De vreselijke moord te Bertem (1912)

Transcriptie

1

2 De vreselijke moord te Bertem (1912) Johan Dit liedjesschrift is van Victorine Laes, tegenover het gemeentehuis, dochter van Louis Laes en Elisabeth Janssens, kweker (van witloof) Van Marcel Carels kregen we de liederenschriften van zijn familie in bruikleen. Daarin honderden teksten van liederen die te Leefdaal werden gezongen tussen en tijdens de twee Wereldoorlogen. Meestal staat er echter niet bij welke melodie gebruikelijk was, en soms had de ijverige schrijfster de woorden van de voorzanger niet goed verstaan en iets neergeschreven dat er op leek. Dat hebben we naar eigen goeddunken rechtgezet. Dit typische marktzanger-moordlied moet zoals steeds met een flinke korrel zout genomen worden: in grote lijnen zal het allemaal wel kloppen, maar inzake details fantaseerden de marktzangers er lustig op los. Het moest vooral spectaculair en aangrijpend zijn, zodat de mensen hun liedblaadjes kochten. Een op rijm gezongen rioolkrantartikel, als het ware. In het liedjesschrift van Marcels' moeder Florentine Sterckx ( ) - geschreven in een langwerpig kasboek... - wordt een tekst van een marktzanger overgenomen over een "Vreselijke moord" in buurtdorp Bertem, het dorp van de "teussers", d.i. paarden- en veehandelaars die een koop afsluiten door in mekaars handen te klappen. Hoewel de auteur van de tekst niet vermeld wordt, vermoeden wij dat het ontsproten is aan het brein van Martinus Van Cauwenbergh, zanger en dichter te Aarschot, die met zijn kinderen de markten placht af te gaan met dergelijke liederen. In het boek "Het moordlied in de Zuidelijke Nederlanden (XXe eeuw)" van Julien De Vuyst vinden we immers enkele liederen van Martinus terug, waaronder het verhaal van de "Afschuwelijke moord te

3 Hasselt" (een dronken vader hangt in 1909 zijn zoontje op aan een ladder met een koperen draad en tracht zelfmoord te plegen op de spoorweg). De melodie wordt niet vermeld ("Op een schoone wijze"), maar de tekst is een duidelijke kloon van bovenstaand lied, met de typerende woordenschat "zoo een wreedheid", "ach arm kind had gij dat toch verdiend", "den barbaar", "vol duivelsraad", "hij vreesde geen getraan", "zijn zoontje moest de dood doorstaan", "en riep uw laatste uur is hier gedaan", "denkt wat verdriet, het lijden was te groot", "zo jong van deze aarde", "arm en rijk had met haar medelij", "dan is de volle wet ter plaatse gekomen", "den martelaar werd naar het graf gedragen", "daarom spiegelt u ouders die nog leven, bemint altijd uw kinderen groot en klein"... We vonden nergens de originele melodie terug, dus maakten we er zelf één, in de stijl van. Wat een wreedheid komt er weer te gebeuren een slachterij gelijk men nu weer hoort een mens zijn hart zou toch wel moeten scheuren zo arm als rijk door des wreedheid gestoord Een brave man van in de veertig jaren die nooit iemand op aard had kwaad gedaan dit lied vertelt over zijn wedervaren luistert hoe dat hij moest de dood doorstaan. Dit lied vertelt over zijn wedervaren luistert hoe dat hij moest de dood doorstaan. Wel wrede beul waar waren uwe zinnen als gij die man daar zo aanranden ging en als ge uwe wreedheid ging beginnen ook dezen man was u nooit kwaad gezind Hem eerst vooral het hoofd zo in te slagen dat hij voor dood viel neder op de grond dan gaf de wreden beul nog geen genade en heeft hem met zijn mes voort afgemaakt. Dan gaf de wreden beul nog geen genade

