Wat Wil Jij Met Wiet?

Transcriptie

1 Wat Wil Jij Met Wiet? De website evaluatie Nynke Horstman Bacheloronderzoeksrapport SPH, Saxion Hogeschool Enschede Academie Mens en Maatschappij

2 Wat Wil Jij Met Wiet? De website evaluatie De mening van de jongeren over de website Nynke Horstman Studentnummer Afstudeerbegeleiders: Mariska Ooink, Saxion Hogeschool Marloes Postel, Tactus Verslavingszorg Bacheloronderzoeksrapport Sociaal Pedagogische Hulpverlening, Saxion Hogeschool Enschede, Academie Mens & Maatschappij, Enschede, mei 2008 Bachelorrapport van Nynke Horstman - 2 -

3 SAMENVATTING Online hulpverlening wordt steeds vaker toegepast in de maatschappij van tegenwoordig. Op vele gebieden wordt online hulpverlening ingezet, bijvoorbeeld de geestelijke gezondheidszorg en de verslavingszorg. Daarnaast is zelfhulp al jarenlang bekend en zijn er zo n 6000 mensen per week in Nederland die deelnemen aan een zelfhulpgroep (Geelen, 2004 in: Trimbos Instituut, 2007). Uit onderzoek is gebleken dat een grote groep problematische cannabisgebruikers in de leeftijdsgroep van 15 tot en met 25 jaar niet naar de hulpverlening stapten om hun verslavingsprobleem aan te pakken (Monshouwer, Van Dorsselaer, Verdurmen, Ter Bogt, De Graaf & Vollebergh, 2006 in: Tactus Verslavingszorg, 2007). Tactus Verslavingszorg heeft een online zelfhulpprogramma voor cannabisgebruikers opgezet. Deze website is gericht op jongeren in de leeftijd van 15 tot en met 25 jaar en heet Watwiljijmetwiet.nl. Omdat de website een nieuw programma is, wilde Tactus Verslavingszorg dat deze website geëvalueerd zou worden. De doelstelling van dit onderzoek is tweeledig. Enerzijds wordt de mening van adolescenten bekend over de website. Anderzijds worden aanbevelingen gegeven ter verbetering van de website. De hoofdvraag die bij dit evaluatieonderzoek is gesteld is Hoe ervaren jongeren de zelfhulpinterventie Watwiljijmetwiet.nl?. De website is geëvalueerd aan de hand van de mening van jongeren, door middel van 5 interviews die hebben plaatsgevonden achter een computer, zodat de geïnterviewde jongere ter plekke gebruik kon maken van de zelfhulpinterventie. Daarnaast is de website geëvalueerd aan de hand van een online vragenlijst die op de website heeft gestaan. De bezoeker van de website werd hier gevraagd om mee te werken aan het onderzoek door een online enquête in te vullen. De belangrijkste conclusie uit dit onderzoek is dat de website over het algemeen positief beoordeeld is, maar dat de meso- en macrodoelen die gericht zijn op verandering en terugdringen van cannabisgebruik weinig tot niet behaald worden op dit moment. Vanuit het evaluatieonderzoek zijn aanbevelingen gedaan. Een aantal belangrijke aanbevelingen en verbeterpunten: Het menu moet aangepast worden, er moet nader onderzocht worden of de zelfhulp website geschikt is voor jongeren met een lager IQ dan gemiddeld en de tekst moet worden ingekort of er moet een zoekmachine geplaatst worden, zodat de bezoeker zelf een duidelijke selectie kan maken in de vele informatie op de website. Doordat Tactus deze aanbevelingen meeneemt en de verbeterpunten verwerkt in de website, is het mogelijk dat de website beter tot zijn recht komt. Bachelorrapport van Nynke Horstman - 3 -

4 VOORWOORD Voor u ligt het bachelorrapport dat geschreven is het in het kader van een afstudeeronderzoek binnen de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening van de academie Mens en Maatschappij, van de Saxion Hogeschool in Enschede. Dit verslag is de rapportage van het gehele bacheloronderzoek. Het rapport gaat over de website Watwiljijmetwiet.nl. Deze website wordt doormiddel van dit onderzoek geëvalueerd aan de hand van de mening van jongeren. Daarom is de titel van dit onderzoek Wat Wil Jij Met Wiet.NL, de Website Evaluatie. Al vroeg wist ik dat ik graag met probleemjongeren wilde werken. Uit één van mijn vorige stages in het speciaal onderwijs voor zeer moeilijk opvoedbare jongeren, is gebleken dat ik ook inderdaad graag met jongeren werk. De doelgroep sprak mij heel erg aan door de diversiteit aan problemen en stoornissen. Hier heb ik ervaring opgedaan met jongeren die cannabis gebruiken. Mijn hoofddoel om de opleiding goed af te sluiten is om me zo breed mogelijk te oriënteren in het laatste jaar, zodat ik goed weet welke doelgroepen mij het meest aanspreken om na het afstuderen te kunnen gaan solliciteren. De verslavingszorg spreekt mij ook aan en om die reden heb ik een brief geschreven naar Tactus Verslavingszorg. In deze brief heb ik gevraagd of ze ook een afstudeeronderzoek hadden. Na een sollicitatiegesprek stond mijn afstudeeropdracht vast bij Tactus Verslavingszorg bij het circuit Preventie & Consultancy op de afdeling internetbehandeling. Op deze afdeling bestaat de hulpverlening uit digitaal contact. Internetbehandeling en zelfhulp zijn voor mij nog vrij nieuw, maar hebben wel mijn interesse. De combinatie van mijn ervaring met jongeren die cannabis gebruiken en een relatief nieuw verschijnsel in de hulpverlening maakte mij erg enthousiast om het onderzoek voor Tactus uit te voeren. Het is een fijne wijze om als beginnend professional door een bacheloronderzoek op de hoogte te worden gebracht van nieuwe ontwikkelingen in de hulpverlening. Kortom, een fantastische uitdaging! Als eerste wil ik Marloes Postel bedanken. Zij heeft mij begeleid en ondersteund tijdens het onderzoek bij Tactus. Onze samenwerking was goed en heel leerzaam voor mij. Dan wil ik Ruben Veltman bedanken. Hij is ontwikkelaar van de website Watwiljijmetwiet.nl en was mede mijn kamergenoot. Hij heeft me veel informatie gegeven over verslaving en de website en heeft meegedacht en meegekeken in het proces van het onderzoek. Ook Elke ter Huurne bedank ik hierbij voor het meedenken, meekijken en meelezen tijdens het onderzoek. Dan wil ik graag Mariska Ooink bedanken voor het begeleiden tijdens de studie-uren. In het bijzonder wil ik mijn vriend Henri en mijn ouders Gerrit en Fien bedanken. Henri heeft mij altijd door dik en dun gesteund en altijd vertrouwen getoond in mijn kunnen. Mijn ouders hebben het mogelijk gemaakt dat ik heb mogen studeren en hebben altijd volledig achter mij gestaan. Daar ben ik ze heel dankbaar voor. Nynke Horstman, mei Bachelorrapport van Nynke Horstman - 4 -

5 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING VOORWOORD INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1 INLEIDING Aanleiding/motivatie Doelstelling Onderzoeksvraag HOOFDSTUK 2 JONGEREN EN CANNABIS Inleiding Wat is Cannabis? Nederlands beleid cannabis Softdrugs harddrugs en opiumwet Gedoogbeleid Coffeeshops Jongeren en cannabisgebruik Afhankelijkheid Gedragsverandering Conclusie HOOFDSTUK 3 ZELFHULPINTERVENTIE Inleiding Zelfhulpinterventies Zelfhulpinterventies bij verslaving Zelfhulpinterventie bij cannabisgebruik Conclusie HOOFDSTUK 4 WAT WIL JIJ MET WIET Inleiding Waarom de zelfhulpinterventie Watwiljijmetwiet.nl? Methoden die ten grondslag liggen aan de interventie De inhoud van de zelfhulpinterventie Wat wil jij met wiet Contact met anderen Alles wat je wilt weten Conclusie HOOFDSTUK 5 METHODE VAN ONDERZOEK Inleiding Evaluatie onderzoek Onderzoekspopulatie Instrumenten Procedure Betrouwbaarheid Interne en externe geldigheid Ethische overwegingen HOOFDSTUK 6 RESULTATEN Inleiding Cannabisdagboek Bachelorrapport van Nynke Horstman - 5 -

6 6.2.1 Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Leefgebiedenrad Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Veranderingstips Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Voordelen en nadelen van cannabis Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Wiel van verandering Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Beslissingen Interview gegevens Gegevens vragenlijsten VideoWise Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Alles wat je wilt weten over hasj en wiet Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Zelftest Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Doelen Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Bezoeken van de website Interview gegevens Gegevens vragenlijsten Beoordeling van de website Interview gegevens Gegevens vragenlijsten HOOFDSTUK 7 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Inleiding Conclusies deelvragen Vraag 1a. Wat wil jij met wiet Vraag 1b. Contact met anderen Vraag 1c. Alles wat je wilt weten Vraag 2. De website doelen Algehele conclusie HOOFDSTUK 8 DISCUSSIE LITERATUURLIJST BIJLAGEN Bijlage 1. Websites evalueren Ben Vroom, Usabilitys Bachelorrapport van Nynke Horstman - 6 -

7 Bijlage 2. Online vragenlijst/enquête Bijlage 3. Interview vragenlijst Bijlage 4. Bericht op fora Bijlage 5. Benaderde fora Bijlage 6. Overige resultaten online vragenlijst Bachelorrapport van Nynke Horstman - 7 -

8 HOOFDSTUK 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding/motivatie Aanleiding vanuit de instelling Tactus Verslavingszorg, is een instelling op het terrein van verslavingszorg. Ze bieden hulp aan mensen die in de problemen komen door alcohol, drugs, medicijnen, gokken en/of eten. Tactus wil verslavingsproblematiek voorkomen, herkennen en doorbreken. Daarnaast wordt er ook voorlichting en advies gegeven over bewust omgaan met gebruik. Tactus heeft een nieuw online zelfhulpprogramma ontwikkeld voor jongeren die cannabis gebruiken. Dit zelfhulpprogramma is te vinden via de website, die begin maart online is gekomen. Omdat de online hulpverlening een relatief nieuw verschijnsel is, is het extra belangrijk voor Tactus dat deze interventie uitgebreid geëvalueerd wordt. De evaluatie moet inzicht geven in de mening van jongeren over de zelfhulpsite en moet een antwoord geven op de vraag of de doelen van de website behaald worden. Naar aanleiding van dit onderzoek krijgt Tactus aanbevelingen en verbeterpunten ten aanzien van de website watwiljijmetwiet.nl. 1.2 Doelstelling De doelstelling voor dit onderzoek is opgesplitst in een korte- en lange termijn doelstelling. De korte termijn doelstelling luidt: Aan de hand van de evaluatie is de mening van adolescenten over de online zelfhulpinterventie bekend bij Tactus. De lange termijn doelstelling luidt: Aanbevelingen geven ter verbetering van de internetinterventie Onderzoeksvraag De onderzoeksvraag is: Hoe ervaren jongeren de zelfhulpinterventie De deelvragen die hierbij horen zijn: 1) Wat is de mening van jongeren over de onderstaande onderdelen van de zelfhulpinterventie? a) Wat vinden jongeren van het zelfhulponderdeel Wat wil jij met wiet? b) Wat vinden jongeren van het onderdeel Contact met anderen? c) Wat vinden jongeren van het informatieve onderdeel Alles wat je wilt weten? 2) In hoeverre worden de beoogde doelen van de website bereikt? 1.4 Vooruitblik hoofdstukken Het onderzoek gaat over de website Het betreft hier een evaluatie onderzoek. Hoofdstuk twee, drie en vier gaan in op de theoretische onderbouwing van het onderzoek. Om de website goed te kunnen evalueren zal in hoofdstuk 2 de betekenis van cannabis, cannabisgebruik in Nederland, het bijbehorende beleid en cannabisgebruik onder jongeren uitgelegd worden. Vervolgens wordt er in hoofdstuk 3 ingegaan op het fenomeen zelfhulpinterventies en zelfhulpgroepen. Dit wordt toegespitst op verslaving en cannabisgebruik. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 de zelfhulpinterventie Watwiljijmetwiet.nl uitgewerkt. Hier wordt beschreven waarom de website is opgezet, de inhoud van de website, de werking van de zelfhulpinterventie en welke methoden hieraan ten grondslag liggen. In hoofdstuk 5 wordt de methode van het onderzoek uitgewerkt aan de hand van een aantal vaste punten. In hoofdstuk 6 worden de resultaten van de interviews en de vragenlijst gepresenteerd, waarna in hoofdstuk 7 ingegaan wordt op de conclusies en aanbevelingen van dit onderzoek. Als Bachelorrapport van Nynke Horstman - 8 -

9 eerste wordt een conclusie gegeven op de deelvragen 1 en 2, waar bij deelvraag 2 ingegaan wordt op de onderliggende vragen a, b, en c. Uiteindelijk wordt er een algehele conclusie weergegeven met antwoord op de hoofdvraag en wordt er afgesloten met aanbevelingen en verbeterpunten die Tactus kan gebruiken voor het verbeteren van de website. In de bijlage zijn de belangrijkste punten van de methode voor het evalueren van websites opgenomen. Ook zijn hier de vragenlijsten opgenomen die zijn gebruikt voor het uitvoeren van onderzoek, gevolgd door het bericht dat is geplaatst op de diverse fora en de benaderde fora. De laatste bijlage bevat de resultaten die niet zijn opgenomen in het hoofdstuk resultaten. Bachelorrapport van Nynke Horstman - 9 -

