Laagland cursus 8. Lees eerst de hele cursus (nog) eens door

Transcriptie

1 Lees eerst de hele cursus (nog) eens door Bijbel Christendom Het Christendom is ontstaan in de periode van het Romeinse Keizerrijk. Het heilige boek van het Christendom is de Bijbel. De Bijbel is geschreven in het Hebreeuws, Aramees en Grieks. De Bijbel bestaat uit het Oude en het Nieuwe Testament. o Het Oude Testament bevat een aantal mythologische verhalen, leefregels en teksten als Psalmen en Hooglied. o Het Nieuwe Testament beval de teksten va n de vier evangelisten Matteus, Marcus, Lucas en Johannes. Ook bevat het teksten over de kruisdood en de opstanding van Jezus. De brieven van Paulus en de Openbaring van Johannes behoren ook tot het Nieuwe Testament. eercultuur Norm voor individueel gedrag in aanzien + waardering die men van anderen ontvangt. Gedrag dat paste bij een hoge status leverde veel eer op, eer is te verwerven door dappere daden te verrichten moest dan wel zijn voor een hoger doel, bijvoorbeeld dienst aan een vorst. feodaliteit Feodaliteit is het systeem dat zo n 300 jaar geleden over Europa gebruikt werd. Het is het uitlenen van land aan andere in ruil voor voedsel of soldaten. Het was een leenstelsel. Je kreeg spullen in ruil voor andere spullen, en als dit fout ging dan pakte de leenheer terug wat hij hen geleend had. Hendrik van Veldeke: Ik zag nooit zo roden mond Veldeke werd geboren in Veldeke, een klein dorp op het grondgebied van de Belgisch- Limburgse stad Hasselt. Zijn geboorte en zijn sterfjaar zijn niet bekend. Hij moet rond 1150 geboren zijn en zeker voor 1184 gestorven zijn, aangezien zijn literaire werken. Veldeke schreef het Leven van Sint-Servaas, waarschijnlijk zijn eerste werk, in opdracht van heer Hessel, de koster van het Maastrichtse Servaaskapittel, en van Agnes van Metz, de gravin van Loon. Daarin gebruikte hij het Limburgs van zijn tijd. Veldekes bekendste werk is de Eneasroman, dit is voor zover bekend tevens de eerste hoofse roman in een Germaanse taal. Van Veldeke baseerde het werk op de Oudfranse Roman d Eneas. Er zijn van Veldeke op het gebied van de lyriek ook een dertigtal minneliederen bewaard gebleven. Hij behoorde daarmee tot de eerste generatie minnezangers die de Romaanse hoofse minnepoëzie in een Germaanse taal beoefende. In vergelijking met andere minnezangers uit zijn tijd vallen zijn liederen op door hun humor en zelfs hun ironie. historische gebeurtenissen, groeperingen, personen N.B. Jaartallen niet belangrijk, chronologische volgorde wel! 3000 v. Chr n. Chr.: Tijd van Grieken en Romeinen 1200 v. Chr.: Gilgamesj epos op kleitabletten vastgelegd. 750 v. Chr.: Homerus Illias en Odyssee 500 v. Chr.: Bloei Griekse tragedie 27 v. Chr.: Octavianus wordt Augustus, de eerste keizer van het Romeinse Keizerrijk v. Chr.: Vergilius, Aeneis

