VERZOEK TOT NIETIGVERKLARING

Transcriptie

1 Grondwettelijk Hof Verzoek tot nietigverklaring VERZOEK TOT NIETIGVERKLARING Aan de heren voorzitters en de dames en heren rechters van het Grondwettelijk Hof DATUM: 19 april 2017 VOOR : 1. De stad GERAARDSBERGEN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9500 Geraardsbergen, Weverijstraat 20; 2. De stad NINOVE, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9400 Ninove, Centrumlaan 100; 3. De gemeente DENDERLEEUW, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9470 Denderleeuw, Alfons De Cockstraat 1; 4. De stad LOMMEL, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3920 Lommel, Hertog Janplein 1; 5. De gemeente WETTEREN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9230 Wetteren, Markt 1; 6. De gemeente HEUSDEN-ZOLDER, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3550 Heusden-Zolder, Heldenplein 1; 7. De gemeente MAASMECHELEN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3630 Maasmechelen, Heirstraat 239; 8. De gemeente HOUTHALEN-HELCHTEREN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3530 Houthalen-Helchteren, Pastorijstraat 30; 9. De gemeente BEVEREN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9120 Beveren, Stationsstraat 2; 10. De gemeente DESTELBERGEN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9070 Destelbergen, Dendermondsesteenweg 430; 11. De gemeente HERK-DE-STAD, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3540 Herk-de-Stad, Pikkeleerstraat 14; 12. De gemeente LOCHRISTI, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9080 Lochristi, Dorp-West 52; 13. De gemeente ZONHOVEN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3520 Zonhoven, Kerkplein 1;

2 2 14. De gemeente TESSENDERLO, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3980 Tessenderlo, Markt; 15. De stad HALEN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3545 Halen, Markt 14; 16. De gemeente ALKEN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3570 Alken, Hoogdorpsstraat 38; 17. De gemeente LUMMEN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 3560 Lummen, Gemeenteplein 13; 18. De gemeente WICHELEN, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9260 Wichelen, Oud Dorp 2; 19. De gemeente NAZARETH, vertegenwoordigd door haar College van Burgemeester en Schepenen, zetelend te 9810 Nazareth, Dorp 1. Verzoekende partijen bijgestaan en vertegenwoordigd door mr. JÜRGEN VANPRAET, advocaat aan de balie te Brugge, met kantoor gevestigd te 8210 Zedelgem, Spoorwegstraat 11, waar keuze van woonplaats wordt gedaan. BESTREDEN BESLISSING: Het decreet van 23 december 2016 tot vaststelling van de regels inzake de werking en de verdeling van een Vlaams fonds voor de stimulering van (groot)stedelijke en plattelandsinvesteringen (BS 26 januari 2017).

3 3 INHOUD INHOUD... 3 I. VOORWERP VAN HET VERNIETIGINGSBEROEP... 4 II. AFZONDERLIJK VERNIETIGINGSBEROEP TEGEN HET DECREET VAN 2 DECEMBER III. RETROACTEN M.B.T. HET BESTREDEN DECREET EN PARLEMENTAIRE VOORBEREIDINGEN... 6 IV. ONTVANKELIJKHEID VAN HET BEROEP A. TIJDIGHEID B. BELANG V. ENIG MIDDEL: SCHENDING VAN DE ARTIKELEN 10 EN 11 VAN DE GRONDWET AL DAN NIET IN SAMENHANG GELEZEN MET HET BEGINSEL VAN DE LOKALE AUTONOMIE ZOALS GEWAARBORGD DOOR DE ARTIKELEN 41 EN 162 VAN DE GRONDWET EN ARTIKEL 6, 1, VIII, VAN DE BIJZONDERE WET VAN 8 AUGUSTUS 1980 TOT HERVORMING DER INSTELLINGEN.. 13 A. SAMENVATTING VAN HET MIDDEL B. EERSTE ONDERDEEL: DE VOORKEURSBEHANDELING VAN 34 NOMINATIEF GENOEMDE STEDEN BIJ DE TOEKENNING VAN SUBSIDIES VOOR STADSVERNIEUWINGSPROJECTEN C. TWEEDE ONDERDEEL: HET VERSCHIL IN BEHANDELING TUSSEN VIJF GENOEMDE CENTRUMSTEDEN ONDERLING ENERZIJDS EN HET VERSCHIL IN BEHANDELING TUSSEN DE VIJF GENOEMDE CENTRUMSTEDEN EN DE OVERIGE CENTRUMSTEDEN ANDERZIJDS D. DERDE ONDERDEEL: HET VERSCHIL IN BEHANDELING TUSSEN DE PLATTELANDSGEMEENTEN EN DE OVERIGE GEMEENTEN BIJ DE TOEKENNINGE VAN INVESTERINGSSUBSIDIES... 24

4 4 I. VOORWERP VAN HET VERNIETIGINGSBEROEP 1. Verzoekers stellen een beroep tot nietigverklaring in tegen de artikelen 1 tot en met 18 van het decreet van 23 december 2016 tot vaststelling van de regels inzake de werking en de verdeling van een Vlaams fonds voor de stimulering van (groot)stedelijke en plattelandsinvesteringen. 2. Het bestreden decreet strekt tot de oprichting van een Vlaams fonds voor de stimulering van (groot)stedelijke en plattelandsinvesteringen (hierna: het fonds) en het bepalen van de wijze waarop de middelen van het fonds worden verdeeld over enerzijds de centrumsteden, de provinciale steden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (en dit met het oog op investeringen in stadsvernieuwingsprojecten) en anderzijds bepaalde plattelandsgemeenten, de doelgemeenten genoemd (en dit met het oog op investeringen in materiële vaste activa). Voor het fonds, dat wordt opgericht met als doel het ondersteunen van investeringen van steden en plattelandsgemeenten, wordt jaarlijks in de begroting van de Vlaamse Gemeenschap een vastleggingskrediet ingeschreven (artikel 3 van het ontwerp). Het fonds wordt jaarlijks verdeeld (artikel 4), met name een deel voor bepaalde centrumsteden, een deel voor alle centrumsteden, provinciale steden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie en een deel voor de plattelandsgemeenten. 3. Aan elk onderdeel van het fonds wordt vervolgens een hoofdstuk gewijd. De verdeling valt uiteen in drie delen. Deel 1: 5 met name genoemde centrumsteden Het grootste deel van het fonds (46,36%) is bestemd voor vijf met name genoemde centrumsteden, met name Antwerpen (34,79%), Gent (7,25%), Sint-Niklaas (1,79%), Mechelen (1,66%) en Oostende (0,87%). Het aandeel van elk van die vijf steden is bepaald (artikel 4, 1 ) en zij moeten deze subsidies bestemmen voor investeringen in stadvernieuwingsprojecten waarvan de Vlaamse Regering de doelstellingen bepaalt (artikel 6). Deel 2: 34 met name genoemde steden Een ander deel van het fonds (29,37%) is bestemd voor 34 met name genoemde centrumsteden, de provinciale steden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie, die de middelen moeten aanwenden voor stadvernieuwingsprojecten waarvan de doelstellingen door de Vlaamse Regering worden bepaald. De subsidies kunnen worden toegekend bij wijze van projectsubsidies of conceptsubsidies (artikel 7). De 34 steden die in aanmerking komen voor de verdeling van dat fonds zijn: Antwerpen, Aalst, Brugge, Hasselt, Benk, Gent, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en

