Breedbandmarkt ontwikkelingen /8

Transcriptie

1 Colophon Breedbandmarkt ontwikkelingen /8 Rapport i.o.v. OPTA Auteurs: Kamiel Albrecht, Ed Achterberg Telecompaper Molen 28, 3994 DB Houten, Netherlands PO Box 356, 3990 GD, Houten, Netherlands Phone: Fax VAT-number: NL B01 Registered in Netherlands under: Website: Contact: Telecompaper UK Ltd Registered in England under VAT-number: Bank Netherlands Rabobank 'Kromme Rijn', Houten Account number: Swift code: RABO NL 2U IBAN: NL 25 RABO Bank UK Lloyds TSB Piccadilly Business Centre, London Code Account number Swift code: LOYDGB2L IBAN: GB 40 LOYD

2 Inhoudsopgave Introductie Situatie 2003 DSL aanbieders Kabel aanbieders DSL introducties via MDFs door andere operators dan KPN Prijswijzigingen Introductie ADSL2+ Prijswijzigingen (grafieken) Snelheidswijzigingen Snelheidswijzigingen (grafieken) Breedband aanbiedingen (grafieken) Ontwikkeling downloadsnelheid (periode ) Kabelaanbieders (periode ) DSL-aanbieders (periode ) Value added services Introductie VoIP Introductie IPTV Situatie 2006 Bijlagen: Tijdlijn snelheidsveranderingen, prijsveranderingen, en product introducties 2

3 Introductie Dit rapport is geproduceerd in opdracht van OPTA en exclusief bestemd voor OPTA. OPTA wil een vervolg op het rapport, gemaakt voor NMA en OPTA in april 2007 over de prijs- en productontwikkelingen in de Nederlandse breedband markt in samenhang met de competitive response gedurende de jaren 2003 tot en met Telecompaper heeft hiervoor de ontwikkelingen in 2007 en de eerste twee maanden van 2008 genomen en deze toegevoegd aan de al bestaande inhoud. Hiervoor heeft Telecompaper een Excelsheet opgesteld met daarin alle breedbanddiensten van de 21 grootste en belangrijkste internet service providers, die actief zijn (waren) in Nederland gedurende de genoemde periodes. Van elke dienst is opgenomen wanneer de prijs, snelheid, promotie en value added service toevoeging veranderden en welke promoties er werden aangeboden. Daarnaast heeft Telecompaper deze PowerPoint presentatie gemaakt met daarin een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen. Details van deze ontwikkelingen zijn terug te vinden in de Excelsheet. De rapportage begint met een overzicht van de situatie op de Nederlandse breedbandmarkt op 1 januari 2003, waarna de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van prijzen, snelheden en value-added services worden besproken om tot de beschrijving van de situatie op 29 februari 2008 te komen. De gemiddelde snelheid en prijzen die genoemd worden bij de begin- en eindsituatie zijn berekend door alle prijzen/snelheden van de diensten, die op dat moment werden aangeboden, bij elkaar op te tellen en door het aantal diensten te delen. De producten en diensten die worden beschreven zijn aangeboden op de consumentenmarkt. Telecompaper heeft een selectie gemaakt van in totaal 21 aanbieders van breedband internet via kabel en/of DSL. Deze ISPs hadden gedurende de beschreven periode van 2003 tot en met februari 2008 altijd meer dan 75 procent van de Nederlandse breedbandmarkt in handen. Het verschil in het aantal aanbieders dat op 1 januari 2003 actief was (12) en dat op 1 maart 2008 actief was (16) en het totaal aantal onderzochte aanbieders (19) is te verklaren doordat er aanbieders zijn overgenomen door andere aanbieders en doordat een aantal aanbieders gedurende periode begonnen met het aanbieden breedbanddiensten. 3

4 Nieuwe spelers en verdwenen namen Gedurende 2007 zijn er een aantal spelers van de Nederlandse breedband markt verdwenen en een aantal nieuwe namen begonnen met diensten aanbieden. Versatel Nederland heeft aan het einde van 2007 de overname van Tele2 Nederland afgerond en opereert nu onder naam Tele2 Nederland. Het samenvoegen van de Casema en Multikabel heeft geresulteerd in een nieuwe holding, Zesko genaamd en de Casema en Multikabel zullen in de loop van het tweede kwartaal van 2008 verdwijnen en vervangen worden door Ziggo. In juni 2007 lanceerde Vodafone breedband en vaste telefonie diensten op de consumentenmarkt, via het network van Tiscali Wholesale. In augustus 2007 verscheen Alice op de Nederlandse breedbandmarkt, gelanceerd door Bbned dat tot dan toe zich vooral op de zakelijke markt richtte. In oktober 2007 lanceerde KPN s mobiele merk, Telfort breedband diensten. Gedurende 2007 en de eerste maanden van 2008 heeft KPN de merken 12Move, Speedlinq en Tiscali opgeheven en onder Telfort Internet geschoven. Er werden ook nog drie namen veranderd gedurende 2007: Planet Internet werd Planet, Direct ADSL werd Internet van KPN en chello werd UPC Internet. 4

5 Situatie DSL aanbieders Op 1 januari 2003 waren er minimaal 48 breedband producten beschikbaar voor de Nederlandse consument. De DSL aanbieders waren verantwoordelijk voor 38 producten waarvan er veertien niet door KPN werden aangeboden. Bbned was verantwoordelijke voor de 2-8 Mbps dienst die werd aangeboden door HCCnet, Demon Internet en XS4ALL. Versatel bood 512 Kbps aan via Zon en de DSL diensten van Demon en Solcon werden via de netwerken van Tiscali (toen BabyXL), bbned en Versatel aangeboden. Het gemiddelde maandbedrag voor een DSL verbinding was 61,23 euro voor een gemiddelde downloadsnelheid van 2148 Kbps. De gemiddelden zijn genomen van de aangeboden maximale downloadsnelheden van alle producten (38) en van de maandprijzen van alle producten. De laagste aangeboden download snelheid voor de DSL aanbieders was 256 Kbps met 64 Kbps upload waarvan de prijs per maand 34,95 euro bedroeg voor alle partijen behalve XS4ALL (36,95 euro) en Het Net (32,95 euro). Demon Internet, XS4ALL en HCCnet boden de hoogste downloadsnelheid aan tussen de 2000 and 8000 Kbps via het netwerk van bbned voor respectievelijk 111 euro, 105 euro en 119 euro per maand. Solcon bood eenzelfde dienst via de netwerken van bbned en Tiscali netwerk aan voor 89 euro per maand en via het netwerk van KPN voor 86,50 euro per maand. 5

6 Situatie Kabel aanbieders De kabelaars boden tien verschillende producten aan verdeeld als volgt: UPC (chello) 1, Essent Kabelcom (@home) 2, Multikabel: 3, Casema (via Wanadoo): 3. Het gemiddelde maandbedrag voor een kabel breedband verbinding was 44,63 euro voor een gemiddelde downloadsnelheids van 1268 Kbps. De gemiddelden zijn genomen van de aangeboden maximale downloadsnelheden van alle producten (10) en van de maandprijzen van alle producten. De kabelaars boden goedkopere diensten dan de DSL providers maar de snelheden waren lager: Essent Kabelcom bood 128/64 Kbps voor 29,95 euro per maand, Multikabel bood dezelfde snelheden voor 19,95 euro per maand en Casema (via Wanadoo) bood 80/32 Kbps voor 19,95 euro per maand. De hoogste downloadsnelheid werd aangeboden door Multikabel met 4120 Kbps en 768 Kbps voor 69 euro per maand, terwijl het hoogste maandbedrag, 89 euro, werd betaald voor de 1530/1024 Kbps verbinding van Multikabel, dus voor de hoogste uploadsnelheid. Ter vergelijking, de hoogste maximum downloadsnelheid die door DSL aanbieders werd aangeboden was 8000 Kbps voor tussen de euro en 119 euro per maand. 6

