwen. Vrouwen hebben daarentegen meer angst om gehospitaliseerd te worden: een derde (33%) van hen geeft dit als belangrijkste reden aan. Na correctie voor geslacht, is het percentage personen met niet ingewilligde noden m.b.t. ziekenhuisopname significant hoger in de leeftijdsgroep jaar (1% à 1,3%) en blijft dat men het zich niet kan veroorloven om zich te laten opnemen in het ziekenhuis de belangrijkste reden (30% à 36%). Opname in het ziekenhuis bladzijde 439 -

28 Figuur 21 Percentage van de bevolking dat gehospitaliseerd had moeten worden in de afgelopen 12 maanden, maar niet is gebeurd, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken Zowel voor het opleidingsniveau als voor de urbanisatiegraad worden er, na correctie voor leeftijd en geslacht, geen significante verschillen teruggevonden Regio s Inwoners van het Brussels Gewest (1,2%) geven meer aan gehospitaliseerd te moeten worden in het jaar voorafgaand aan het interview, zonder dat dit gebeurde, dan inwoners van het Vlaams (0,5%) en het Waals Gewest (0,8%). Ook na correctie voor leeftijd en geslacht, ligt het percentage in het Brussels Gewest significant hoger dan in het Vlaams Gewest. Opname in het ziekenhuis bladzijde 440 -

29 Figuur 22 Percentage van de bevolking dat gehospitaliseerd had moeten worden in de afgelopen 12 maanden, maar niet is gebeurd, volgens gewest, Gezondheidsenquête, België, 2008 Vlaams Gewest De gegevens van het Vlaams Gewest verschillen van België op het volgende gebied: in Vlaanderen is deze indicator al significant hoger op jongere leeftijd, namelijk vanaf 35 jaar, en dit ook tot 64 jaar. Ook het zich niet kunnen veroorloven is hier de belangrijkste reden en dit tot bijna 50% en meer, vooral in de leeftijdsgroep jaar. Bovendien geven personen met een diploma lager secundair meer aan dan diegenen met een diploma hoger onderwijs dat ze gehospitaliseerd hadden moeten worden, zonder dat dit gebeurde, een verschil dat significant is na correctie voor leeftijd en geslacht. Deze groep van lager geschoolden geeft het vaakst volgende redenen aan: kon het zich niet veroorloven (te duur of niet gedekt door de mutualiteit of een verzekering) (41%) en bang van operatie of behandeling (46%). Opname in het ziekenhuis bladzijde 441 -

30 Figuur 23 Percentage van de bevolking dat gehospitaliseerd had moeten worden in de afgelopen 12 maanden, maar niet is gebeurd, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Vlaams Gewest Brussels Gewest In het Brussels Gewest vertoont de analyse in functie van de achtergrondkenmerken, zoals geslacht, leeftijd en opleidingsniveau, geen significante verschillen en verschilt zo van België door een andere leeftijdsverdeling. Ook in het Brussels Gewest is de vaakst voorkomende reden (40%) dat men het zich niet kan veroorloven. Figuur 24 Percentage van de bevolking dat gehospitaliseerd had moeten worden in de afgelopen 12 maanden, maar niet is gebeurd, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Brussels Gewest Opname in het ziekenhuis bladzijde 442 -

31 Waals Gewest De resultaten in functie van de achtergrondkenmerken in het Waals Gewest komen overeen met die van België, hoewel deze indicator hier eerder significant hoger is in de oudste leeftijdsgroepen: 1,7% in de leeftijdsgroep jaar en 1,4 bij de alleroudsten (75 jaar en ouder). Hier komt de wachtlijst (en andere reden te wijten aan het ziekenhuis) eerder naar voren als reden dat de hospitalisatie niet kon doorgaan. Figuur 25 Percentage van de bevolking dat gehospitaliseerd had moeten worden in de afgelopen 12 maanden, maar niet is gebeurd, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2008 Waals Gewest Opname in het ziekenhuis bladzijde 443 -