5 5 Turnhout (de 13 zogenaamde centrumsteden) 1, Aarschot, Deinze, Dendermonde, Diest, Eeklo, Geel, Halle, Herentals, Ieper, Knokke-Heist, Lier, Lokeren, Mol, Oudenaarde, Ronse, Sint-Truiden, Tielt, Tienen, Tongeren, Vilvoorde en Waregem (de 21 zogenaamde provinciale steden) 2. Deel 3: niet met name genoemde plattelandsgemeenten Het derde luik van het fonds (24,27%) is bestemd voor subsidies aan plattelandsgemeenten. De Vlaamse Regering wordt gemachtigd voor een periode van zes jaar een lijst van doelgemeenten op te stellen op grond van hun plattelandskenmerken (artikel 9). De eerste 50 gerangschikte gemeenten op deze lijst zijn de doelgemeenten. Deze 50 geprivilegieerde plattelandsgemeenten worden aangewezen aan de hand van twee criteria, met name het laagste gemiddeld aantal inwoners per km² en het laagste percentage van bebouwde oppervlakte. In een prioriteringslijst wordt vervolgens een rangschikking gemaakt van de doelgemeenten aan de hand van een aantal criteria (artikel 11). De artikelen 13 en 14 bepalen hoe de jaarlijkse subsidie, die moet worden besteed aan investeringen in materiële vaste activa van de doelgemeenten wordt berekend. Omdat de mogelijkheid bestaat dat het budget dat jaarlijks voorzien wordt op de Vlaamse begroting, te klein is om voor alle 50 gemeenten in trekkingsrechten te voorzien, worden de 50 gemeenten gerangschikt. De trekkingsrechten worden dan jaarlijks voorzien te beginnen voor de hoogst gerangschikte gemeente, vervolgens voor de tweede gerangschikte gemeente en zo verder, tot het budget uitgeput is. Hoe kleiner de fiscale draagkracht van een gemeente, hoe hoger een gemeente staat op de rangschikking. 4. De artikelen 15, 16, 17 en 18 bevatten opheffings- en overgangsbepalingen. II. AFZONDERLIJK VERNIETIGINGSBEROEP TEGEN HET DECREET VAN 2 DECEMBER Op 2 december 2016 werd het decreet tot wijziging van het decreet van 5 juli 2002 tot vaststelling van de regels inzake de dotatie en de verdeling van het Vlaams Gemeentefonds en tot opheffing van het decreet van 13 december 2002 tot vaststelling van de regels inzake de dotatie en de verdeling van het Vlaams stedenfonds aangenomen (BS 26 januari 2017). 6. Dit decreet bestaat uit twee onderdelen. Het voorziet vooreerst in de verdeling van de middelen van het Vlaams Gemeentefonds (artikel 2 van het bestreden decreet). Bij deze verdeling worden o.a. belangrijke voorafnames gedaan voor een nominatief genoemd aantal centrumsteden en kustgemeenten. Het gaat om 13 grote en regionale steden (Antwerpen, Gent, Brugge, Leuven, Turnhout, Roeselare, Genk, Oostende, 1 Art. 2, 1 bestreden decreet. 2 Art. 2, 6 bestreden decreet.

6 6 Hasselt, Sint-Niklaas, Kortrijk, Mechelen en Aalst), 21 provinciale steden (Aarschot, Deinze, Dendermonde, Diest, Eeklo, Geel, Halle, Herentals, Ieper, Knokke-Heist, Lier, Lokeren, Mol, Oudenaarde, Ronse, Sint-Truiden, Tielt, Tienen, Tongeren, Vilvoorde en Waregem) en de 10 kustgemeenten. Daarnaast voorziet het decreet in een vaststelling en verdeling van een aanvullende dotatie die voorbehouden is aan de centrumsteden Antwerpen, Gent, Aalst, Brugge, Genk, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout (artikelen 3 t.e.m. 7 van het bestreden decreet). 7. Dit decreet van 2 december 2016 wordt door de verzoekende partijen aangevochten voor Uw Hof middels een afzonderlijk vernietigingsberoep. Net zoals in het bestreden decreet worden ook hier zonder objectieve en redelijke verantwoording middelen exclusief gereserveerd voor de 34 zogenaamde centrumsteden en provinciale steden. III. RETROACTEN M.B.T. HET BESTREDEN DECREET EN PARLEMENTAIRE VOORBEREIDINGEN 8. Het doel van het bestreden decreet wordt als volgt omschreven in de memorie van toelichting: Met de inrichting van het Vlaams fonds ter stimulering van (groot)stedelijke en plattelandsinvesteringen (verder het fonds) worden drie financieringskanalen gebundeld die onderling sterk verschillend zijn inzake inhoudelijke focus en uitvoeringsmodaliteiten. Het voormalige federale grootstedenbeleid Het voormalige federale grootstedenbeleid had betrekking op vijf Vlaamse steden (Antwerpen, Gent, Oostende, Mechelen en Sint-Niklaas) en kende een drieledige inhoudelijke focus: 1 de sociale cohesie van de probleemwijken bevorderen via initiatieven die hun identiteit, samenhang, interacties en toegankelijkheid versterken; 2 bijdragen tot het verkleinen van de ecologische voetafdruk van de steden; 3 de uitstraling van en interactie tussen de steden bevorderen. Aan de hand van een programmatorische methodiek, getiteld contracten Duurzame Stad, werd in overleg tussen de federale overheid en de steden vastgelegd hoe de middelen zouden worden ingezet. De middelen konden aangewend worden zowel voor personeel, werking als investeringen. Deze aanpak werd gebruikt tot en met In 2015 werden ongeveer 75% van de middelen geregionaliseerd zodat er in de Vlaamse begroting 2015 een vastleggingskrediet was ingeschreven van euro, dit is het overgehevelde budget in het kader van de zesde staatshervorming. In 2015 werden deze bedragen via facultatieve subsidies uitgekeerd aan de vijf betrokken steden.

