Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting Nr. 56 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELE- GENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 24 mei 2000 Hierbij bied ik u, mede namens de Minister van Justitie en de Staatssecretaris van Economische Zaken, een gezamenlijke aanpak aan ter voorkoming en bestrijding van problematische schuldensituaties. Mijn voorganger heeft tijdens een Algemeen Overleg op 15 september 1999 naar aanleiding van de «Voortgangsrapportage 1999, De andere kant van Nederland» deze gezamenlijke aanpak toegezegd. De hieronder genoemde concrete acties geven een nieuwe impuls aan de integrale schuldhulpverlening. Het verbeteren van de preventie en de kwaliteit van de lokale schuldhulpverlening zijn daarbij de speerpunten. Concrete acties: Voorlichting en signalering 1. Gemeenten worden via het Transferpunt armoedebestrijding van de VNG geïnformeerd over schuldhulpverlening en over goede projecten in het land. Het Transferpunt dat wordt gesubsidieerd door het Rijk heeft een nieuwsbrief en een website ontwikkeld die onder meer worden gevuld met praktijkvoorbeelden en de ervaringen en de kennis in het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening. 2. Het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening heeft sinds maart 2000 een projectleider aangesteld en zal met voorlichtingsactiviteiten starten. In zijn werkplan voor de periode worden de volgende activiteiten genoemd: aanpassen van de handreiking Lokale integrale schuldhulpverlening, die in 1996 werd uitgegeven met actuele voorbeelden en aansluiting op de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP); opstellen van een model procesbeschrijving voor integrale schuldhulpverlening; inventariseren van hiaten in scholing en trainingen en ontwikkelen van een plan voor aanvullende scholing en training; KST45896 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2000 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 1

2 adviseren en voorlichten over oplossingen van o.a. schulden en werkaanvaarding. 3. Een werkgroep bestaande uit gemeentelijke voorlichters en voorlichters van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ontwikkelt een communicatiemodel dat gemeenten kunnen hanteren ten behoeve van de publieksvoorlichting over schuldhulp. Het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening zal meewerken aan dit model dat uiterlijk 2001 gereed is. 4. Het Rijk zal meer bekendheid geven aan de WSNP. De door de Ministeries van Justitie en Sociale Zaken en Werkgelegenheid ontwikkelde folders over de WSNP worden in 2000 geactualiseerd. De folders worden bij gemeenten beschikbaar gesteld en onder bewindvoerders en de rechterlijke macht verspreid. 5. Er is een wijziging van artikel 3 Wet op het Consumentenkrediet bij de Tweede Kamer ingediend, waarbij de grens van gulden waaronder de consumenten beschermd worden zal vervallen voorzover het de kredietaanbiedingen betreft. Hiermee zal de bescherming van de consument worden uitgebreid en ook gaan gelden voor hogere kredietaanbiedingen. 6. Het Bureau Kredietregistratie zal trachten draagvlak te krijgen voor uitbreiding van haar registratie met gegevens over schulden aan bijvoorbeeld providers voor mobiele telefonie, woningcorporaties en energiebedrijven. Integrale schuldhulpverlening 7. Er vindt overleg plaats tussen het Leger des Heils en de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) om het budgetbeheer van dak- en thuislozen onder te brengen bij de gemeentelijke kredietbanken. Tevens vindt interdepartementaal overleg plaats omtrent de mogelijkheden van budgetbeheer. 8. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zal in 2000 in samenwerking met de VNG een werkconferentie organiseren voor wethouders Sociale Zaken en Welzijn over de schuldenproblematiek en de integrale aanpak daarvan. 9. Het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening zal aandacht besteden aan de oplossing van het vraagstuk van de wachttijden. 10. Divosa heeft een project kwaliteitszorg voor sociale diensten ontwikkeld volgens het INK-model 1. Eén van de onderdelen is de inrichting van werkprocessen en de organisatie van schuldhulpverlening. Ontwikkeling van het casemanagement als methode om de cliënt te begeleiden gedurende verschillende fasen in de dienstverleningsketen maakt onderdeel uit van dit model. Samen met de andere partners in het Landelijk Platform zal de ontwikkeling van het casemanagement volgens dit model worden opgepakt. Daarnaast start Divosa een project om schuldhulpverlening en sociale activering te combineren. 11. Samen met het NIBUD heeft de NVVK een nieuwe berekeningsmethode voor de aflossingscapaciteit van schulden ontwikkeld met een variant voor het vrijwillige traject en het wettelijke traject van schuldhulpverlening. Private schuldbemiddeling 1 INK-Instituut Nederlandse Kwaliteit. 12. De NVVK beziet in overleg met de andere partners in het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening in hoeverre certificering voor de schuldbemiddeling mogelijk is. 13. Het Ministerie van Economische Zaken werkt momenteel aan een nieuwe regeling als vervolg op het Tijdelijk vrijstellingsbesluit schuldbemiddelaars. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 2

3 Onderzoek naar beslagvrije voet 14. In het kader van de evaluatie van de WSNP wordt aandacht besteed aan de toepassing van de beslagvrije voet. Rechters worden hiertoe in de loop van 2000 door onderzoekers van het Ministerie van Justitie geïnterviewd over onder meer de beslagwetgeving. Gevraagd wordt bijvoorbeeld in hoeverre rechters gebruik maken van hun bevoegdheid om in WSNP-zaken een ander percentage vast te stellen. 15. Een ambtelijke werkgroep met vertegenwoordigers van verschillende ministeries onderzoekt de mogelijkheid voor vereenvoudiging van de berekeningsmethode van de beslagvrije voet, zoals neergelegd in artikel 475d van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Daarbij wordt gekeken naar de wenselijkheid van een geharmoniseerde toepassing van een eenduidige norm. De Minister van Justitie heeft mij gemeld dat hij eerst na evaluatie van de WSNP eind 2000 en na overleg met andere betrokken ministeries kan bepalen in hoeverre wetswijziging van de beslagvrije voet wenselijk is. Onderzoek en evaluatie 16. In opdracht van het Ministerie van Justitie wordt medio 2000 onderzoek gedaan naar schuldregelingen in het vrijwillige traject voor zelfstandig ondernemers. 17. Het Ministerie van Justitie bereidt een wetsevaluatie voor die naar verwachting eind 2000 aan de Tweede Kamer zal worden aangeboden. De evaluatie heeft onder meer als onderwerpen: de uitvoering van het vrijwillige traject en van het wettelijke traject, het instrumentarium van de WSNP en de ervaringen en meningen van betrokkenen over de WSNP. 18. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zal in 2000 onderzoek verrichten naar de effecten van de WSNP op het instrumentarium dat gemeenten inzetten voor schuldhulpverlening. 19. Het Ministerie van Justitie zal binnenkort de Tweede Kamer per brief informeren over de resultaten van de monitor subsidie bewindvoerders. Daarin zullen de te nemen maatregelen worden toegelicht. 20. In het kader van de balans van 5 jaar «De andere kant van Nederland» zal de Tweede Kamer in 2001 worden geïnformeerd over de voortgang van de aanpak van de schuldenproblematiek en de bovengenoemde concrete acties. 21. In 2003 zal opnieuw een onderzoek naar de lokale schuldhulpverlening worden verricht door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Als bijlage treft u hierbij een notitie «Nieuwe impulsen ter voorkoming en bestrijding van schulden» waarin de aanpak van schulden als onderdeel van het armoedebeleid wordt neergezet in brede samenhang met het consumentenbeleid en het beleid om faillissementen van natuurlijke personen te voorkomen. Tevens zend ik u het rapport «Gemeentelijke schuldhulpverlening 1999» 1. Het rapport doet verslag van een onderzoek van de rijksconsulenten Sociale Zekerheid naar de vorm en inhoud van de integrale schuldhulpverlening. De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, W. A. F. G. Vermeend 1 Ter inzage gelegd bij de afdeling Parlementaire Documentatie. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 3