10 HOOFDSTUK 2 JONGEREN EN CANNABIS 2.1 Inleiding Drank en drugs horen tegenwoordig bij de samenleving en lijken steeds meer de normaalste zaak van de wereld. Ook het gebruik van cannabis is tegenwoordig niet meer weg te denken. Nadat in1976 de opiumwet werd gewijzigd en het onderscheid in soft- en harddrugs werd gemaakt, mogen coffeeshops onder bepaalde voorwaarden hasj en wiet verkopen. Wat cannabis precies is en hoe het Nederlandse beleid eruit ziet, wordt in 2.2 en 2.3 beschreven. Hierin worden onderwerpen als soft- en harddrugs, coffeeshops, gedoogbeleid en de opiumlijst behandeld. Het gebruik van drugs kan leiden tot problemen. Sommige mensen raken verslaafd aan een bepaald middel. Ook cannabis kan verslavend werken. Dit hoofdstuk gaat uitgebreid in op het cannabisgebruik onder jongeren. Ondanks dat het gebruik van cannabis gedoogd wordt door de overheid, is het niet geheel zonder risico s. In 2.4 komen de gevolgen van cannabis aan bod en worden er cijfers en percentages weergegeven van het cannabisgebruik onder jongeren. De stadia van afhankelijkheid en gedragsverandering worden weergegeven in 2.5 en 2.6 en tot slot in 2.7 een conclusie over dit hoofdstuk. In dit onderzoek wordt de term jongeren gebruikt. Deze term staat voor adolescenten in de leeftijdsgroep 15 t/m 25 jaar. De adolescentie staat bekend om het feit dat jongeren op zoek gaan naar een eigen identiteit, het willen dragen van eigen verantwoordelijkheden én dat jongeren gaan experimenteren. De grens van volwassenheid ligt bij eenentwintig jaar, maar in feite begint de volwassenheid pas op het moment dat de jongere definitief een bepaalde weg kiest en niet blijft experimenteren (Cremers, de Graaff, Hilhorst, Karman, Nillesen, Pijs, 2001). 2.2 Wat is Cannabis? Hasj en wiet zijn afkomstig van een plant met de Latijnse naam Cannabis Sativa. In het Nederlands wordt deze plant hennep genoemd. Het psychoactieve bestanddeel van cannabis heet delta-9- tetrahydorcannabinol (Trimbos Instituut, n.d.). Cannabis heeft meerdere gebruiksvarianten. Marihuana, ook wel wiet genoemd, is meestal groen/bruin van kleur en wordt gemaakt van de vrouwelijke bloemtoppen. Deze bloemtoppen worden gedroogd en verkruimeld. Hasj wordt gemaakt van de hars van de plant, en wordt tot blokken of plakjes geperst. Hasjolie wordt via een speciale bewerking uit de plant gehaald. Hasj en wiet kunnen op meerdere manieren worden gebruikt. Het middel wordt doorgaans gerookt of in eten verwerkt, bijvoorbeeld spacecake (Trimbos Instituut, n.d.). De indeling van drugs gaat uit van de werking die stof heeft op het bewustzijn. De werking is in drie soorten te onderscheiden: Bewustzijnsverlagende middelen (sedatieve), bewustzijnsverhogende middelen (stimulantia), bewustzijnsveranderde middelen (hallucinogenen). Cannabis valt onder bewustzijnsveranderde middelen en op korte termijn geeft het gebruik een ontspannen gevoel, het versterkt gevoelens, het verminderd concentratie- en reactievermogen en er kan een verandering van zintuiglijke waarneming optreden. Bij een hogere dosering kan angst, paniek en soms bewustzijnsverlies optreden. Bachelorrapport van Nynke Horstman

11 2.3 Nederlands beleid cannabis De belangrijkste uitgangspunten van het Nederlandse drugsbeleid zijn het voorkomen van drugsgebruik en het beperken van de risico s en de schade die drugs teweegbrengen, voor de drugsgebruiker en zijn omgeving (Justitie, 2008) Softdrugs harddrugs en opiumwet Drugs kunnen worden onderverdeeld in softdrugs en harddrugs. Dit onderscheid maakt de opiumwet (Justitie, 2008). In de Nederlandse wetgeving zijn de regels omtrent drugs beschreven in deze wet. In de opiumwet zijn alle middelen opgenomen die door de overheid als drugs worden beschouwd. De opiumwet bestaat uit twee lijsten illegale middelen. Op lijst 1 staan alle middelen die volgens de overheid een onaanvaardbaar groot risico met zich meebrengen, ook wel harddrugs genoemd. Voorbeelden daarvan zijn: heroïne, cocaïne, amfetamine, LSD, XTC etc. Op lijst 2 staan middelen die eveneens risico s kennen, maar deze risico s zijn minder groot dan bij de middelen van lijst 1, dit wordt ook wel aanvaardbaar risico genoemd. Hiertoe behoren de softdrugs zoals hasj, wiet, marihuana, etc. Al deze middelen zijn illegaal. Dat betekent dat alle handelingen met betrekking tot deze drugs strafbaar zijn, zoals handel, verkoop, productie en bezit. Het gebruik van drugs is niet strafbaar (Justitie.nl) Gedoogbeleid Nederland heeft een gedoogbeleid. Dit betekent dat het bezit van drugs strafbaar is, maar wanneer iemand minder dan 5 gram softdrugs of 0,5 gram harddrugs bij zich heeft voor eigen gebruik, wordt deze niet vervolgd. Wanneer iemand wordt aangehouden en deze hoeveelheid in bezit heeft, moet dit ingeleverd worden. Bij een grotere hoeveelheid wordt de persoon wel vervolgd en staat er een straf op. Door de verkoop van cannabis te gedogen en streng op te treden tegen de verkoop van harddrugs, worden deze twee markten uiteen getrokken, waardoor cannabisgebruikers minder gemakkelijk in aanraking komen met harddrugs Coffeeshops Coffeeshops worden toegelaten in Nederland om zo een scheiding te maken van de markt. Dit moet voorkomen dat cannabisgebruikers in aanraking komen met harddrugs en dat de overlast van straathandel tot op zekere hoogte beheersbaar gehouden wordt. Toch kan het kabinet de ogen niet sluiten voor het gegeven dat coffeeshops ook de nodige overlast veroorzaken (Hoogervorst, Donner & Remkes, 2004). Het toezicht op coffeeshops is de laatste jaren verscherpt, waardoor het aantal coffeeshops is afgenomen. In 1997 telde Nederland bijna 1200 coffeeshops. In 2005 waren dat er nog 729, waarvan ruim de helft in de vijf grote steden was te vinden (Justitie.nl). Coffeeshops moeten zich houden aan een aantal regels. Dit houdt in dat ze geen reclame mogen maken voor softdrugs, ze geen drugs aan minderjarigen mogen verkopen, ze geen harddrugs mogen verkopen of toestaan dat die gebruikt worden, ze niet meer dan vijf gram aan één persoon per dag mogen verkopen en geen alcohol mogen schenken. Er zal niet tegen een coffeeshop worden opgetreden bij een handelsvoorraad tot 500 gram. Nog steeds wordt er streng toegekeken op het coffeeshopbeleid. Op 1 januari 2009 moeten 27 coffeeshops in Rotterdam de verkoop van softdrugs staken omdat ze te dicht bij scholen in het voortgezet onderwijs en middelbaar onderwijs liggen. Dit zou leiden tot teveel druggebruik onder schoolgaande jongeren tijdens schooltijden. Deze coffeeshops mogen zich niet binnen een straal van Bachelorrapport van Nynke Horstman

12 200 meter hemelsbreed en op 250 meter loopafstand van de scholen bevinden (Redactie de Telegraaf, 2007). 2.4 Jongeren en cannabisgebruik In Nederland is cannabis het meest gebruikte illegale genotsmiddel. Van de geschatte gebruikers in 2004 gebruikten ongeveer mensen dagelijks cannabis (Van Laar, Cruts, Verdurmen, & van Ooyen, 2004). Het aantal cannabisgebruikers dat jaarlijks een beroep doet op de verslavingszorg blijft stijgen. In de periode is de hulpvraag met ruim 40% gestegen. Het gebruik van cannabis komt voornamelijk onder jongeren en jongvolwassenen voor (Van Laar et.al., 2004). Een belangrijk aandeel van de cannabiscliënten in de verslavingszorg wordt gevormd door gebruikers in de leeftijdsgroep 15 tot 25 jaar. Deze groep vormde 39% van alle hulpvragers in 2004 (Ouwehand, Mol, Kuipers, Boonzajer Flaes, 2004 in: Tactus Verslavingszorg, 2007). In 2001 bestond deze groep uit ongeveer 1,9 miljoen personen in Nederland (Centraal Bureau voor Statsitiek [CBS], 2001 in Tactus Verslavingszorg, 2007). Het grootste gedeelte van deze groep volgt onderwijs (CBS, 2006 in: Tactus Verslavingszorg, 2007). Er zijn geen grote verschillen in prevalentie tussen de verschillende opleidingsniveaus. Een ruwe schatting van het aantal veelvuldig gebruikers op middelbare scholen komt uit op iets minder dan Van deze gebruikers zou 67% een grote kans hebben op problemen omdat zij meer dan drie joints per keer roken. Het is aannemelijk dat de situatie voor meerderjarige leeftijdsgroep qua prevalentie minstens gelijkwaardig is, gezien het relatief grote percentage actuele gebruikers in de leeftijdsgroep 20 tot 24 jaar (Tactus Verslavingszorg, 2007). Er zijn onvoldoende cijfers bekend over de omvang van het daadwerkelijke problematische gebruik van jongeren tussen de 15 en 25 jaar. Jonge probleemgebruikers blijven vaak buiten bereik van de hulpverlening. Velen zetten de stap naar de hulpverlening niet, ondanks voortschrijdende problemen die hierbij komen kijken. Mogelijk vanwege het gebrek aan probleemerkenning, schaamte, gebrek aan motivatie en een hoogdrempelige toegang tot de hulpverlening, wordt deze stap niet gezet. 41% van de excessieve cannabisgebruikers in Nederland is op 13-jarige leeftijd of jonger begonnen met het gebruik (Monshouwer, Van Dorsselaer, Verdurmen, Ter Bogt, De Graaf & Vollebergh, 2006 in: Tactus Verslavingszorg, 2007). Het gebruik van cannabis brengt risico s met zich mee. De problemen die kunnen voor komen zijn onder andere gezondheidsrisico s en psychische problemen. In enkele gevallen kunnen gebruikers van cannabis bij overmatig gebruik, vaak oraal toegediend, onwel worden. Daarnaast zou de gebruiker ook vatbaar zijn voor ziekten, doordat het immuunsysteem onderdrukt wordt. Cannabis wordt doorgaans gerookt. De rook van de joints wordt lang in de longen vastgehouden. De rook bevat meer kankerverwekkende stoffen dan van alleen tabak. Op lange termijn kan hierdoor schade optreden aan de luchtwegen en is er een verhoogd risico op het ontwikkelen van longkanker (Trimbos Instituut Jaarverslag, 2006). Ook zijn psychische aspecten een risico bij het gebruik van cannabis. Belangrijk om te weten is dat cannabis in combinatie met alcohol de effecten kan versterken. Cannabis kan bij intensief gebruik lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid veroorzaken. Ook is de kans op psychische stoornissen groter. Er is aangetoond dat er een relatie is tussen cannabisgebruik en het ontstaan van psychische stoornissen zoals schizofrenie, depressie en angststoornissen. Mensen met onderliggende psychische problemen of met aanleg hiervoor, vormen een risicogroep. Het gebruik van cannabis kan deze problemen verergeren (Bovasso, 2001 in: Tactus Verslavingszorg 2007). Bachelorrapport van Nynke Horstman