7 7 Onderstaande tabel schetst de situatie voor de begrotingsjaren 2014 en 2015: Opgemerkt moet worden dat de bestaande aanpak, zowel voor wat de federale contracten Duurzame Stad als wat de Vlaamse facultatieve subsidies betreft, enerzijds gepaard gaat met een behoorlijke administratieve last, zowel voor de betrokken steden als voor de federale en Vlaamse overheid en dat anderzijds deze middelen niet noodzakelijk worden aangewend voor investeringsuitgaven. Stadsvernieuwing De decretale basis voor de ondersteuning van stadsvernieuwingsprojecten is het decreet van 22 maart 2002 houdende de ondersteuning van stadsvernieuwingsprojecten. De Vlaamse decreetgever maakt een onderscheid tussen twee subsidie-instrumenten: enerzijds de projectsubsidies ter ondersteuning van de realisatie van innovatieve en duurzame stadsvernieuwingsprojecten, waaraan in verhouding de meeste middelen worden besteed, en anderzijds de conceptsubsidies. Met deze laatste wordt een multidisciplinair team aangesteld, met als kerntaak de conceptuele ontwikkeling van een stadsvernieuwingsproject. Subsidies van dit budget kunnen worden aangevraagd door de centrumsteden, de provinciale steden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC). De Vlaamse minister bevoegd voor het stedenbeleid lanceert een oproep, de steden kunnen hierop antwoorden door een subsidieaanvraag in te dienen. Na de beoordeling door een multidisciplinaire jury, formuleert diezelfde jury een advies aan de Vlaamse Regering, die beslist over het toekennen van de subsidie. Het Plattelandsfonds Het recente Plattelandsfonds (opgericht door het decreet van 7 juni 2013 tot vaststelling van de regels inzake de verdeling van het Vlaams Plattelandsfonds; en voor het eerst in werking vanaf het budgetjaar 2014) heeft als doel het ondersteunen van projecten met een plattelandsdoelstelling. Vijftig plattelandsgemeenten komen in aanmerking voor subsidies.986 De plattelandsgemeenten die in aanmerking komen voor subsidie moeten projecten indienen die voldoen aan een reeks van breed geformuleerde doelstellingen. De Vlaamse Landmaatschappij voert hierop een marginale toetsing uit, waarna de subsidiëring wordt toegekend. De gehanteerde methodiek is dus de projectfinanciering. De doelstellingen waaraan moet worden tegemoetgekomen, zijn veelvuldig en breed geformuleerd. De ex-antetoetsing door de Vlaamse Landmaatschappij is slechts marginaal. Dit zorgt ervoor dat een administratief proces

8 8 in het leven is geroepen voor wat in de feiten eerder moet aanzien worden als een vorm van basisfinanciering In het advies nr /1/V van 23 september 2016 heeft de Afdeling Wetgeving van de Raad State zich kritisch uitgesproken over de overeenstemming van het voorontwerp van decreet met het gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel. Het bestreden decreet is in de loop van de parlementaire procedure onveranderd gebleven, zodat deze kritiek onverkort opgaat voor het bestreden decreet. De Raad stelde: 5. Artikel 4, 1, van het ontwerp voert een dubbele verschillende behandeling in, met name enerzijds tussen de centrumsteden Antwerpen, Gent, Sint-Niklaas, Mechelen en Oostende onderling en anderzijds tussen de vijf genoemde centrumsteden en de overige centrumsteden. Vooreerst krijgen de vijf genoemde centrumsteden een verschillend aandeel in het gedeelte van het Fonds dat bestemd is voor die vijf centrumsteden voor investeringen in stadvernieuwingsprojecten bedoeld in artikel 4, 1. Vervolgens bepaalt de decreetgever zelf voor de vijf genoemde centrumsteden een vast aandeel aan subsidies voor investeringen in stadvernieuwingsprojecten, terwijl de overige centrumsteden projecten moeten indienen waarover de Vlaamse Regering dient te beslissen Volgens de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof is een verschil in behandeling slechts verenigbaar met de grondwettelijke beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie, wanneer dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld, rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betrokken maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel In de memorie van toelichting wordt de verschillende behandeling verantwoord door er op te wijzen dat de verdeelsleutel is gebaseerd op de historische verhoudingen van de drie vroegere subsidiekanalen die gebundeld worden in dit fonds. Dit neemt niet weg dat door het opnieuw vaststellen van dezelfde verdeelsleutel de decreetgever vorm geeft aan een nieuwe wilsuiting ten aanzien van die verdeling en van de ongelijke behandeling die daaruit voortvloeit. Het staat bijgevolg aan de decreetgever om in het licht van het grondwettelijke gelijkheidsbeginsel de gekozen verdeelsleutel opnieuw te verantwoorden, daarbij onder meer rekening houdend met, enerzijds, de eventuele wijzigingen die zich op het terrein hebben voorgedaan in de situatie van de centrumsteden (qua 3 Parl. St. Vl. Parl , 986/1, Voetnoot 9 van het advies: Vaste rechtspraak van het Grondwettelijk Hof. Zie bv. GwH 17 juli 2014, nr. 107/2014, B.12; GwH 25 september 2014, nr. 141/2014, B.4.1..

9 9 bevolkingsaantal, bevolkingssamenstelling, de aanwezigheid van stedelijke problemen...) en, anderzijds, het gegeven dat om de centrumsteden in het kader van het stadsvernieuwingsbeleid anders te behandelen zal moeten worden aangetoond dat zij ten aanzien van die materie, die duidelijk verschilt van het zogenaamde grootstedenbeleid, zich in een objectief verschillende situatie bevinden Op grond van dezelfde redenering zal ook opnieuw moeten kunnen worden verantwoord op grond waarvan bepaalde steden al dan niet als provinciale steden in de zin van artikel 2, 6, worden beschouwd. 5 De Raad van State heeft zich aldus kritisch uitgesproken ten aanzien van zowel de verdeling van de middelen tussen de centrumsteden onderling, als ten aanzien van de nominatieve aanwijzing van 34 centrumsteden en de provinciale steden die in aanmerking komen voor subsidies voor investeringen voor stadvernieuwingsprojecten, terwijl andere gemeenten niet in aanmerking komen. 10. In het advies nr /3 van 7 juli 2016 bij het voorontwerp van decreet dat het decreet van 2 december 2016 is geworden tot wijziging van het decreet van 5 juli 2002 tot vaststelling van de regels inzake de dotatie en de verdeling van het Vlaams Gemeentefonds en tot opheffing van het decreet van 13 december 2002 tot vaststelling van de regels inzake de dotatie en de verdeling van het Vlaams stedenfonds heeft de Afdeling Wetgeving van de Raad van State een vergelijkbare kritiek geuit. 6 De Raad oordeelde dat het voorontwerp een niet objectief en redelijk te verantwoorden discriminatie in het leven roept tussen enerzijds de centrumsteden van het Vlaamse Gewest, die in aanmerking komen voor de aanvullende dotatie waarin wordt voorzien, en anderzijds de overige gemeenten van het Vlaamse Gewest, die niet in aanmerking komen voor die aanvullende dotatie. Zoals hoger aangegeven, wordt dit decreet van 2 december 2016 eveneens bestreden met een vernietigingsberoep. 11. De Vlaamse Regering en de decreetgever zijn de voormelde adviezen niet gevolgd. Ten aanzien van het bestreden decreet werd als volgt geantwoord op het advies van de Raad van State: 8. Repliek op de Raad van State (..) Daarnaast wordt het ontwerp van decreet niet aangepast aan de opmerking van de Raad van State inzake het behouden van de huidige financiële verhoudingen. Het ontwerp van 5 Parl. St. Vl. Parl , 986/1, Adv. RvS van 7 juli 2016, Parl.St. Vl. Parl , 898/1, 19 e.v.