4 Notitie Nieuwe impulsen ter voorkoming en bestrijding van schulden Inhoud pag. 1. Aanpak schuldenproblematiek 5 Inleiding 5 Ontwikkelingen Omvang problematiek 6 Verantwoordelijkheidsverdeling 7 Monitor integrale schuldhulpverlening 8 2. Schuldpreventie en integrale schuldhulpverlening 8 Voorlichting en bewustwording 8 Signalering van schulden 9 Budgetbeheer 10 Integrale schuldhulpverlening 11 Private schuldbemiddeling 12 Hulpverlening aan zelfstandig ondernemers 13 Onderzoek naar wachttijden 13 Vereenvoudiging beslagvrije voet Wettelijke schuldsaneringsregeling 14 De rol van de WSNP 14 Monitor subsidie bewindvoerders 16 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 4

5 1. AANPAK SCHULDENPROBLEMATIEK Inleiding Het kabinet legt in deze notitie zijn visie neer op de aanpak van de schuldenproblematiek in brede samenhang met andere beleidsvelden. Het gaat daarbij niet alleen om het armoedebeleid, maar ook om het consumentenbeleid en het beleid om faillissementen (van natuurlijke personen) te voorkomen. Het doel van deze notitie is nieuwe impulsen te geven ter voorkoming en bestrijding van problematische schuldensituaties. Dit eerste hoofdstuk gaat in op de ontwikkelingen op het terrein van schuldhulp in de afgelopen jaren en de verantwoordelijkheid van diverse partijen om te interveniëren waar dit nodig is. Ook geeft dit hoofdstuk een algemene indruk van de omvang van de schuldenproblematiek. Hoofdstuk 2 gaat in op preventie en de integrale schuldhulpverlening. Het gaat bij preventie zowel om bewustwording van consumenten als van kredietaanbieders. Vroegtijdige signalering van schulden en het bieden van integrale hulp aan de meest kwestbare groepen werkt preventief. Belangrijk is ook dat de kwaliteit van de integrale schuldhulpverlening verder verbetert, waarbij het uitgangspunt dient te zijn zoveel mogelijk vrijwillig tot een oplossing te komen. Vrijwillig wil zeggen dat in een buitengerechtelijke schuldregeling een minnelijk akkoord tot stand komt. Hoofdstuk 3 geeft een eerste indruk van de wettelijke schuldsaneringsregelingen. Er worden eerste constateringen gedaan over de werking van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) met daarbij aandacht voor de wetsevaluatie in het najaar van Ontwikkelingen Rapport van de Commissie-Schuldenproblematiek «Schulden: naar; nieuwe impulsen in de schuldenproblematiek», augustus Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK), Vereniging van directeuren van overheidsorganen voor sociale arbeid (Divosa), Ondernemersorganisatie voor welzijn, hulpverlening en opvang (VOG), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). 3 Rapport «Praktijkervaringen in de schuldhulpverlening», Sinds het kabinet in 1994 als reactie op het advies van de commissie- Schuldenproblematiek (Boorsma) 1 een nieuwe koers heeft bepaald, is het nodige gebeurd: In 1995 is het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening tot stand gekomen in vervolg op de commissie-schuldenproblematiek. Dit Platform zorgt voor afstemming tussen de verschillende organisaties die betrokken zijn bij de schuldhulpverlening. Verder stimuleert het Platform gemeenten tot een integrale benadering van de schuldenproblematiek en werkt aan kwaliteitsverbetering in de uitvoering. In het Platform participeren vier (koepel)organisaties die betrokken zijn bij de schuldhulpverlening 2. Het Rijk heeft in 1995 en 1996 subsidie verstrekt aan acht initiatieven voor integrale schuldhulpverlening. De initiatiefnemers van deze projecten konden zelf de vorm en het doel van de experimenten bepalen, waarbij zoveel mogelijk is aangesloten op de lokaal ervaren knelpunten en mogelijkheden. Dit heeft geresulteerd in van elkaar verschillende projecten in Capelle a/d IJssel, Delft, Vlaardingen/ Schiedam, Rotterdam, Leiden, Heerlen en Midden Brabant 3. Inmiddels zijn er meer lokale initiatieven ontplooid en zijn zo n honderd lokale en regionale meldpunten verspreid over het land werkzaam. Per 1 december 1998 is de WSNP als onderdeel van de Faillissementswet in werking getreden. De WSNP is het sluitstuk van de schuldsanering en dient te worden aangegrepen als een vrijwillige schuldregeling niet meer mogelijk is gebleken. Daarnaast zijn met een regeling op basis van de Wet op het consumentenkrediet (WCK) meer mogelijkheden geboden voor private schuldbemiddelaars. In het Regeerakkoord zijn honderden miljoenen extra uitgetrokken voor inkomens-ondersteunende voorzieningen. Het gaat daarbij om de huursubsidie, de Wet voorzieningen gehandicapten, de Wet tegemoetkoming studiekosten en de bijzondere bijstand. Gemeentelijk beleid op Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 5