2 33: Jezus Christus op Golgotha te Jeruzalem gekruisigd 476: val West-Romeinse Rijk : Tijd van monniken en ridders : toen leefde Paus Gregorius I 600: Paus Gregorius I voert het gregoriaans als geestelijke macht in 632: Profeet Mohammed, de stichter van de islam, overleden 800: Karel de Grote in Rome tot keizer gekroond 814: Karel de Grote overleden : Tijd van steden en staten 1096: Aanvang eerste kruistocht. Jeruzalem in 1099 door christenen veroverd op de moslims : het christelijke West-Europa reageerde op de zich uitbreidende macht van de islamitische Arabieren met een reeks van kruistochten 1100: Tapijt van Bayeux (ridders) 1250: Ontwikkeling van de steden in Holland 1260: Van den Vos Reynaerde geschreven door Willem 1291: Einde kruistochten 1300: Beatrijs geschreven 1350: Handelssteden als Zutphen, Deventer, Kampen worden Hanzesteden 1450: Boekdrukkunst in Europa 1453: Val van Constantinopel, einde Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk 1492: Columbus herontdekt Amerika 1493: Jheronimus Bosch schildert De marskramer 1515: Mariken van Nieumeghen geschreven Jacob van Maerlant Jacob van Maerlant (ca ) schreef de meest uiteenlopende boeken, van ridderromans tot een wereldgeschiedenis. Hij is daarmee van grote betekenis geweest voor de Middelnederlandse literatuur. Ook was hij waarschijnlijk een clericus (geestelijke, geleerde, student, klerk), die onder andere werkte voor het Hollandse gravenhof. Der naturen bloeme (ca. 1270, Vlaanderen) Één van zijn beroemdste werken is Der naturen bloeme, deze wordt beschouwd als de eerste natuurencyclopedie in de Nederlandse taal, in plaats van in het Latijn. Dit werk van van Maerlant is in 13 delen verdeeld, waarin ieder iets verteld over de natuur (denk aan mensen, dieren en planten). De opdrachtgever was van Cats, maar de reden voor deze opdracht is onbekend. Men denkt dat van Cats dit deed voor de studie van Floris V, wie hij opvoedde. Het verhaal bestaat uit versregels, die in volgorde aabbcc op elkaar rijmen. Werkboek > opdracht 2, bladzijde 71. Achtergrondinformatie - schrijvers in de middeleeuwen kregen vaak een opdracht om aan te werken; - een opdrachtgever werd altijd een mecenas genoemd; - een opdrachtgever betaalde de materiaalkosten en voorzag de schrijver in zijn levensonderhoud;

3 Lanceloet en het hert met de witte voet Na afloop van een hofdag op het kasteel van koning Arthur, komt er een jonkvrouw met een wit hondje aanrijden. Zij brengt een boodschap van haar koningin, die als volgt luidt: Zij zal trouwen met de man die haar de witte voet van een bepaald hert uit een bos zal brengen. Een enkel poortje geeft toegang tot het bos, dat overigens wordt bewaakt door leeuwen. Het witte hondje van de jonkvrouw, zal de ridder die zijn geluk wil beproeven naar het bos leiden. Keye, een ridder die door onvermelde voorgaande gebeurtenissen in een kwaad daglicht stond aan het hof, wilde zijn naam zuiveren en zijn geluk beproeven. Hij maakte echter bij de eerste de beste hindernis, een brede en diepe rivier, alweer rechtsomkeer. Vervolgens trekt Lancelot er op uit om de opdracht te volbrengen. Bij het bos aangekomen dood hij de leeuwen, maar raakt daarbij zelf zwaar gewond. Toch gaat hij opzoek naar het hert, die zodra hij hem heeft gevonden, gedood wordt door het witte hondje. Uitgeput en verzwakt door zijn verwondingen valt hij neer en juist op dat ogenblik, komt er een onbekende ridder aan. Lancelot vraagt hem het witte voetje vast vooruit naar de koningin te brengen en te verkondigen dat hij zal volgen zodra hij is aangesterkt. De ridder verwond Lancelot echter nog meer en gaat, in de veronderstelling dat hij het niet overleefd, er met het voetje vandoor. De onbekende ridder, meld zich bij de koningin met het voetje en het verhaal, dat hij het was die het hert heeft gedood. De koningin is zeer verdrietig over deze slechte huwelijks kandidaat, zij kan echter niet onder haar belofte uit, maar weet wel te bewerkstelligen dat haar raadsheren, het huwelijk voor 14 nachten uitstellen. Walewein die zich nog op het kasteel van Arthur bevindt, maakt zich ondertussen zorgen over het lot van Lancelot en besluit naar hem op zoek te gaan. Hij treft hem zwaar gewond maar nog in leven aan op de plek waar de ridder hem heeft achtergelaten. Walewein brengt zijn gewonde vriend naar een dokter in een nabij gelegen dorp en gaat vervolgens zelf naar de koningin. Hij komt op de dag van de bruiloft bij haar kasteel aan en daagt de slechte ridder uit, om zijn vriend te wreken. Na een zware strijd overwint Walewein en wordt aldaar gelauwerd. De volgende dag gaat Walewein weer terug naar Lancelot om samen zijn volledige herstel af te wachten. Als Lancelot is hersteld begeven zij zich volgens afspraak naar de koningin. Lancelot heeft echter zijn hart al verpand aan de vrouw van zijn heer, koning Arthur, en komt met de koningin overeen dat hij op een later, niet genoemd tijdstip zal terugkomen om met haar te trouwen. Mariken Middeleeuwse genres + kenmerken Karelepiek Pretenderen historische waarheid te zijn Opbouw: De avonturen van Karel de Grote of zijn vazallen staan centraal. Soms gebaseerd op oudfranse chansons de geste, later ook Middelnederlands. Arthurepiek Fictief: sprookjesachtig Opbouw: In Arthurs hof verschijnt iets uit de onhoofse wereld van het avontuur. Om daar te komen moet een barrière overwonnen worden. Arthurs ridders trekken er op uit om hun queeste (= ridderlijke zoektocht) te volbrengen. De ridder volbrengt zijn taak en keert terug naar Arthurs hof. Arthurs hof is een hoofs ideaal. Eerst alleen oudfrans, later ook Middelnederlands.