7 DSL introducties via MDFs door andere operators dan KPN Versatel was de eerste DSL netwerk operator die een breedband dienst op zijn eigen MDF introduceerde via de internet dochter Zon. De dienst werd in 2002 gelanceerd en kostte 34 euro per maand voor 512/128 Kbps verbinding. Versatel heeft op dit moment een dekking van 70 procent van alle Nederlandse huishoudens. Tiscali volgde het voorbeeld in september/oktober van 2003 met de introductie van een 256/128 Kbps verbinding voor 19,95 euro per maand. Tiscali s DSL netwerk heeft een dekking van rond de 60 procent van alle huishoudens. Na de overname door KPN blijft Tiscali Wholesale DSL aanbieden aan derden waaronder Vodafone Nederland. Orange was de laatste operator die DSL via het eigen netwerk ging aanbieden in mei 2005 met een 4000/840 Kbps verbinding voor 23,95 per maand. Het ADSL2+ netwerk van Orange heeft een dekking van 53 procent van alle huishoudens in Nederland. Twee andere partijen, die regelmatig hebben aangekondigd een eigen DSL netwerk te gaan bouwen, Solcon en Scarlet, hebben die plannen op een zeer laag pitje gezet sinds KPN bekend maakte een zogenaamd All- IP netwerk gebaseerd op VDSL technologie te gaan aanleggen. Daarnaast zijn er een aantal ISPs die gebruik maken van het DSL netwerk van bbned, dat ongeveer 75 procent van de Nederlandse huishoudens bestrijkt, zoals Orange, toen het de Livebox introduceerde in Nederland in 2004, en Hccnet, XS4ALL om een ADSL verbinding te kunnen bieden met een downloadsnelheid van tussen de 2 Mbps en 8 Mbps gedurende de jaren 2002, 2003, In augustus 2007 besloot bbned zijn eigen DSL netwerk te gaan gebruiken voor een eigen consumentenmerk: Alice. 7

8 Prijswijzigingen Kabelaars Essent Kabelcom en Casema (via Wanadoo) waren de eerste aanbieders van breedbanddiensten in Nederland die breedband voor minder dan 20 euro per maand introduceerden in juli Beide diensten waren niet echt breedband (respectievelijk 64 Kbps en 256 Kbps), maar waren dat moment de eerste always on internet verbindingen voor minder dan 20 euro per maand (respectievelijk 17,95 euro and 19,95 euro). In september volgden de DSL aanbieders Het Net (KPN), Versatel (toen nog Zon) en Tiscali met hun eigen producten voor minder dan 20 euro per maand. Het Net kwam met 256 Kbps voor 24,95 per maand waarbij de eerste zes maanden 19,95 per maand betaald diende te worden. Versatel en Tiscali boden een DSL product op hun eigen netwerk aan, beiden een 384/128 verbinding voor respectievelijk 14,95 euro en 19,95 euro per maand. KPN reageerde in januari 2004 met de introductie van Go, een DSL dienst met dezelfde snelheden voor 19,95 euro per maand. In de daarop volgende jaren, waren het vooral snelheidsverhogingen zonder aanpassing van de maandelijkse prijzen, die de hogere breedbandsnelheden steeds goedkoper maakten. Hierbij valt op dat vooral de ISPs die een eigen DSL diensten konden aanbieden (Tele2, Tiscali en Orange) steeds kwamen met aanzienlijke verlagingen, die niet of nauwelijks gevolgd werden door KPN. De kabelaars hebben in verhouding met de DSL aanbieders nauwelijks prijzen aangepast gedurende de beschreven periode (zie ook grafieken op pagina 9 en 11). 8

9 Introductie ADSL2+ De introductie van ADSL2+ was na de introductie van breedband voor minder dan 20 euro per maand de meest opvallende wijziging in prijs/snelheidsverhoudingen op de Nederlandse breedbandmarkt. In mei 2005 was Versatel de eerste provider die een 20 Mbps ADSL2+ verbinding introduceerde voor 39,95 euro per maand. Ter vergelijking, een 8 Mbps DSL verbinding via KPN s DSL netwerk kostte toen rond de 80 euro, terwijl de kabelaars 10 Mbps aanboden voor rond de 70 euro per maand. In augustus kwam Versatel met het Voetbal pakket waarin een 20 Mbps DSL verbinding en live Eredivisie voetbal via IPTV technologie voor 39,95 euro per maand. In mei 2005 introduceerde kabelaar Chello ook een 20 Mbps verbinding met 1 Mbps upload snelheid voor 79,95 per maand. In juni 2006 werd de maandprijs verlaagd naar 59,95 euro. In oktober 2005 volgde Orange het voorbeeld met de introductie van de 20 Mbps ADSL2+ dienst Family voor 23,95 euro per maand of Family met telefonie voor 29,95 euro per maand. Pas in 2006, lanceerde een KPN ISP 20 Mbps, te weten XS4ALL.De maandelijks abonnementprijs was euro. Gedurende 2005 heeft Solcon ook ADSL2+ geïntroduceerd via een eigen netwerk, voor 49,95 euro per maand. Aangezien Solcon alleen maar een DSLAM in Dronten had, bood het daarnaast een ADSL2+ dienst aan via het netwerk van Tiscali voor euro per maand. In 2006 lanceerde Solcon ook ADSL2+ diensten via de netwerken van bbned en Versatel. Multikabel kwam met een 20 Mbps verbinding in januari 2006, die toen 85 euro per maand kostte. In december 2006 werd de maandprijs verlaagd naar 65 euro. In de laatste twee kwartalen van 2007 kwamen twee nieuwe ISPs, Alice en Telfort, die met 20 Mbps ADSL plus telefonie voor 29,95 euro en Telfort zelfs met 20 Mbps ADSL zonder telefonie voor 19,95 euro per maand een 20 Mbps ADSL verbinding als iets bereikbaars voor iedereen in de markt zetten. 9

10 Prijswijzigingen (grafieken) In deze grafieken is per jaar en en per maand aangegeven hoe vaak de prijs van een breedbanddienst is gewijzigd, dus verhoogd of verlaagd. Hieruit valt op te maken dat de kabelaars relatief weinig prijsveranderingen hebben doorgevoerd ten opzichte van de DSL aanbieders, mede doordat zij minder verscheidenheid in snelheden aanboden in 2003 en Ook KPN heeft weinig prijswijzingen doorgevoerd Bij de DSL aanbieders is een splitsing gemaakt tussen aanbieders die van KPN zijn (o.a. Het Net, Planet Internet, XS4ALL) en aanbieders die onafhankelijk van KPN opereerden. Hierbij valt op dat de meest prijswijzigingen zijn doorgevoerd door onafhankelijke aanbieders. Aantal wijzigingen Aantal wijzigingen ADSL-KPN ADSL-Other Cable Jan-03 Jul-03 Jan-04 Jul-04 Jan-05 Jul-05 Jan-06 Jul-06 ADSL-KPN ADSL-Other Cable 10