6 het terrein van inkomensondersteuning van mensen met de laagste inkomens wordt onder meer ingezet voor schuldhulpverlening. Omvang problematiek Er is sprake van een problematische schuldensituatie indien mensen meerdere schuldeisers hebben en hun inkomsten niet meer in balans weten te houden met de uitgaven. Ze kunnen de complexe situatie niet meer oplossen zonder hulp van anderen. Schulden kunnen om zeer uiteenlopende redenen ontstaan en komen voor onder de totale bevolking: bij niet-werkenden en werkenden, bij mensen met een laag en met een hoog inkomen. Het feit dat men langdurig van een laag inkomen moet rondkomen kan een extra risico vormen om in een problematische schuldensituatie terecht te komen. Daarnaast kan een plotselinge inkomensdaling, door echtscheiding of door het verlies van werk, mensen confronteren met schuldproblemen. Uit signalen van hulpverleners en uit recent onderzoek blijkt dat het aantal risicovolle schuldensituaties in de jaren tachtig en negentig van de 20e eeuw groot is. Onderzoek laat zien dat momenteel circa huishoudens te maken hebben met een extra risico op problematische schulden. Bij deze huishoudens zijn twee of meer indicatoren aanwezig die duiden op een problematische situatie. De indicatoren die in het bedoelde onderzoek gehanteerd werden zijn: het leggen van beslag op loon of uitkering, het van toepassing zijn van een schuldsaneringsregeling, en het hebben van één of meer betalingsachterstanden 1. De Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) rapporteert in haar laatste overzicht van schuldregelingen bij de gemeentelijke kredietbanken een toename van het aantal verzoeken om een schuldregeling en verwacht ook de komende jaren een stijging. In 1999 deden mensen een verzoek om een schuldregeling bij de kredietbanken. Dit is 21 procent meer dan het jaar ervoor. Het totale bedrag aan schulden per huishouden neemt toe. Het gemiddelde schuldbedrag bedroeg in gulden. Vijf jaar geleden was dit nog gulden. De aanschaf van consumptiegoederen op krediet en het bestellen van producten bij postorderbedrijven is heel gangbaar geworden. Het consumptief krediet en daarbinnen het doorlopend krediet is de laatste jaren fors toegenomen. Ter illustratie hiervan zijn hieronder een tabel en een staafdiagram weergegeven met de ontwikkeling van het consumptief krediet in de periode In de laatste decennia is het percentage kredieten waarbij meer dan twee maanden achterstand in de betaling van rente en aflossing bestaat vrij constant gebleven. Dit percentage is 5 à 6%. Het percentage dat de financiers af moeten boeken als oninbaar is aanmerkelijk lager. Dit percentage wordt geschat op 0.3 à 0.5%. Gelet echter op de stijging in het aantal doorlopende kredieten op jaarbasis, lijkt de veronderstelling gerechtvaardigd dat er de laatste jaren in absolute zin ook een stijging is van het aantal schulden en uitgestelde betalingen. De kans bestaat dat de mensen met de laagste inkomens in de problemen raken door grote consumptieve bestedingen en de overvloedige beschikbaarheid van krediet. In het nieuwe belastingstelsel zal overigens naar verwachting een aantal fiscale aftrekposten komen te vervallen, waaronder de aftrek van consumptieve rente. Van deze aftrek maken thans onder meer huishoudens gebruik met een laag inkomen die een beroep doen op inkomensafhankelijke regelingen, zoals de huursubsidie. 1 Onderzoeksrapport «Problematische schulden: zicht op het onzichtbare», IVA Tilburg, januari Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 6

7 CONSUMPTIEF KREDIET mln gld Aflopend krediet Doorlopend krediet Totaal verstrekt krediet Totaal uitstaand krediet verstrekt consumentenkrediet Doorlopend krediet Aflopend krediet mrd gld Bron: CBS, februari Het is opmerkelijk dat de consumentenbescherming in Nederland groot is in vergelijking met andere Europese landen. Zoals hierboven beschreven gelden er normen voor behoorlijke kredietverstrekking. Nederland loopt ook voorop in regels voor consumentengeschillen en schuldhulpverlening. Er wordt op dit moment gewerkt aan een Europese richtlijn voor verkoop van financiële diensten op afstand. Verantwoordelijkheidsverdeling Mensen die schulden maken, zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor het aflossen daarvan. Als dat niet of niet tijdig lukt, kunnen ze een beroep doen op de hulpverlenende instanties. Veel mensen doen dat echter niet of zo laat dat er een uitzichtloze situatie ontstaat. Soms is er dan al beslag gelegd op hun inkomen of uitkering. Een algemeen devies lijkt: voorkomen is beter dan genezen. Mocht het te laat zijn om problematische schuldensituaties te kunnen voorkomen dan is vroegtijdig signaleren en aanpakken van deze schulden geboden. Het kabinet beschouwt het dan ook als zijn verantwoordelijkheid om een klimaat te creëren waarin de overheid, de hulpverleners en het bedrijfsleven gezamenlijk bewerkstelligen dat burgers hun verantwoordelijkheid voor de eigen leefsituatie voldoende kunnen waarmaken en hen te wijzen op het risico van het hebben van schulden. Schuldhulpverlening is echter nadrukkelijk een lokale aangelegenheid, Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 7

8 waarbij lokale autoriteiten de prioriteiten bepalen. Gemeenten dienen hierbij dan ook de regierol te vervullen. De uitvoering van de integrale schuldhulpverlening en van preventiemaatregelen gebeurt immers op lokaal niveau. Gemeenten hebben hierbij de verantwoordelijkheid om de meest kwetsbare groepen te helpen uit een uitzichtloze schuldensituatie te komen. Monitor integrale schuldhulpverlening In 1999 hebben de rijksconsulenten Sociale Zekerheid in opdracht van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een onderzoek verricht naar de manier waarop gemeenten de schuldhulpverlening vorm en inhoud geven. Een eerder onderzoek hiernaar vond plaats in Beide onderzoeken 1 waren bedoeld om vast te stellen in welke mate op lokaal niveau aandacht bestaat en instrumenten beschikbaar zijn voor schuldhulpverlening. Bij het recente onderzoek in 1999 is nagegaan in hoeverre gewerkt wordt volgens de uitgangspunten van integrale schuldhulpverlening en in welke mate zich knelpunten voordoen. Ook zijn enkele vragen gesteld die verband houden met de invoering van de WSNP in december De algemene conclusie uit het onderzoek in 1999 is dat bij vrijwel alle gemeenten een kern-instrumentarium voor preventief beleid en een curatief hulpverleningspakket aanwezig is. Ten opzichte van 1995 zijn er in 1999 volgens de onderzochte gemeenten zelf meer mogelijkheden om daadwerkelijk schuldhulp te verlenen. Zo is wettelijke schuldsanering mogelijk. Ook is de samenwerking volgens de gemeenten veelal toegenomen en is de eigen organisatie geprofessionaliseerd. Ondanks de constatering in dit onderzoek dat er geen belangrijke hiaten in het hulpaanbod zitten, blijkt dat op bepaalde punten wel verdere vooruitgang kan worden geboekt, vooral bij preventieve instrumenten zoals samenhangend huisvestingsbeleid en afspraken met woningcorporaties, energiebedrijven en andere schuldeisers. Ook dient in sommige gemeenten de samenwerking met het algemeen maatschappelijk werk verbeterd te worden. Meer dan de helft van de gemeenten verwijst cliënten voor psychosociale hulpverlening naar immateriële hulpverleningsinstanties. Veel van deze verwijzingen geschieden zonder informatieoverdracht. Daarnaast verdienen recidive-bestrijding, het inzetten van bijzondere bijstand en matiging van rente- en aflossingsverplichtingen meer aandacht. Met de tot dusverre geboekte resultaten in de lokale integrale schuldhulpverlening en de mogelijkheid van een schuldsanering op grond van de WSNP is al veel bereikt. Gelet op de groeiende groep mensen die geconfronteerd wordt met problematische schulden blijven echter nieuwe impulsen voor de aanpak ervan noodzakelijk. Deze notitie voorziet hierin. In 2003 zal een volgend onderzoek naar lokale schuldhulpverlening worden verricht. In de Voortgangsrapportage 1999 van «De andere kant van Nederland» is toegezegd om in het voorjaar van 2001 de balans op te maken van 5 jaar armoedebeleid. Hierover zal de Kamer worden geinformeerd. Daarbij zal tevens worden gerapporteerd over de voortgang van de aanpak van de schuldenproblematiek en de concrete acties zoals deze thans zijn aangekondigd. 2. SCHULDPREVENTIE EN INTEGRALE SCHULDHULPVERLENING Voorlichting en bewustwording 1 Steekproef onder bijna 90 gemeenten. Speerpunt bij de aanpak van schulden is vooral preventie. Ook de VNG wijst naar aanleiding van de schuldenproblematiek op het belang van Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 8