4 Oosterse roman: Een Oosterse roman gaat om een hoofs liefdesverhaal in het oosten. Er spelen ook Ridderromans in Troje. Deze ridderromans worden ook antikiserende romans genoemd. Karelepiek: verhalen waarin Karel de Grote de hoofdrol is Chanson de geste: liederen over heldendaden Gaat over niet- verzonnen gebeurtenissen --> historische gebeurtenissen Arthurepiek: verhalen waarin koning Arthur de hoofdrol heeft Arthurromans: verhalen over liefde en ridderschap Niet in de vorm van een historisch verslag geschreven (door Chrétien de Troyes). De verhalen spelen eens en ergens. Sprookjesachtig Het hof van Arthur is een hoofse modelwereld zonder feodale conflicten. Arthur gaat op queeste (=zoektocht) Hoofse lyriek Hoofse lyriek draait om een minnaar, die een geliefde aanbidt en bezingt. o De minnaar verwoordt zijn liefde en aanbidding in termen die ontleend zijn aan de feodaliteit. Dierenverhalen: verhalen met dieren als personages De dieren met hun personages stellen mensen voor. De dieren als mensen misbruiken de taal. Ook jagen ze menselijke begeerten na. Ridderromans: 13 e eeuw in de Lage Landen geschreven. Eliteliteratuur = literatuur voor de adel, ridderschap en leden van de patricipaat. Publiek is jongeren aan het hof --> voorbeeldcarrière Ontwikkeling van een jonge ridder staat centraal. Functies: Educatieve functie Ontspanning (spanning, humor) Bv. Ferguut, roman van Walewein (nog meer voorbeelden op blz. 98) oorspronkelijk-originaliteit Originaliteit = oorspronkelijkheid: middeleeuwse kunstenaars streefden er niet naar origineel te zijn. Ze waren zich ervan bewust te werken in een artistieke traditie en voegden hun werk in die bestaande traditie. Renout van Montalbaen: De vier Heemskinderen Bibliografische gegevens Originele versie is in Vlaanderen geschreven. (13 e eeuw) Schrijver en werkplaats is onbekend. Renout van Montalbaen is een bewerking van de Franse ridderroman Renauld de Montauban.