10 10 decreet heeft immers niet de bedoeling om iets te wijzigen aan de huidige verhoudingen, ook al worden drie subsidiestromen ondergebracht in één fonds. De ratio legis van het ontwerp van decreet is om een maximale vereenvoudiging te realiseren voor de steden en gemeenten en om de financiële stromen ten aanzien van lokale besturen te beperken, maar met respect voor de huidige focus en verhoudingen. Het ontwerp beoogt de juridische integratie van drie subsidiestromen, waarvan er in het verleden twee bij decreet en één via een jaarlijkse facultatieve toelage werden geregeld. Met dit ontwerp van decreet beoogt de Vlaamse Regering een budgetneutrale maatregel te treffen voor alle betrokken steden en gemeenten. Voor de steden die momenteel genieten van een facultatieve toelage in het kader van het Vlaamse Grootstedenbeleid, biedt dit ontwerp bijkomende rechtszekerheid. Het continueren van de bestaande financiële verhoudingen is voor de Vlaamse Regering een degelijke verantwoording en impliceert geenszins een verschil in behandeling. 7 Deze repliek beperkt er zich in essentie toe aan te geven dat het decreet niets beoogt te wijzigen aan de huidige verhoudingen tussen de Vlaamse steden en gemeenten en dat het om een juridische integratie gaat van verschillende subsidiestromen. De decreetgever gaat er echter aan voorbij dat zoals de Raad van State reeds had opgemerkt in het advies nr /1 van 23 september 2016 het opnieuw vaststellen van de verdeling een nieuwe wilsuiting vormt ten aanzien van die verdeling en de ongelijke behandeling die daaruit voortvloeit, zodat het aan de decreetgever toekomt de verdeelsleutel te verantwoorden aan de hand van objectieve criteria. 12. Ook in het definitieve decreet worden de middelen van het Vlaams fonds voor de stimulering van (groot)stedelijke en plattelandsinvesteringen exclusief voorbehouden aan 34 met name genoemde centrumsteden en provinciale steden en een aantal plattelandsgemeenten. Het verdelingscriterium werd evenmin aangepast. Evenmin werden objectieve en redelijke gronden naar voor geschoven die de uitsluiting van de andere gemeenten en het gehanteerde verdelingscriterium onderbouwen. 13. Dit noopt de verzoekende partijen ertoe zich tot Uw Hof te wenden om de vernietiging te bekomen van het bestreden decreet. 7 Parl. St. Vl. Parl , 986/1, 14.

11 11 IV. ONTVANKELIJKHEID VAN HET BEROEP A. TIJDIGHEID 14. Het bestreden decreet werd op 26 januari 2017 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Huidig verzoekschrift werd aldus ingesteld binnen de zes maanden na de publicatie en is bijgevolg ontvankelijk ratione temporis. B. BELANG 15. Overeenkomstig artikel 2, 2 van de Bijzondere Wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof kan een vernietigingsberoep worden ingesteld door iedere natuurlijke of rechtspersoon die doet blijken van een belang. Volgens de vaste rechtspraak van Uw Hof doen van het vereiste belang blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt Het bestreden decreet strekt tot de oprichting van een Vlaams fonds voor de stimulering van (groot)stedelijke en plattelandsinvesteringen (hierna: het fonds) en het bepalen van de wijze waarop de middelen van het fonds worden verdeeld over enerzijds de centrumsteden, de provinciale steden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (en dit met het oog op investeringen in stadsvernieuwingsprojecten) en anderzijds bepaalde plattelandsgemeenten, de doelgemeenten genoemd (en dit met het oog op investeringen in materiële vaste activa). 17. De verzoekende partijen zijn allen gemeenten die door het bestreden decreet niet als één van de 34 met name genoemde centrumsteden en provinciale steden worden aangemerkt. Zij worden aldus uitgesloten van de middelen voorzien voor stadsvernieuwingsprojecten. Het betreffen evenmin gemeenten die in aanmerking komen voor de subsidies voor plattelandsgemeenten. De verzoekende partijen worden aldus rechtstreeks en ongunstig geraakt door het bestreden decreet. Het Grondwettelijk Hof heeft in het verleden reeds aanvaard dat gemeenten op ontvankelijke wijze een vernietigingsberoep kunnen instellen tegen een decreet tot vaststelling van de regels inzake de dotatie en de verdeling van middelen voor de gemeenten. 9 8 Zie bv. GwH, nr. 37/2014, 27 februari 2014, B.4.2; GwH, nr. 72/2014, 8 mei 2014, B.5.1; GwH, nr. 80/2014, 8 mei 2014; B.4.1; GwH, nr.107/2014, 17 juli 2014, B.3.1; GwH, nr.131/2014, 19 september 2014, B.3; GwH, nr.165/2014, 13 november 2014, B.8. 9 Zie bv. GwH 4 februari 2004, 21/2004 en GwH 13 juli 2000, 93/2000 waar het belang

12 18. De verzoekende partijen beschikken aldus over het vereiste belang om het decreet aan te vechten. 12

13 13 V. ENIG MIDDEL: SCHENDING VAN DE ARTIKELEN 10 EN 11 VAN DE GRONDWET AL DAN NIET IN SAMENHANG GELEZEN MET HET BEGINSEL VAN DE LOKALE AUTONOMIE ZOALS GEWAARBORGD DOOR DE ARTIKELEN 41 EN 162 VAN DE GRONDWET EN ARTIKEL 6, 1, VIII, VAN DE BIJZONDERE WET VAN 8 AUGUSTUS 1980 TOT HERVORMING DER INSTELLINGEN A. SAMENVATTING VAN HET MIDDEL 19. Volgens rechtspraak van Uw Hof komt het de decreetgever toe, om in de uitoefening van zijn bevoegdheid met betrekking tot de financiering van de gemeenten, de criteria voor de verdeling van de middelen vast te stellen en de toe te passen wegingscoëfficiënt te bepalen. De decreetgever beschikt hierbij volgens Uw of over een ruime beoordelingsmarge. Volgens deze rechtspraak kan Uw Hof het verschil in behandeling ongrondwettig bevinden wanneer daarvoor geen redelijke verantwoording bestaat. 10 Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel De verzoekende partijen zijn in het enig middel van oordeel dat het bestreden decreet strijdig is met het gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel omdat het in meerdere opzichten een verschil in behandeling invoert tussen gemeenten zonder dat dit verschil in behandeling berust op objectieve criteria en zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het middel valt uiteen in drie onderdelen. 21. Vooreerst (eerste onderdeel ) voert het bestreden decreet een niet op objectieve criteria en redelijke verantwoording berustend verschil in behandeling in tussen de in het decreet nominatief genoemde centrumsteden (Antwerpen, Aalst, Brugge, Hasselt, Genk, Gent, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout) en de in het decreet nominatief genoemde provinciale steden (Aarschot, Deinze, Dendermonde, Diest, Eeklo, Geel, Halle, Herentals, Ieper, Knokke-Heist, Lier, Lokeren, Mol, Oudenaarde, Ronse, Sint-Truiden, Tielt, Tienen, Tongeren, Vilvoorde en Waregem) enerzijds en de overige gemeenten anderzijds. De subsidies voor investeringen in stadvernieuwingsprojecten worden door artikel 6 (wat Antwerpen, Gent, Sint- Niklaas, Mechelen en Oostende betreft) en door de artikelen 7 en 8 (wat de overige nominatief vermelde centrum- en provinciale steden betreft) uitsluitend voorbehouden aan deze nominatief genoemde gemeenten, met uitsluiting van de overige gemeenten (zoals de verzoekende partijen), zonder dat hier een objectieve en redelijke verantwoording voor bestaat. Daarnaast (tweede onderdeel ) voert het bestreden decreet een dubbel verschil in behandeling in, met name enerzijds tussen de centrumsteden Antwerpen, Gent, Sint-Niklaas, Mechelen en Oostende onderling en anderzijds tussen de vijf genoemde centrumsteden en de overige centrumen provinciale steden. Vooreerst krijgen de vijf genoemde centrumsteden een verschillend en niet 10 GwH 4 februari 2004, 21/2004, B Zie bv. GwH 17 juli 2014, nr. 107/014, B.12; GwH 25 september 2014, nr. 141/2014, B.4.1.