13 Daarnaast heeft cannabisgebruik ook gevolgen op het sociaal functioneren. Het kan leiden tot financiële problemen, persoonlijke verwaarlozing, spijbelgedrag op school, spanningen met vrienden en familie, problemen in het verkeer en werkloosheid. Cannabisgebruik heeft voor scholieren gevolgen voor het gedrag op school. Slechte prestaties kunnen lijden tot cannabisgebruik, maar cannabisgebruik kan ook lijden tot slechte prestaties, waardoor jongeren gaan spijbelen. Er is geconcludeerd dat zware cannabisgebruikers iets vaker denk- en aandachtsproblemen hebben dan hun medescholieren die cannabis mijden. Cannabis heeft een negatieve invloed op het opnemen van de lesstof. Schoolprestaties blijken wat achter te blijven (Monshouwer et.al., 2006 in: Tactus Verslavingszorg, 2007). Excessief blowen kan voor cannabisgebruikers gedurende de adolescentie een achterstand in sociaal emotioneel en cognitief functioneren opleveren (Newcomb & Bentler, 1989 in: Tactus Verslavingszorg, 2007). 2.5 Afhankelijkheid Als er gekeken wordt naar het proces van verslaafd raken, kunnen er verschillende fases onderscheiden worden (Den Bakker, 1995 in: Van Nes, 2004): - Experimenteren: In deze fase maakt men kennis met cannabis. Het motief om ermee te beginnen en te experimenteren is vaak nieuwsgierigheid of de neiging mee te willen doen. Vaak wordt het gebruik na een aantal keren gestaakt. - Geïntegreerd gebruik: Gedurende deze fase wordt er regelmatig gebruikt. Er worden hoofdzakelijk positieve effecten ondervonden, zoals gezelligheid. - Excessief gebruik: In deze fase speelt het gebruik van het middel een steeds grotere rol in het leven van de gebruiker. De negatieve kanten van het gebruik komen steeds meer naar voren, maar het stoppen of minderen lukt nauwelijks. - Problematisch gebruik: Het middel gaat een steeds belangrijkere rol spelen in het leven van de gebruiker. Het gaat hier niet meer om een genotmiddel, maar om een vluchtmiddel. - Verslaving: in deze fase is er sprake van een relatief autonoom proces. Het gaat hier om lichamelijke of geestelijke afhankelijkheid. De gebruiker krijgt last van ontwenningsverschijnselen, zoals gevoelens van angst of woede, gebrek aan eetlust, slapeloosheid, rusteloosheid en prikkelbaarheid. Het gebruik van cannabis kan lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid veroorzaken. Bij lichamelijke afhankelijkheid protesteert het lichaam wanneer het gebruik van cannabis wordt gestopt. Men krijgt ontwenningsverschijnselen. Geestelijke afhankelijkheid houdt in dat de gebruiker steeds sterker naar het middel verlangt en zich eigenlijk niet meer prettig kan voelen zonder het gebruik van cannabis. Dit gebeurt vaker wanneer er gebruikt wordt om de werkelijkheid te ontvluchten (Trimbos-instituut Jaarverslag, 2006). Cannabisafhankelijkheid wordt vastgesteld aan de hand van de criteria van de Diagnostic and Statistical manual of Mental Disorders, vierde editie (DSM IV, 1994). De DSM IV spreekt niet van de term verslaving, maar van een aan een middel gebonden stoornis. Wanneer de gebruiker in de laatste 12 maanden van het gebruik, aan minstens drie van de onderstaande criteria voldoet, kan er gesproken worden van afhankelijkheid. Kenmerken: 1. Tolerantie - een behoefte aan duidelijk toenemende hoeveelheden van het middel om de gewenste werking te bereiken. Bachelorrapport van Nynke Horstman

14 - een duidelijk verminderd effect bij voortgezet gebruik van dezelfde hoeveelheid van het middel. 2. Onthouding Het voor het middel karakteristieke onthoudingssyndroom: slapeloosheid, angst en paniekstoornissen, concentratieproblemen etc. 3. Het middel wordt vaak in grotere hoeveelheden of langduriger gebruikt dan men zich had voorgenomen. 4. Er bestaat de aanhoudende wens of er zijn weinig succesvolle pogingen om het gebruik van cannabis te verminderen of in de hand te houden. 5. Een groot deel van de tijd gaat op aan activiteiten, nodig om aan het middel te komen, het gebruik van het middel, of aan het herstel van de effecten van cannabis. 6. Belangrijke sociale, beroepsmatige of recreatieve activiteiten worden opgegeven of verminderd vanwege het gebruik van cannabis. 7. Het gebruik van het middel wordt gecontinueerd ondanks de wetenschap dat er een hardnekkig of terugkerend lichamelijk of psychisch probleem is dat waarschijnlijk wordt veroorzaakt of verergerd door het middel. Een persoon maakt misbruik van het middel, zodra een één van de onderstaande criteria voldaan is. Er is hier echter nog geen sprake van afhankelijkheid (DSM IV, 1994). 1. Herhaaldelijk gebruik van het middel met als gevolg dat het niet meer lukt om in belangrijke mate te voldoen aan verplichtingen op het gebied werk, school of thuis. 2. Herhaaldelijk gebruik van het middel in situaties waarin het fysiek gevaarlijk is (bv. autorijden onder invloed van het middel). 3. Herhaaldelijk, in samenhang met het middel, in aanraking komen met justitie. 4. Voortdurend gebruik van het middel ondanks aanhoudende of terugkerende problemen op sociaal of relationeel terrein veroorzaakt of verergert door de effecten van het middel. 2.6 Gedragsverandering In het model stadia van gedragsverandering van Prochaska & DiClemente (1983), is de insteek de mate waarin mensen gemotiveerd zijn om hun gedrag binnen een bepaalde termijn te veranderen. Dit model wordt veel gebruikt in de verslavingszorg. Er bestaan een vijftal fases die doorlopen moet worden om dit doel te kunnen bereiken, met een mogelijk zesde fase, de terugval (zie figuur 1) Permanente uitgang start Voorbeschouwing Overpeinzing Beslissing Verandering Consolidatie Tussentijdse uitgang Figuur 1. Prochaska en Diclemente. Fasen in gedragsverandering Bachelorrapport van Nynke Horstman

15 1. Voorbeschouwing In het eerste stadium is de gebruiker zich nog niet bewust van het probleem. Het is een periode waarin de gebruiker nog veel ontkenning en weerstand vertoont. Hij is nog niet bewust van de vooren nadelen. Eigenlijk ziet de gebruiker alleen maar voordelen. 2. Overpeinzing De gebruiker wordt zich bewust dat er iets fout en/of problematisch is. In deze fase zal de gebruiker vaker de voor- en nadelen van zijn gebruik afwegen. Toch zijn de voordelen nog te belangrijk om het gebruik te veranderen. 3. Beslissing In dit stadium moet er een keuze worden gemaakt of de gebruiker wil stoppen of minderen met het cannabisgebruik. De gebruiker gaat de voor- en nadelen tegen elkaar afwegen. Wanneer de gebruiker de voordelen belangrijker vind, kan hij ervoor kiezen om tijdelijk de cirkel te verlaten (tijdelijke uitgang) en kan in een later stadium bij fase drie weer instromen. Om naar de volgende fase te kunnen, kiest de gebruiker ervoor om het cannabisgebruik te veranderen. 4. Verandering In het stadium van verandering, gaat de gebruiker over tot actieve verandering. Dit kan per persoon verschillen, omdat er een keuze gemaakt kan worden tussen stoppen en minderen. Ook kiest de persoon zelf hoe, waar en wanneer hij het gebruik zal aanpassen. 5. Consolidatie/verandering De persoon heeft een ander blowgedrag geleerd. De persoon probeert veranderingen te stabiliseren, maar kans op terugval is nog wel aanwezig. Wanneer de verandering succesvol blijkt, kan de persoon na deze fase de cirkel permanent verlaten (permanente uitgang). 6. Terugval De fase van terugval is het moment dat het gebruik weer terugkeert naar het oude gedrag. Deze fase wordt niet als negatief of als mislukking beschouwd. Het geeft een belangrijk leermoment om de cirkel opnieuw te doorlopen. 2.7 Conclusie Cannabis is het meest gebruikte illegale genotsmiddel in Nederland. Jongeren in de leeftijdscategorie 15 t/m 25 jaar vormen een grote groep gebruikers van het middel cannabis. Daarom richt de website watwiljijmetwiet.nl zich op deze doelgroep. Het is van belang om via de website watwiljijmetwiet.nl jongeren bewust te maken van de effecten en de risico s van cannabis. De site maakt daarom inzichtelijk op welke terreinen zich problemen kunnen voordoen. De website helpt de gebruiker het patroon van afhankelijkheid te herkennen aan de hand diverse onderdelen. Cannabisverslaving kan moeilijk gedefinieerd worden aan de hand van de hoeveelheid gebruik. De stadia van afhankelijkheid en stadia van verslaving geven inzicht in wat het cannabisgebruik voor de gebruiker inhoudt en of de gebruiker verslaafd is. Bachelorrapport van Nynke Horstman

16 Aan de hand van de stadia tot gedragsverandering, kan de gebruiker beslissen of hij zijn gebruik wil veranderen. De stadia van gedragsverandering staan centraal binnen de zelfhulp website watwiljijmetwiet.nl. Wanneer de gebruiker vindt dat hij/zij teveel gebruikt, geven de stadia van gedragsverandering de mogelijkheid tot ondersteuning om te minderen of te stoppen met cannabisgebruik. De theoretische onderbouwing voor de website is helder. Daar is door de ontwikkelaars goed over nagedacht. De vraag is of de bezoekers dit ook zo ervaren en of de boodschap van de theorie in de verschillende interactieve onderdelen ook over komt bij de website bezoeker. Deze aspecten zullen in het evaluatieonderzoek aan bod komen. Bachelorrapport van Nynke Horstman

17 HOOFDSTUK 3 ZELFHULPINTERVENTIE 3.1 Inleiding In de huidige maatschappij van eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid komen zelfhulpinterventies steeds vaker voor. Mensen zoeken steeds vaker zelf naar hulp, alvorens een professional of arts te raadplegen. Internet is daarvoor een geschikt medium. Maar liefst driekwart van de internetgebruikers zocht in 2005 online informatie over gezondheid of zorg (RVZ rapport, 2006 in: Riper, Smit, van der Zanden, Conijn, Kramer en Mutsaers, 2007). Zelfhulpinterventies op het internet worden steeds vaker ingezet. Bijna iedereen heeft de beschikbaarheid over een computer en internet. In 2005 had 83% van de Nederlanders toegang tot internet (CBS, 2006). Voor de cliënten is dit een goede aanvulling op het bestaande hulpaanbod, want de drempel om hulp te zoeken bij een face-toface hulpverleningsinstantie is te hoog. Er bestaat een grote variëteit in internetinterventies voor gezondheidsdoeleinden. Er kan onderscheid gemaakt worden in informatieve interventies, zelfhulpprogramma s en behandelingen. Dit hoofdstuk beschrijft alleen de zelfhulpinterventies, omdat het onderzoek gericht is op zelfhulp, met name zelfhulp bij jongeren met cannabisgebruik. In dit hoofdstuk wordt allereerst uitgelegd wat een zelfhulpinterventie inhoudt en welke effecten daarvan bekend zijn. Daarna wordt er in 3.3 ingegaan op zelfhulpinterventies bij verslaving en in 3.4 op de zelfhulpinterventies bij cannabisgebruik. Tot slot bevat 3.5 de conclusie van dit hoofdstuk. 3.2 Zelfhulpinterventies Zelfhulpinterventies kunnen zowel individueel als groepsgericht zijn. Er zijn zeer verschillende zelfhulpgroepen actief. In Nederland nemen wekelijks ongeveer 6000 mensen deel aan een zelfhulpgroep (Geelen, 2004 in: Trimbos Instituut, 2007). De meest voorkomende zelfhulpgroep in Nederland is de AA, Anonieme Alcoholisten. Deze zelfhulpgroep wordt gekenmerkt door een groep alcoholisten, die door eigen ervaring, kracht en hoop elkaar ondersteunen om geen alcohol meer te nuttigen (van Haberden,1986). Ook zijn er zelfhulpinterventies voor cliënten met een psychische stoornis, bijvoorbeeld ggzelfhulp. Deze zelfhulpcursussen zijn gericht op mensen die last hebben van spanningen, piekeren, somberheid of angst. Daarnaast bestaan er zelfhulpgroepen op het gebied van eetstoornissen, bijvoorbeeld Ziezo. Deze groep is gericht op mensen met een eetstoornis in de vorm van anorexia, boulimia of binge eating disorder. Een zelfhulpinterventie wordt doorgaans volledig door de persoon zelf uitgevoerd, bijvoorbeeld Hoe minder te drinken, een zelfhulpboekje om zelfstandig te minderen of te stoppen met alcoholgebruik, uitgegeven door het Trimbos Instituut (1998). Het verschil met reguliere behandelingen is dat de cliënt geen of minimaal contact heeft met een professionele behandelaar. Er bestaan zelfhulpinterventies waar op enkele momenten kortdurend contact met een behandelaar is (van Balkom, 2007). Dit is overigens wel een uitzondering. Een zelfhulpinterventie is uitvoerbaar vanuit boeken, video s of internet. Met behulp van zelfhulpinterventies kan vroegtijdig (preventief) worden gewerkt aan gezondheidsbevordering, met als mogelijk effect een verminderde vraag naar professionele zorg (Feddes, et.al., 2004). Daarom passen zelfhulpinterventies goed in het stepped-care aanbod. Het uitgangspunt van stepped care is in eerste instantie de meest effectieve, minst belastende, goedkoopste en kortste vorm van behandeling bieden die mogelijk is, gezien de aard en de ernst van de problematiek. Pas wanneer deze interventie onvoldoende effect heeft, wordt er naar een intensievere interventie overgestapt (Riper et.al., 2007). Bachelorrapport van Nynke Horstman