5 In de oorspronkelijke versie wordt Renauld verbannen na een neef gedood te hebben. Hij en zijn broers (Richard, Alard en Guiscard) gaan op kruistocht naar Palestina op het ros Beyard. De drie broers sneuvelen en Renauld keert levend terug. Renauld overleeft een aanval op de Sint Pieters basiliek in Keulen. Samenvatting Renout van Montalbaen: De vier Heemskinderen Renout en zijn drie broers zijn de kinderen van graaf Aymijn, die een langdurige twist had met Karel de grote. Karel nodigde Aymijn en zijn zonen naar de bekroning van Karels zoon Lodewijk om te verzoenen. Lodewijk is zo jaloers op het reusachtige paard van Renout, Beyaert, dat hij bevel geeft dat de vier broers niet mogen eten en geen bed mogen krijgen. Renout dood de kok en slaat iedereen tot hij een bed krijgt. Keizer Karel ziet dit door de vingers. De volgende dag daagt Lodewijk Adelaert, Renouts broer, uit voor een schaakwedstrijd. De winnaar mag de verliezer onthoofden. Adelaert wint maar wil Lodewijk niet doden maar wordt door Renout gedwongen om dat te doen. Karel wordt boos en de vier broers vluchten op het ros Beyaert. Ze gaan naar Spanje en gaan in dienst van de sultan Saforet. Hij belooft ze te belonen maar doet dat niet. Renout onthoofd Saforet en vlucht met zijn broers op het ros Beyaert. Ze zoeken onderdak bij koning Yewe van Dordogne. Renout helpt Yewe om de Moren te verslaan en krijgt diens dochter, Clarisse, als beloning. Keizer karel hoort van de overwinnning en vraagt Yewe om Renout over te geven. Yewe geeft Renout de rots bij Gironde zodat Renout zich kan verdedigen tegen Karel. Renout bouwt daar een burcht. Yewe wordt uiteindelijk omgekocht om Renout te verraden. Hij vertelt Renout dat Karel vrede wil en dat Renout ongewapend naar Yewe s kasteel moet komen. Clarisse geeft Renout uit voorzorg wapens mee. In het kasteel van Yewe proberen de Franse edelen Renout te arresteren. Dankzij de wapens van Clarisse kon Renout ongewond ontsnappen. De graaf Gontier beschuldigt Ogier van Denemarken, een neef van Renout, van verraad omdat hij niet aanwezig was bij de arrestatie poging van Renout. Ze houden een godsgericht die Ogier wint. De andere edelen beschuldigen Yewe van verraad. Hij wordt gedwongen om te vluchten naar een klooster waar hij belegerd wordt door het leger van Roeland. Yewe stuurt een brief naar Renout waarin hij bekend dat hij Renout verraden heeft en om hulp smeekt. Renout wordt door Clarisse gesmeekt om dat te doen. Roeland laat Yewe vrij op voorwaarde dat hij en Renout een tweekamp uitvechten. Renout zet Yewe eerst af bij zijn kasteel. Hij keert terug voor de tweekamp. Een paar ridders, die geallieerd zijn met Roeland, rijden op Renout af tijdens de tweekamp. Renout voelt zich verraden en vlucht. Roeland komt later Ritsaert, een broer van Renout tegen en neemt hem gevangen. Renout vecht dan de tweekamp met Roeland uit. Het gevecht eindigt op voorwaarde dat Roeland Ritsaert mag meenemen maar niet ophangen. Ritsaert ontsnapt uiteindelijk. Karel wordt boos en besluit de rots bij Dordogne, waar de vier broers zich bevinden, te belegeren. Aye, de moeder van de vier broers en de zus van Karel, zorgt er voor dat er vrede komt op voorwaarde dat het ros Beyaert in de rijn wordt verdronken. Adelaert, Ritsaert en de derde broer, Witsaert gaan bij het hof van Karel wonen. Renout gaat op kruistocht. Hij herovert Jeruzalem en keert daarna terug naar het Frankische rijk. Renout wordt een kluizenaar in Keulen. Daar werkt hij mee aan de Sint Pieters basiliek. Hij werkt zo hard dat zijn collega's jaloers worden. Ze gieten cement over hem, doen hem in een zak en gooien hem in de Rijn. Een vrouw vindt zijn lijk dankzij een visioen dat ze kreeg. Men ontdekt uiteindelijk dat hij Renout is en wil hem begraven in de basiliek maar de kar, die hem draagt,

6 rijdt weg richting Dortmund. Wanneer Karel van de moord hoort op Renout laat hij de moordenaars ophangen. schrijfcultuur Teksten werden opgeschreven en zo overgedragen. Mensen waren dus hoger geschoold omdat ze anders niet konden lezen en schrijven. symbolen Bij symbolen krijgen woorden die voor jou als lezer letterlijk bedoeld zijn, een andere, diepere of figuurlijke betekenis. Het gebruik van symbolen is geen vorm van beeldspraak. symbool = waarneembaar teken of voorwerp dat iets abstracts uitbeeldt; = zinnebeeld voorleescultuur Een cultuur waarin teksten wordt voorgedragen.