14 14 objectief en redelijk verantwoord aandeel in het gedeelte van het Fonds dat bestemd is voor die vijf centrumsteden voor investeringen in stadsvernieuwingsprojecten. Vervolgens bepaalt de decreetgever zelf voor de vijf genoemde centrumsteden een vast aandeel aan subsidies voor investeringen in stadsvernieuwingsprojecten, terwijl de overige centrumsteden en provinciale steden projecten moeten indienen waarover de Vlaamse Regering dient te beslissen. Ten derde (derde onderdeel) voert het bestreden decreet een niet op objectieve criteria en redelijke verantwoording berustend verschil in tussen de eerste 50 gerangschikte gemeenten die in aanmerking komen voor een subsidie aan plattelandslandgemeenten (artikelen 9 t.e.m. 14 van het bestreden decreet) en de overige gemeenten die niet in aanmerking komen voor deze subsidie. Deze 50 geprivilegieerde plattelandsgemeenten worden aangewezen aan de hand van twee criteria, met name het laagste gemiddeld aantal inwoners per km² en het laagste percentage van bebouwde oppervlakte. Ook de verdelingscriteria tussen de gemeenten berusten niet op objectieve en pertinente criteria in het licht van het vooropgestelde doel. 22. Door bepaalde gemeenten uit te sluiten en te benadelen zonder afdoende redelijke verantwoording, tast de decreetgever bovendien het beginsel van de lokale autonomie op een discriminatoire wijze aan. Dat beginsel wordt onder meer beschermd door de artikelen 41 en 162, tweede lid, 2, van de Grondwet en door artikel 6, 1, VIII, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen. Het beginsel van de lokale autonomie veronderstelt volgens rechtspraak van Uw Hof dat de lokale overheden zich elke aangelegenheid kunnen toe-eigenen waarvan zij menen dat het tot hun belang behoort en deze kunnen regelen zoals zij dat opportuun achten. 12 Dit veronderstelt dat de gemeenten over de nodige financiële middelen beschikken om deze bevoegdheden uit te oefenen. Het bestreden decreet doet hier op discriminatoire wijze afbreuk aan. B. EERSTE ONDERDEEL: DE VOORKEURSBEHANDELING VAN 34 NOMINATIEF GENOEMDE STEDEN BIJ DE TOEKENNING VAN SUBSIDIES VOOR STADSVERNIEUWINGSPROJECTEN 23. Het bestreden voert een verschil in tussen 34 in het decreet nominatief genoemde centrumsteden en provinciale gemeenten (Antwerpen, Aalst, Brugge, Hasselt, Genk, Gent, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout, Aarschot, Deinze, Dendermonde, Diest, Eeklo, Geel, Halle, Herentals, Ieper, Knokke-Heist, Lier, Lokeren, Mol, Oudenaarde, Ronse, Sint-Truiden, Tielt, Tienen, Tongeren, Vilvoorde en Waregem) enerzijds en de overige gemeenten anderzijds. De subsidies voor investeringen in stadvernieuwingsprojecten worden door artikel 6 (wat Antwerpen, Gent, Sint-Niklaas, Mechelen en Oostende betreft) en door 12 Zie bv. GwH 2 juli 2015, 100/2015, B.4.

15 15 de artikelen 7 en 8 (wat de overige nominatief vermelde centrum- en provinciale steden betreft) uitsluitend voorbehouden aan deze nominatief genoemde gemeenten, met uitsluiting van de overige gemeenten (zoals de verzoekende partijen), zonder dat hier een objectieve en redelijke verantwoording voor bestaat. Er bestaat geen objectieve en redelijke verantwoording voor het feit dat net deze 34 nominatief genoemde steden gerechtigd zijn op een voorafname en de overige gemeenten niet. Met een voorafname van 46,36% op de middelen van het Vlaams Fonds gaat het om een zeer aanzienlijk aandeel van de middelen. 24. In het hoger reeds aangehaalde advies nr /1 van 23 september 2016 stelde de Afdeling Wetgeving van de Raad van State dat het vanuit het oogpunt van het gelijkheids- en nondiscriminatiebeginsel aan de decreetgever toekomt om objectief en redelijk te verantwoorden op grond waarvan bepaalde steden wel, dan wel niet in aanmerking komen voor de subsidies vervat in het bestreden decreet. De Raad overwoog: Op grond van dezelfde redenering zal ook opnieuw moeten kunnen worden verantwoord op grond waarvan bepaalde steden al dan niet als provinciale steden in de zin van artikel 2, 6, worden beschouwd. 13 Ook in het advies nr /3 van 7 juli 2016 bij het voorontwerp van decreet dat het decreet van 2 december 2016 is geworden tot wijziging van het decreet van 5 juli 2002 tot vaststelling van de regels inzake de dotatie en de verdeling van het Vlaams Gemeentefonds en tot opheffing van het decreet van 13 december 2002 tot vaststelling van de regels inzake de dotatie en de verdeling van het Vlaams Stedenfonds dat via een afzonderlijk vernietigingsberoep wordt aangevochten (zie hoger) kwam de Raad van State tot een vergelijkbare conclusie m.b.t. tot de aanvullende dotatie van het Vlaams Gemeentefonds. De Raad overwoog: Het gegeven dat de sectorale subsidies in het verleden objectief werden verdeeld ter financiering van de door de gemeenten uit te voeren opdrachten in een tot de bevoegdheid van de Vlaamse Gemeenschap of het Vlaamse Gewest behorende specifieke aangelegenheid, impliceert niet dat die verdelingswijze geacht kan worden objectief te zijn in het kader van de algemene financiering van de gemeenten. Ten aanzien van de verplichting om het gemeentelijk belang te behartigen, staan de gemeenten in beginsel in dezelfde positie. In het ontwerp is de verdeling van de aanvullende dotatie, die bestemd is voor het voeren van een beleid in aangelegenheden van gemeentelijk belang, daarentegen gestoeld op verdelingscriteria die golden voor het voeren van een specifiek beleid, namelijk het voeren van een stedenbeleid dat erop gericht is de stadsvlucht te stoppen en het democratisch draagvlak in de steden te verhogen, en dit teneinde de leefbaarheid van de 13 Parl.St. Vl. Parl , 986/1, 34.