18 Een zelfhulpinterventie kan op elk moment gestart worden, thuis, in eigen tijd en in eigen tempo. Vroege herkenning en vroege behandeling, bieden de meeste kans op herstel en een verminderde vraag naar professionele zorg. Daarom worden zelfhulpinterventies ook wel aangeboden ter overbrugging van de wachttijden voor behandeling (Riper et.al., 2007). Uit het jaarverslag van het Trimbos Instituut uit 2006 blijkt dat minimale interventies in de vorm van zelfhulpinterventies effectief zijn, ook op langere termijn. Daaruit komt naar voren dat de effecten niet onderdoen voor de resultaten van face-to-face cognitieve gedragstherapieën. Zelfhulpinterventies geven een positief effect op het psychosociaal functioneren (Trefpunt Zelfhulp, 2000). Mensen krijgen meer zelfvertrouwen en hebben meer zelfwaardering. Door de laagdrempelige opstap naar zelfhulp, komen meer mensen in aanraking met passende hulpverlening. Zelfhulpgroepen blijken een mooie aanvulling voor nazorg te zijn, wanneer een cliënt is uitbehandeld. Ook vergroot zelfhulp de motivatie om het gedrag te veranderen, omdat de cliënt zelf betrokken is bij zijn herstel. Het lotgenoten contact bij zelfhulp is een tweede motivatie om het eigen gedrag te veranderen. Door veiligheid en herkenning raken cliënten gemotiveerd om hun eigen problemen aan te pakken. Ze leren veel van ervaringen en meningen van lotgenoten (Van Haberden, 1986). Zelfhulpinterventies of zelfhulpgroepen worden toegepast op diverse probleemgebieden, bijvoorbeeld verslaving, psychische stoornissen, fysieke ziektes en huiselijk geweld. Een online zelfhulpinterventie wil zeggen dat de interventie uitgevoerd wordt op het internet. Het verschil met face-to-face hulpverlening is dat alle onderdelen van de hulp via het internet verlopen. De eerste uitkomsten van onderzoek naar de effectiviteit van wetenschappelijk onderbouwde online interventies in de geestelijke gezondheidszorg (depressie, angststoornissen en overmatig alcoholgebruik) wijzen uit dat de behandelresultaten over het algemeen niet onderdoen voor de effecten van face-to-face therapieën. Voorbeelden van een online zelfhulp interventie zijn Minder Drinken van het Trimbos Instituut, en Gripopjedip.nl. Hier blijkt dat bij Minder Drinken het effect zodanig is, dat deelnemers hun alcoholgebruik zo matigen dat een deel van hen zelfs onder de grens voor verantwoord alcoholgebruik komt en dat bij Gripopjedip de depressieve klachten significant verminderd zijn na deelname aan de cursus (Riper et.al., 2007). 3.3 Zelfhulpinterventies bij verslaving Zelfhulp bij verslaving komt veel voor. Zelfhulpgroepen bij verslaving zijn in Nederland gericht op drank, drugs, gokken en eten. Voorbeelden zijn de Anonieme Alcoholisten gericht op drank, Narcotics Anonymous gericht op drugs, Anonieme Gokkers gericht op een gokverslaving, Vrouwen en medicijngebruik gericht op medicijnen, Anonieme Overeters gericht op dwangmatig eten en zo zijn er nog vele andere. Naast de zelfhulpgroepen voor verslaafden, wordt er ook aandacht besteed aan zelfhulpgroepen voor naasten van verslaafden. Hier gaat het om uitwisseling van ervaring en onderlinge steun. Er zijn enkele zelfhulpinterventies voor mensen die leven in de nabijheid van een verslaafde, bijvoorbeeld cokevanjou.nl en drankjewel.nl. Pogingen om de verslaving onder controle te krijgen of te doorbreken gaan gepaard met vallen en opstaan (Rigter, Gageldonk, Ketelaars, van Laar, 2004). Zelfhulpinterventies specifiek voor verslaafde jongeren komen in Nederland nog relatief weinig voor. Deze interventies zijn echter wel volop in ontwikkeling. Een voorbeeld is van de verslavingsorganisatie Bouman GGZ. Deze website is eind 2007 online gezet (Algemeen Dagblad in: Bachelorrapport van Nynke Horstman

19 e-hulp.nl). Deal-ermee.nl is een site voor jongeren tussen de 12 en 20 jaar over drank, drugs, roken, gokken en verslaving. Op de website zijn diverse hulpvormen te vinden voor jongeren met middelengebruik. My Mind is een soort zelfhulpgroep voor jongeren met een vijftal bijeenkomsten, waarin ze met leeftijdgenoten over drank en drugs kunnen praten. My Way is een soort zelfhulpgroep met een achttal bijeenkomsten voor jongeren die daadwerkelijk willen stoppen of minderen met drugsgebruik en hulp kunnen krijgen van leeftijdgenoten vanuit deze groep. Deze site geeft ook de mogelijkheid voor jongeren om vragen te stellen. Op de website drugsinfo.nl is er naast de verkrijgbare informatie, de gelegenheid om te chatten over drugs. Deze chat is op vaste tijden. Hier kunnen jongeren vragen stellen over drank en drugs. 3.4 Zelfhulpinterventie bij cannabisgebruik Volgens het literatuuronderzoek van Tactus Verslavingszorg (2007) zijn er, naast het initiatief van Tactus, in Europa slechts twee online zelfhulpprogramma s voor jongeren en volwassenen met excessief cannabisgebruik. Het gaat hier om een Duits project Quit the shit gericht op jongeren, en een zelfhulpmodule van Jellinek, gericht op volwassen. Over deze zelfhulpprogramma s zijn geen effectiviteitgegevens bekend. Een nieuw zelfhulpprogramma in Nederland is Cannabis onder Controle, een initiatief van Brijder. Daarnaast bestaan er een aantal niet-digitale zelfhulpinterventies. Marijuana Anonymous (MA) is daar één van. Deze zelfhulpgroep heeft via groepscontacten de mogelijkheid om onderling van gedachten te wisselen. 3.5 Conclusie In Nederland is er veel aanbod van zelfhulpinterventies. Het aanbod van zelfhulpinterventies specifiek gericht op jongeren, is minder dan zelfhulpinterventies gericht op volwassen. Er is slechts één interventie voor jongeren met cannabisgebruik. Om die reden heeft Tactus de eerste Nederlandstalige website ontwikkeld, die specifiek gericht is op jongeren met cannabisgebruik. Over het algemeen blijkt dat zelfhulpinterventies voor de meeste probleemgebieden en cliënten effectief zijn. Het online zelfhulpprogramma Watwiljijmetwiet.nl, gericht op jongeren mét cannabisgebruik is in het bijzonder een nieuw verschijnsel. Het is van belang inzicht te krijgen wat zelfhulp doet bij jongeren met cannabisgebruik. Dit zou blijken uit de gegevens van de website Watwiljijmetwiet.nl. Bachelorrapport van Nynke Horstman

20 HOOFDSTUK 4 WAT WIL JIJ MET WIET 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt inhoudelijk ingegaan op de zelfhulpinterventie watwiljijmetwiet.nl. In paragraaf 4.2 wordt antwoord gegeven op de vraag waarom de zelfhulpinterventie is opgezet. Verder wordt er dieper ingegaan op de methoden die ten grondslag liggen aan deze interventie en tot slot worden de inhoud en de werking van de website weergegeven aan de hand van afbeeldingen. Als afsluiting van dit hoofdstuk wordt een conclusie weergegeven in Waarom de zelfhulpinterventie Watwiljijmetwiet.nl? Cannabis is in Nederland het meest illegale gebruikte softdrug. Het gebruik van cannabis komt voornamelijk voor onder jongeren en jong volwassenen (van Laar et.al., 2004). Jonge probleemgebruikers blijven vaak buiten bereik van de hulpverlening (Tactus Verslavingszorg, 2007). Het probleem is dat de jongeren niet alleen blowen, maar dat cannabisgebruik op meerdere gebieden problemen met zich meebrengt. Bijvoorbeeld op het gebied van sociaal functioneren, cognitief functioneren, gezondheid en op psychisch vlak (Newcomb & Bentler, 1989, Bovasso, 2001 in: Tactus Verslavingszorg, 2007). Er is slechts één zelfhulpinterventie voor jongeren met cannabisgebruik in Europa. Tactus heeft de eerste Nederlandstalige zelfhulp website ontwikkeld, die specifiek gericht is op jongeren met cannabisgebruik. De zelfhulpinterventie moet er voor zorgen dat jongeren het bewustzijn over eigen cannabisgebruik te vergroten, over gaan tot gedragsverandering met als mogelijk gevolg stoppen of minderen. Deze zelfhulpinterventie is eenvoudig toegankelijk en daardoor laagdrempelig. Het is geheel anoniem en gratis. Met deze zelfhulpinterventie hoopt Tactus een nieuwe doelgroep te benaderen en hoeft de stap naar de verslavingszorginstelling niet gezet te worden. Hierdoor kan er eerder ingegrepen worden en negatieve gevolgen worden beperkt. 4.3 Methoden die ten grondslag liggen aan de interventie Het doel van de zelfhulp website is om jongeren te voorzien van zoveel mogelijk informatie over cannabis, om ze bewust te maken van hun eigen gebruik. Vervolgens is het doel om jongeren te motiveren over te gaan tot gedragsverandering. Het uiteindelijke doel is het terugdringen van excessief gebruik, cannabisafhankelijkheid en de voortkomende problemen uit cannabisgebruik. Bij deze zelfhulpinterventie worden uitgangspunten gebruikt uit het biopsychosociaal model, cognitieve gedragstherapieën en motiverende gesprekstechnieken (Tactus Verslavingszorg, 2007). De website bestaat uit drie verschillende onderdelen. Eén daarvan is Wat wil jij met wiet. Dit onderdeel is gericht op het eigen gebruik en welke fases doorlopen moeten worden om het gebruik te stoppen of te minderen. Het bestaat in totaal uit zes subonderdelen, genoemd: cannabisdagboek, leefgebiedenrad, veranderingstips, voordelen en nadelen van cannabis, wiel van verandering en beslissingen. Het onderdeel Wiel van verandering is gebaseerd op de stadia van gedragsverandering van Prochaska en Diclemente (1983). Hier wordt in verschillende fases weergegeven wat de te ondernemen stappen zijn om het cannabisgebruik positief te veranderen. In het onderdeel Veranderingstips wordt aan de hand van persoonlijke vragen antwoord gegeven op verandering van cannabisgebruik en er worden vele tips aangeboden om het gebruik te veranderen. Bachelorrapport van Nynke Horstman

21 Onderdeel twee is Contact met anderen. Sociale interactie onder jongeren blijkt effectief te werken voor gedragsverandering. Dit wijst het literatuuronderzoek van Tactus Verslavingszorg (2007) uit. Om op de website deze sociale interactie ook actief te laten zijn, is het onderdeel contact met anderen ontwikkeld. Dit onderdeel bestaat uit videofilmpjes waardoor jongeren door het contact met anderen bewust worden van hun eigen gedrag, hun motivatie kunnen versterken, een positieve attitude op kunnen bouwen ten aanzien van minder blowen, het kunnen aanleren van effectieve copingstrategieën en het kunnen verbeteren van sociale weerbaarheid. Naast de bestaande filmpjes, bestaat er de mogelijkheid om eigen filmpjes te uploaden. In dit zelfde onderdeel is ook het forum en een chat aanwezig, waar jongeren onderling contact kunnen zoeken. De chat wordt geleid via een peer die door Tactus is getraind. Hierin kunnen jongeren elkaar ondersteunen in het proces van minderen of stoppen en hun bewustwording. Onderdeel drie bevat een zelftest, veel informatie over cannabis en foto s die te maken hebben met cannabis. Dit onderdeel heet Alles wat je wilt weten. De subonderdelen die hierin behandeld worden zijn onder andere de voor- en nadelen van het gebruik en wat voor effect het gebruik heeft op de dagelijkse leefomgeving. Het doel hiervan is om jongeren zoveel mogelijk te informeren, waardoor getracht wordt cognitieve dissonantie te creëren, zodat motivatie voor gedragsverandering wordt vergroot. De informatie is duidelijk en no-nonsense van aard beschreven, zodat het begrijpelijk en laagdrempelig is voor jongeren. Daarbij is de informatie objectief, motiverend en niet veroordelend van aard. 4.4 De inhoud van de zelfhulpinterventie De zelfhulp website bestaat uit verschillende onderdelen. Ieder onderdeel is gekoppeld aan een aantal doelen die zijn verdeeld in micro-, meso- en macrodoelen De onderdelen staan echter niet los van elkaar, maar hebben een samenhang die in zijn geheel te vertalen is naar de combinatie van doelen voor de website. De beoogde doelen van de website zijn onderverdeeld in macro-, meso- en microdoelen. Dit is niet terug te vinden in de literatuurhoofdstukken! Macrodoelen Het terugdringen van excessief gebruik (cannabismisbruik) Het terugdringen van cannabisafhankelijkheid (dagelijks gebruik) He terugdringen van problemen voortkomend uit cannabisgebruik Mesodoelen Het bevorderen van verandering van het eigen blowgedrag Het bevorderen van reductie van cannabisconsumptie Het verbeteren van probleemoplossende vaardigheden Microdoelen Het vergroten van de bewustwording van de gevolgen van het eigen gedrag Het versterken van demotivatie en eigen effectiviteit Het zorgen voor een positieve attitude ten aanzien van minder blowen Het aanleren van effectieve copingstrategieën Het verbeteren van de sociale weerbaarheid Wat wil jij met wiet Het cannabisdagboek Bachelorrapport van Nynke Horstman