32 5. Bespreking Zoals in de editie van 2004, geldt ook in de Gezondheidsenquête 2008 dat aparte vragen gesteld worden voor klassieke ziekenhuisopnames en daghospitalisaties. Dit laat toe om de cijfers beter te vergelijken met de MKG-gegevens. Bovendien wordt op die manier ingespeeld op Europese richtlijnen, die het zullen toelaten om de cijfers voor België op een meer correcte manier te vergelijken met deze van andere Europese landen. Ondanks de lichte wijzigingen in 2008 ten opzichte van 2004, kunnen deze gegevens grotendeels vergeleken worden. Vroegere vergelijkingen met 1997 en 2001 zijn echter niet mogelijk omdat sinds 2004 de vraagstelling grondig is veranderd. Er is dus een tendens van frequentere ziekenhuisopnames met kortere opnameduur. Uit onze cijfers blijkt namelijk dat het jaarlijks gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames significant is gestegen van 12 per 100 personen in 2004 tot 15 per 100 personen in 2008 en de gemiddelde opnameduur is gedaald, hoewel niet significant, van 9 nachten in 2004 tot 7 nachten in 2008 (MKG registreerden in 2007 ook 7 nachten 5 ). Een kortere opnameduur genereert lagere kosten voor een ziekenhuis (verpleging, voeding, linnen ). Het is dus financieel aantrekkelijk te streven naar een zo kort mogelijke opname. Het verband met een toename van het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames zou kunnen zijn dat men misschien sneller hervalt omdat men het ziekenhuis te vroeg verlaten heeft. Onze resultaten bevestigen dit doordat we geen stijging zien van het aantal personen dat jaarlijks opgenomen wordt, maar wel een toename van het aantal hospitalisaties. Dezelfde personen worden dus blijkbaar vaker opgenomen. Binnen de actuele context van een rationalisatie van de gezondheidsuitgaven is dit ongetwijfeld een belangrijke vaststelling. Daghospitalisatie is in eerste instantie bedoeld voor jonge, of niet te oude, patiënten, omdat een grote onafhankelijkheid van de persoon, een snel herstel, geen ernstige comorbiditeiten en hulp thuis (meestal van de partner) zijn vereist. De patiënten in een klassieke ziekenhuisopname zijn dus doorgaans ouder (50 jaar of meer) dan de patiënten behandeld in daghospitalisatie. Daghospitalisatie en klassieke ziekenhuisopname van korte duur (1 à 2 nachten) zijn gericht op patiënten met een vergelijkbare leeftijdsstructuur. De patiënten in klassieke ziekenhuisopnames lijden over het algemeen vaker aan meer ernstige pathologie (door de leeftijd, comorbiditeit) dan in daghospitalisatie, zodat het vergelijken van de gemiddelde kosten niet relevant is. Bovendien is daghospitalisatie niet altijd goedkoper dan een klassieke hospitalisatie van zeer korte duur, daar de kostprijs van de nazorg bij daghospitalisatie/korte klassieke hospitalisatie naar de ambulante sector verschuift. De gemiddelde kostprijs van een klassieke hospitalisatie is dus altijd hoger dan die van een daghospitalisatie, ongeacht de prestatie, maar men mag echter geen grote besparingen verwachten door klassieke hospitalisatie door daghospitalisatie te vervangen. De totale kostprijs voor rekening van de patiënt is echter veel lager in geval van daghospitalisatie dan in geval van een klassieke ziekenhuisopname, zelfs als deze van korte duur is, omdat in geval van daghospitalisatie er geen remgeld voor het verblijf moet worden betaald en er geen overeengekomen honoraria zijn (2). Een bijkomend voordeel van daghospitalisatie is dat het risico op nosocomiale infecties lager is en ook de psychosociale stress gerelateerd aan ziekenhuisopname aanzienlijk kleiner is, wat vooral belangrijk is voor kinderen. Op basis van de gegevens van de Gezondheidsenquête wordt het gemiddeld aantal klassieke ziekenhuisopnames op ongeveer 15 per 100 personen geschat. Dit is een lichte onderschatting ten opzichte van de gegevens van de MKG-registratie (16 ziekenhuisopnames per 100 personen in ). Een verklaring hiervoor is dat in een enquête geen rekening gehouden wordt met opnames in het ziekenhuis bij personen die in het afgelopen jaar overleden zijn. Hoe korter de overleving na de opname, hoe kleiner de kans dat de persoon in aanmerking komt om aan de enquête deel te 5 Opname in het ziekenhuis bladzijde 444 -