9 preventie en ziet dit als een zaak van brancheorganisaties en overheid gezamenlijk 1. Voorlichting op allerlei manieren is dan ook een eerste vereiste voor een preventief schuldenbeleid. Gemeenten worden via het Transferpunt armoedebestrijding van de VNG geïnformeerd over praktijkvoorbeelden van schuldhulpverlening. Het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening zal met voorlichtingsen scholingsactiviteiten aanvangen gericht op verbetering van de integrale aanpak van gemeenten. Een werkgroep bestaande uit gemeentelijke voorlichters en voorlichters van het ministerie van SZW ontwikkelt een communicatiemodel dat gemeenten kunnen hanteren ten behoeve van de voorlichting over schuldhulp. Het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening zal meewerken aan dit model. Tot slot worden de door de ministeries van Justitie en Sociale Zaken en Werkgelegenheid ontwikkelde folders over de WSNP in 2000 geactualiseerd. De folders worden bij gemeenten beschikbaar gesteld en onder bewindvoerders en de rechterlijke macht verspreid. In een tijd van toenemende consumptieve bestedingen dienen zowel de consumenten als de kredietaanbieders doordrongen te zijn van de risico s van hun handelen. Het is van belang een gedragsverandering van de burger te bevorderen door het bieden van budgetvoorlichting en budgetbegeleiding. Deze instrumenten moeten voorkomen dat mensen schulden maken of dat mensen wier schulden al eens gesaneerd zijn opnieuw in een problematische schuldensituatie terechtkomen. Daarnaast moeten kredietaanbieders worden aangesproken op goede voorlichting aan de consument. In de WCK bestaan voor kredietaanbieders regels die overkreditering moeten tegengaan. Zo moet een kredietaanbieder een brochure beschikbaar stellen aan potentiële kredietnemers. Hierin staan de belangrijkste gegevens die kredietnemers nodig hebben om te kunnen beoordelen of zij hun krediet kunnen terugbetalen. Indien daadwerkelijk een krediet wordt verstrekt dienen in een contract in elk geval te worden opgenomen: de hoofdsom, het termijnbedrag, de effectieve rente op jaarbasis en het aantal termijnen, het geleende bedrag, de duur van de termijn, de looptijd van het contract en de totaal te betalen kredietvergoeding (rente). In de Tweede Kamer ligt thans een voorstel tot wijziging van artikel 3 van de WCK, waarmee de werking van de WCK die thans strekt tot en met gulden voor wat de kredietaanbiedingen betreft zal worden uitgebreid 2. De bescherming van de consument geldt dan ook bij hogere kredietaanbiedingen. Signalering van schulden Het vroegtijdig signaleren van schulden is van groot belang om problematische situaties te kunnen voorkomen. Veelal ontvangen sociale diensten, woningcorporaties en energiebedrijven de eerste signalen van het ontstaan van een problematische situatie. Een goede samenwerking tussen deze instanties en lokale schuldhulporganisaties kan helpen voorkomen dat de situatie onbeheersbaar wordt. 1 Bij brief van 18 augustus 1999 aan de Vaste Commissie voor sociale zaken en werkgelegenheid in de Tweede Kamer geeft de VNG een reactie op de Voortgangsrapportage 1999; De andere kant van Nederland. 2 Kamerstukken II, 1999/ , nrs Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 56 9