11 Prijswijzigingen 2007-februari 2008 Gedurende 2007 hebben de Casema en Multikabel hun breedbandprijzen aangepast tot een uniformprijsbeleid, zodat als de nieuwe merknaam Ziggo geintroduceerd wordt er geen extra aanpassingen gedaan hoeven te worden. Hierbij werd de product portfolio kennelijk als uitgangspunt hoefde alleen de maandprijs van zijn entry-level product te verhogen. Casema verlaagde de maandbedragen van twee producten: Multi en Maxi, naar 29,95 euro en 47,50 euro. Multikabel moest de maandbedragen van al zijn breedband producten verhogen, Easy en Family werden 95 eurocent duurder, Power werd 5,95 euro duurder en X-tra werd 4,95 euro duurder. De wijzigingen van Casema werden direct overgenomen door Orange Breedband voor de Cable producten. In april 2007 verhoogt Internet van KPN (voorheen Direct ADSL) de maandbedragen van Lite, Basic en Extra met 5 eurocent naar respectivliek 30 euro, 50 euro en 75 euro. Het entry-level product Go wordt 3,05 euro duurder om tot een maandbedrag van 25 euro te komen. Compuserve nam deze wijzigingen voor de Direct ADSL diensten over in juni In juni 2007 verhoogt Scarlet het maandbedrag van Scarlet One naar 27,50 euro per maand in plaats van 19 euro zonder de snelheid van 4 Mbps aan te passen. In oktober 2007 verlaagde XS4ALL de prijzen van zijn high-end producten Basic en Fast met 5 euro. 11

12 Prijswijzigingen 2007-februari 2008 (grafieken) In deze grafieken is per jaar aangegeven hoe vaak de prijs van een breedbanddienst (boven) en een breedband/telefonie bundel (onder) is gewijzigd, dus verhoogd of verlaagd. Hieruit valt op te maken dat de kabelaars nog steeds relatief weinig prijsveranderingen hebben doorgevoerd ten opzichte van de DSL aanbieders, maar wel meer prijsbeleid voerden dan gedurende Terwijl de kabelaars bij de bundels geen verandering in prijs hebben door gevoerd. KPN ISPs hebben in verhouding met voorgaande jaren veel prijswijzingen doorgevoerd in 2007, bij breedband-only en bundels, maar de meest prijsveranderingen komen op het conto van de onafhankelijke aanbieders. Hierbij worden wel de aanbieders geteld die gebruik maken van het DSL network van Tiscali dat sinds mei 2007 onderdeel is geworden van KPN. Er is geen verband te zien tussen de wijzigingen van de verschillende spelers, het zijn allemaal losse veranderingen zonder duidelijke aanleiding. Aantal w ijzigingen Aantal wijzigingen ADSL-KPN ADSL-Other Cable Fibre ADSL-KPN ADSL-Other Cable Fibre 12

13 Snelheidswijzigingen Gedurende 2003, heeft KPN op twee momenten (april en oktober) alle snelheden van haar DSLdiensten verhoogd zonder de maandelijkse prijzen te verhogen. De verhoging van oktober had te maken met de introductie van DSL producten op de eigen netwerken van Tiscali en Versatel. Als tweede reactie op de nieuwe goedkopere diensten lanceerde KPN in januari 2004 een 384/128 Kbps dienst genaamd Go, aan de onderkant van haar breedband portfolio. Op hetzelfde moment werden alle andere KPN DSL producten opgewaardeerd, zonder dat de maandelijkse prijs omhoog ging. Hierdoor werd een 1 Mbps verbinding plotseling de twee na goedkoopste DSLdienst voor rond de 30 euro per maand, terwijl de 2 Mbps verbinding rond de 50 euro per maand ging kosten en de hoogste downloadsnelheid 4 Mbps voor rond de 80 euro per maand. In januari 2005 deed KPN weer een snelheidsverhoging voor alle DSL producten waarbij de hoogste downloadsnelheid 8 Mbps werd. Gedurende 2004 hebben de kabelaars, en Casema, een inhaalslag gemaakt door dezelfde tactiek toe te passen, snelheidsverhogingen zonder prijswijzigingen. Zo Basis van 312 Kbps download op 1 januari 2004 naar 2000 Kbps aan het einde van 2004 voor EUR per maand. Casema verdrievoudigde de download snelheid van het Midi product van 512 Kbps naar 1.6 Mbps voor 19,95 euro per maand. Gedurende 2005 bleef KPN de strategie volgen zoals in 2003 en 2004, waarbij in februari en oktober de downloadsnelheden van alle DSL producten verdubbeld werden zonder dat de maandelijkse prijzen omhoog gingen. De alternatieve DSL aanbieders waren gedurende 2005 en 2006 het meest actief met snelheidswijzigingen, maar KPN volgde een eigen koers die niet reactief was op deze wijzingen. De kabelaars Casema volgden KPN door ook hun downloadsnelheden te verhogen voor hetzelfde maandelijkse bedrag. In 2006 heeft Multikabel nog een grote snelheidsverhoging voor de hele breedband portfolio doorgevoerd in november. 13

14 Snelheidswijzigingen (grafieken) In deze grafieken is per jaar en en per maand aangegeven hoe vaak de snelheid (download en upload) van een breedbanddienst is gewijzigd, dus verhoogd of verlaagd. Er is een verdeling gemaakt tussen kabelaars, ADSL diensten van KPN ISPs en ADSL diensten van andere aanbieders. Hierbij niet gekeken op welk netwerk de ADSL diensten werden aangeboden. Hierbij valt op dat de kabelaars pas in 2005 en 2006 mee zijn gaan doen met het verhogen van download en upload snelheden. En daarbij steeds meer gingen reageren op de acties van DSL aanbieders. Dit is goed te zien in de onderste grafiek tussen Jan-05 en Jul-05. Ook valt op dat in 2006, alle breedbandaanbieders de snelheden hebben gestabiliseerd. Aantal wijzigingen Aantal wijzigingen ADSL-KPN ADSL-Other Cable 5 0 Jan-03 Jul-03 Jan-04 Jul-04 Jan-05 Jul-05 Jan-06 Jul-06 ADSL-KPN ADSL-Other Cable 14

15 Snelheidswijzigingen 2007-februari 2008 Gedurende 2007 hebben de Casema en Multikabel hun breedband snelheden aangepast tot een uniformprijsbeleid, zodat als de nieuwe merknaam Ziggo geintroduceerd wordt er geen extra aanpassingen gedaan hoeven te worden. Bij alle drie worden de snelheden verhoogt en bestaat de portfolio nu uit vier producten: 1600/500 Kbps, 4096/1024 Kbps, 8064/1536 Kbps en 20480/2048 Kbps. In oktober verhoogt CompuServe de snelheid van van zijn ADSL Platina & Telefonie dienst naar 20 Mbps. XS4ALL verhoogt de snelheden van alle pakketen en heeft nu 4 producten in portfolio: Start (2048/516 Kbps); Lite (4096/1924 Kbps); Basic (8000/1024 kbps) en Fast (20000/1024 Kbps). Gedurende 2007 heeft KPN geen snelheidswijzigingen doorgevoerd zoals in 2005 en 2006, waarbij de snelheden van de gehele DSL portfolio werden verhoogd zonder de maandprijs aan te passen. De aanpassing van de Casema en Multikabel is een op zichzelf staande actie, om de samenvoeging van de merken naar Ziggo voor te bereiden en geen reactie op KPN zoals in 2005 en 2006 het geval was. 15