4 en heeft hem met zijn mes voort afgemaakt. De wrede beul gaf dan nog geen genade geheel zijn hoofd was vreselijk doorwond Hij riep: Gij moet vandaag uw leven laten!, terwijl de man al dood lag op de grond. Wrede barbaar, waren dat mensenreden? Die braven man had u geen kwaad gedaan. De kop was bijna van zijn lijf gesneden arm en rijk stort daarvoor menige traan. De kop was bijna van zijn lijf gesneden arm en rijk stort daarvoor menige traan. Denk eens hoe dat eenieder staat verslagen en ook zijn vrouw die stort ook veel getraan. Als men de martelaar heeft weggedragen ja groot en klein riepen de hemel aan. Men hoort zijn kindren ook zo droevig klagen: Ach lieve va, wat hadt gij toch misdaan en gij moet nu zo jong uw leven laten als martelaar naar t graf worden gedaan. En gij moet nu zo jong uw leven laten als martelaar naar t graf worden gedaan. Ziet toch wat er voor t geld komt te gebeuren het brengt zoveel mensen in druk en pijn Als t is te laat dan gaan zij het betreuren en roepen: Wat heb ik nu toch misdaan. Nu is de volle wet ter plaats gekomen en heeft alras een onderzoek gedaan. De moordenaar zal voor de rechters komen als men maar weet wie dat het heeft gedaan De moordenaar zal voor de rechters komen als men maar weet wie dat het heeft gedaan Zo een wreedheid zullen wij nooit vergeten zo lang dat nog de wereld zal bestaan, dat zal altijd blijven in ons geweten die slachterij die hier nu is begaan. Daarom spiegelt u allen die nog leven bemint elkander eer het is te laat en wilt u nooit tot duivels raad begeven met moordenarij op aarde te begaan.

5 En wilt u nooit tot duivels raad begeven met moordenarij op aarde te begaan. Partituur Moord te Bertem repetitie-opname 2007 Aanvulling Toevallig kwamen we een aantal krantenberichten op het spoor die duidelijk over deze moord berichten. De feiten blijken zich meer dan 100 jaar geleden te hebben afgespeeld; het slachtoffer was Guillaume "Willem" Ausseloos ( te Heverlee te Bertem), echtgenoot van Josephina Vander Vorst ( te Bertem). Hij had 2 broers: Jan, 2 jaar jonger, en Frans, 1 jaar ouder en een 8 jaar jongere zus Ludovica. Die gegevens haalden we uit het Rijksarchief via De Volksstem, 10/11/1912; p. 2/8

6

7

8

9 We hebben niets teruggevonden over de veroordeling van een dader of daders; ondanks het onderzoek zoals hierboven geschetst in de krant bleef de jongere broer bij de publieke opinie de gedoodverfde dader... Uit een bericht uit de Denderbode (zie verder) kan opgemaakt worden dat het een roofmoord moet geweest zijn en dat bij de daders misschien wel een slager of beenhouwer was. Zoals wel meer gebeurt kloppen niet alle details die in de kranten staan: bij de enen werd het slachtoffer gevonden door schoolgaande kinderen, bij de anderen door boeren op weg naar hun veld. En de naam was Aesseloos, niet Ausloos zoals De Volksstem koppig blijft schrijven. De Volksstem, 09/11/1912; p. 2/4

10

11 Den denderbode, 10/11/1912; p. 2/4

12

13

14 De Volksstem, 08/11/1912; p. 2/4

15

16 In een laatste bericht dat we vonden wordt toch weer gesuggereerd dat een naast familielid boter op zijn hoofd had. De Volksstem, 22/11/1912

17 Aanvulling 24 januari 2017 Zoals we hierboven al schreven vermoeden we dat Martinus Van Cauwenberg de marktzanger was die de tekst schreef en het lied zong. We kwamen eerder toevallig in het bezit van een liedblad uitgegeven door "Van Gesten en Van Cauwenbergh" met daarop 3 moordliederen, die inzake stijl en woordenschat inderdaad overduidelijk familie zijn van "de moord te Bertem". Oordeel zelf.

18 Deze moord staat beschreven in De Volksstem van Veldwachter Smits betrapte vader en zoon Horemans bij het stropen. Zij staken hem met een mes en sloegen hem het hoofd in met zijn eigen revolver.

19 Ook hierover publiceerde De Volksstem een relaas op 5 december De 11 jarige Constance C. werd op weg naar school mishandeld en vermoord door de 19 jarige D. "wiens ouders met een rolwagen staan langs de Mechelse steenweg".

20 Daarover koplettert De Volksstem op 12 december 1923:

21