10 Meldpunt Voorkoming Schulden Nijmegen In Nijmegen is een tweejarig experiment gestart met een meldpunt dat wordt gefinancierd door de gemeente, het energiebedrijf Nuon, de plaatselijke woningcorporaties en de Dekanale Charitas Instelling. Het meldpunt is bedoeld om schuldensituaties in een vroegtijdig stadium te signaleren. Door direct hulp te bieden aan mensen die recentelijk schulden hebben gemaakt, wil de gemeente voorkomen dat de schuldenlast onbeheersbaar wordt. Ook instanties die een betalingsachterstand opmerken mogen dit melden bij het meldpunt, maar alleen met toestemming van de betrokkene. Een maatschappelijk werker bepaalt vervolgens welke instelling het beste kan helpen en zorgt ook voor de goede overdracht van de cliënt aan een hulpverlenende instelling. Bron: ANP bericht Ook met een zorgvuldige registratie kan het oplopen van schulden gesignaleerd worden. Het kabinet is voorstander van een verbreding van de landelijke schuldenregistratie. Een dergelijke registratie zou wellicht onder te brengen zijn bij de stichting Bureau Kredietregistratie in Tiel (BKR) die nu kredieten van aangesloten bank- en kredietinstellingen registreert. De verplichte toetsing door kredietaanbieders bij de BKR is van groot belang om te beoordelen of de kredietnemer kredietwaardig is. Naast de huidige registratie van kredietverstrekkingen onder meer op grond van de WCK en de registratie van achterstanden in betalingen die daarbij voorkomen, zouden ook gegevens van andere belangrijke groepen van schuldeisers aan de registratie in het BKR toegevoegd kunnen worden. Belangrijke schuldeisers die nu nog niet deelnemen in het BKR zijn bijvoorbeeld providers van mobiele telefonie, woningcorporaties en energiebedrijven. Een ander voorbeeld is de Informatie Beheer Groep te Groningen. Momenteel staan studieschulden niet bij het BKR geregistreerd. Het bestuur van de BKR zal trachten draagvlak te krijgen voor de verbreding van de registratie van het BKR en daarmee voor vergroting van haar rol bij schuldpreventie. Budgetbeheer 1 «De maatschappelijke opvang in figuren en cijfers 1998», Federatie Opvang, Schuldhulpverlening dient gepaard te gaan met een goede begeleiding van de meest kwetsbare groepen. Het gaat om mensen die te kampen hebben met een combinatie van problemen zoals: een laag inkomen, een lage opleiding, geen werk, geen sociaal netwerk, geen of slechte huisvesting, verslaving, enzovoorts. Zo verblijven in de maatschappelijke opvang veel dak- en thuislozen die naast pychosociale- en verslavingsproblemen ook financiële problemen hebben. In 1998 betrof dit 11 procent van de cliënten van de opvang; in totaal personen 1. Ze zijn vaak niet in staat om met geld om te gaan. Deze mensen kunnen bijvoorbeeld geen bankrekening krijgen, omdat ze schulden hebben. Dit heeft weer tot gevolg dat zij moeilijk gebruik kunnen maken van andere regelingen zoals huursubsidie of kinderbijslag. Verder komen kwetsbare groepen heel moeilijk in aanmerking voor een woning als men bekend staat als wanbetaler. Deze groep meldt zich meestal niet uit zichzelf bij schuldhulpverleners. Budgetbeheer kan kwetsbare groepen in de samenleving die zelf niet in staat zijn hun inkomen te beheren, behoeden voor het maken van (nieuwe) schulden. Budgetbeheer wil zeggen dat een schuldenaar tijdelijk het beheer van diens inkomsten en uitgaven uit handen geeft aan een hulpverlenende instantie, zoals een gemeentelijke sociale dienst of een gemeentelijke kredietbank. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

11 Het Leger des Heils bijvoorbeeld biedt dak- en thuislozen behoudens acute hulp, zoals onderdak, een bad, bed en brood, ook hulp indien zij in een problematische schuldensituatie verkeren. Het Leger beheert thans in circa 7000 schuldensituaties het inkomen van dak- en thuislozen. Deze hulpverlening stuit bij het toepassen van budgetbeheer op wettelijke regels. Private hulpverlenende instanties mogen namelijk in principe geen budgetbeheer toepassen 1. Inmiddels is overleg gestart tussen het Leger des Heils en de NVVK om het budgetbeheer van de hier genoemde groep mensen onder te brengen bij de gemeentelijke kredietbanken. Het Rijk zal hierbij een vinger aan de pols houden. Daarnaast vindt interdepartementaal overleg plaats over de toepassing van budgetbeheer. Integrale schuldhulpverlening Het is belangrijk dat de kwaliteit van de lokale schuldhulpverlening verder verbetert, waarbij het uitgangspunt dient te zijn zoveel mogelijk vrijwillig tot een oplossing te komen. Voor een goede schuldpreventie en schuldhulpverlening is een integrale aanpak nodig. Gemeenten hebben het voortouw bij het beleid op het terrein van schuldhulpverlening voor kwetsbare groepen. Zij zijn ook in staat om verbindingen te leggen tussen verschillende sectoren binnen de gemeente, zoals volkshuisvesting, de sociale dienst, de gemeentelijke kredietbank en het algemeen maatschappelijke werk (AMW). Om de gemeenten hierbij te ondersteunen is het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening actief. Met ingang van 2000 heeft het kabinet 25 miljoen gulden extra beschikbaar gesteld voor de uitbreiding van het AMW. Deze gelden komen via een stimuleringsregeling van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport beschikbaar voor gemeenten. Tot slot kan de gemeente dienen als aanpreekpunt voor private organisaties waarmee samenwerking nodig is. Naast samenwerking achter het loket is ook bestuurlijke samenwerking tussen verschillende sectoren belangrijk. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zal in 2000 in samenwerking met de VNG een werkconferentie organiseren voor wethouders Sociale Zaken en Welzijn over de schuldenproblematiek en de integrale aanpak daarvan. Project integrale schuldhulpverlening Parkstad Limburg 1 Artikel 82, eerste lid van de Wet toezicht kredietwezen bevat een verbod op het ter beschikking verkrijgen van opvorderbare gelden van het publiek. Op grond van artikel 82, derde lid, kan de minister van Financiën, gehoord De Nederlandse Bank, ontheffing verlenen. In een aantal Zuid-Limburgse gemeenten is sprake van een vernieuwende aanpak om schulden zoveel mogelijk te voorkomen en om daarmee het forse aantal problematische schuldensituaties in de toekomst terug te dringen. Parkstad is een verzamelnaam voor 8 op sociaal-economisch terrein samenwerkende gemeenten: Kerkrade, Brunssum, Heerlen, Landgraaf, Simpelveld, Nuth, Onderbanken en Voerendaal. Het zogenoemde «Parkstadmodel» probeert met behulp van inkoopcontracten en prestatie-overeenkomsten organisaties te binden aan hulpverlening en hen te verplichten tot een integrale samenwerking bij het voorkomen en terugdringen van problematische schuldensituaties. Het hoofddoel is om de kans op recidive te verkleinen wanneer schuldregelingen eenmaal tot stand zijn gekomen. Belangrijke nevendoelstellingen zijn sociale activering van schuldenaren en het vergroten van hun fraudeweerbaarheid. Het project streeft naar commitment van betrokken instanties in de regio, zoals de Kredietbank Limburg, woningcorporaties, energiebedrijven, maatschappelijk werkers en huisartsen om samen de schuldenproblematiek te lijf te gaan. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