16 Snelheidswijzigingen 2007-februari 2008 (grafieken) In deze grafieken is per jaar en en per maand aangegeven hoe vaak de snelheid (download en upload) van een breedbanddienst (boven) en een breedband/telefonie bundel (onder) is gewijzigd, dus verhoogd of verlaagd. Er is een verdeling gemaakt tussen kabelaars, ADSL diensten van KPN ISPs en ADSL diensten van andere aanbieders. Hierbij niet gekeken op welk netwerk de ADSL diensten werden aangeboden. Hierbij valt op dat het aantal snelheidswijzigingen van breedbanddiensten in 2007/8 een stuk lager ligt dan in de voorgaande jaren. Het aantal snelheidswijzigingen bij bundels in vergelijking met de veranderingen bij breedbandonly is erg laag. Dit komt vooral omdat er vaak nieuwe producten zijn geintroduceerd als bundel, waarvan daarna de snelheden niet of nauwelijks zijn aangepast. Aantal wijzigingen Aantal wijzigingen ADSL-KPN ADSL-Other Cable Fibre ADSL-KPN ADSL-Other Cable Fibre 16

17 Breedband aanbiedingen (grafieken) In deze grafieken is per jaar en en per maand aangegeven hoe vaak de tijdelijke aanbiedingsprijs van een breedbanddienst is gewijzigd, dus verhoogd of verlaagd. Er is een verdeling gemaakt tussen kabelaars, ADSL diensten van KPN ISPs en ADSL diensten van andere aanbieders. Het is interessant om te zien dat in 2006, de kabelaars steeds meer promoties zijn gaan aanbieden in verhouding met de DSL aanbieders. Ook valt op dat in 2005 en 2006 het aantal promoties gegroeid is gedurende de afgelopen twee jaar, wat erop kan duiden dat de huidige breedbandmarkt vooral concurrerend is op het gebied van promoties, nadat de prijzen en snelheden ongeveer gelijk zijn getrokken. Aantal wijzigingen Aantal wijzigingen ADSL-KPN ADSL-Other Cable 2 0 Jan-03 Jul-03 Jan-04 Jul-04 Jan-05 Jul-05 Jan-06 Jul-06 ADSL-KPN ADSL-Other Cable 17

18 Breedband aanbiedingen 2007-februari 2008 (grafieken) In deze grafieken is per jaar en en per maand aangegeven hoe vaak de tijdelijke aanbiedingsprijs van een breedbanddienst (boven) en en een breedband/telefonie bundel (onder) is gewijzigd, dus verhoogd of verlaagd. Er is een verdeling gemaakt tussen kabelaars, ADSL diensten van KPN ISPs en ADSL diensten van andere aanbieders. Het is interessant om te zien dat in 2007 en 2008 de meeste aanbieders nauwelijks verandering in de promoties hebben aangebracht vergeleken met voorgaande jaren. Hieruit zou de conclusie kunnen worden getrokken dat de breedbandmarkt weer terug is gegaan naar concurrentie op gebied van snelheid en prijzen in plaats van promoties zoals de voorgaande jaren duidelijk het geval was. Aantal wijzigingen Aantal wijzigingen ADSL-KPN ADSL-Other Cable Fibre ADSL-KPN ADSL-Other Cable Fibre 18

19 Downloadsnelheid In de volgende sheets geven we een overzicht van de download snelheid per provider, zoals die door de consumenten eindgebruiker wordt ervaren/gemeten. Hiervoor gebruiken we gegevens van Iping Research. Dit bedrijf meet breedbandgegevens bij eindgebruikers. Ze maakt hiervoor gebruik van een programma dat een eindgebruiker installeert op zijn computer. Dit programma meet periodiek een aantal gegevens, waaronder o.a. de downloadsnelheid. Op het moment dat een eindgebruiker de software installeert, geeft hij informatie over zijn geografische locatie (postcode), provider en pakket keuze. De feitelijke download snelheid die de eindgebruiker ervaart wordt beïnvloed door een aantal factoren, zoals de performance van de provider, de afstand van de eindgebruiker t.o.v. de MDF-locatie (DSL), de breedband modem die gebruikt wordt, en of de eindgebruiker gebruik maakt van een Wi-Fi verbinding. Een modem die slecht 8 Mbps ondersteunt, of een Wi-Fi verbinding die slechts 11 Mbps ondersteunt, beperken uiteraard de downloadsnelheid van bijvoorbeeld een 20 Mbps verbinding. De gegevens geven dus de feitelijke, gemiddelde download snelheid per provider per periode (maand) weer over alle pakketten. Deze gemiddelde snelheid is naast bovengenoemde invloeden, afhankelijk van de samenstelling van de installed-base van de provider: hoe meer klanten met een hoge snelheid, hoe hoger de gemiddelde snelheid. De gegevens geven inzicht in de ontwikkelingen van medio 2003 t/m eind Een geleidelijke stijging van de gemiddelde snelheid wordt veroorzaakt door een wijziging van de samenstelling van de installed-base. Een scherpe stijging gedurende een korte periode is het gevolg van een snelheidsverhoging door de provider. 19

20 Ontwikkeling downloadsnelheid (periode ) 8,192 Gemiddelde gemeten snelheid per provider over alle pakketen. Deze gemiddelde snelheid is mede afhankelijk van de samenstelling van de installed-base van de provider: hoe meer klanten met een hoge snelheid, hoe hoger de gemiddelde snelheid. 7,168 6,144 5,120 4,096 3,072 2,048 1,024 0 Jan-03 Apr-03 Jul-03 Oct-03 Jan-04 Apr-04 Jul-04 Oct-04 Jan-05 Apr-05 Jul-05 Oct-05 Jan-06 Apr-06 Jul-06 Casema Chello Multikabel Orange Cable 12Move Compu serve Demon Direct ADSL hcc!net Het Net Orange Planet Internet Scarlet Solcon Speedlinq Tele2 Tiscali XS4All 20

21 Downloadsnelheid - Kabelaanbieders (periode ) 8,192 Gemiddelde gemeten snelheid per provider over alle pakketen. Deze gemiddelde snelheid is mede afhankelijk van de samenstelling van de installed-base van de provider: hoe meer klanten met een hoge snelheid, hoe hoger de gemiddelde snelheid. 7,168 6,144 5,120 4,096 3,072 2,048 1,024 0 Jan-03 Apr-03 Jul-03 Oct-03 Jan-04 Apr-04 Jul-04 Oct-04 Jan-05 Apr-05 Jul-05 Oct-05 Jan-06 Apr-06 Jul-06 Oct-06 Casema Chello Multikabel Orange 21

22 Downloadsnelheid - DSL-aanbieders (periode ) 8,192 Gemiddelde gemeten snelheid per provider over alle pakketen. Deze gemiddelde snelheid is mede afhankelijk van de samenstelling van de installed-base van de provider: hoe meer klanten met een hoge snelheid, hoe hoger de gemiddelde snelheid. 7,168 6,144 5,120 4,096 3,072 2,048 1,024 0 Jan-03 Apr-03 Jul-03 Oct-03 Jan-04 Apr-04 Jul-04 Oct-04 Jan-05 Apr-05 Jul-05 Oct-05 Jan-06 Apr-06 Jul-06 Oct-06 12Move Compu serve Demon Direct ADSL hcc!net Het Net Orange Planet Internet Scarlet Solcon Speedlinq Tele2 Tiscali XS4All 22