22 Het cannabisdagboek (figuur 2) is een online dagboek waarin jongeren dagelijks hun cannabisgebruik en/of trekmomenten kunnen registreren. Wanneer jongeren dit onderdeel willen gebruiken, is het nodig om te registreren met een eigen inlognaam. Figuur 2. Cannabisdagboek Veranderingstips Het onderdeel veranderingstips beoogt de jongeren handvatten te bieden die hem of haar ondersteunen in het proces van minder of stoppen met blowen. Het is de bedoeling dat de jongere de tips eigen maakt en gebruikt wanneer er een trekmoment bestaat. Het leefgebiedenrad Het leefgebiedenrad (figuur 3) is een animatie, opgebouwd uit enkele raderen die verschillende gebieden uit het leven van de jongeren voorstellen. Bijvoorbeeld vrienden, vrije tijd en school. Er is één rad waaraan de jongere kan draaien, namelijk het cannabisrad. Door een verandering in het cannabisgebruik, vinden er ook veranderingen plaats op andere gebieden. Bij ieder specifiek rad wordt een beschrijving weergegeven welke verandering er dan plaatsvindt. Figuur 3. Het leefgebiedenrad Bachelorrapport van Nynke Horstman

23 Voordelen en nadelen van cannabis De voor- en nadelen van cannabis geeft een lijstje met voordelen en nadelen van blowen weer (figuur 4). De jongere wordt gevraagd persoonlijk voor- en nadelen aan te vinken. Het doel hierbij is om de jongere stil te laten staan bij de voor- en nadelen en de positieve en negatieve effecten van het eigen cannabisgebruik. Figuur 4. Overzicht voordelen en nadelen Wiel van verandering Het wiel van verandering geeft een beeld van welke fases een jongere moet doorlopen op het moment dat hij nadenkt over minderen of stoppen met cannabisgebruik, tot het moment dat hij geminderd of gestopt is en dit weet vol te houden (figuur 5). De jongere krijgt hier inzicht in welke stadia doorlopen moeten worden voordat je geminderd of gestopt bent. Figuur 5. Wiel van verandering Beslissingen Bij het onderdeel Beslissingen wordt de jongere bewust gemaakt van de verschillende stappen die aan het uiteindelijke cannabisgebruik vooraf gaan. Het wordt duidelijk gemaakt dat het bij elke stap mogelijk is om te kiezen om wel of niet te gaan gebruiken. De stappen die hierin een rol spelen zijn: denken aan cannabis, zin krijgen, overwegen om wel of niet te gebruiken, het organiseren van het gebruik, het daadwerkelijk gebruiken en de terugval. Bachelorrapport van Nynke Horstman

24 4.4.2 Contact met anderen Het kopje contact met anderen heeft als onderdelen VideoWise (figuur 6), Chatroom en Forum. Het belangrijkste doel van dit onderdeel is dat jongeren elkaar kunnen ondersteunen, door ervaringen uit te wisselen inzicht krijgen in eigen gebruik en de bewustwording van het eigen gebruik te vergroten. Figuur 6. VideoWise Alles wat je wilt weten Onder het kopje Alles wat je wilt weten zijn drie onderdelen te vinden. Dit zijn alles wat je wilt weten over hasj en wiet, foto s en de zelftest. Onder alles wat je wilt weten over hasj en wiet staat alle relevantie informatie over cannabis en verslaving. Foto s geeft een beeld van hoe cannabis en een joint eruit zien. De zelftest bevat een aantal vragen over het blowgedrag van de jongere en meet of er sprake is van afhankelijkheid en/of misbruik. De uitslag is een advies op maat dat de jongere inlicht over zijn/haar cannabisgebruik. 4.5 Conclusie De zelfhulp website watwiljijmetwiet.nl is een samenhangend geheel. De gehele website is op zelfhulp gericht. Alle onderdelen zijn aan elkaar verbonden. Alle onderdelen zijn van invloed op het stoppen of minderen van cannabisgebruik. Het onderzoek is gericht op deze drie onderdelen met de bijbehorende doelen. De vraag hierbij is of de onderdelen overkomen bij de jongeren, zoals deze bedoeld zijn. Ook wordt er gevraagd naar de mening van de jongeren over deze onderdelen. Deze onderzoeksvragen worden beantwoord in hoofdstuk zeven, conclusies en aanbevelingen. Bachelorrapport van Nynke Horstman

25 HOOFDSTUK 5 METHODE VAN ONDERZOEK 5.1 Inleiding Dit hoofdstuk geeft inzicht in de methode van het onderzoek. Aan de hand van een aantal onderwerpen wordt de methode van het onderzoek helder. Alle onderwerpen worden in verschillende paragrafen weergegeven. De methode van het onderzoek wordt weergegeven aan de hand van het type onderzoek in 5.2. De onderzoekspopulatie wordt in 5.3 beschreven. In 5.4 worden de meetinstrumenten besproken. De procedure van het onderzoek en de betrouwbaarheid komen in 5.5 en 5.6 aan de orde, waarop de interne en externe geldigheid in 5.7 volgt. De ethische overwegingen van dit onderzoek worden beschreven in Evaluatie onderzoek Het onderzoek voor de zelfhulp website is een evaluatie onderzoek. Tactus had een bepaalde verwachting over de resultaten van deze zelfhulpinterventie. Het onderzoek heeft aan de hand van de evaluatie uitgewezen in hoeverre deze verwachtingen in vervulling zijn gegaan. Hieraan zijn tekortkomingen toegeschreven die in de toekomst mogelijk tot verbetering leiden. Er is geëvalueerd aan de hand van beoordelingscriteria die aan hebben gegeven of de resultaten van de zelfhulpinterventie bevredigend zijn. Dit wijst op een productevaluatie (Verschuren en Doorewaard, 2007). De evaluatie bestond uit een kwalificerend en een kwantificerend onderzoek. Het kwalificerende onderdeel bestond uit interviews die zijn afgenomen met de beoogde doelgroep van de website. De interviews hebben plaatsgevonden achter een computer, zodat de geïnterviewde jongere ter plekke gebruik kon maken van de zelfhulpinterventie. Op deze manier is getracht het beste beeld te krijgen van de mening van de jongeren. Het kwantificerende onderdeel was een aanvulling op het kwalificerende onderzoek. Het kwantificerende onderdeel bestond uit een enquête, die een maand lang op de website heeft gestaan. De website bezoeker werd online gevraagd deel te nemen aan het onderzoek, door middel van het invullen van de enquête. 5.3 Onderzoekspopulatie De onderzoekspopulatie was in principe de beoogde doelgroep, waarop de zelfhulp website gericht is. Het betrof hier jongeren in de leeftijd van plus/minus 15 tot 25 jaar die twijfelen over hun cannabisgebruik of hun gebruik willen aanpassen. Deze doelgroep is gebaseerd op landelijke gegevens. De specifieke populatie voor dit onderzoek is nauwkeurig geselecteerd en voldeed aan de volgende selectiecriteria: het merendeel was man, de jongere viel onder de leeftijdscategorie van plus/minus 15 tot 25 jaar, de jongere gebruikte cannabis of heeft hier enige ervaring mee gehad en de jongeren hadden een diversiteit van opleidingsniveau. Op basis van deze criteria is aangenomen dat de uit het onderzoek te trekken conclusies ook gelden voor de grotere groep cannabisgebruikers. Voor het kwalificerende onderzoek zijn een vijftal jongeren geselecteerd. Dit waren twee jongeren uit het speciaal onderwijs voor zeer moeilijk opvoedbare jongeren. Eén respondent was een jongen van 16 jaar en gebruikte regelmatig cannabis. De andere respondent uit het speciaal onderwijs was een meisje van 16 jaar en heeft een jaar lang iedere dag wiet gerookt, maar is sinds een paar maanden gestopt. Daarnaast is er een jongen met HBO opleidingsniveau geselecteerd. Deze jongen was 27 jaar en gebruikte dagelijks cannabis. Een vierde respondent was een meisje van 17 jaar, die geen Bachelorrapport van Nynke Horstman

26 cannabis gebruikte, maar wel in aanraking was met cannabis gebruikers. En tot slot een jongen van 24 jaar met een universitair opleidingsniveau, die af en toe wiet gebruikte. Deze grote diversiteit aan respondenten, heeft een beeld geleverd van de beoogde website bezoekers. De populatie voor het kwantificerend onderzoek was afhankelijk van de anonieme website bezoeker. Hierop kon geen invloed worden uitgeoefend. De mogelijkheid bestond dat er niet voldoende respondenten zouden zijn voor dit onderdeel van het onderzoek. Het aantal respondenten van het kwantificerend onderzoek, dat de vragenlijst geheel of gedeeltelijk heeft ingevuld, was in totaal zevenenvijftig. De meerderheid van de vragenlijsten was echter te beperkt ingevuld, waardoor besloten werd om deze niet mee te nemen in het onderzoek. Uiteindelijk zijn de gegevens van vijftien respondenten meegenomen in dit onderzoek. Uit deze gegevens is gebleken dat 70% man was. De vijftien respondenten variëren in leeftijd van 14 tot 26 jaar, het grootste percentage (20%) was 17 jaar. Bijna 30% van de respondenten heeft een opleiding VMBO gevolgd of afgerond en 30% een HBO opleiding. Vier respondenten gebruikten een paar keer per jaar cannabis, één respondent gebruikte een paar keer per maand, twee respondenten gebruikten een paar keer per week en drie respondenten gebruikten vrijwel elke dag. De overige respondenten zijn gestopt met cannabis gebruik of hebben nooit gebruikt. 5.4 Instrumenten Dit onderzoek werd uitgevoerd aan de hand van een tweetal onderzoeksvragenlijsten. De onderzoeksvragenlijsten waren verschillend van aard. De onderzoeksvragenlijst voor het kwantificerend onderzoek was een enquête (bijlage 2), die is ingevuld door de website bezoeker. De onderzoeksvragenlijst voor het kwalificerend onderzoek was een interview (bijlage 3). Het gaat hier om een focused interview (Baarda, de Goede, Teunissen, 2001). Het is een interviewvorm waarbij de respondenten vóór de ondervraging de website hebben bekeken en doorgelopen. In dit interview werden specifieke elementen vanuit de website opgeroepen, waar met nadruk reacties op gevraagd werden. Het opstellen van deze vragenlijsten werd mogelijk gemaakt door de methode van Ben Vroom, usabilitys. Belangrijke kernpunten hiervan zijn in een document verwerkt en bevinden zich in bijlage 1. Voor de verwerking van de onderzoeksgegevens van de enquête wordt gebruik gemaakt statistische analyses. Het programma waar gebruikt van is gemaakt, is SPSS. 5.5 Procedure Allereerst is er een enquête opgesteld, om deze te kunnen plaatsen op de website. Deze enquête is digitaal opgesteld via de website Thesistools.com. Deze online enquête is op 1 april geplaatst, nadat de website een maand online was. De enquête heeft daarna een maand online gestaan. Omdat het aantal bezoekers van de website en de respondenten op de vragenlijst uitbleef, is er besloten om een aantal berichten op jongeren fora te plaatsen. Er zijn diverse fora benaderd (bijlage 5), waarop een bericht is geplaatst met het verzoek de website te bekijken en mee te werken aan de vragenlijst (bijlage 4). Aan de hand van dit verzoek is het bezoekersaantal gestegen en zijn de respondenten voor de enquête ook toegenomen. Intussen zijn de criteria voor de respondenten voor het interview vastgesteld, aan de hand van de kenmerken van de beoogde doelgroep van de website. Aan de hand daarvan is de interview vragenlijst opgesteld. Voor de interviewvragenlijst is gebruik gemaakt van de evaluatiemethode voor het testen van websites van Ben Vroom (bijlage 1). Bachelorrapport van Nynke Horstman

27 De interviews zijn kort na elkaar uitgevoerd en zijn op band opgenomen. Daarna zijn ze uitgewerkt en gelabeld, wat de verwerking van de gegevens ten goede is gekomen. In verband met de tijd voor het onderzoek, is besloten om een week eerder te beginnen met het verwerken van de kwantitatieve gegevens. Het aantal respondenten was voldoende om de resultaten te gebruiken voor het onderzoek en daar conclusies uit te halen. De resultaten van het kwantitatieve onderzoek zijn verwerkt in het programma SPSS, waarna de resultaten van beide onderzoeken zijn samengevoegd en uitgewerkt. Aan de hand van deze resultaten is de conclusie geschreven, waaraan de aanbevelingen zijn gekoppeld. Uiteindelijk is er een samenvatting en een artikel geschreven over dit onderzoek. 5.6 Betrouwbaarheid Het onderzoek is op een zo eerlijk mogelijk, controleerbare en inzichtelijke werkwijze uitgevoerd. Toevallige factoren zijn niet uitgesloten geweest. Er is met nadruk rekening gehouden met omgevingsfactoren. De interviews zijn uitgevoerd op plaatsen waar jongeren bekend zijn en zich op hun gemak voelden. De interviewer was neutraal ten opzichte van de vragen en stond geheel open voor de mening van de jongeren. Daarnaast zijn jongeren uit het oosten en noordoosten van het land geselecteerd om mee te werken aan het onderzoek. De mogelijkheid dat jongeren uit het westen van het land een andere invulling geven aan het onderzoek blijft aanwezig. Wel is er rekening gehouden met een zo breed mogelijke diversiteit aan respondenten, om het beeld van cannabisgebruikers, die gebruik zullen maken van de website, zo goed mogelijk te schetsen. De jongere zijn geselecteerd uit eigen netwerk, bijvoorbeeld uit stages, kennissen en familie. De mogelijkheid was aanwezig, dat de geïnterviewde jongeren onder invloed waren van een middel. De respons die gegeven is, kan afwijken van de daadwerkelijke mening. De interviews zijn opgenomen op voicerecorder, zodat deze terug te luisteren zijn en naar waarheid gecontroleerd kunnen worden. Deze bestanden zullen worden verwijderd na goedkeuring van het bachelorrapport. 5.7 Interne en externe geldigheid De interne geldigheid van dit onderzoek betekent dat er daadwerkelijk is gemeten wat het onderzoek heeft beoogd. De theorie is als uitgangspunt genomen en deskundigen hebben meegedacht in het opstellen van vragenlijsten. Door juiste vragenlijsten op te stellen, is er antwoord gegeven op de vraagstelling van het onderzoek: Hoe ervaren jongeren de zelfhulpinterventie Watwiljijmetwiet.nl. In het kwalitatieve onderzoeksdeel is getracht de externe geldigheid zo goed mogelijk te benaderen, door een gerichte steekproef te trekken die representatief is voor de beoogde groep bezoekers van de zelfhulp website Watwiljijmetwiet.nl. Doordat de respondenten in het onderzoek nauwkeurig zijn geselecteerd, is aangenomen dat de conclusies die uit het onderzoek getrokken worden, ook gelden voor de grotere groep cannabisgebruikers die gebruik zouden maken van de zelfhulp website. Het ligt iets anders voor de geldigheid voor het kwantitatieve onderzoeksdeel. Het onderzoek was afhankelijk van de website bezoekers. De mogelijkheid bestond dat dit een andere doelgroep was, dan voortijdig werd beoogd. Hierop kon geen invloed op worden uitgeoefend en de resultaten zijn op Bachelorrapport van Nynke Horstman