12 In de dienstverlening voor langdurig uitkeringsgerechtigden wordt tegelijkertijd ook rekening gehouden met bijvoorbeeld de mogelijkheid van sociale activering of toeleiding naar de arbeidsmarkt. Een problematische schuldensituatie kan samengaan met een langdurige uitkeringssituatie. Het is belangrijk dat gemeenten en uitvoeringsinstanties in de sociale zekerheid vanaf het begin van de uitkeringsperiode aandacht besteden aan de preventie van schulden en hulpverlening bij al bestaande schulden, zeker óók om de terugkeer naar de arbeidsmarkt te bevorderen of maatschappelijke participatie te ondersteunen. Het hangt van de individuele situatie af of het activeringstraject naast de schuldhulpverlening wenselijk is. Casemanagement is hierbij een belangrijke methode om de cliënt te begeleiden gedurende verschillende fasen in de dienstverleningsketen. Divosa ontwikkelt een project om sociale activering en schuldhulpverlening te combineren. Bij de bijstandsexperimenten met sociale activering 1 bleek bijvoorbeeld dat 39% van de deelnemers schulden had, van wie 30% schuldhulp ontving. Private schuldbemiddeling 1 Het experimenteerartikel in de Abw. Evaluatie van toepassing en effecten van artikel 144. IVA-Tilburg en Bureau Jehoel-Gijsbers, februari Op grond van artikel 47 en 48 van de Wet op het Consumentenkrediet is schuldbemiddeling anders dan om niet in het algemeen verboden. Er zijn uitzonderingen geformuleerd in het Tijdelijk vrijstellingsbesluit schuldbemiddelaars: Staatsblad 1998, Recofa is de Werkgroep faillissementen van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak. Lokale schuldhulpverlening vindt voornamelijk plaats bij publieke instellingen. Private organisaties echter kunnen eveneens hun professionele diensten aanbieden. De dienstverlening door private organisaties kan beter van de grond komen, indien gezocht wordt naar manieren om de kwaliteit van private schuldhulpverleners- en bemiddelaars te waarborgen. Certificering zou een nuttig middel kunnen zijn om kwaliteit van de private schuldbemiddeling te waarborgen. De NVVK heeft eind 1999 haar Gedragscode schuldregeling aangepast en beziet in hoeverre certificering voor de schuldbemiddeling mogelijk is. Dit gebeurt in overleg met de andere partners in het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening. De laatste jaren is getracht de zelfstandige private schuldbemiddeling in regels te vatten. Dit is gebeurd met het Tijdelijk vrijstellingsbesluit schuldbemiddelaars dat in juli 1998 in werking getreden 2. Het doel van deze regeling is een goede schuldbemiddeling te waarborgen waardoor de schuldenaren beschermd worden. Tot dusverre is het Tijdelijk vrijstellingsbesluit schuldbemiddelaars, dat een werkingsduur heeft van twee jaar, geen succes gebleken. Er hebben zich twaalf instanties aangemeld en geen van deze instanties voldoet volledig aan de eisen uit het besluit. Het belangrijkste knelpunt vormen de financiële voorwaarden. In het Tijdelijk vrijstellingsbesluit staat dat de vergoeding voor de hulpverlenende instanties 9 procent van de maandelijkse aflossingen mag zijn met een maximum van 75 gulden. De gedachte hierachter is dat de aflossingscapaciteit bij een inkomen op het niveau van een bijstandsgerechtigde laag is en dat er een bedrag over moet blijven om de schuld te verminderen. Schuldbemiddelaars stellen dat zij voor de 9 procent van de aflossingen niet kunnen werken. Dit bedrag zou volgens deze bedrijven in de praktijk gemiddeld neerkomen op slechts 25 gulden per maand. Een tweede knelpunt is dat de voorgeschreven methode van berekening van de aflossingscapaciteit (volgens de NVVK-methode) niet aansluit bij de methodiek onder het regime van de WSNP. De NVVK heeft samen met het NIBUD een nieuw model ontwikkeld dat aansluit bij de WSNP. Hierover heeft overleg plaatsgevonden tussen de NVVK, het NIBUD en de rijksoverheid. Bij dit overleg was ook Recofa 3 betrokken. Een laatste knelpunt is dat de schuldbemiddelaars zich op grond van het Tijdelijk vrijstellingsbesluit moeten houden aan de oude Gedragscode Schuldregeling van de NVVK Deze Gedragscode is in november 1999 herzien. Het ministerie van EZ zal als vervolg op het Tijdelijk vrijstellingsbesluit schuldbemiddelaars dat in juli 2000 zijn werking verliest, een nieuwe regeling treffen, zodanig dat de hier genoemde knelpunten zoveel mogelijk opgelost worden. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

13 Hulpverlening aan zelfstandig ondernemers De hulpverlening aan zelfstandig ondernemers behoeft specifieke aandacht in het vrijwillige traject, zo blijkt uit de eerste ervaringen met de WSNP. Wanneer een faillissement dreigt kunnen particuliere personen, al dan niet met een eenmanszaak, die niet meer aan hun financiële verplichtingen kunnen voldoen onder bepaalde voorwaarden een beroep doen op de WSNP. Volgens informatie van de Raad voor Rechtsbijstand s-hertogenbosch gaat het tot op heden bij zo n 20 procent van de WSNPzaken om zelfstandig ondernemers die geen rechtspersoon zijn. Doel van de WSNP is het voorkomen van faillissement en het bieden van een «schone lei» na het beëindigen van de schuldsanering van drie of vijf jaar. Met de mogelijkheid van een wettelijke schuldsaneringsregeling op grond van de WSNP blijft het ook bij ondernemers noodzakelijk eerst te kijken of er een minnelijk akkoord tot stand te brengen is. In dit verband speelt het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz)een rol. Het Bbz dat is ingesteld op grond van artikel 8 van de Algemene bijstandswet is bedoeld als vangnet voor zelfstandig ondernemers die niet in staat zijn uit hun bedrijf voldoende inkomen te verwerven. Het gaat om bedrijven die wel levensvatbaar zijn en erop gericht zijn om na beëindiging van de steun op grond van het Bbz hun bedrijf voort te zetten. Het bedrag dat voor een minnelijk akkoord nodig is, kan op grond van het Bbz worden verstrekt mits verwacht mag worden dat de zelfstandige in staat is het daarvoor benodigde bedrag terug te betalen uit de voortgezette bedrijfsvoering. Overigens zal niet elke zelfstandige zonder meer een beroep op het Bbz kunnen doen. In het kader van het Bbz wordt immers ook bij de partner van de ondernemer een middelentoets uitgevoerd. Het is mogelijk dat bij de beoordeling van een Bbz-aanvraag blijkt dat het bedrijf niet levensvatbaar is. In dat geval kunnen de noodzakelijke middelen voor een minnelijk akkoord niet op grond van het Bbz beschikbaar worden gesteld. De ondernemer zal dan nog wel een beroep op de WSNP kunnen doen In die gevallen zou op grond van de reeds uitgevoerde beoordeling van de Bbz-aanvraag al nagenoeg de WSNPverklaring kunnen worden afgegeven. Op grond van dit gegeven is het wenselijk dat, bij de beoordeling van de vraag of een vrijwillige regeling mogelijk is, een advies wordt uitgebracht door dezelfde deskundigen die ook bij de beoordeling van de levensvatbaarheid van de Bbz-aanvragen zijn ingeschakeld. Het ministerie van Justitie laat momenteel onderzoeken welke verbeteringen in het vrijwillige traject voor ondernemers mogelijk zijn. Onderzoek naar wachttijden 1 Update, Nieuwsbrief WSNP, nr. 10, juni Knelpunten in de uitvoering, zoals lange wachttijden bij professionele hulpverleners dienen te worden opgelost. Het Bureau WSNP, dat is ondergebracht bij de Raad voor Rechtsbijstand te s-hertogenbosch, heeft in januari 1999 een enquête gehouden onder 52 schuldhulpinstellingen met vragen over wachttijden in het vrijwillige traject. Beoogd werd met dit kleinschalige onderzoek te achterhalen in hoeverre wachttijden leiden tot een beroep op de rechter om toepassing van de wettelijke schuldsaneringsregeling zonder dat men feitelijk aan het vrijwillige traject heeft kunnen toekomen. Uit de respons bleek dat meer dan de helft van de instellingen kampte met wachttijden voor mensen met een problematische schuldensituatie. Meestal betrof het de aanvraag, maar ook de uitvoering liep vertraging op. De omvang van de wachttijden varieerde van twee weken tot vier maanden. In meer dan de helft van de gevallen bedroeg de wachttijd tussen de één en drie maanden. Veel instellingen constateerden een toename van het aantal aanvragen om schuldhulp 1. In de zomer van 1999 bleken veruit de meeste organisaties geen verdere Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