23 Gemiddelde download snelheden per provider (overzicht) Periode Casema Chello Multikabel Orange Cable Jan-03 Feb-03 2,237 Mar-03 1, Apr-03 2, May-03 1, Jun-03 1, Jul-03 1,983 1, Aug-03 1,955 1, Sep-03 1,757 1, Oct-03 1,725 1, Nov-03 1,636 1, Dec-03 1,672 1, Jan-04 1,629 1, Feb-04 1,611 1, Mar-04 1,752 1,154 1, Apr-04 1,841 1,277 1, May-04 1,882 1,527 1,207 1,147 Jun-04 2,128 1,661 1,179 1,213 Jul-04 2,587 1,743 1,218 1,219 Aug-04 2, ,720 1,660 1,216 Sep-04 2,755 1,021 1,844 1,817 1,287 Oct-04 2,707 1,061 1,861 1,794 1,530 Nov-04 2,739 1,271 1,929 2,092 1,555 Dec-04 2,824 1,601 2,569 2,320 1,496 Jan-05 2,711 1,976 3,373 2,358 1,575 Feb-05 2,633 1,807 3,386 2,428 1,616 Mar-05 2,341 1,616 3,065 2,387 1,629 Apr-05 2,209 2,238 3,046 2,522 2,172 May-05 1,936 2,419 3,051 2,304 2,159 Jun-05 2,283 2,385 3,276 2,388 2,206 Jul-05 2,351 2,454 3,332 2,185 2,249 Aug-05 2,253 2,283 3,113 2,020 2,165 Sep-05 2,198 2,113 2,610 1,963 2,134 Oct-05 2,125 2,060 2,618 1,971 2,166 Nov-05 2,194 2,151 2,561 2,877 2,115 Dec-05 2,435 2,023 3,211 3,008 2,137 Jan-06 2,468 2,113 4,509 3,127 2,142 Feb-06 2,487 2,251 5,012 3,246 2,149 Mar-06 2,493 2,701 4,907 3,409 2,587 Apr-06 2,475 3,452 4,910 3,299 3,408 May-06 2,529 3,644 5,418 3,560 3,697 Jun-06 3,170 3,852 5,780 3,343 3,672 Jul-06 3,593 3,801 5,667 3,572 3,637 Aug-06 3,734 3,645 5,578 3,885 3,546 Sep-06 3,799 3,486 6,284 4,081 3,502 Oct-06 3,808 3,567 5,885 3,724 3,459 Nov-06 4,093 3,524 6,102 4,021 3,474 Dec-06 4,382 3,477 6,357 4,287 3,505 DSL Compu serve Direct ADSL hcc!net Het Net Orange Planet Internet Scarlet Solcon Speedlinq Tele2 Tiscali XS4All 12Move Demon Jan-03 Feb ,255 Mar-03 1, ,634 Apr ,186 May ,398 Jun , ,248 Jul , ,460 Aug , ,557 Sep , ,380 Oct , ,239 Nov-03 1, , ,246 Dec-03 1, ,261 Jan-04 1,480 1, , , ,667 Feb-04 1, , ,347 1,252 1, ,112 1,997 Mar-04 1, , , , ,155 1,873 Apr-04 2, , , , ,227 1,895 May-04 2, , , , ,206 1,947 Jun-04 2, , ,368 1,026 1, ,331 2,101 Jul-04 2, , ,021 1, ,948 1,000 1,330 2,127 Aug-04 2, , ,037 1,543 1,070 1, ,302 2,095 Sep-04 2, , ,000 1, , ,277 2,075 Oct-04 1, , ,013 1,480 1,021 1, ,277 2,038 Nov-04 2,059 2, , ,500 1,088 2, ,360 2,046 Dec-04 2,272 2, , , , ,377 2,081 Jan-05 1,814 2, , ,473 1,836 1,086 2,464 1,043 1,516 2,106 Feb-05 1,632 2, , ,182 1,814 1,653 1,338 2,305 1,219 1,870 2,432 Mar-05 1,519 2,097 1,168 2, ,350 2, ,595 2,268 1,340 2,042 2,767 Apr-05 1,370 2,100 1,242 2, ,426 2, ,812 2,307 1,389 2,083 2,755 May-05 1,236 2,144 1,277 2, ,453 2, ,714 2,435 1,344 2,280 2,838 Jun ,413 2,095 1,286 2, ,473 2,214 1,471 1,485 2,715 1,321 2,399 2,788 Jul-05 1,009 1,591 1,871 1,276 2, ,365 2,204 1, ,649 1,577 2,331 2,751 Aug-05 1,177 1,867 1,728 1,269 2, ,443 2,137 1,000 1,153 2,425 2,578 2,192 2,750 Sep-05 1,560 2,226 1,520 1,307 2, ,524 2,145 1,348 1,250 2,507 3,342 2,248 2,812 Oct-05 1,636 2,362 1,531 1,295 2, ,645 2,092 1,048 1,507 2,803 3,467 2,197 2,715 Nov-05 1,891 1,423 1,261 2,004 1,017 1,696 2, ,417 3,079 4,128 2,304 2,694 Dec-05 2,125 2,451 1,419 1,791 2,518 1,522 3,344 2,529 1,009 1,804 3,213 4,539 2,714 3,321 Jan-06 2,341 2,598 1,477 2,384 3,077 1,929 3,994 3, ,640 2,963 5,070 3,090 4,082 Feb-06 2,475 2,603 1,519 2,483 3,044 1,939 4,255 3, ,882 3,193 4,758 3,240 4,179 Mar-06 2,607 2,694 1,787 2,452 3,042 1,938 4,284 3,261 1,024 3,194 3,245 4,648 3,283 4,212 Apr-06 2,949 2,663 2,347 2,325 3,084 1,944 4,528 3,136 1,238 2,904 3,506 4,486 3,269 3,995 May-06 3,437 2,651 3,090 2,467 3,143 1,968 5,046 3,169 1,197 2,966 3,593 4,892 3,515 4,126 Jun-06 3,440 2,633 3,142 2,491 3,188 2,016 5,046 3,248 1,214 3,246 3,612 4,884 3,989 4,274 Jul-06 3,561 2,651 3,048 2,495 3,092 2,030 5,288 3,242 1,258 3,374 3,536 5,186 4,387 4,298 Aug-06 3,377 2,827 2,799 2,471 3,099 2,075 5,146 3,194 1,117 3,244 3,560 4,945 4,295 4,236 Sep-06 3,424 2,776 2,772 2,454 3,134 2,100 5,229 3,248 1,210 3,295 3,629 4,904 4,590 4,214 Oct-06 3,114 2,817 2,956 2,476 3,037 2,090 5,285 3,198 1,423 3,339 3,421 4,829 4,588 4,393 Nov-06 3,097 2,761 2,633 2,536 2,759 2,103 5,160 3,148 1,468 3,507 3,305 4,819 4,646 4,385 Dec-06 3,099 2,953 2,497 2,566 2,668 2,146 5,512 3,177 1,329 3,731 4,156 5,042 4,822 4,463 23

24 Value added services XS4ALL en Solcon waren in 2003 de enige ADSL aanbieders die een spamfilter, anti-virus software en firewall in alle DSL pakketten hadden zitten. Multikabel bood een spamfilter en anti-virus software in alle kabelinternet pakketten. Planet Internet en Chello boden een gratis spamfilter aan voor alle pakketten, terwijl Planet Internet ook gratis firewall en anti-virusdiensten aanbood bij twee duurdere DSL pakketten. In september en oktober van 2003 begon Tiscali met het aanbieden van DSL producten op het eigen netwerk waarbij ook een gratis spamfilter en virus dienst werden aangeboden. Versatel volgde, maar hield er in 2004 ook weer mee op. Casema startte met gratis spamfilter en anti-virussoftware in april 2004 en CompuServe startte met gratis spamfilter in augustus In 2005 zette Het Net de trend met gratis anti-virus software vanaf februari gevolgd door Planet Internet die in april alle VAS diensten begon aan te bieden als onderdeel van alle DSL producten. Demon introduceerde gratis spamfilter en anti-virus software in dezelfde maand. 12move kwam met een gratis spamfilter in oktober 2005 en CompuServe voegde gratis anti-virus software toe in januari 2006, gevolgd door Tele2 met gratis anti-virus in februari van dat jaar. Aan het einde van 2006, waren Orange en Scarlet de enige ISPs die geen gratis spamfilter, anti-virus of firewall diensten bij hun DSL en/of kabel producten aanboden. Aan het einde van februari 2008 zijn er meerdere bij gekomen, zoals Het Net dat gedurende 2007 besloot om te stoppen met gratis anti-virus en anti-spam software, terwijl de nieuwkomers Alice en Telfort ook geen gratis VAS diensten aanbieden. Bij Internet van KPN en de twee goedkoopste InternetplusBellen abonnementen wordt ook geen VAS meer aangeboden. 24