28 deze bezoekers gebaseerd. Daarom is naderhand een selectie gemaakt uit deze respondenten, die de beoogde doelgroep heeft weergegeven. 5.8 Ethische overwegingen De ethische kant in dit onderzoek is dat dit onderzoek is uitgevoerd aan de hand van de mening van mensen. De meningen van de respondenten in dit onderzoek zijn gerespecteerd en als zeer waardevol ervaren. De gegevens van alle respondenten zijn anoniem verwerkt en na goedkeuring van het bachelorrapport worden deze vernietigd. Alle andere data blijven eigendom van Tactus Verslavingszorg. Om respondenten voor de online enquête aan te trekken en te belonen voor de medewerking is er gekozen om een waardebon van 25,- te verloten. Om hiervoor in aanmerking te komen, is er gevraagd het adres achter te laten. Deze adressen zijn uitsluitend gebruikt voor het verloten van deze waardebon. Voor het plaatsen van het bericht op de jongeren fora, is besloten om naam van de onderzoeker en het adres voor eventuele opmerkingen en vragen te gebruiken. Hier is voor gekozen om vertrouwen te wekken in het onderzoek en medewerking van respondenten te vergroten. Bachelorrapport van Nynke Horstman

29 HOOFDSTUK 6 RESULTATEN 6.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten weergegeven van zowel de interviews als de ingevulde online vragenlijsten. De overige gegevens bevinden zich in bijlage 6. De kwalitatieve interview gegevens worden weergegeven in verhaalvorm. De kwantitatieve gegevens van de vragenlijsten worden weergegeven in cijfers en percentages, ondersteund door cirkeldiagrammen. De gegevens van het kwantitatieve onderzoek zijn verwerkt m.b.v. van het programma Statistical Package for the Social Science (SPSS). De kwalitatieve en kwantitatieve gegevens worden in één paragraaf samen gevoegd, om de resultaten zo duidelijk mogelijk weer te geven Om de anonimiteit van de respondenten te waarborgen, worden de interviewgegevens in hij-vorm beschreven, ook wanneer het vrouwelijke respondenten betreft. De gegevens die worden weergegeven zijn de gegevens van vijf respondenten van de interviews en vijftien respondenten van de online vragenlijst. 6.2 Cannabisdagboek Interview gegevens Bij het cannabisdagboek kwam duidelijk naar voren dat de meeste respondenten het gebruik van dit onderdeel moeilijk vonden. Uitspraken als lastig, moeilijk, geen overzicht of snap het niet, kwamen voor. Twee respondenten hebben het kopje uitleg zien staan, waardoor het registreren beter verliep. Toch gaven zij aan dat je de uitleg goed moest lezen, anders viel het niet te begrijpen. Eén respondent had moeite met het begrijpen van tijden en datums, waardoor het invullen zonder hulp niet mogelijk was. Voor één respondent was het cannabisdagboek wel duidelijk. Hij vond het dagboek slim gedaan, goed en handig. Het cannabisdagboek wordt ingevuld aan de hand van aantal grammen per joint; dit was voor drie respondenten onduidelijk. Ze hadden geen idee van hoeveelheden per joint. Ook de betekenis hiervan zagen zij over het hoofd, waardoor het invullen niet realistisch was. Voor één respondent was het niet duidelijk of alle hoeveelheden in grammen werden aangegeven en kon hij dit ook niet terugvinden in het dagboek. De meningen waren verdeeld over het nut van het cannabisdagboek. Vier respondenten gaven aan dat het zeker nut heeft om het cannabisdagboek te gebruiken, omdat je dan inzicht krijgt in je gebruik. Je wordt bewust hoeveel je blowt en of dit meer of minder is, dan dat is voorgenomen. Daarbij zei één respondent het een goed onderdeel te vinden, maar vroeg zich af of het je gebruik helpt te minderen. Eén respondent vond dat het overzicht ontbrak en wou graag alles op één pagina zien. Een andere respondent vond het dagboek heel goed, maar vond wel dat de opzet beter kan omdat er punten over het hoofd werden gezien, zoals hoeveelheid grammen en uitleg. Weer een andere respondent gaf aan dat het niet helpt om je gebruik te stoppen of te minderen, omdat je moet gaan uitrekenen wanneer en hoeveel je gaat gebruiken. De laatste respondent gaf aan dat het wel zou helpen, maar dat je het dagboek wel goed moet gebruiken en consequent moet zijn in het bijhouden van je gebruik Gegevens vragenlijsten Bijna de helft van de respondenten vond het cannabisdagboek goed. Bijna 20% vond het gemiddeld en 15% vond het slecht tot heel slecht. De overige 15% had het cannabisdagboek nog niet bekeken (figuur 7). Twee van de vijftien respondenten maakten gebruik van het cannabisdagboek. Bachelorrapport van Nynke Horstman

30 7% van de overige respondenten die het cannabisdagboek wel hebben bekeken vond de gebruiksvriendelijkheid goed en 40% vond het voldoende. Wat vind je van het onderdelen cannabisdagboek? Goed Gemiddel d Slecht Heel slecht Nog niet bezocht Missing Figuur 7 Cirkeldiagram cannabisdagboek n= Leefgebiedenrad Interview gegevens Alle vijf respondenten vonden dat het leefgebiedenrad inzicht gaf in wat er met je gebeurt op de verschillende leefgebieden. Het zijn wel punten waar over nagedacht zal worden en het geeft een overzicht waar het mis kan lopen en Het is heel duidelijk hoe meer je gebruikt, hoe meer problemen er komen. Twee respondenten herkennen zichzelf wel in de informatie die er gegeven wordt. Eén respondent gaf aan dat het een opgevulde ruimte is, omdat het voor iedereen wel duidelijk is dat het slecht voor je is. Eén respondent had moeite met de woorden: psychose, schizofrenie en adolescenten. Drie respondenten denken dat het leefgebiedenrad je bewust laat worden van de gevolgen van je eigen gedrag en dat je meer gemotiveerd raakt om te stoppen of te minderen met cannabisgebruik. Voor twee respondenten was het niet duidelijk wat je met het leefgebiedenrad kon doen. Het werd niet duidelijk hoe er aan het rad gedraaid moest worden en dat er op de kleine raderen geklikt kon worden. Eén respondent vond het onderdeel wel informatief, maar dacht niet dat dit resultaat boekte om te minderen. Daar moet je echt persoonlijk contact voor hebben Gegevens vragenlijsten Het merendeel van de respondenten gaf aan het leefgebiedenrad gemiddeld te vinden. Daarnaast vond 20% het onderdeel goed. Twee respondenten (15%) vonden het onderdeel slecht tot heel slecht (figuur 8). Figuur 8 Cirkeldiagram Leefgebiedenrad n=15 Bachelorrapport van Nynke Horstman

31 6.4 Veranderingstips Interview gegevens Vier respondenten konden de tips wel vinden. Het woord veranderingstips werd duidelijk weergegeven, waardoor het onderdeel goed te vinden was. Eén respondent kon de tips niet vinden. Vijf respondenten waren het eens over het nut van de gegeven tips. Zinvol, goed en handig werden hier genoemd. Twee respondenten vonden dit één van de beste onderdelen van de website. Eén respondent vond het makkelijk dat de tips op de website stonden, maar vond dat je dit zelf ook wel kunt bedenken. Eén respondent vond de tips standaard, maar vond het wel goed dat er voorbeelden werden gegeven Gegevens vragenlijsten Bijna 30% van de respondenten vond het onderdeel veranderingstips heel goed. 13% vond het onderdeel goed en 10% vond het onderdeel gemiddeld. Het onderdeel veranderingstips is door 15% van de respondenten slecht tot heel slecht bevonden (figuur 9). Wat vind je van het onderdeel veranderingstips? Heel goed Goed Gemiddeld Heel slecht Nog niet bezocht Missing Figuur 9 Cirkeldiagram Veranderingstips 6.5 Voordelen en nadelen van cannabis Interview gegevens Vier respondenten gaven aan dat ze de lijst met voor- en nadelen van cannabis een goed item vonden. Herkenning was hierbij aanwezig: Ik vind het goed, omdat het meeste ook wel op mijzelf van toepassing is. Eén respondent vond dit het beste onderdeel op de website, omdat de respondent het belangrijk vond om te weten welke voor- en nadelen er bestaan. Eén respondent vond de voordelen maar stom. De reden hiervoor was dat het misschien aanmoedigend kon zijn. Het voordeel van dit onderdeel was dat het handig zou zijn voor blowende mensen, zodat ze weten dat het blowen er niet beter van zou worden. Eén respondent vond dit onderdeel niet professioneel gemaakt en volgens hem zou het mooier zijn als je de tips kon aanvinken Gegevens vragenlijsten De meerderheid van de respondenten gaf aan het onderdeel Voor en nadelen van cannabis gemiddeld te vinden. Het onderdeel werd door bijna 15% beoordeeld met heel goed. 20% van de respondenten vond het onderdeel goed en 20% vond het slecht tot heel slecht. 15% had op dat moment het onderdeel nog niet bezocht of de vraag niet beantwoord (figuur 10). Bachelorrapport van Nynke Horstman

32 Wat vind je van het onderdeel voordelen en nadelen? Heel goed Goed Gemiddeld Slecht Heel slecht Nog niet bezocht Missing Figuur 10 Cirkeldiagram Voordelen en Nadelen van Cannabis n= Wiel van verandering Interview gegevens Het wiel van verandering gaf volgens alle vijf respondenten inzicht in de te doorlopen stappen als je wilt stoppen of minderen met wietgebruik. Meningen die hierover werden gegeven waren: je leest wat er op dat moment gebeurt met je, Het is op zich wel makkelijk als je die stappen ziet, Het is op zich heel logisch, omdat je zo n schema hebt, dan wordt het in beeld gebracht. Dan blijft het meer in je hoofd. Drie respondenten gaven een kritische opmerking over dit onderdeel. De één vond de stap terugval niet van toepassing, omdat je er niet vanuit gaat dat wanneer je gaat stoppen je de terugval krijgt. De ander gaf aan dat het figuur slecht leesbaar was, doordat er twee keer de kleur oranje gebruikt wordt midden in het figuur, wanneer je er op klikt. En de laatste vond dat je teveel moest ondernemen (teveel aanklikken) om dit onderdeel helemaal door te nemen Gegevens vragenlijsten Het overgrote deel van de respondenten heeft het wiel van verandering beoordeeld als gemiddeld. Dit was bijna 50% van alle respondenten. Bijna 7% vond het onderdeel heel goed. 20% van de respondenten vond het wiel van verandering goed (figuur 11). Wat vind je van het onderdeel wiel van Heel goed Goed Gemiddeld Heel slecht Nog niet bezocht Missing Figuur 11 Cirkeldiagram Wiel van verandering n=15 Bachelorrapport van Nynke Horstman