16 16 steden en de kwaliteit van het bestuur te verhogen en dualisering tegen te gaan. 14 In zoverre die doelstelling zou verantwoorden dat thans enkel de centrumsteden recht hebben op een aandeel in het bedrag van het jaarlijkse vastleggingskrediet van het Stedenfonds, en dat drie vierden van dat bedrag 15 wordt gereserveerd voor Antwerpen en Gent, 16 gaat dat niet per se op wanneer die middelen niet langer dienen om die beleidsdoelstelling te verwezenlijken Het gegeven dat centrumsteden specifieke behoeften zouden hebben, kan op zichzelf evenmin verantwoorden dat de aanvullende dotatie, die deel uitmaakt van de basisfinanciering van de centrumsteden, wordt voorbehouden aan die steden. Het Gemeentefonds wordt immers reeds onder de gemeenten verdeeld op grond van maatstaven waarbij rekening wordt gehouden met de aard van centrumstad en de centrumfunctie. 17 In zoverre kan worden aangenomen dat er in centrumsteden meer fiscale armoede voorkomt en dat er meer personen zijn die beantwoorden aan de sociale maatstaven bepaald in artikel 6, 1, 5, van het decreet van 5 juli 2002, houden die criteria tevens rekening met de specifieke behoeften van de centrumsteden. Bij de verdeling van het Gemeentefonds wordt bijgevolg reeds rekening gehouden met de specifieke behoeften van de centrumsteden Het verdelingscriterium om de gemeentelijke aandelen in de aanvullende dotatie aan het Vlaams Gemeentefonds te bepalen, moet derhalve worden herzien. 18 Eenzelfde kritiek gaat op ten aanzien van de voorafname ten voordele van 34 gemeenten en de 10 kuststeden op de basisfinanciering van het Vlaams Gemeentefonds. Deze discriminerende basisfinanciering werd bij het voormeld decreet van 2 december 2016 opnieuw vastgesteld, nadat het in de loop van de wetgevingsprocedure via amendement was ingevoegd en dus niet voor advies werd voorgelegd aan de Raad van State. Voor een meer omstandige uiteenzetting wordt verwezen naar de procedure die door de verzoekende partijen ingeleid wordt tegen het decreet van 2 december Niettegenstaande de Raad van State in het advies nr /1 van 23 september 2016 bij het bestreden decreet (en het advies nr /3 van 7 juli 2016 bij het decreet van 2 december 2016) uitdrukkelijk gewezen had op het gebrek aan objectieve en redelijke verantwoording van de bevoordeling van de 34 nominatief genoemde steden, werd het verschil in behandeling behouden. Evenmin werd een objectieve en redelijke verantwoording gegeven die het verschil in behandeling kan rechtvaardigen. Zoals hoger reeds aangegeven, blijkt uit de parlementaire voorbereiding dat de decreetgever louter de huidige verdeling van de middelen tussen gemeenten beoogt te bestendigen en dit zonder dat 14 Artikel 3, 2, van het decreet van 13 december Luidens artikel 10 van hetzelfde decreet moet het trekkingsrecht dat elke centrumstad ontvangt worden gebruikt om de doelstellingen, vermeld in artikel 3, 2, te realiseren. 15 Verminderd met de voorafnames voor de vzw Vereniging Vlaamse Steden en Gemeenten en voor de Vlaamse Gemeenschapscommissie. 16 Zie artikel 8, 1, van het decreet van 13 december Artikel 6, 1, 1 en 2, van het decreet van 5 juli Parl.St. Vl.Parl , 898/1, pg

17 17 objectieve criteria in rekening worden gebracht die het verschil in behandeling redelijk verantwoorden. Daarnaast wordt het ontwerp van decreet niet aangepast aan de opmerking van de Raad van State inzake het behouden van de huidige financiële verhoudingen. Het ontwerp van decreet heeft immers niet de bedoeling om iets te wijzigen aan de huidige verhoudingen, ook al worden drie subsidiestromen ondergebracht in één fonds. De ratio legis van het ontwerp van decreet is om een maximale vereenvoudiging te realiseren voor de steden en gemeenten en om de financiële stromen ten aanzien van lokale besturen te beperken, maar met respect voor de huidige focus en verhoudingen. Het ontwerp beoogt de juridische integratie van drie subsidiestromen, waarvan er in het verleden twee bij decreet en één via een jaarlijkse facultatieve toelage werden geregeld. Met dit ontwerp van decreet beoogt de Vlaamse Regering een budgetneutrale maatregel te treffen voor alle betrokken steden en gemeenten. Voor de steden die momenteel genieten van een facultatieve toelage in het kader van het Vlaamse Grootstedenbeleid, biedt dit ontwerp bijkomende rechtszekerheid. Het continueren van de bestaande financiële verhoudingen is voor de Vlaamse Regering een degelijke verantwoording en impliceert geenszins een verschil in behandeling. 19 Deze beweegredenen vormen geen redelijke verantwoording voor het verschil in behandeling tussen voormelde categorieën van gemeenten. 26. Artikel 2, 1 en 6 van het bestreden decreet benoemt de 34 steden die de voorafname genieten vooreerst nominatief, zonder dat nadere maatstaven of criteria gebruikt worden. Ongeacht de evoluties in de overige gemeenten (bijvoorbeeld op het vlak van de bevolkingscijfers, armoede, ruimtelijke evolutie, enz.) komen deze bijgevolg nooit in aanmerking voor subsidies voor investeringen in stadsvernieuwingsprojecten, terwijl de 34 nominatief genoemde gemeenten deze blijvend kunnen genieten. Hieruit alleen al blijkt dat het onderscheid berust op loutere willekeur en in elk geval niet beantwoordt aan de hedendaagse realiteit en al zeker niet spoort met toekomstige evoluties. 27. De voorkeursbehandeling van de 34 steden strookt ook niet met de bevolkingscijfers van de betrokken gemeenten. Zo blijkt uit de bevolkingscijfers (gevoegd als stuk 2) dat bepaalde gemeenten die niet gerechtigd zijn op de voorafname, beduidend meer inwoners hebben dan gemeenten die wel in aanmerking komen. Zo hebben de gemeenten Ninove (38.484), Geraardsbergen (33.247), Lommel (34.019), Heusden- Zolder (33.275), Maasmechelen (37.856) en Beveren (47.906) (niet-exhaustief) die niet in 19 Parl. St. Vl. Parl , 986/1, 14.