25 VoiP ontwikkelingen De eerste aanbieder van VoIP was Multikabel in eind 2002, gevolgd door de kabelaars chello in 2003 met telefoniediensten aan die werden omgezet in VoIP diensten door chello in het eerste kwartaal van 2005 en in november Scarlet introduceerde Scarlet One (breedband, VoIP en mobiel) in november 2004 en werd direct gevolgd door Solcon die VoIP diensten in december 2004 begon aan te bieden. Versatel introduceerde VoIP in het begin van 2005, gevolgd door Tiscali in maart, Orange in mei en Casema in juni. KPN s XS4ALL introduceerde een web-based VoIP dienst in november en CompuServe introduceerde VoIP in december. KPN volgde met InternetPlusBellen eerst bij Direct ADSL in september 2005 en toen bij Planet Internet in februari 2006, gevolgd door Het Net aan het einde van Aan het einde van 2006 lanceerde Scarlet een nieuwe versie van zijn One tarief, genaamd One Dubbel met 8 Mbps als download snelheid voor 29,95 euro per maand (One met 4 Mbps kostte toen 19 euro per maand). Toen Scarlet de maandprijs van One verhoogde naar 27,50 euro in juni 2007, werd het maandbedrag van One Dubbel verhoogt naar 32,45 euro. Zoals te zien in de grafieken op pagina s 12, 16 en 18 is op gebied van breedband/telefonie bundels niet zoveel beweging qua prijzen en promoties. Wel werd de markt opgeschud door de introductie van Alice en Telfort Internet, beiden met een bundel van 20 Mbps DSL en telefonie voor 29,95 euro per maand. De introductie van Telfort kan met een of twee maanden versnelt zijn door de introductie van Alice. Telfort s prijsstelling is geënt op de bestaande producten van Speedlinq, 12Move en Tiscali, de merken die door Telfort vervangen worden. De introductie van Alice en Telfort heeft geen directe reactie van de kabelaars tot gevolg gehad. 25

26 Triple play/iptv ontwikkelingen In augustus 2005 introduceerde Versatel een 20 Mbps DSL verbinding om haar voetbalproduct te kunnen aanbieden (ADSL2+), waarbij de gebruikers via IPTV technologie live Eredivisie voetbal op hun TV konden kijken. De dienst kostte 39,95 euro per maand. Pas in februari van 2007 lanceerde KPN een eigen TV via ADSL dienst, genaamd Mine, die toen 39,95 per maand kostte. In augustus 2007 besloot KPN zijn IPTV dienst anders in de markt te zetten en ook meer gebundelde pakketten met te gaan aanbieden. Mine werd Interactieve TV en is verkrijgbaar met een breedbanddienst van Internet van KPN of Planet Internet of verkrijgbaar met een Internetplusbellen pakket van KPN. De maandelijkse kosten voor het basispakket van circa 50 TV- en 75 radiozenders zijn 9,95 euro in plaats van 39,95 euro. Daarnaast biedt KPN extra pakketen aan zoals het Planet Pluspakket for 9,95 euro met 25 themazenders en een voetbalpakket met 4 kanalen waaronder Tele2 Voetbal voor 9,95 euro. In december 2007 volgde Tele2 met een herzien TV aanbod in plaats van een pakket met alles erop en eraan voor 49,95 euro, kunnen Tele2 klanten nu kiezen voor meerder pakketen, allemaal gebundeld met Tele2 s Compleet (20 Mbps DSL en telefonie) dienst. De goedkoopste versie, Visionbox, is alleen video on demand plus Compleet voor 29,95 euro per maand, gevolgd door Vision Silver met 16 TV kanalen en VoD voor 37,90 euro per maand en Vision Gold met 46 kanalen en VoD voor 44,90 euro per maand. Multikabel is de enige kabelaar die een specifiek triple play pakket aanbiedt: Powerbundel die 63,50 euro per maand kost voor een 12 Mbps breedband connectie plus digitale TV van Multikabel. Een vergelijkbaar product van KPN is Interactieve TV Basic met 8 Mbps breedband plus digitale TV voor 59,95 euro per maand, terwijl Tele2 Vision Gold met 20 Mbps voor 44,90 euro per maand de goedkoopste vergelijkbare bundel aanbiedt. Uit de bovenstaande ontwikkelingen is te concluderen dat KPN met zijn prijsverlaging en portfolio verandering in augustus 2007 zich onder de prijs van de kabelaars heeft willen zetten. Tele2 reageerde hierop door hun IPTV portfolio te herstructeren en nog goedkoper te worden, maar de kabelaars tot eind februari 2008 niet gereageerd hebben op deze ontwikkelingen. 26

27 Situatie 2008 Aan het einde van februari 2008 werden er minimaal 126 breedband producten aangeboden door 15 aanbieders. 32 van die producten werden aangeboden door kabelaars, de overige 94 diensten door DSL aanbieders. Van de producten zijn 57 zo-genaamde dual-play producten (breedband plus telefonie) en 21 zogenaamde triple-play producten (breedband, telefonie plus TV), waarbij aangetekend moet worden dat bij de kabelaars een analoge TV aansluiting verplicht is voor breedband en telefonie klanten. Bij de kabelaars Casema en Multikabel dezelfde product portfolio aan met 4 verschillende snelheden en UPC 5 verschillende snelheden. De laagste download snelheid is 384 Kbps en de hoogste downloadsnelheid is 22 Mbps. De gemiddelde download snelheid was iets meer dan 7 Mbps voor een gemiddelde maand prijs van 40,59 euro. De laagste maandprijs was 14,95 euro voor UPC s 384/182 Kbps dienst boden een 1,5 Mbps dienst voor 19,95 euro per maand. De duurste kabelbreedbanddiensten kosten 69,95 euro per maand en bieden 20 Mbps download met 1 Mbps upload bij Casema/@home en 22 Mbps met 1 Mbps upload bij Multikabel, terwijl de hoogste downloadsnelheid (24 Mbps) door UPC voor euro per maand wordt aangeboden. Bij de DSL aanbieders is de laagste downloadsnelheid 375 Kbps voor het product van Planet, die de gebruiker per minuut laat betalen. De laagste maandprijs wordt aangeboden door Tele2: 14,95 euro voor een 2 Mbps aansluiting. De hoogste downloadsnelheid is 20 Mbps met een uploadsnelheid van 1.024, die wordt aangeboden door Alice, CompuServe, Orange, Solcon, Tele2, Telfort, Vodafone en XS4ALL, waarbij opvalt dat XS4ALL met 79,95 euro per maand meer dan het drievoudige vraagt dan de goedkoopste aanbieder: Telfort met 19,95 euro. De gemiddelde downloadsnelheid was 7.7 Mbps voor een gemiddelde maandprijs van 39,18 euro per maand. 27