33 6.7 Beslissingen Interview gegevens Bij het onderdeel beslissingen doe de test verwachtten vier respondenten nog een uitslag aan het einde van de vragenlijst. Alle resultaten van de gekozen antwoorden werden direct gegeven na het beantwoorden van de vraag, waardoor drie jongeren de uitleg van de beslissingen niet zagen. Eén jongere verwachtte wel een einduitslag, maar heeft ook wel de resultaten na de vragen gelezen. Eén respondent vond de vragen lastig en moest er wel even over nadenken wat er gevraagd werd. Drie andere respondenten vonden dat ze niet op iedere vraag een eenduidig antwoord konden geven. De vragen sloegen echt op het wel of niet blowen. Een verbeterpunt werd hierbij aangegeven; een gulden middenweg als antwoordoptie toe voegen. Vier respondenten vonden dat de test over beslissingen je wel liet nadenken. Drie respondenten zouden in de thuissituatie de keuzeopties wel toepassen, doordat ze inzicht hebben gekregen door het gebruik van dit onderdeel. Deze personen vonden dit een goed onderwerp op de website. Eén respondent denkt dat het onderdeel niet overtuigend genoeg is om er over na te gaan denken. Wat vind je van het onderdeel beslissingen? Goed Gemiddeld Heel slecht Nog niet bezocht Missing Gegevens vragenlijsten Bijna 50% vond het onderdeel beslissingen gemiddeld. Voor 30% was het onderdeel goed. Bijna 15% gaf aan het onderdeel nog niet bezocht te hebben (figuur 12). Figuur 12 Cirkeldiagram Beslissingen n= VideoWise Interview gegevens Het onderdeel VideoWise sprak vier van jongeren aan. Eén respondent vond dit het beste onderdeel van de website. De vier respondenten gaven aan dat het fijn is dat je weet dat je niet de enige bent die een cannabisprobleem heeft, dat het handig is om te kijken naar een filmpje in plaats van de informatie te lezen en dat het makkelijk is om de mening van anderen te weten. Eén respondent gaf aan dat hij geen behoefte had aan de ervaringen en de mening van anderen en één respondent vond dat de filmpjes nog wat choquerender mogen zijn. Alle respondenten gaven aan dat geen van allen een filmpje zou uploaden op de website. Argumenten hiervoor waren dat ze niet op het internet willen staan en dat hun anonimiteit dan weg is. Ook werd benoemd dat je waarschijnlijk in een hokje geplaatst zou worden als je op het internet zou staan en dat het voor het werk niet handig is. Toch zou één respondent wel een filmpje uploaden als hij wel verslaafd zou zijn geweest en een overwinning geboekt zou hebben door te stoppen. Eén respondent zou in plaats van een filmpje uploaden, wel een verhaal over het eigen gebruik en de manier van stoppen willen aanleveren. Bachelorrapport van Nynke Horstman

34 6.8.2 Gegevens vragenlijsten Een kleine 35% vond het onderdeel VideoWise gemiddeld.voor bijna 15% was het onderdeel goed. Bijna 30% had het onderdeel nog niet had bezocht. Daarnaast vond 20% VideoWise slecht tot heel slecht (figuur 13). In de vragenlijst werden de respondenten gevraagd om een keuze te maken uit telkens twee tegengestelde antwoordcategorieën. Voor deze keuze onderdelen vond een kleine meerderheid de filmpjes herkenbaar. Ook won boeiend met 7% van saai en 53% vond het onderdeel interessant. Voor 54% gaven deze filmpjes geen steun. Bijna 70% van de respondenten gaven aan dat de filmpjes realistisch waren en 54% vond de filmpjes grappig. Drie respondenten gaven een positieve reactie voor het uploaden van een filmpje. De argumenten hiervoor waren dat ze anderen ermee kunnen helpen, dat je ervan leert en het leuke filmpjes zijn. En als laatste werd er benoemd dat het onderdeel grappig is. Voor de overige respondenten was het uploaden van een filmpje negatief. Ze zien het nut er niet van in, hebben geen behoefte om over het eigen gebruik te praten en willen niet dat iemand achter het gebruik komt. Wat vind je van het onderdeel videowise? Figuur 13 Cirkeldiagram VideoWise n=15 Goed Gemiddeld Slecht Heel slecht Nog niet bezocht Missing 6.9 Alles wat je wilt weten over hasj en wiet Interview gegevens Dit onderdeel werd door drie respondenten over het hoofd gezien, doordat ze de bovenste menubalk gebruikten en niet het linkermenu. Het linkermenu werd helemaal niet gezien. Het onderdeel alles wat je wilt weten staat niet als menuoptie in de bovenste menubalk. Hierdoor hebben drie respondenten de gevraagde informatie niet kunnen vinden. Eén respondent kon de informatie wel vinden, vond dat de informatie niet duidelijk stond aangegeven en dat het wel even zoeken was. Belangrijke telefoonnummers waren eveneens onvindbaar voor de respondenten. De respondenten hadden graag een kopje contact willen zien. De informatie die op de website werd gegeven, was voor vier van de respondenten niet nieuw. Eén respondent had wel nieuwe informatie gelezen. Drie respondenten vonden de informatie erg veel. Eén van hen vond de informatie teveel wanneer je alles wilde gaan lezen. Een eigen selectie maken in deze informatie was een betere optie. Voor twee andere respondenten zou de hoeveelheid informatie afschrikken. Hierdoor zouden ze geen zin hebben om het te gaan lezen. Het nodigt niet uit en het blijft niet hangen. Twee respondenten vonden de informatie goed en uitgebreid genoeg. Eén respondent gaf aan dat wanneer je meer wilt weten, ook op het internet kunt zoeken, de ander vond dat er nooit genoeg informatie op kan staan. Daarnaast vind de respondent dat de informatie niet afschrikt en dat het ook niet te weinig is. De informatie is ook toepasbaar op familieleden die zorgen hebben en kunnen hier goede achtergrondinformatie vinden. Twee respondenten gaven als tip een zoekbalk te creëren, om sneller informatie te kunnen vinden. Bachelorrapport van Nynke Horstman

35 6.9.2 Gegevens vragenlijsten Het merendeel (54%) heeft het onderdeel alles wat je wilt weten met gemiddeld beoordeeld. 20% van de respondenten vond het onderdeel heel goed. De overige respondenten zijn verdeeld onder de keuzeopties goed, heel slecht en nog niet bezocht (figuur 14). Voor 60% van de respondenten was de informatie op de website níet nieuw. Bijna 50% vond de informatie een beetje nuttig. Nog geen 10% vond de informatie zeer nuttig. De informatie was duidelijk voor 60% van de respondenten. Toch was het voor bijna 30% maar een beetje duidelijk. Bijna 50% heeft voor een deel op de website gevonden waar zij naar op zoek waren. 20% heeft het allemaal gevonden en 30% heeft de informatie niet gevonden waar zij naar op zoek waren Zelftest Wat vind je van het onderdeel alles wat je wilt weten? Heel goed Goed Gemiddeld Heel slecht Nog niet bezocht Missing Figuur14 Cirkeldiagram Alles wat je wilt weten Interview gegevens Eén respondent vond de zelftest een goed item op de website. Het geeft aanleiding tot reflectie en het geeft een goed beeld van jezelf. Twee respondenten waren wel redelijk tevreden over de zelftest, maar gaven aan dat ze niet dachten er iets mee te zullen gaan doen. Het voordeel was volgens hen dat de zelftest meer persoonlijk beschreven werd en de rest op de website algemeen stond beschreven. Eén respondent dacht dat je er wel iets anders over kon nadenken, maar verwachtte niet dat je er van zou stoppen. En één respondent vond dat mensen die verslaafd zijn, zeker wel iets aan deze test konden hebben, maar vond de test niet van toepassing op zichzelf. Eén respondent vond de zelftest nutteloos en niet zinvol. De reden hiervoor was dat deze respondent vond dat iedereen wel weet dat blowen slecht voor je is. Drie respondenten gaven aan dat ze het taalgebruik en de vraagstelling van de zelftest verwarrend en moeilijk vonden. Je moet de vraag een paar keer lezen, voordat je begrijpt wat er met de vraag bedoeld wordt. Eén respondent vond de vraagstelling erg duidelijk en las ook snel door de vragen heen. Deze respondent vond het nadelig dat hij/zij na iedere vraag door moest klikken en had graag wat meer vragen op één pagina gezien. Twee respondenten vonden dat de uitslag niet klopte. Het ging hierbij om het onderwerp misbruik. De test bevatte 3 vragen die gericht waren op cannabismisbruik en zijn gebaseerd op de DSM IV criteria. Wanneer er bij één van deze vragen sprake was van misbruik, werd er in de uitslag antwoord Wat vind je het onderdeel zelftest? Figuur 15 Cirkeldiagram Zelftest Heel goed Goed Gemiddeld Slecht Heel slecht Nog niet bezocht Missing gegeven op alle vragen die duidden op misbruik. De respondenten hadden twee vragen met nee n=15 Bachelorrapport van Nynke Horstman

36 beantwoord, en deze werden in de uitslag als ja, wel misbruik van cannabis weergegeven. Voor één van deze respondenten was daardoor de uitslag ongeloofwaardig ( dan klopt vast die andere ook niet ). Eén respondent vond de uitslag van de zelftest interessant, maar zou hierdoor niet stoppen met blowen. Eén respondent vond de uitslag tegenstrijdig. Aan de ene kant werd het afgeraden, aan de andere kant wordt het bevestigd dat het beter is als je het zo doet. De respondent vond de uitslag ook een te grote tekst bevatten. Daarnaast vond één respondent dat er teveel in gewaarschuwd werd Gegevens vragenlijsten 30% van de respondenten vond de zelftest gemiddeld. 20% had het onderdeel nog niet bezocht. De overige meningen zijn verdeeld. Bijna 15% vond het onderdeel heel goed en bijna 15% vond het onderdeel goed. Voor 20% van de respondenten was onderdeel slecht tot heel slecht (figuur 15). Bijna 30% van de respondenten vond de uitslag van de zelftest nuttig en bijna 15% vond dit zeer nuttig. De overige respondenten zijn verdeeld in hun mening over een beetje nuttig, niet nuttig en geen mening. Eén respondent geeft bij de tips voor verbetering dat de zelftest beter moet. Dit slaat nergens op Doelen De doelen in dit onderzoek zijn omgezet in vragen in de interviews en in de vragenlijst, waar de respondenten op konden antwoorden. Op deze wijze is getest of de doelen van de website ook bereikt werden tijdens en na het gebruik van de website. De vragen die zijn gesteld over de doelen zijn te vinden in de vragenlijsten in bijlage 2 en Interview gegevens Bij een aantal onderdelen vonden de respondenten dat de bewustwording wel vergroot werd, maar dat het geen aanleiding gaf tot stoppen of minderen. Bijvoorbeeld het leefgebiedenrad en het cannabisdagboek. Hierbij gaven ze aan dat deze onderdelen je wel tot nadenken zetten, maar durfden niet met zekerheid te zeggen of het leidde tot terugdringen van cannabisgebruik. Eén respondent zou wel meer gaan nadenken over het eigen gebruik, maar niet te lang. Het cannabisgebruik van deze respondent zou door de website weinig veranderen. De overige respondenten gaven ook aan dat de website je wel tot nadenken zet. Twee respondenten gaven aan dat de website wel aanleiding kan geven tot het veranderen van het gebruik. Een andere respondent gaf aan dat hij/zij er wel meer over gaat nadenken, maar het gebruik niet zou stoppen. Twee respondenten gaven aan dat wanneer je zou willen stoppen, de website hulp kan bieden, maar dat je niet alleen door de website je gebruik zou kunnen veranderen. Of je door de website beter in staat bent je gebruik te minderen of te stoppen was voor één respondent niet overtuigend. Je moet het toch zelf doen en je moet er zelf achter staan. De website geeft wel tips die je kunt gebruiken. Voor een andere respondent zou de website een opstap zijn naar het stoppen of minderen, maar vond dit niet mogelijk voor iemand die al jarenlang cannabis heeft gebruikt. Voor één respondent zou de website ondersteunend kunnen zijn in het proces van verandering. Twee respondenten hebben een negatieve attitude tegenover cannabisgebruik. Eén respondent is gestopt en zou het nooit weer willen gebruiken. De andere respondent vond dat iemand vrij moet zijn in de keuze om te gebruiken of niet, maar vind het zelf ontzettend dom. Beide gaven aan dat het je een ander persoon maakt, dan je in werkelijkheid bent. Twee respondenten gaven aan dat ze zich bewust zijn van de gevolgen van cannabis, maar dat het af en toe geen kwaad kan. Eén respondent gaf aan dat deze het vergelijkt met alcohol en dat het echt geen cocaïne o.i.d. is. Daarnaast gaf één Bachelorrapport van Nynke Horstman