33 nemen. Dit heeft niet alleen een onderschatting van het aantal ziekenhuisopnames tot gevolg, maar ook een vertekening van de resultaten in de zin dat vooral de ernstige ziekenhuisopnames worden gemist. Het zijn ook vooral deze opnames die zwaar wegen op het budget. Onderzoek heeft aangetoond dat de gezondheidsuitgaven maximaal zijn in de maand die voorafgaat aan het overlijden. Een andere mogelijke bron van vertekening is dat de participatiegraad bij mensen die omwille van hun ziekte in de onmogelijkheid verkeren om zelf te antwoorden, en dus via proxy moeten worden bevraagd, wellicht lager is. Voor daghospitalisaties spelen deze vertekeningen iets minder, omdat het hier doorgaans om minder ernstige zieke patiënten gaat. Er is dan ook geen verschil tussen de resultaten van de MKG-gegevens (ook 11 daghospitalisaties per 100 personen in ) en deze van de Gezondheidsenquête. In ieder geval is het belangrijk om de cijfers van de Gezondheidsenquête op een meer diepgaande manier te vergelijken met de MKG-gegevens. Daar waar gelijkenissen worden vastgesteld kan dit dienen als wederzijdse validatie. Daar waar verschillen worden vastgesteld, kan dit mogelijk een inspiratiebron zijn voor mogelijke aanpassingen van de vragenlijst in de toekomst. Een belangrijke vaststelling op basis van de gegevens van de Gezondheidsenquête is dat lager opgeleiden vaker een klassieke ziekenhuisopname, in het jaar voorafgaand aan het interview, rapporteerden dan hoger opgeleiden, alsook dat het gemiddeld aantal ziekenhuisopnames bij de eerstgenoemde hoger is. Dit komt overeen met de vaststelling dat de gezondheidstoestand over het algemeen slechter is bij lager opgeleiden. Opleiding wordt hier gebruikt als schatter van socioeconomische status. Een verklarende hypothese is dat de opvangmogelijkheden na de hospitalisatie minder evident zijn voor personen uit lagere socio-economische niveaus (kleiner sociaal netwerk) dan voor de meer gegoeden en ze daarom eerder kiezen voor een klassieke ziekenhuisopname dan voor een daghospitalisatie. Bovendien hebben laaggeschoolden het moeilijker om de ambulante behandeling zelf op te volgen (2). Meer klassieke ziekenhuisopnames heeft niet alleen implicaties op de gezondheidstoestand en de levenskwaliteit van de patiënt, maar leidt op termijn ook tot hogere gezondheidsuitgaven. Daarom lijkt het, zowel in het kader van een politiek van een verbetering van de toegankelijkheid van de gezondheidszorg als van een rationeel gebruik van de gezondheidszorgen, zinvol om dit via bijkomend onderzoek verder uit te klaren. Ook op basis van de gegevens van de Gezondheidsenquête kan dit nog verder uitgediept worden. Ten slotte zien we dat het percentage psychiatrische ziekenhuisopnames in 2008 (7%) is verdubbeld t.o.v. de Gezondheidsenquête Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de vraagstelling m.b.t. dit onderwerp in 2004 iets anders was dan in 2008 (in 2004 gesteld via 2 vragen en in 2008 slechts via 1 vraag). Opname in het ziekenhuis bladzijde 445 -