28 Bijlagen Nu volgt een aantal slides waarop per jaar en maand is beschreven welke snelheids- en prijsverwijzigingen en welke productintroducties door alle aanbieders, die zijn meegenomen in dit onderzoek, werden gedaan. 28

29 Snelheidsveranderingen, prijsveranderingen, product introducties in 2003 Januari Februari Maart verdubbelt de snelheden van zijn Basis abonnement naar 312/128 terwijl de prijs gelijk blijft op EUR 29,95 per maand; Planet Internet verhoogt download snelheid van Advanced naar 1536 (1024) voor 88,15 per maand en van Comfort naar 768/128 Kbps (512/64 Kbps) voor 52,25 per maand; Tiscali verhoogt Basis snelheden van 512/64 Kbps naar 768/128 Kbps voor 49,50 per maand en Plus snelheden van 1024/256 naar 1536/256 Kbps voor 79,95 per maand. Versatel verhoogt Basic snelheden naar 768/128 Kbps voor 52,95 per maand en de Extra snelheden naar 1536/256 Kbps voor 83,87 per maand. XS4ALL verhoogt Basic snelheden naar 768/128 Kbps voor 51,15per maand en de Fast snelheden naar 1536/256 Kbps voor 86,10 per maand. Juni HCCnet verhoogt downloadsnelheid voor Basis (47,95 euro) naar 768 Kbps en van Plus (79,32) naar 1532 Kbps introduceert Budget voor 17,95 per maand met 64/28 Kbps Chello breidt zijn breedband portfolio uit met Easy (400/64 Kbps) voor 22,95 per maand, Light (768/64 Kbps plus 500 MB data limiet) voor 32, 95 per maand en Plus (3000/384) voor 79,95 per maand. September Het Net introduceert Voordeel Surfen met 265/64 Kbps plus 250 MB data limiet voor 24,95 per maand; Orange verhoogt snelheden van Cable Basic naar 512/128 Kbps (300/64 Kbps) voor EUR 32,95 per maand, verhoogt ook de snelheden van Cable Easy naar 256/64 Kbps (80/32 Kbps) voor 19,95 per maand en ook de snelheden van Cable Premium van 800/128 Kbps naar 1024/128 Kbps voor 49,50 per maand. Orange introduceert Cable Power met 2048/320 Kbps voor 69,50 per maand. Tiscali introduceert Start (384/128 1 GB) voor 19,95 per maand en Surf (512/256 2GB) voor 22,45 per maand; Versatel introduceert Budget 384/128 Kbps voor 14,95 per maand inclusief telefonie met EUR 5 per maand verplichte omzet. Oktober Demon Internet introduceert 8 Mbps dienst voor 69,95 per maand en verlaagt de prijzen voor de bestaande 512, 1024, en 2048 diensten naar respectivelijk 19,95; 39; en 55 euro per maand. Planet Internet verhoogt de snelheden van Advanced naar 2048/320, van Comfort naar 1024/160 en van Standard naar 384/96 (256/64) voor 34,90 per maand. Tiscali introduceert Live 3 Mb (3072/512 Kbps 20 GB) voor 49,95 per maand en Family 2 Mb (2048/256, 20 GB) voor 39,95 per maand. Tiscali verhoogt de snelheden van Basis naar 1024/160 voor 49,95 per maand, van Light naar 384/96 Kbps voor euro 29,95 per maand en van Plus naar 2048/320 voor 79,95 per maand. Versatel verhoogt snelheden van Basic naar 1024/160 Kbps, van Extra naar 2048/320 Kbps, van Lite naar 384/96 Kbps voor 29,95 (ipv 256/64 Kbps voor 34,95). Versatel verhoogt ook snelheden van Family (512/128 naar 768/128 Kbps) voor 34 euro per maand en van Plus (768/128 naar 1536/256 Kbps) voor 54 euro per maand. XS4ALL verhoogt snelheden van Basic naar 1024/160 Kbps, van Fast naar 2048/320 Kbps, van Lite naar 384/96 Kbps voor 34,95 (ipv 256/64 Kbps voor 39,95). XS4ALL verlaagde de prijs voor Power 2-8Mb van 119 euro per maand naar 84,95 euro en de upload snelheid van 512 naar 1024 Kbps. November December 29

30 Snelheidsveranderingen, prijsveranderingen, product introducties in 2004-I Januari CompuServe lanceert DSL diensten via het Tiscali netwerk. 512/256 voor 24,95 per maand, 1024/512 voor 39,95 per maand, 2048/1024 voor 52,25 per maand en 4096/1024 voor 79,95 per maand. HCCnet introduceert Start (384/128 Kbps plus 250 MB data limiet) voor 24,60 per maand. Basis wordt 2048/320 voor 47,35, Lite verviervoudigt naar 1024/320 plus 250 Mb datalimit voor 34,95 per maand, Plus wordt 4096/640 voor 79,32 per maand Het Net verhoogt snelheden van Voordeel Surfen naar 384/128 Kbps plus 1.5 GB data limiet voor dezelfde prijs 24,95 per maand. Het Net introduceert Instap Surfen (384/128 Kbps plus 250 MB) voor 19,95 per maand en verhoogt snelheden ADSL Surfen naar 1024/320 plus 8 GB (ipv 750 MB) data limiet voor 32, 95 per maand. KPN introduceert Direct ADSL met vier variaties: Basic (2048/ GB) voor 49,95 per maand, Extra (4096/ GB) voor 74,95 per maand, Go (384/ GB) voor 21,95 per maand en Lite (1024/320 8 GB) voor 29,95 per maand Orange introduceert Go (384/128 Kbps plus 250 MB data limiet) voor 26,95 per maand. Basic wordt 2048/320 voor 52,25, Lite verviervoudigt naar 1024/320 voor 34,95 per maand, Plus wordt 4096/640 voor 88,15 per maand Planet Internet introduceert Economy (384/128 Kbps plus 1 GB data limiet) voor 26,95 per maand. Comfort wordt 2048/320 voor 54,95 (ipv 52,25), Standard wordt 1024/320 voor 34,90 per maand, Advanced wordt 4096/640 voor 79,95 (ipv 88,15) per maand; Scarlet introduceert One with 512/256 Kbps voor 39,95 per maand, One Snel met 1024/512 Kbps voor 59,95 per maand en One Extra met 8000/512 Kbps voor 79,95 per maand Solcon verlaagt de prijzen voor 1024/512 en 2048/512 Kbps producten via de netwerken van bbned en Tiscali naar 29,95 en 39,95 euro per maand (oud: 44,95 en 79 per maand). De prijs voor 512/128 Kbps via bbned wordt 24,94 ipv 29,95 en via Tiscali wordt het 19,95 per maand ipv 29,95 per maand. De 8000/1024 Kbps dienst via Bbned wordt verlaagd van 89 euro naar 59,95 euro per maand en hetzelfde geld voor de 2-8 Mbps/1024 dienst via Tiscali s netwerk. Solcon introduceert DSL diensten via het Versatel netwerk: 384/128 Kbps voor 24,95 per maand, 1024/320 voor 34,95 per maand en 2048/512 voor 49,95 per maand. Solcon s 8000/1024 Kbps via KPN wordt goedkoper van 86,50 euro naar 79,95 euro per maand. Tiscali introduceert Go (384/128 Kbps) voor 26,95 per maand. Tiscali verhoogt de snelheden voor Basis van 1024/160 naar 2048/320 bij gelijkblijvende prijs van 49,95 euro per maand, de snelheden van Light gaan van 384/128 Kbps voor 29,95 per maand naar 1024/320 Kbps voor 34,95 per maand en Plus wordt verdubbeld naar 4096/640 Kbps voor nog steeds 79,95 per maand. Versatel introduceert ADSL Gratis, 384/128 Kbps voor EUR 0 per maand, klanten betalen de tijd die men online is. Versatel introduceert Go (384/128 Kbps) voor 26,95 per maand. Versatel verandert de voorwaarden van Budget (via eigen netwerk) door een 250 MB data limiet toe te voegen (384/128 Kbps voor 14,95 per maand plus telefonie voor EUR 5). Versatel verandert de snelheden van Basic, Lite naar 2048/320 en 4096/640 Kbps voor 52,95 en 34,95 per maand. XS4ALL introduceert Start (384/128 Kbps) voor 29,95 per maand. Basic wordt 2048/320 voor 59,95 (ipv 51,15), Lite wordt 1024/320 voor 39,95 ipv 36,95 per maand, en Fastwordt 4096/640 voor 79,95 (ipv 86,10) per maand; verhoogt upload snelheid van Breedband naar 256 Kbps (2560/256 voor 47,95); Chello verhoogt snelheden van Classic van 1500/128 Kbps naar 2560/384 Kbps voor dezelfde maandelijkse prijs van 49,95 euro. Tegelijkertijd wordt de uploadsnelheid van Easy van 400/64 Kbps naar 400/128 Kbps verhoogd. Light wordt 1024/128 Kbps ipv 768/64 Kbps voor nog steeds 32,95 per maand en Plus gaat voor 3000/384 Kbps naar 4068/512 Kbps voor dezelfde prijs (79,95 euro) per maand. Chello introduceert Starter met 128/64 Kbps voor 14,95 per maand. Demon Internet introduceert gratis anti-spam software bij alle ADSL diensten. Tiscali verhoogt de uploadsnelheid van Family 2Mb naar 320 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven en verhoogt de downloadsnelheid van Surf naar 756 ipv 512 Kbps en de prijs voor Surf van 22,45 euro naar 24,95 euro per maand. Tiscali vervangt Live3Mb door Live4Mb voor dezelfde maandelijkse prijs van 49,95 euro voor 4096/640 Kbps. Tiscali introduceert Smart voor 29,95 per maand inclusief 1248/320 kbps en 4 GB data limiet. 30

