oorspronkelijk een waddengebied,

Transcriptie

1 H E T O N T S T A A N V A N DE Z I J P E Tussen Petten en Huisduinen lagen in de 13e eeuw vlakke stranden, waarop hier en daar duinen. Dwars door de zandvlakten liepen geulen, onder andere ten noorden van Petten - de Zijpe - (Sipe = geul). oorspronkelijk een waddengebied, JAN VAN SCOREL - waterbouwkundige - beroemd schilder en geleerd man, kreeg in 1549 opdracht plannen te maken voor het droogmaken van de Zijpe. De eerste plannen gingen om verschillende redenen niet door, maar in 1553 was er toch een dijk, die helaas door overstromingen in 1555 weer verdween. In 1561 werd de tweede bedijking ter hand genomen. 1

2 In 1570 veroorzaakte de Allerhei1igenvloed grote schade langs de kust, de dijken rond de Zijpe braken door en weer liep de polder onder water. Nu volgde de derde bedijking, maar nog voordat deze klaar was gaf DIRK SONOY op 20 juni 1573 bevel de Zijpe weer onder water te zetten. Men was bang dat de Spanjaarden zich in de Noordkop zouden vestigen. (Tachtigjarige oorlog - beleg voor Alkmaar door de Spanjaarden!) Zesentwintig jaren later volgde de vierde bedijking en was de inpoldering definitief. *S*ij& ctwr t f \\$ «d'tftg 2

3 W A T E R W E R E L D POLDER. Een polder is een bepaalde oppervlakte land, waarbinnen de waterstand kunstmatig kan worden geregeld. De polders malen hun overtollig water uit in een stelsel van vaarten, sloten kanalen. Dit stelsel wordt BOEZEM genoemd. en SCHERMERBOEZEM. Deze boezem is verreweg de grootste van Noord-Holland Noord. Zijpe voert het overtollige water af via de Groote Sloot en het Noordhollands Kanaal naar deze Schermerboezem. Dat gebeurt via sluizen, schutsluizen en duikers. BEMALINGSMIDDELEN. Als de waterstand in de polder te hoog is wordt er uitgemalen. Maar het kan ook zijn dat er bij langdurige droogte, water moet worden ingemalen. Onder de berna 1ingsmidde1 en wordt verstaan, ALLES waarmee een polder wordt bemalen. Dat kunnen dus zijn: electrische gemalen, molens en windmotoren. 3

4 S L U I Z E N Toen de Zijpe was bedijkt, moest het ingesloten water worden afgevoerd. Er werd een flinke geul gegraven, een sloot (en liefst een flinke), want het regenwater moest men ook kwijt en dus werd het grote sloot. DE GROOTE SLOOT'. Oudesluis lag toen nog aan de Zuiderzee. Daarom moest er op die plaats een zeesluis komen om het water te keren. Want met eb kon het water goed weglopen, maar bij vloed en storm moest de Groote Sloot afgesloten kunnen worden. Men begon met grote houten deuren die een aantal jaren later door ijzeren deuren werden vervangen. i%fc, >.L

5 Ook het andere einde van de Groote Sloot moest sluisdeuren hebben, maar dat heeft nog heel wat ruzie gegeven met Schoorl. De gemeente was bang overlast te hebben van het water uit de Zijpe. Het Noordhollands Kanaal was toen namelijk nog niet gegraven! De Zijpe was verplicht vier dubbele deuren te hangen in de JACOB CLAESSESLUIS, zoals de sluis bij Zijpersluis vernoemd was. Jacob Ui.aes3esl.uis, r.

6 HET N O O R D H O L L A N D S KANAAL A~~, rr-usios Sint Maartensviotbrug omstreeks 1910 Stoombootdlenst Nieuwediep - Amsterdam voor het vervoer van mensen, vee en goederen. Eigenaar van de boot was een zekere Zur Möhlen (Zuurmeulen) 6