18 18 aanmerking komen voor de voorafname, bijvoorbeeld beduidend meer inwoners dan de gemeenten Tielt (20.301), Diest (23.663), Eeklo (20.862), Aarschot (29.630), Herentals (27.854) en Ronse (26.112) (evenmin exhaustief) die wel in aanmerking komen voor de voorafname. 28. De aanwijzing van de 34 zogenaamde centrumsteden strookt ook geenszins met de actuele rol en typologie van de steden, zo blijkt uit diverse studies. In 2011 (14 jaar na de totstandkoming van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen) voerde de KULeuven een onderzoek uit in opdracht van de Vlaamse Overheid over de Selectie van kleinstedelijke gebieden in Vlaanderen (stuk 4). Deze studie had tot doel aan te geven tot welk type kleinstedelijk gebied de geselecteerde gemeenten kunnen behoren dan wel of een dergelijk onderscheid nog zinvol is of verscherpt moet worden. Men vergeleek de situatie van 1997 met deze van 2010, hetgeen aanleiding gaf tot volgende indeling (pg. 138): Zeer goed uitgeruste kleine steden, Ieper, Dendermonde, Geel, Lier, Halle, Tongeren, Knokke-Heist, Diest, Oudenaarde, Tienen, Waregem, Vilvoorde, Herentals. Goed uitgeruste kleine steden, Aarschot, Asse, Maaseik, Eeklo, Mol, Tielt, Sint-Truiden, Lokeren, Zaventem, Geraardsbergen 20, Maasmechelen, Ninove, Deinze, Beveren. Matig uitgeruste kleine steden, Heist-Op-Den-Berg, Torhout, Blankenberge, Zottegem, Menen, Wetteren, Lommel, Mortsel, Izegem, Veurne, Brasschaat, Boom, Ronse, Bree, Poperinge, Diksmuide, Neerpelt-Overpelt en Bilzen. De gemeenten die thans van een voorafname genieten, zijn onderlijnd. Meteen valt de ongelijke financiële behandeling op tussen ruimtelijk gelijk gerangschikte gemeenten. Ook de uiteindelijke hiërarchie van alle Vlaamse steden (pagina van het onderzoek) spoort slechts partieel met de manier waarop Vlaanderen financiële middelen onder de gemeenten verdeelt. 29. In het traject naar de totstandkoming van een Witboek voor het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) 21 heeft SumResearch in opdracht van Ruimte Vlaanderen, in 2013 een onderzoek (stuk 3) gevoerd naar de stedenstructuur in Vlaanderen. In deze studie wordt aan de hand van vijf indicatoren (knooppuntwaarde, voorzieningenniveau, integratie in de economische structuur, internationale connectiviteit en verstedelijkingsgraad) een actuele typologie van steden 20 Op te merken valt dat voor deze stad op pagina 56 van het onderzoek een fout is geslopen. Daar waar Geraardsbergen voor de detailhandelsfunctie in 1997 op de 49 ste plaatst stond, is er voor deze functie in 2010 geen enkele (!) vermelding meer van deze stad. Dat kan niet kloppen. De vraag stelt zich naar de gevolgen op de uiteindelijke hiërarchie op pagina

19 19 opgebouwd. Op pag. 46 van het onderzoeksrapport krijgt men een overzicht van de 7 finale typologieën van een 90-tal steden: 1. Top Stedelijke regio Antwerpen, Gent 2. Stedelijke regio niveau 1 Leuven, Brugge, Mechelen, Hasselt, Kortrijk 3. Stedelijke regio niveau 2 Aalst, Sint-Niklaas, Oostende, Roeselare, Zaventem, Vilvoorde, Halle, Lier, Dendermonde, Asse, Genk, Turnhout 4. Openbaar vervoer-knooppuntstad Lokeren, Beveren, Tienen, Herentals, Waregem, Oudenaarde, Denderleeuw, Aarschot, Mortsel, Geraardsbergen, Merelbeke, Wetteren, Deinze, Zottegem, De Pinte 5. Verzorgende stad niveau 1 Geel, Sint-Truiden, Diest, Ieper, Tongeren, Mol, Knokke-Heist, Diepenbeek 6. Verzorgende stad niveau 2 Heist-op-den-Berg, Dilbeek, Ninove, Kontich, Willebroek, Puurs, Menen, Liedekerke, Sint- Katelijne-Waver, Temse, Boom, Izegem, Harelbeke, Tielt, Landen, Bornem, Wevelgem, Bilzen, Haacht, Ternat, Kapellen, Beringen, Erpe-Mere, Lede, Aalter, Zele, Lommel, Torhout, Eeklo, Ronse, Essen, Lichtervelde, Blankenberge, Diksmuide 7. Beperkte stedelijke functie 24 gemeenten De gemeenten die thans van een voorafname genieten, zijn onderlijnd. Ook hier is er geen objectief verband tussen de voorafnames die sommige gemeenten wel en andere niet krijgen in het Gemeentefonds. 30. In dat verband kan ook verwezen worden naar de door Belfius Bank uitgewerkte typologie van gemeenten (stuk 6). Deze classificatie is een statistische oefening met als onderliggend doel gemeenten met een vergelijkbare sociaaleconomische omgeving onder te brengen in zo homogeen mogelijke klassen en op die manier een geschikt referentiekader uit te werken om de financiële aspecten van de gemeenten te kunnen vergelijken (zoals de belastingcapaciteit, het investeringsniveau, de uitgaven voor sociale bijstand en veiligheid, de schuldgraad...). Hierbij worden de gemeenten die op demografisch, economisch en sociaal gebied het dichtst bij elkaar aanleunen geclusterd aan de hand van meer dan 150 indicatoren waaronder de tewerkstellingsgraad, de grondbestemming, de economische activiteit, de leeftijdsstructuur van de bevolking, de scholingsgraad, het gemiddelde inkomen, de demografische evolutie, de kadastrale inkomens, de bevolkingsdichtheid