31 Snelheidsveranderingen, prijsveranderingen, product introducties in 2004-II Maart April Casema ntroduceert breedbandinternetdiensten onder hun eigen naam: Midi (512/128 Kbps) voor EUR 19,95 per maand, Multi (1532/192) voor 32,95 per maand, Maxi (3072/512 Kbps) voor 49,50 per maand en Mega (6144/768 Kbps) voor 69,95 per maand. Orange verdubbelt de downloadsnelheid van Cable Basic naar 1024 Kbps en verdubbelt de snelheden van Power naar 4096/512 ipv 2048/320 Kbps en van Premium van 1024/128 Kbps naar 2048/384 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. Versatel introduceert Budget (384/128 Kbps) exclusief Bel voordelig voor 14,95 euro per maand. Versatel verlaagt de maandelijkse prijs voor Family naar 29 euro (was 34 euro) en verhoogt de snelheden naar 1024/320 ipv 768/128 Kbps verandert Basis van 384/64 Kbps naar 768/128 Kbps voor 29,95 per maand. Juni verandert Basis van 768/128 Kbps voor 29,95 per maand naar 4000/512 Kbps voor 47,95 per maand. 12Move introduceert ADSL diensten via Tiscali: Super 512/256 Kbps voor 18,95 en Super Plus (1024/320 Kbps voor 26,95 per maand. En via KPN Super (416/160) voor 26,95 per maand en Super Plus 1120/352 Kbps voor 34,95 per maand Chello verhoogt de uploadsnelheid van Light van 128 Kbps naar 256 Kbps voor dezelfde prijs (32,95). HCCnet verhoogt de snelheden voor Start van 384/128 Kbps naar 416/160 Kbps, voor Lite van 1024/320 naar 1120/352 Kbps, voor Basis van 2048/320 Kbps naar 2240/416 Kbps en voor Plus van 4096/640 naar 4480/704 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. HCCnet verlaagt de prijs voor Pro 8 (2-8 Mbps/512 Kbps) van 105 euro naar 98 euro. Het Net verhoogt de snelheden voor Instap Surfen en Voordeel Surfen van 384/128 Kbps naar 416/160 Kbps, en voor ADSL Surfen van 1024/320 naar 1120/352 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. Het Net introduceert Tijd Surfen voor 7,95 per maand met een ADSL verbinding van 256/128 Kbps waarbij de gebruiker betaald voor elke minuut die hij/zij online is. KPN verhoogt de snelheden voor Direct ADSL Go van 384/128 Kbps naar 416/160 Kbps, voor Lite van 1024/320 naar 1120/352 Kbps, voor Basic van 2048/320 Kbps naar 2240/416 Kbps en voor Extra van 4096/640 naar 4480/704 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. Orange verhoogt de snelheden voor Go van 384/128 Kbps naar 416/160 Kbps, voor Lite van 1024/320 naar 1120/352 Kbps, voor Basic van 2048/320 Kbps naar 2240/416 Kbps en voor Plus van 4096/640 naar 4480/704 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. Orange verdubbelt de downloadsnelheid van Direct via Bbned naar 512 Kbps zonder prijsverandering Planet Internet verhoogt de snelheden voor Economy van 384/128 Kbps naar 416/160 Kbps, voor Standard van 1024/320 naar 1120/352 Kbps, voor Comfort van 2048/320 Kbps naar 2240/416 Kbps en voor Advanced van 4096/640 naar 4480/704 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. Tiscali verhoogt de snelheden voor Go van 384/128 Kbps naar 416/160 Kbps, voor Light van 1024/320 naar 1120/352 Kbps, voor Basis van 2048/320 Kbps naar 2240/416 Kbps en voor Plus van 4096/640 naar 4480/704 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. Versatel verhoogt de snelheden voor Go van 384/128 Kbps naar 416/160 Kbps, voor Lite van 1024/320 naar 1120/352 Kbps, voor Basic van 2048/320 Kbps naar 2240/416 Kbps en voor Plus van 4096/640 naar 4480/704 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. XS4ALL verhoogt de snelheden voor Start van 384/128 Kbps naar 416/160 Kbps, voor Lite van 1024/320 naar 1120/352 Kbps, voor Basic van 2048/320 Kbps naar 2240/416 Kbps en voor Fast van 4096/640 naar 4480/704 Kbps bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. Augustus CompuServe introduceert Direct ADSL diensten: Go (416/60 Kbps) voor 26,95 per maand, Lite (1120/352 Kbps) voor EUR 34,95 per maand, Basic (2240/416 Kbps) voor 54,95 per maand en Extra (4480/704 Kbps) voor 79,95 per maand. CompuServe verlaagt de maandelijkse prijzen voor ADSL 1024/512 Kbps van 39,95 naar 34,95, voor 2048/1024 van 52,95 naar 49,95 en voor ADSL 4096/1024 Kbps van 79,95 naar 54,95 per maand. Multikabel verhoogt de snelheden voor Easy van 128/64 Kbps naar 256/64 Kbps, voor Power van 1530/360 Kbps naar 2560/512 Kbps, voor XL-lerate 4120/768 Kbps naar 5120/1024 Kbps en voor X-tra 1530/1024 naar 10000/2048 bij gelijkblijvende maandelijkse tarieven. 31