14 toename in wachttijden te kennen. Slechts een kwart gaf aan dat aanvragers langer moesten wachten op behandeling of de start van de schuldhulpverlening. Het Bureau WSNP zal de wachttijden blijven volgen en zal binnenkort een nieuwe enquête uitzetten. Dit gebeurt in overleg met het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening dat naar oplossingen zoekt voor deze wachttijdenproblematiek. Vereenvoudiging beslagvrije voet Om een bestaansminimum te garanderen voor schuldenaren is er de beslagvrije voet. Het niet voor beslag vatbare gedeelte van het loon of de uitkering bedraagt tenminste 90% van de bijstandsnorm. Tijdens de parlementaire behandeling van de WSNP in 1995 heeft de Tweede Kamer in een motie het kabinet in overweging gegeven, in verband met de schuldsanering van natuurlijke personen, de bepaling van de beslagvrije voet in een aantal wetten, regelingen en bepalingen te harmoniseren 1.De minister van Justitie heeft bij brief van 7 mei 1996 gereageerd op deze motie en heeft daarbij een evaluatieonderzoek betreffende de regeling van de beslagvrije voet aan de Tweede Kamer aangeboden 2. Het onderzoek geeft aan dat bij beslagdebiteuren de invloed van de hoogte van de beslagvrije voet op het ontstaan van nieuwe schulden sterk gerelativeerd moet worden. Tevens geeft het onderzoek aan dat recidive naar verwachting niet of nauwelijks zal afnemen indien de beslagvrije voet verhoogd zou worden. De bevindingen in dit onderzoek gaven de minister van Justitie destijds geen aanleiding om de regeling van de beslagvrije voet aan te passen. In een brief van 2 februari 1998 heeft de minister van Justitie aan de Vaste Commissie voor sociale zaken en werkgelegenheid een reactie gegeven op een aantal knelpunten met beslag op inkomen die het Instituut Sociaal Raadslieden te Den Haag in de praktijk signaleerde. Hieruit blijkt dat de berekening van de beslagvrije voet niet eenvoudig is. Tijdens het Algemeen Overleg van 15 september 1999 is vanuit de Tweede Kamer opnieuw aandacht gevraagd voor de beslagvrije voet. Een eenvoudige berekening van de aflossingscapaciteit en het daarbij hanteren van een eenduidige norm lijkt vanuit schuldhulpverlening gewenst. Dit vraagstuk dient ook te worden bezien vanuit de invalshoek van de schuldeisers voor wie beslag op loon of uitkering een reële mogelijkheid dient te blijven om hun vorderingen te innen. Het gaat bijvoorbeeld om woningcorporaties, energiebedrijven en ook overheidsorganisaties in hun rol als schuldeiser. Een ambtelijke werkgroep onderzoekt de mogelijkheden voor vereenvoudiging van de beslagvrije voet. Daarnaast worden er rechters geïnterviewd in het kader van het evaluatieonderzoek van de WSNP dat eind 2000 zal zijn afgerond, waarbij hun onder meer enkele vragen worden voorgelegd over de werking van de beslagwetgeving. Gevraagd wordt bijvoorbeeld in hoeverre rechters gebruik maken van hun bevoegdheid om in WSNP-zaken een andere percentage vast te stellen. Op basis van de resultaten van deze onderzoeken kan de Minister van Justitie vervolgens bepalen in hoeverre er aanleiding is de beslagwetgeving te wijzigen. 1 Motie van de leden Noorman-den Uyl en Dittrich; Kamerstukken II, , , nr «Beslaglegging op loon of uitkering, evaluatie van de beslagvrije voet», Research voor Beleid, De uitbreiding van de Faillissementswet met Titel III inzake de schuldsanering van natuurlijke personen is toegevoegd bij wetten van 25 juni 1998 (Staatsblad 1998, 445 en 447). Deze wetten zijn krachtens KB van 9 november 1998 (Staatsblad 1998, 622) in werking getreden met ingang van 1 december WETTELIJKE SCHULDSANERINGSREGELINGEN De rol van de WSNP Sinds de invoering van de WSNP als nieuw onderdeel van de Faillissementswet is er de mogelijkheid van een wettelijke schuldsaneringsregeling 3. Hoofddoel van de WSNP als nieuw onderdeel van de Faillissementswet is te voorkomen dat natuurlijke personen die in een problematische schuldensituatie terecht zijn gekomen tot in lengte van jaren door hun schulden worden achtervolgd. Een nevendoel is het aantal faillissementen van natuurlijke personen terug te dringen. De Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