20 20 In deze typologie worden de volgende gemeenten als centrumgemeenten aangemerkt (pg. 60 van de studie): 5. Centrumgemeenten 5.1. Middelgrote steden (Cluster V5) Aarschot, Dendermonde, Diest, Diksmuide, Eeklo, Geel, Geraardsbergen, Halle, Herentals, Ieper, Leopoldsburg, Lier, Mol, Ninove, Oudenaarde, Poperinge, Sint-Truiden, Tielt, Tienen, Tongeren, Torhout, Veurne, Wetteren en Zottegem 5.2. Regionale steden (Cluster V14) Aalst, Genk, Kortrijk, Mechelen, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout, Vilvoorde 5.3. Grote steden en regionale steden (Cluster V15) Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Leuven, Oostende De gemeenten die thans een voorafname genieten, zijn wederom onderlijnd. Ook hier is er geen objectief verband tussen de voorafnames die sommige gemeenten wel en andere niet krijgen in het Gemeentefonds. 31. Ook de SERV, de SARO en de Inspectie van Financiën hebben in hun respectieve adviezen bij het bestreden decreet gewezen op de nood aan een herverdeling van de middelen op basis van objectiveerbare verschillen. De SERV overwoog (met onder meer verwijzing naar het Advies van de Inspectie van Financiën): Met dit nieuwe fonds worden drie financieringskanalen gebundeld, m.n. het voormalige federale grootstedenbeleid, de stadsvernieuwingsprojecten en het Plattelandsfonds. De SERV vindt het vanuit de invalshoek administratieve vereenvoudiging positief dat deze drie subsidiestromen in één regelgevend kader worden geïntegreerd. De SERV vraagt wel dat Vlaamse overheid op basis van (reeds bestaand en desgevallend nieuw) wetenschappelijk onderzoek nagaat hoe de relevante gemeentelijke financieringsstromen vanuit Vlaanderen kunnen worden geïntegreerd en gestroomlijnd met het oog op een herverdeling tussen de gemeenten op basis van objectiveerbare verschillen De omstandigheid dat centrumsteden specifieke behoeften zouden hebben, kan bovendien op zichzelf evenmin verantwoorden dat de basisdotatie wordt voorbehouden aan de 34 nominatief vermelde gemeenten en de 10 kustgemeenten. Deze specifieke behoefte is niet aangetoond en de aanduiding van de 34 nominatief vermelde centrumsteden berust op zich immers op willekeur en historische motieven die thans achterhaald 22 Parl. St. Vl. Parl , 986/1,

21 21 zijn. 33. Deze discriminatie komt ook bovenop de bevoorrechte en discriminerende positie die de 34 nominatief vermelde centrumsteden reeds genieten bij de verdeling van de middelen van het Vlaams Gemeentefonds (zie afzonderlijke vernietigingsprocedure tegen het reeds voormelde decreet van 2 december 2016). - Deze 34 gemeenten zijn krachtens artikel 6 van het decreet Vlaams Gemeentefonds van 5 juli 2002 zoals ingevoegd bij het artikel 2 decreet van 2 december 2016 reeds gerechtigd op een voorafname van 40,9641% van het Vlaams Gemeentefonds. Met een voorafname van 40,9641% op de middelen van het Vlaams Gemeentefonds gaat het nochtans om een zeer aanzienlijk aandeel van de middelen. - Daarbovenop wordt de verdeling van de aanvullende dotatie bedoeld in Hoofdstuk IIIquinquies van het decreet van 5 juli 2002 tot vaststelling van de regels inzake de dotatie en de verdeling van het Vlaams Gemeentefonds zoals ingevoegd door artikel 3 t.e.m. 7 van het decreet van 2 december 2016, voorbehouden aan 13 centrumgemeenten (Antwerpen, Gent, Aalst, Brugge, Genk, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende Roeselare, Sint- Niklaas en Turnhout). In dat verband kan worden verwezen naar de afzonderlijke vernietigingsprocedure tegen het voormelde decreet van 2 december De 34 nominatief genoemde centrumsteden worden aldus in diverse financieringskanalen en dus cumulatief bevoordeeld ten opzichte van de andere gemeenten en dit telkens zonder redelijke verantwoording. 34. Het is bijgevolg niet objectief en redelijk verantwoord om in het bestreden decreet op zichzelf genomen, minstens rekening houdende met de cumulatieve bevoordeelde positie waarin deze 34 gemeenten zich reeds bevinden bij de verdeling van de middelen van het Gemeentefonds en de aanvullende dotatie daarbovenop de subsidies voor stadsvernieuwingsprojecten wederom exclusief voor te behouden aan 34 nominatief genoemde gemeenten en deze financieel nogmaals te bevoordelen ten opzichte van de andere gemeenten zonder dat hiervoor een objectieve en redelijke verantwoording bestaat. 35. Het eerste onderdeel bij het enig middel is bijgevolg gegrond.

22 22 C. TWEEDE ONDERDEEL: HET VERSCHIL IN BEHANDELING TUSSEN VIJF GENOEMDE CENTRUMSTEDEN ONDERLING ENERZIJDS EN HET VERSCHIL IN BEHANDELING TUSSEN DE VIJF GENOEMDE CENTRUMSTEDEN EN DE OVERIGE CENTRUMSTEDEN ANDERZIJDS 36. Het bestreden decreet voert een dubbel verschil in behandeling in, met name enerzijds tussen de centrumsteden Antwerpen, Gent, Sint-Niklaas, Mechelen en Oostende onderling en anderzijds tussen de vijf genoemde centrumsteden en de overige centrum- en provinciale steden. Vooreerst krijgen de vijf genoemde centrumsteden een verschillend en niet objectief en redelijk verantwoord aandeel in het gedeelte van het Fonds dat bestemd is voor die vijf centrumsteden voor investeringen in stadsvernieuwingsprojecten. Met name wordt 46,36% van de fonds voorzien voor de vijf voormelde centrumsteden en als volgt opgesplitst: 34,79% voor Antwerpen, 7,25% voor Gent, 1,79% voor Sint-Niklaas, 1,66% voor Mechelen en 0,87 % voor Oostende. Vervolgens bepaalt de decreetgever zelf voor de vijf genoemde centrumsteden een vast aandeel aan subsidies voor investeringen in stadsvernieuwingsprojecten, terwijl de overige centrumsteden en provinciale steden projecten moeten indienen waarover de Vlaamse Regering dient te beslissen. 37. De memorie van toelichting bij het bestreden decreet beperkt er zich toe aan te geven dat de verdeelsleutel is gebaseerd op de historische verhoudingen van de drie vroegere subsidiekanalen die gebundeld worden in het fonds. Zoals ook de Afdeling Wetgeving van de Raad van State in het advies nr /I/V van 23 september 2016 vaststelde, berust het ingevoerde verschil in behandeling niet op objectieve criteria die het verschil in behandeling redelijk kunnen verantwoorden: 5.2. In de memorie van toelichting wordt de verschillende behandeling verantwoord door er op te wijzen dat de verdeelsleutel is gebaseerd op de historische verhoudingen van de drie vroegere subsidiekanalen die gebundeld worden in dit fonds. Dit neemt niet weg dat door het opnieuw vaststellen van dezelfde verdeelsleutel de decreetgever vorm geeft aan een nieuwe wilsuiting ten aanzien van die verdeling en van de ongelijke behandeling die daaruit voortvloeit. Het staat bijgevolg aan de decreetgever om in het licht van het grondwettelijke gelijkheidsbeginsel de gekozen verdeelsleutel opnieuw te verantwoorden, daarbij onder meer rekening houdend met, enerzijds, de eventuele wijzigingen die zich op het terrein hebben voorgedaan in de situatie van de centrumsteden (qua bevolkingsaantal, bevolkingssamenstelling, de aanwezigheid van stedelijke problemen...) en, anderzijds, het gegeven dat om de centrumsteden in het kader van het stadsvernieuwingsbeleid anders te behandelen zal moeten worden aangetoond dat zij ten aanzien van die materie, die duidelijk verschilt van het zogenaamde grootstedenbeleid, zich