7 In het jaar 1814 gaf Koning WILLEM I opdracht aan de Inspecteur Generaal van de Waterstaat JAN BLANKEN : de stad Amsterdam, via een nieuw kanaal naar Den Helder, rechtstreeks toegang te verschaffen naar de Noordzee. Eerst werd gedacht aan een kanaal voor kleine schepen. Maar Amsterdam, bang dat de schepen in Den Helder zouden lossen, gaf een miljoen gulden als het kanaal groter zou worden. Amsterdam kreeg zijn zin! Het Groot Noordhollands Kanaal, bijna 80 kilometer lang, verbond Amsterdam met Den Helder via Purmerend en Alkmaar. Het was bruikbaar voor schepen met een diepgang van 4.90 meter, breedte van 14 meter en een lengte van 64 meter. Jarenlang was het kanaal een belangrijke vaarweg, hoewel erg bochtig en kwetsbaar. Er werd veel hout vervoerd uit Skandinavie en koloniale waren, zoals koffie. In 1875 werd het Noordzeekanaal gegraven dat voor Amsterdam een veel gunstiger verbinding was. De betekenis van het Noordholl andskanaal met zijn vele bruggen ging toen hard achteruit! ^j^'wn^a^illlfflllwiwwfe DUKfiRAAI IN NU MR4DI IU» ÏMu HAZEPOIDER BRFNGRN mi KEWflSSÉ u* Blï.ANGIIFBBF.NDENIKI o*» 2 ^ APRIL IS1É)POO R HOOFD1N(IEIANDEN (.MRW5TOHD W OPOEN 20? JUNI I850wÖ4 DOOR DIN KONING GOEDGFKI<UPD «S.W NAVOIGFNDF TARIEF VOOR EIK VAARTUIG. 6ROOT BOTEN DETWAAlf SCHEEPSTONNEN «DOR ELK WARTUI6,GROOT BENEDEN DE TWAALF SCHEEPSTONNEN VOOR HET IN WINTERLAAG BLIJVEN LIGGEN TUSSCHEN DE SLUIS EN OPHAALBRUG PER WINTE-R VOOR ELKE SCHUIT OF VLET VOOR ELK TURFSCHIP OF DAARMEDE GELIJKSTAAND VAARTUIG IN WINTERLAAG PER WINTER VOOR ELK SCHIP OF VAARTUIG BAT BUITEN DE SLUIS MOCHT LOSSEN Of UDEN VOOR HET VEE DAT BUITEN DE SI.ULS WORDT GELOST OF INGESCHEEPT VOOR EEN PAARD. EENE KOE.EEN05 OF EEN'STIER VOOR EEN QROOT VARKEN VÏ >P EENE BIG VOOR EEN SCHAAP. EEN BOK OF EENE GEIT VOOR EEN LAM VOOR HET OPHALEN DER BRUG VOOR EIK VAARTUIG VAN SS SCHEERSTONNEN OF DAARBOVEN GROOT VOOR ELK VAARTUIG BENEDEN 25 SCHEEPSTONNEN GROOT.SctMGFKNRUG luil tsso JOSS?0.2O fo.eo {2.00 JIOO 0.5O o to O.Q5 0.02'A 0.01» (O.JO foto J. IANSIB DüKGUAAf mns.c i»f 0i v tonifim Vï «SOKJESWVN \b«o SKRIIARI*» De tarieven voor vervoer in

8 M O L E N S Nog voor de Zijpe helemaal drooggelegd was, heeft men de polder verdeeld in 20 kavels. Dit zijn stukken (percelen) te verkopen grond. Deze kavels werden aangeduid met hoofdletters A, B, C, enz. Deze hcofdkavels werden weer verdeeld in kleinere kavels en werden aangeduid met kleine letters a, b, c, enz. die Nog voor de definitieve drooglegging was men al besloten molens in te schakelen voor het bemalen van de polder. In totaal kwamen er door de jaren heen eenentwintig molens. Deze molens kregen geen naam, maar de letter van de kavel waarin ze stonden plus het jaar waarin ze werden gebouwd. Je kunt dit lezen op de baard van de molen, onder het wiekenkruis. P-U.voor de restauratie... De Zijper molens zijn poldermolens Dit type wordt 'binnenkruier' genoemd. Een molen, de "P" is een bovenkruier. Toen begin 1900 stoom en electrische gemalen in gebruik werden genomen, raakten de molens verwaarloosd. Sommigen werden zelfs afgebroken! Het was een treurig gezicht in de Zijpe, deze afgetakelde molens. TIEN waren er nog over!.. na de restauratie Zijp«fn ofd«li"wa«n anno «85.

9 In 1963 werd de Stichting 'DE ZIJPER MOLENS' opgericht. Dit bestuur heeft veel werk verricht, heeft overal geld (subsidies) vandaan gekregen en twee jaar geleden is de laatste van de zeven molens van de Stichting gerestaureerd. Twee molens zijn particulier bezit. Een molen de "LQ" is eigendom van het Waterschap 'De Aangedijkte Landen en Wieringen. De molens worden verzorgd door vrijwillige molenaars. sj ar»» >> Dit was de molen in polder "R' 9