37 respondent aan hij/zij niet wist dat het zo slecht was en dat het door gebruik van de website al een stuk duidelijker is geworden wat cannabis is Gegevens vragenlijsten Van de vijftien respondenten waren acht cannabisgebruikers. Twee zijn gestopt met cannabisgebruik, twee respondenten hebben nooit gebruikt en van twee respondenten zijn geen gegevens bekend. Een groot deel van de respondenten werden niet gestimuleerd om het cannabisgebruik of gedrag te veranderen naar aanleiding van het gebruik van de website. 60% gaf aan dat ze niet meer zijn gaan nadenken over het eigen gebruik door het bezoeken van de website. Twee respondenten hebben hier ja beantwoord en zijn dus wel meer gaan nadenken over het eigen gebruik. 40% van de respondenten heeft besloten om het gebruik niet te gaan veranderen, waarop 2 wel en 2 het gebruik misschien gaan veranderen. De website zorgt er volgens 50% van de respondenten niet voor om beter in staat te zijn om te stoppen of minderen. Bijna 15% vond dat de website daar wel voor zorgt en bijna 7% vond het een beetje. Voor de overige respondenten was deze vraag niet van toepassing. De attitude tegenover cannabisgebruik is verdeeld onder de jongeren. Op de vraag: Het algemene gezondheidsadvies is om niet cq. zo weinig mogelijk te blowen. Wat vind je daarvan?, is verschillend geantwoord. 20% is het daar helemaal mee eens. Bijna 35% is het daar mee eens, maar ook 35% is het daar niet mee eens. Bijna 15% is het met deze uitspraak helemaal niet eens Bezoeken van de website Interview gegevens Vier respondenten zouden de website niet nog eens willen bezoeken. Ze hadden alle vier niet deze behoefte, maar zouden wel de website aanraden aan anderen. Eén respondent gaf aan dat wanneer hij/zij verslaafd was, de website zeker vaker zou gaan bekijken. Drie respondenten gaven aan wanneer ze door iemand gevraagd worden, dat ze de website als een tip zullen meegeven. Misschien dat ze er iets aan hebben. Eén respondent gaf aan dat er niet veel andere sites zullen zijn waar zoveel over het probleem behandeld wordt en zou daardoor ook de website aanraden en één respondent zou de website zeker aanraden, omdat hij/zij het een handige website vond Gegevens vragenlijsten 60% van de respondenten heeft uit nieuwsgierigheid de website bezocht en dit was voor 11 respondenten het eerste bezoek aan de website. Bijna 70% is via het internet geïnformeerd over Watwiljijmetwiet.nl. De meningen zijn verdeeld of de respondent de website nogmaals zullen bezoeken. Bijna 15% gaf aan de website zeker nog eens te bezoeken. Een kleine 35% gaat voor de optie waarschijnlijk. 20% denkt misschien nog eens de site te bezoeken, maar bijna 15% geeft aan dit waarschijnlijk niet te doen en 20% gaat het zeker niet doen (figuur 16). Een kleine 50% zou de site wél aanraden aan een ander. 20% twijfelt en zou dit misschien doen. Bijna 35% geeft aan de site niet aan te raden aan iemand anders (figuur 17). Ben je van plan de website nog eens te bezoeken? Zou je een ander aanraden om de site te bezoeken? Percent 20 Percent Bachelorrapport van Nynke Horstman Figuur 16 en 17 Staafdiagram bezoeken n=15 Zeker wel Waarschijnlijk wel Misschien Waarschijnlijk niet Zeker niet 10 0 Ja Misschien Nee

38 6.13 Beoordeling van de website Interview gegevens Eén respondent vond dat de website er goed uit zag en vond het ook goed ingedeeld, maar vond de tekst iets te lang. Drie respondenten gaven aan dat de website wat overzichtelijker mocht zijn. Het gaat hier om de menu s en de vele scrollbalkjes. Eén respondent vind het een goede en overzichtelijke website. Drie respondenten waren het eens over het kleurgebruik. Ze vonden het goed gekleurd, groen is toepasselijk en niet overdreven en ook niet saai. Eén respondent vond de kleur saai en een andere respondent vond de kleuren duidelijk. Eén respondent vond het uiterlijk van de website een beetje teveel van het goede. Er zijn teveel plaatjes die te maken hebben met wiet. Eén respondent vond het icoontje bij contact met anderen niet duidelijk en vroeg zich af wat het inhield. De andere respondenten vonden de plaatjes goed. Uitspraken hierbij waren: rustig en mooi, duidelijk en ziet er goed uit. Het gemiddelde cijfer voor het uiterlijk van de website is een 7.2. Het gemiddelde cijfer voor de inhoud van de website is een Gegevens vragenlijsten Voor het uiterlijk van de website was het gemiddelde cijfer een 7.1. De gegeven cijfers lagen tussen de 1 en de 10, waarvoor 30% een 7 heeft gegeven en 30% een 8. Voor de website in zijn geheel is het gemiddelde cijfer een 6.9. De gegeven cijfers hiervoor lagen tussen de 4 en de 9, waarvoor 20% een 6 heeft gegeven en 30% een 8. Bachelorrapport van Nynke Horstman

39 HOOFDSTUK 7 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 7.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de conclusies en de aanbevelingen van het onderzoek beschreven. De onderzoeksvraag is Hoe ervaren jongeren de zelfhulpinterventie Allereerst wordt er ingegaan op de beantwoording van de deelvragen, waaraan direct de aanbevelingen zijn gekoppeld om zo de onderdelen overzichtelijk te houden. Daarna volgt een algehele conclusie van het onderzoek. Bij het schrijven van de conclusie en aanbevelingen is een koppeling gemaakt met de theorie en resultaten uit voorgaande hoofdstukken. 7.2 Conclusies deelvragen Vraag 1a. Wat wil jij met wiet Het zelfhulponderdeel Wat wil jij met wiet bestaat uit zes subonderdelen. Dit zijn het cannabisdagboek, het leefgebiedenrad, veranderingstips, voordelen en nadelen van cannabis, het wiel van verandering en beslissingen. In de interviews zijn deze onderdelen aan de hand van opdrachten en vragen behandeld en in de vragenlijst zijn deze onderdelen aan de hand van antwoordcategorieën behandeld (zie bijlage 2 en 3). Over het algemeen is het onderdeel Wat wil jij met wiet positief beoordeeld. Een enkeling was negatief over dit onderdeel. De negatieve reacties en verbeterpunten die zijn genoemd in het onderzoek, worden meegenomen in de aanbevelingen. Opvallend was dat het cannabisdagboek voor de jongeren van het speciaal onderwijs erg moeilijk te gebruiken was. De jongere van het mbo vond het lastig, maar begreep het dagboek wel na de uitleg te hebben gelezen. De jongeren van het hbo en universiteit hadden hier geen moeite mee. Daarnaast vonden de respondenten van de vragenlijst het dagboek voldoende te gebruiken. De aanbevelingen voor het cannabisdagboek zijn: Nader onderzoeken of de zelfhulp website ook voor jongeren met een lager IQ dan gemiddeld geschikt is. Indien dit niet het geval is, de website verbeteren en/of gedeeltelijk aanpassen, specifiek de gebruiksvriendelijkheid van het dagboek. Duidelijker aangeven dat het cannabisdagboek ingevuld wordt aan de hand van grammen per joint en wat de hoeveelheden per joint zijn. Twee suggesties worden hiervoor gedaan: 1. In zijn geheel een overzicht maken van de hoeveelheden van hasj en wiet. 2. Bij het registreren van je gebruik worden op de huidige site de hoeveelheden in grammen per voorgedraaide joint weergegeven naast het invulveld. Beter zou zijn om de hoeveelheden in grammen en het aantal gerookte joints samen te voegen in het invulveld. Het cannabisdagboek overzichtelijker te maken, door meer vensters in één pagina te voegen. Bijvoorbeeld overzicht registratie op dezelfde wijze als de pagina van registreer je gebruik, of dit samen voegen. Het leefgebiedenrad was voor de meeste respondenten een goed subonderdeel. Er werd slechts een enkele kritische opmerking genoemd. Daaruit is de volgende aanbeveling voortgekomen: Duidelijker aangeven dat de kleine raderen ook nog informatie bevatten. Een suggestie hiervoor is om dit na de tweede zin in de inleiding te vertellen. Je kunt aan het Bachelorrapport van Nynke Horstman

40 cannabisrad draaien om te zien welke invloed blowen kan hebben op de verschillende gebieden in je leven. Klik daarna op de i van elk ander rad om te zien wat er gebeurt. Het subonderdeel Veranderingstips was voor twee respondenten het beste onderdeel van de website en het merendeel van het gehele onderzoek vond dit onderdeel goed tot heel goed. Omdat dit onderdeel positief is beoordeeld zijn er geen aanbevelingen of verbeterpunten. De meerderheid van de respondenten was positief over het subonderdeel Voordelen en nadelen van cannabis. Ondanks dat het onderdeel goed is beoordeeld, wordt er ter verbetering van de website nog één aanbeveling gedaan: De voordelen en nadelen in de lijst moeten aangevinkt kunnen worden. Het Wiel van verandering geeft weer in welke mate mensen gemotiveerd raken om hun gedrag in een bepaalde termijn te veranderen (Prochaska & Diclemente, 1983). Volgens de respondenten gaf dit wiel inzicht in de stappen die je moet doorlopen om te kunnen veranderen en vond de meerderheid het onderdeel van gemiddeld tot heel goed. Er waren echter een aantal negatieve reacties op het uiterlijk van dit onderdeel. De negatieve reacties waren dat de kleur niet duidelijk genoeg was en dat je teveel moest aanklikken om de onderdelen door te nemen. Op een uitzondering na is dit onderdeel positief bevonden. De aanbevelingen voor het Wiel van verandering zijn: Wanneer je een optie aanklikt in het wiel, wordt het achtergrond driehoekje oranje. Omdat de tekst midden in het wiel ook de kleur oranje bevat, wordt dit slechter leesbaar. Deze kleuren aanpassen. De hoeveelheid tekst bij de optie voorbeschouwing en terugval is teveel. De scrollbalkjes hierbij zijn nadelig. De hoeveelheid tekst aanpassen of de scrollbalkjes verwijderen en de tekst in een groter vak weergeven, zodat het in één keer leesbaar is. Het onderdeel Beslissingen is door het merendeel als gemiddeld beoordeeld. Vier respondenten van het kwalitatieve onderzoek vinden dit een goed onderdeel op de website, maar hebben allemaal de uitslag niet gelezen. Deze zagen ze geheel over het hoofd, omdat ze gefocust waren op de vragen en de uitslag aan het eind verwachtten. Daarnaast vonden een aantal respondenten dat je keuzemogelijkheid maar heel beperkt was. Om het onderdeel beslissingen te verbeteren zijn een drietal aanbevelingen gedaan: De instructies van de test moeten vooraf duidelijk worden aangegeven. Hierin moet specifiek komen te staan wanneer de uitslag van de vragen weergegeven worden. Een algehele uitslag van de keuzeopties weergeven aan het einde van de test. Wel de specifieke uitleg bij de vragen laten staan. De uitslagen moeten geen herhaling vormen. Meer genuanceerde antwoordopties toevoegen. Antwoordopties die tussen het wel of niet blowen liggen, zodat de bezoeker een antwoord kan geven dat goed aansluit bij zijn/haar mening Vraag 1b. Contact met anderen Het onderdeel Contact met anderen bestaat uit drie subonderdelen. Dit zijn Videowise, het Forum en de Chat. Omdat het Forum en de Chat nog niet zijn geopend, is deze vraag alleen relevant voor het subonderdeel Videowise. Bachelorrapport van Nynke Horstman

41 80% van de respondenten van de online vragenlijst gaf aan dat ze het fijn vinden dat je weet dat je niet de enige bent met een cannabisprobleem en dat je leert van de ervaring van een ander. Uit de literatuur blijkt dat lotgenotencontact belangrijk is bij zelfhulp. Personen leren veel van ervaringen en meningen van anderen en door herkenning raken cliënten gemotiveerd om hun eigen problemen aan te pakken (Van Haberden, 1986). Dit heeft het evaluatieonderzoek aan de hand van de interviews ook uitgewezen. Er bestaat een opvallend verschil tussen de geïnterviewde respondenten en de respondenten van de vragenlijst. Namelijk 40% van de vragenlijst respondenten vond de filmpjes niet herkenbaar, maar de interview respondenten wel. Daarnaast had één derde van de vragenlijst respondenten het onderdeel nog niet bezocht. Een belangrijke verklaring voor het verschil kan zijn dat de interview respondenten de tijd hadden om de filmpjes te bekijken en de vragenlijst respondenten hier de tijd nog niet voor hebben genomen. Ook vond 20% het onderdeel slecht tot heel slecht. Opvallend was dat het grootste aantal respondenten van de online vragenlijst geen steun uit de filmpjes konden halen, terwijl steun een belangrijk punt is van lotgenotencontact bij zelfhulp. Hierbij kan zijn dat de respondenten voor de vragenlijst pro-cannabisgebruikers zijn. Ze zijn benaderd via wiet en drugsfora. Daarnaast is het opvallend dat bijna niemand een eigen filmpje zou uploaden om te vertellen over hun succes van het stoppen/minderen met cannabis. Van daaruit is er een aanbeveling om meer succesverhalen van website bezoekers te werven. Een optie aanmaken om succesverhalen toe te voegen in verhaalvorm, zodat bezoekers wel hun anonimiteit bewaren Vraag 1c. Alles wat je wilt weten Het onderdeel alles wat je wilt weten bestaat uit de subonderdelen alles wat je wilt weten over hasj en wiet, foto s en zelftest. Het evaluatieonderzoek is vooral ingegaan op alles wat je wilt weten over hasj en wiet en zelftest. Het onderdeel heeft nog veel verbeterpunten, waardoor de website bezoekers het onderdeel beter zouden beoordelen. Op dit moment komt dit onderdeel nog niet positief genoeg over bij de bezoekers. Het onderdeel alles wat je wilt weten over hasj en wiet werd door de meerderheid van de interview respondenten over het hoofd gezien. Deze respondenten gebruikten de bewegende menubalk bovenin het scherm (figuur 18). Figuur 18 Bovenste menubalk op de website Hier staat het kopje Alles wat je wilt weten niet tussen. De overige respondenten vonden dat ze veel moesten zoeken naar de juiste informatie en dat het niet duidelijk stond aangegeven. Een zoekbalk was hier gepast geweest, om een selectie te maken uit de informatie. Opvallend bij dit onderdeel is dat de jongeren van het speciaal onderwijs en het MBO de teksten te veel en te groot vinden, waardoor ze afhaken om de informatie te gaan lezen. De jongeren van het HBO en de Universiteit vinden de informatie voldoende en geven zelfs aan dat er in het algemeen nog meer informatie te vinden is en dat er nooit genoeg informatie op kan staan. Bachelorrapport van Nynke Horstman