15 schuldsaneringregeling moet de bereidheid van schuldeisers bevorderen om mee te werken aan een regeling in onderling overleg of tot het aangaan van een minnelijk akkoord met de schuldenaar. Indien die bereidheid bestaat, kan toepassing van de wettelijke schuldsaneringsregeling achterwege blijven. Er gaat dan slechts een stimulerende werking uit van de wettelijke regeling. De hulp- en dienstverlening door sociale diensten, gemeentelijke kredietbanken en private instellingen wordt hierdoor ondersteund. Uitgangspunt is dat een vrijwillige (buitengerechtelijke) schuldregeling of -sanering de voorkeur verdient boven een wettelijke schuldsaneringsregeling en dat de gemeentelijke kredietbanken en andere schuldhulporganisaties op grond van hun expertise een belangrijke rol vervullen bij het totstandkomen, beoordelen en begeleiden van de uitvoering van saneringsplannen. Om te bewerkstelligen dat genoemde organisaties bij schuldenproblemen worden ingeschakeld voordat het wettelijk traject wordt opgegaan, dient de gemeente een verklaring af te geven dat een vrijwillige schuldregeling niet mogelijk is gebleken. Indien het tot toepassing van de wettelijke schuldsaneringsregeling komt is deze erop gericht het traject te laten eindigen met een «schone lei» voor de betrokkene. De WSNP geldt voor natuurlijke personen. Ook ondernemers die geen rechtspersoonlijkheid bezitten, kunnen verzoeken de wettelijke regeling toe te passen. Voor rechtspersonen gelden de overige regels van de Faillissementswet. De natuurlijke persoon die van de wettelijke regeling gebruik wil maken moet redelijkerwijs niet meer in staat zijn voort te kunnen gaan met het betalen van zijn schulden, dan wel hij moet hebben opgehouden te betalen. Indien door toepassing van een vrijwillige of wettelijke schuldsanering de problemen zijn opgelost heeft de persoon in de meeste gevallen zijn financiële huishouding weer zodanig op orde dat hij zonder hulpverlening verder kan. Een belangrijke doelstelling van de integrale schuldhulpverlening is preventie in de vorm van budgetbegeleiding en budgetbeheer om herhaling van de schuldensituatie te voorkomen. In verband hiermee is toepassing van de wettelijke schuldsaneringregeling dan ook in principe niet aan de orde indien minder dan tien jaar geleden een faillissement is uitgesproken of een schuldsaneringsregeling is toegepast. Nu de WSNP een jaar in werking is kan worden geconstateerd dat deze regeling in een maatschappelijke behoefte voorziet. Dit is gebleken uit de ervaringen van de Raad voor Rechtsbijstand te s-hertogenbosch dat de uitvoering van de WSNP coördineert en uit de hierna te bespreken resultaten van de uitgevoerde monitor subsidie bewindvoerders. Het Wetenschappelijk onderzoeks- en documentatiecentrum van het ministerie van Justitie (het WODC) voert een wetsevaluatie uit die naar verwachting in het komend najaar gereed zal zijn. In deze evaluatie zal de vraag worden beantwoord hoe de WSNP in de praktijk functioneert en of de doelen van de wet worden bereikt. Daartoe worden de nodige literatuur- en dossierstudies verricht. Ook worden in de loop van dit jaar interviews gehouden met onder meer personen die werkzaam zijn bij de rechterlijke macht en met bewindvoerders. Daarnaast zal een tussenrapportage worden gegeven van het promotieonderzoek naar de effecten van de WSNP op het vrijwillige traject. Tot slot zal ook het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in 2000 onderzoek verrichten naar de effecten van de WSNP op het instrumentarium dat gemeenten inzetten voor schuldhulpverlening. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

16 Overzicht eerste WSNP-zaken In het eerste jaar is de WSNP ruim keer van toepassing verklaard. Circa 20% betreft (voormalig) zelfstandig ondernemers. In 40% van alle zaken was sprake van een gezamenlijke huishouding (echtparen, geregistreerde partners). Bij de Raad voor Rechtsbijstand s-hertogenbosch staan circa erkende bewindvoerders geregistreerd. Daarnaast zijn ongeveer honderd bewindvoerders eenmalig benoemd, bijvoorbeeld na omzetting van een faillissement in een schuldsanering. Ongeveer 120 wettelijke schuldsaneringen werden beëindigd, circa 40 omdat alsnog een akkoord werd bereikt. In circa 50 zaken vond tussentijds beëindiging plaats (schuldenaar heeft informatie achtergehouden of komt zijn verplichtingen niet na). In de overige gevallen werd een «schone lei» verstrekt. Monitor subsidie bewindvoerders 1 Besluit van 30 september 1998, Staatsblad 1998, Advies van de Commissie monitoring bewindvoerderssubsidie WSNP. 17 januari Het Tijdelijk subsidiebesluit bewindvoerder schuldsanering 1 regelt de hoogte van de vergoeding die de bewindvoerder per zaak ontvangt. Het gaat om gulden subsidie per zaak, incl. BTW en 50 gulden per maand uit de boedel, excl. BTW. De Commisie monitoring bewindvoerderssubsidie WSNP heeft het functioneren van de bewindvoerders WSNP onderzocht en hierover een rapport uitgebracht 2. Het onderzoek is medio 1999 van start gegaan en derhalve gebaseerd op de gegevens van het eerste half jaar van uitvoering van de wet. De belangrijkste conclusies uit het rapport zijn: De tijdbesteding van de bewindvoerder en dus de kosten van de wettelijke schuldsaneringen vallen tegen, vooral de schuldsanering van (ex-) ondernemers kost meer tijd dan was voorzien. Bovendien zijn niet voldoende bewindvoerders beschikbaar. In de beginperiode (eerste maanden) besteedt de bewindvoerder relatief meer tijd aan een schuldsanering dan vooraf was ingeschat. Dit komt onder meer door onbekendheid met procedures, geen eenduidige omgang met de wet door verschillende rechtbanken en communicatieproblemen tussen bewindvoerders en schuldenaren. Na verloop van tijd ontstaat tijdbesparing bij de bewindvoerder (leercurve). Het vrijwillige traject dat vooraf dient te gaan aan het wettelijke traject wordt niet altijd goed doorlopen, waardoor de gemiddelde tijdbesteding van de bewindvoerder hoger is dan vooraf was voorzien. De conclusies van de monitor over deze eerste periode van de WSNP duiden erop dat de geboden vergoeding voor de bewindvoerders op dit moment niet kostendekkend is. Voorts is gebleken dat de inhoud van de gemeentelijke verklaring in meer dan 40 procent van de onderzochte zaken onvoldoende onderbouwd is. In het algemeen bestaat de indruk dat gemeenten meer hun verantwoordelijkheid kunnen nemen voor de totstandkoming van vrijwillige schuldregelingen. Voorts blijkt dat ondernemers in het vrijwillige traject onvoldoende mogelijkheden voor schuldhulpverlening worden geboden. Hiernaar wordt zoals reeds in hoofdstuk 2 is vermeld, in opdracht van het ministerie van Justitie onderzoek verricht. Naar aanleiding van de uitgevoerde monitor pleegt ministerie van Justitie overleg met betrokken organisaties over mogelijke verbeteringen. Bij separate brief van de minister van Justitie zult u worden geïnformeerd over de resultaten van de monitor en over de te nemen maatregelen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr