HANDLEIDING BASIS KWALITEITSEISEN INTEGRALE TOEGANKELIJKHEID SPORTACCOMMODATIES. 2 e druk

Transcriptie

1 HANDLEIDING BASIS KWALITEITSEISEN INTEGRALE TOEGANKELIJKHEID SPORTACCOMMODATIES 2 e druk

2 HANDLEIDING BASIS KWALITEITSEISEN INTEGRALE TOEGANKELIJKHEID SPORTACCOMMODATIES 2 e druk Van : Nederlandse Bond voor Aangepast Sporten (NEBAS) Door : Instituut voor Sportaccommodaties van NOC*NSF (ISA/NOC*NSF) Datum 2 e druk : juni 2001 (1 e druk september 1997)

3 VOORWOORD De tweede druk van deze handleiding is het resultaat van de voortgaande studie naar de toegankelijkheid van sportaccommodaties. In de praktijk hebben we gemerkt dat het ontstaan van deze handleiding een belangrijke impuls heeft gegeven in ons streven om die toegankelijkheid op de agenda geplaatst te krijgen. We hebben vastgesteld dat mensen met een functiebeperking hoge eisen stellen als het gaat om de toegankelijkheid. In de praktijk hebben we gelukkig ook vastgesteld dat deze handleiding bijdraagt aan het begrip voor die toegankelijkheidseisen. Deze handleiding maakt die eisen heel concreet en daarmee bruikbaar voor bouwers. De Nederlandse Bond voor Aangepast Sporten (NEBAS) heeft dit project uitgevoerd in samenwerking met het Instituut voor Sportaccommodaties van NOC*NSF en het Landelijk Bureau Toegankelijkheid. Onze dank gaat in het bijzonder uit naar het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Dankzij een subsidie van dit ministerie werd de tweede druk van deze handleiding mogelijk. Ik ben van mening dat de medewerkers van de drie bovengenoemde instanties erin zijn geslaagd om een uitstekend product te vervaardigen. Met genoegen breng ik deze handleiding onder uw aandacht. Mocht u na het lezen van de handleiding opmerkingen hebben of verbetermogelijkheden zien, dan verzoek ik u deze door te geven aan de auteurs van het Instituut voor Sportaccommodaties van NOC*NSF. Bij voorbaat dank. Erik de Winter, directeur NEBAS

4 INHOUDSOPGAVE i.1 1. INLEIDING 1 2. ALGEMEEN Categorieën mensen met een functiebeperking Mensen met een motorische functiebeperking Mensen met een zintuiglijke functiebeperking Mensen met een orgaanfunctiebeperking Geschat aantal mensen met een lichamelijke functiebeperking Doelgroepen Inclusief beleid Bouwbesluit Gebruiksintensiteit van de accommodatie van mensen met een functiebeperking Normen en aanbevelingen Beheer Het Internationaal Toegankelijkheidssymbool ITS (Sport) 9 3. EXTERNE TOEGANKELIJKHEID Toegangswegen Parkeerplaatsen Straatmeubilair Oversteekplaatsen Hellingbanen (buiten) Trappen (buiten) Toegang tot het gebouw INTERNE TOEGANKELIJKHEID Het ruimtelijk ontwerp Verkeersruimten Routing en bewegwijzering Hellingbanen (binnen) Trappen (binnen) 16 i.1

5 4.6 Liften Toegang tot vertrekken Leuningen/geleidingen Afwerkingen Materialen Kleur Geluid Licht VOORZIENINGEN TEN BEHOEVE VAN COMMUNICATIE Communicatiemiddelen Bel en/of alarm Lichtsignalen Klok Persoonlijke informatie Geluidsversterking Telefoon NEVENRUIMTEN Beheerdersruimte Ontmoetingsruimte, kantine en clubruimte Kleedruimten Wasruimten Toiletten Multifunctionele kleed- wasruimte Scheidsrechtersruimten Toeschouwersruimte EHBO-ruimte Vergader- instructieruimte, wedstrijdsecretariaat en bestuurskamer WEDSTRIJDRUIMTE/ACTIVITEITENRUIMTE Sporthallen Afmetingen Afwerkingen Sportvloer Tennishallen Afwerkingen Bouwfysische aspecten Tennisvloer 34 i.2

6 7.3 Zwembaden (instructiebad) Watertemperatuur Kleedruimten Wisselcabines Bassins Fitness- en aerobicsruimten Fitnessruimten Aerobics 40 BIJLAGE A: DIVERSE AANGEPASTE SPORTEN 42 BIJLAGE B: ADRESSEN 47 BIJLAGE C: LITERATUURLIJST 50 i.3

7 1. INLEIDING Voor u ligt de handleiding Basis kwaliteitseisen integrale toegankelijkheid sportaccommodaties. Zij is bedoeld als een praktische handleiding bij nieuwbouw en vernieuwbouw van integraal toegankelijke sportaccommodaties. Met integrale toegankelijkheid wordt bedoeld dat bij het ontwerp en de inrichting van ruimten met zoveel mogelijk verschillende mensen (wat betreft lichamelijke mogelijkheden en beperkingen) rekening wordt gehouden. Dit staat ook wel bekend als aangepast bouwen. Uitgangspunt hierbij is dat indien een accommodatie aangepast wordt voor sporters, bezoekers en personeel met een functiebeperking, hier meer mensen baat bij hebben. Integrale toegankelijkheid komt voort uit het zogenaamde inclusief beleid. Inclusief beleid houdt in dat met zoveel mogelijk verschillende factoren (omstandigheden, mensen) in het beleid rekening wordt gehouden. Dit lijkt een vanzelfsprekendheid, maar de Gehandicaptenraad strijdt er al vele tientallen jaren voor dat aangepast bouwen in Nederland een algemeen aanvaard bouwprincipe wordt. Niettemin is het in de sportaccommodatiewereld al net zo gesteld als in de overige sectoren: men wil wel, maar het mag niets extra kosten. En daar zit nu net het probleem, want de gedachte dat integraal toegankelijk bouwen enorm kostenverhogend werkt is nog altijd springlevend. Niets is echter minder waar, als men tenminste vanaf het begin de integrale toegankelijkheidseisen hanteert in het ontwerpproces. Op het moment dat een accommodatie achteraf nog eens toegankelijk gemaakt moet worden kunnen de kosten inderdaad aardig oplopen. Hierbij moet wel aangetekend worden dat het van belang is hoe hoog men de lat legt ten aanzien van het voorzieningenniveau in de accommodatie voor de mensen met een functiebeperking. De verschillen die hierin gehanteerd worden verklaren waarschijnlijk ook de misverstanden die in den lande nog leven. Het Instituut voor Sportaccommodaties van NOC*NSF (ISA/NOC*NSF) heeft, in samenwerking met de NEBAS en een uit verschillende belangenbehartigende gehandicaptenorganisaties geformeerde begeleidingscommissie, daarom gemeend voor sportaccommodaties een duidelijke ondergrens te moeten bepalen ten behoeve van de integrale toegankelijkheid. Deze ondergrens (basis kwaliteitseis), die in de handleiding als norm wordt aangegeven, is zodanig vastgesteld dat er zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met enerzijds het principe van integrale toegankelijkheid en anderzijds het realiseren van betaalbare sportaccommodaties (met andere woorden een verantwoorde prijs-kwaliteitverhouding). Uiteraard wordt geadviseerd meer te doen dan slechts het realiseren van de basis kwaliteitseisen. De ervaring leert dat de ene opdrachtgever (gemeente, vereniging, particulier) hier meer aandacht voor heeft dan de andere. Afhankelijk van zijn wensen c.q. eisen (eventueel beleid) kan de opdrachtgever zelf bepalen welke voorzieningen hij naast de basiseisen nog meer wil aanbrengen in de accommodatie. Hiervoor kan hij gebruik maken van tal van aanbevelingen die bij ieder onderwerp in de handleiding zijn opgenomen. Van belang is verder te melden dat de normen en aanbevelingen die in de handleiding worden genoemd direct afgeleid en dus ook niet strijdig zijn met de richtlijnen die de Gehandicaptenraad heeft opgesteld in haar Handboek voor Toegankelijkheid (4 e editie). Het Handboek voor Toegankelijkheid richt zich echter op alle gebouwtypen terwijl deze handleiding specifiek is toegesneden op sportaccommodaties. De normen en aanbevelingen in deze handleiding zijn dan ook bij sommige onderwerpen uitgebreider dan in het Handboek voor Toegankelijkheid het geval is. Ter referentie wordt bij zoveel mogelijk onderwerpen in deze handleiding verwezen naar de betreffende paragraaf in het Handboek voor Toegankelijkheid. Hiervoor wordt de afkorting HT gebruikt. 1

8 Een ander aspect dat niet onbelicht mag blijven is de op het eerste gezicht uitbreiding van deze handleiding met het Internationaal Toegankelijkheidssymbool (ITS). Alhoewel de primaire doelstellingen gelijk zijn, te weten het bevorderen van de toegankelijkheid van gebouwen, zijn er ten opzichte van de inhoudelijke criteria, de doelgroep waarvoor de criteria gelden, de keurende instantie en de hantering van de criteria duidelijke verschillen waarneembaar. Kort gezegd kan gesteld worden dat het ITS-symbool zich richt op alle gebouwtypen, in verschillende landen wordt gehanteerd en voor opdrachtgevers en bouwers vrijblijvend van aard is. De norm in de voor u liggende handleiding richt zich echter uitsluitend op sportaccommodaties, wordt slechts in Nederland gehanteerd en betekent voor opdrachtgevers die door ISA/NOC*NSF gecertificeerd zijn verplichte naleving. Tot slot wijzen we u nog graag op de relatie van deze handleiding ten opzichte van de wettelijke regelgeving. Sinds 1992 geldt in Nederland één bouwvoorschrift, te weten het Bouwbesluit. Hierin staan de toegankelijkheidseisen die voor alle gebouwen gelden. Deze toegankelijkheidseisen uit het Bouwbesluit zijn echter niet echt verstrekkend. Voor utilitaire gebouwen, oftewel voor niet tot bewoning bestemde gebouwen (waar sportaccommodaties ook onder vallen), is opgenomen dat, indien het gebouw mede toegankelijk moet zijn voor publiek, er een zogenaamde toegankelijkheidssector aanwezig moet zijn. Deze toegankelijkheidssector betreft dat gedeelte van het gebouw dat mede bestemd is voor gebruik door bezoekers. Met andere woorden: niet het gedeelte dat gebruikt wordt door sporters! Alhoewel er wordt gewerkt aan een aanscherping van het Bouwbesluit ( fase 2 ) zal ook deze nieuwe versie naar verwachting niet ingaan op de integrale toegankelijkheid van sportaccommodaties zoals ISA/NOC*NSF en de NEBAS dat zien. De voor u liggende handleiding is dan ook niet strijdig met het Bouwbesluit, maar eerder aanvullend. De handleiding Basis kwaliteitseisen integrale toegankelijkheid sportaccommodaties is als volgt opgebouwd. Begonnen wordt met een algemeen deel waarin wordt aangegeven in welke context deze handleiding geplaatst dient te worden. Vervolgens is de hoofdstukindeling zodanig gekozen dat in chronologische volgorde die aspecten aan de orde komen waar een persoon met een functiebeperking die een sportaccommodatie bezoekt mee te maken krijgt. Achtereenvolgens is dit de externe toegankelijkheid (bijvoorbeeld de parkeerplaats), de interne toegankelijkheid (bijvoorbeeld de routing), de voorzieningen ten behoeve van de communicatie (onder andere geluidsversterking), de nevenruimten (bijvoorbeeld de kleedruimte) en de activiteitenruimte c.q. wedstrijdruimte. Voor dit laatste onderdeel zijn er in de handleiding vier verschillende wedstrijdruimten uitgewerkt, te weten een sporthal, een tennishal, een instructiezwembad en een fitness- aerobicsruimte. Deze accommodaties worden regelmatig zowel door validen als door mensen met een lichamelijke functiebeperking bezocht en gebruikt. De handleiding wordt afgesloten met een overzicht van diverse aangepaste sporten, van belang zijnde adressen en aanvullende literatuur. 2

9 2. ALGEMEEN Toegankelijkheid is de kwaliteit van de gebouwde omgeving, die ons in staat stelt voorzieningen, zoals woningen, werkplekken, winkels, theaters en parken te bereiken en te gebruiken. Toegankelijkheid maakt dat mensen kunnen deelnemen aan de sociale en economische activiteiten waarvoor de gebouwde omgeving is bestemd. Toch is voor mensen met motorische, zintuiglijke of orgaanbeperkingen het gebruik van de omgeving niet altijd even vanzelfsprekend. Veel voorzieningen houden nog onvoldoende rekening met de fysieke beperkingen van hun gebruikers. Dit betekent niet dat voor ieder mens of iedere groep mensen aparte voorzieningen moeten worden getroffen. 'Integrale toegankelijkheid' gaat ervan uit dat de verschillende behoeften van mensen op een vanzelfsprekende wijze geïntegreerd worden in voorzieningen die bruikbaar zijn voor iedereen. Deze handleiding 'Basis kwaliteitseisen integrale toegankelijkheid sportaccommodaties' is ontwikkeld om als hulpmiddel te dienen voor iedereen die betrokken is bij de ontwikkeling, inrichting en vormgeving van sportaccommodaties. Hierbij moet gedacht worden aan sporthallen, tennishallen, zwembaden, stadions en kleed- clubgebouwen. Deze voorzieningen dienen over het algemeen voor iedereen bruikbaar te zijn. Voordat de handleiding ingaat op normen en aanbevelingen die in de bouwkundige zin gehanteerd dienen te worden, wordt in dit hoofdstuk in algemene zin aandacht besteed aan de mensen die een lichamelijke beperking hebben. 2.1 Categorieën mensen met een functiebeperking Het begrip 'gehandicapten' wordt door het Sociaal en Cultureel Planbureau in de rapportage Gehandicapten (1995) als volgt omschreven: 'wie door stoornissen lichamelijke of verstandelijke beperkingen heeft en daardoor sociaal nadeel ondervindt'. Op dit moment wordt veelal de term mensen met een functiebeperking gehanteerd. Op basis van de soort functiebeperking kan men drie categorieën onderscheiden. Per categorie kan men de functionele voorwaarden in de vorm van (bouwkundige) maatregelen vaststellen Mensen met een motorische functiebeperking - stoornis in de loopfunctie - steun in de vorm van leuningen in circulatiegebieden; - stroeve vloerafwerking of bedekking; - (nagenoeg) geen niveauverschillen; - ingeval van niveauverschil op één bouwlaag: hellingbaan en/of trap met lage treden; - lift tussen meerdere bouwlagen; - voldoende uitrustmogelijkheden. - rolstoelgebruiker - deuren, doorgangen, circulatieruimten binnen en buiten in het algemeen van voldoende breedte; - werkruimten flexibel indeelbaar; - (nagenoeg) geen niveauverschillen; - ingeval van niveauverschil op één bouwlaag: hellingbaan; - lift tussen meerdere bouwlagen; - bedienings- en gebruikshoogten tussen reikwijdte en -hoogte van alle zelfstandig te bedienen en te bereiken apparatuur, meubilair en inrichtingselementen; 3

10 - bruikbaar sanitair. - stoornis in arm- handfunctie - bediening en gebruik hang- en sluitwerk op bruikbare reikwijdte en - hoogte; - hang- en sluitwerk zo licht mogelijk en goed omvatbaar maken. - stoornis in evenwicht - steun op plaatsen aanbrengen in het gebouw in de vorm van leuningen in circulatiegebieden; - afronden van hoeken; - zachte of gladde wandafwerkingen; - zitgelegenheid bij en in de lift en andere plekken waar wachten soms noodzakelijk is Mensen met een zintuiglijke functiebeperking - slechthorenden - goede akoestiek en geluidsisolatie; - geen stoorgeluiden; - ringleidingen in sprekersruimten en bij receptie; - telefoonversterking; - goede verlichting in verband met spraak- en gezichtsuitdrukking afzien; - visuele signalering bij gevaar. - doven - goede verlichting in verband met spraak- en gezichtsuitdrukking afzien; - (speciale) communicatiemiddelen; - visuele signalering bij gevaar. - slechtzienden - goed verlichtingsniveau en gelijkmatigheid van de verlichting; - geen verblinding, verduisteringsmogelijkheden; - contrasterende kleuren; - duidelijke opschriften bij markeringen en bewegwijzering. - blinden - voelbare materiaalovergangen bij verandering van functie en overgang van de ene naar de andere ruimte, voor trappen en andere gevaarlijke plaatsen; - in de vrije ruimte of circulatieruimte geen uitstekende elementen of obstakels maken op plaatsen van wegdraaiende deuren en ramen; - doorlopende geleiding (gidslijn c.q. geleidelijn) in circulatiegebieden in de vorm van leuningen (binnen) en goten, opstanden of blinde muren (buiten). - reliëfteksten Mensen met een orgaanfunctiebeperking 1 - stoornis in de hartfunctie - korte looplijnen, weinig circulatie; 4

11 - (nagenoeg) geen niveauverschillen; - ingeval van niveauverschil op één bouwlaag: hellingbaan en/of trap met lage treden; - lift tussen meerdere bouwlagen; - uitrustmogelijkheden. - stoornis in de longfunctie - stofvrije, onderhoudsarme ruimten; - gelijkmatige verwarming en ventilatie; - geen natuurlijke vezels in de afwerkingsmaterialen en in de inrichting; - korte looplijnen; - (nagenoeg) geen niveauverschillen; - ingeval van niveauverschil op één bouwlaag: hellingbaan en/of trap met lage treden; - lift tussen meerdere bouwlagen; - uitrustmogelijkheden. - groeistoornissen - hoogte zitgelegenheden flexibel; - hoogte werkblad flexibel; - hoogte infoborden flexibel; - bedienings- en gebruikshoogte van apparatuur tussen reikwijdte en -hoogte houden (uitgangspunten maten voor de rolstoelgebruikers). 2.2 Geschat aantal mensen met een lichamelijke functiebeperking Als er wordt gepraat over mensen met een lichamelijke functiebeperking, wordt vaak gedacht aan een kleine bevolkingsgroep. Dit is een misvatting. Eén op de negen Nederlanders heeft een ernstige of zeer ernstige functiestoornis (dit is 11,5 % van de bevolking). Uit tabel 1 blijkt dat er verhoudingsgewijs meer mensen met een functiebeperking zijn in de hogere leeftijdscategorieën dan onder jongeren. Uit het feit dat de Nederlandse bevolking langzaam vergrijst, zou men de conclusie kunnen trekken dat het percentage Nederlanders met een functiestoornis in de toekomst verder zal groeien en dat de behoefte aan integraal toegankelijke gebouwen verder zal toenemen. tabel 1. 5

12 Percentage mensen met een functiebeperking per leeftijdscategorie Percentage 5-14 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar ,5 3,2 4,5 7,2 13,9 19,1 29,8 51,0 77,4 2.3 Doelgroepen De handleiding is bedoeld als hulpmiddel bij het ontwerpen, renoveren en aanpassen van sportaccommodaties. Het geeft normen en aanbevelingen voor ontwerpers, architecten, projectontwikkelaars en gemeenten om diverse sportaccommodaties beter Bereikbaar, Toegankelijk en Bruikbaar (BTB) te maken voor mensen met een functiebeperking. Tevens kunnen exploitanten van sportaccommodaties informatie halen uit deze handleiding. Het kan voor hen aantrekkelijk zijn om hun accommodatie goed toegankelijk te maken voor zowel de sporter als de bezoeker. De handleiding is geschreven voor de volgende gebruikers van de accommodatie: - sporters met een functiebeperking; - bezoekers met een functiebeperking; - personeel (met een functiebeperking) direct betrokken bij het sporten, zoals docenten, scheidsrechters en instructeurs; - personeel (met een functiebeperking) direct betrokken bij het exploiteren of onderhouden van de accommodatie zoals een beheerder, kantinemedewerker en schoonmaker. 2.4 Inclusief beleid Inclusief beleid houdt in dat met zoveel mogelijk verschillende factoren (omstandigheden, mensen) in het beleid rekening wordt gehouden. Integrale toegankelijkheid ontstaat wanneer bij het ontwerp en de inrichting van ruimten en gebouwen met zoveel mogelijk verschillende mensen (wat betreft lichamelijke mogelijkheden en beperkingen) rekening wordt gehouden. Indien een accommodatie aangepast wordt voor sporters, bezoekers en personeel met een functiebeperking, hebben meer mensen daar baat bij. Zo kan een hellingbaan voor rolstoelers eveneens gebruikt worden door mensen met kinderwagens en door leveranciers met steekwagentjes. Het is dus van groot belang bij het ontwerpen van sportaccommodaties rekening te houden met aanpassingen voor mensen met een functiebeperking, omdat dit in het algemeen niet alleen voor hen, maar voor alle bezoekers de gebruikskwaliteit verhoogt. Voor bepaalde mensen met een functiebeperking zijn echter 6

13 specifieke voorzieningen nodig, bijvoorbeeld braille voor blinden en ringleidingen voor slechthorenden. Een aantal specifieke voorzieningen zijn als aanbevelingen opgenomen in het document. 2.5 Bouwbesluit Inclusief beleid lijkt zeer voor de hand te liggen. Toch loopt de wetgeving in Nederland op dit gebied achter. Sinds 1992 geldt in Nederland één bouwvoorschrift te weten het Bouwbesluit. Hierin staan de toegankelijkheidseisen die voor alle gebouwen gelden. Deze toegankelijkheidseisen uit het Bouwbesluit zijn echter niet echt verstrekkend. Voor utilitaire gebouwen (waar sportaccommodaties onder vallen) is opgenomen dat, indien het gebouw mede toegankelijk moet zijn voor publiek, er een zogenaamde toegankelijkheidssector aanwezig moet zijn. Deze toegankelijkheidssector betreft dat gedeelte van het gebouw dat beschikbaar is voor gebruik door bezoekers. Met andere woorden: niet het gedeelte dat gebruikt wordt door sporters! De eisen die gesteld worden aan een toegankelijkheidssector zijn de volgende: - toegangen van ruimten dienen een vrije doorgang te hebben van minmaal 850 mm en een hoogte van minimaal mm; - verkeersruimten dienen een minimale vrije breedte te hebben van mm. Afhankelijk van de grootte van het gebouw dient er in de toegankelijkheidssector een bijzondere toegankelijkheidssector te worden opgenomen. Deze bijzondere toegankelijkheidssector stelt de volgende aanvullende eisen: - verkeersruimten dienen een minimale vrije breedte te hebben van mm; - bij een hoogteverschil in de vloer groter dan 20 mm moet een lift of een hellingbaan worden aangebracht; - opname van tenminste één voor rolstoelgebruikers toegankelijke toiletruimte, badruimte, kleedruimte en verblijfsruimte. Het probleem is dat het huidige Bouwbesluit niet aangeeft bij welke grootte van het gebouw een bijzondere toegankelijkheidssector vereist is. Hierdoor zijn deze eisen vooralsnog gemakkelijk te ontwijken. Hier komt nog eens bij dat ook al zouden de eisen wel gekoppeld zijn aan de grootte van het gebouw, deze principieel strijdig zouden zijn met de eisen van NOC*NSF waarin staat dat er in de sportaccommodatie een scheiding moet zijn tussen vuile voeten en schone voeten. Het huidige Bouwbesluit gaat er namelijk van uit dat alle faciliteiten ten behoeve van de sporters met een functiebeperking (toilet, douche en kleedruimte) zich in een zone bevinden die ook toegankelijk is voor bezoekers. Het Bouwbesluit heeft per 1 juli 1997 een aanscherping verkregen die van invloed is op de integrale toegankelijkheid. Deze aanscherping beperkt zich echter vooralsnog tot de woningbouw. Hiervoor worden er bijvoorbeeld voortaan eisen gesteld aan de afmetingen van de toiletruimte en de afstand tussen de lift en de op die lift aangewezen woning. Voor utilitaire gebouwen wordt ook een nadere uitwerking verwacht in de prestatie-eisen (zogenaamde Bouwbesluit 2 e fase ) maar wanneer deze in werking zal treden is vooralsnog onduidelijk. Rekening houdend met de conceptinhoud van het Bouwbesluit 2 e fase en vooruitlopend op de bekrachtiging ervan heeft ISA/NOC*NSF gemeend er verstandig aan te doen voor de sportsector een handleiding te ontwikkelen die: - volledig is afgestemd op de sportsector met haar enorme diversiteit aan gebouwtypen (onder andere sporthallen, zwembaden, clubhuizen, fitnessruimten en ijshallen); 7

14 - zo goed mogelijk is afgestemd op enerzijds de wensen van de afzonderlijke belangenbehartigende gehandicaptenorganisaties (doven, blinden, rolstoelgebruikers) en anderzijds de wensen van NOC*NSF ten aanzien van betaalbare en kwalitatief goede sportaccommodaties; - verstrekkender is dan het huidige Bouwbesluit en waarschijnlijk ook het Bouwbesluit 2 e fase; - duidelijkheid schept naar architecten, bouwers, verenigingen, gemeenten enzovoort welke zaken worden geëist en welke zaken worden aanbevolen ten behoeve van de toegankelijkheid en bruikbaarheid van sportaccommodaties; - koepelorganisaties als NOC*NSF, de NEBAS en de afzonderlijke gehandicaptenorganisaties de mogelijkheid geeft eenduidig te adviseren en te toetsen; - voor de koepelorganisatie NOC*NSF een toetsingskader kan bieden voor eventueel toe te kennen subsidies. De voor u liggende handleiding zal worden bijgesteld als blijkt dat: - de definitief vastgestelde inhoud van het Bouwbesluit 2 e fase in strijd is met de huidige handleiding; - in de praktijk op bepaalde plaatsen aanscherping dan wel verruiming noodzakelijk is. 2.6 Gebruiksintensiteit van de accommodatie van mensen met een functiebeperking Uit de vorige paragraaf heeft u kunnen opmaken dat er zekere basiseisen bestaan waardoor een sportaccommodatie (maar ook andere gebouwen) integraal toegankelijk gerealiseerd kan worden. Wanneer deze basiseisen tijdens de nieuwbouw worden gehanteerd zullen de meerkosten aanzienlijk lager zijn dan wanneer een gebouw later aangepast moet worden om alsnog aan deze basiseisen te voldoen. ISA/NOC*NSF en de NEBAS achten deze basiseisen dermate essentieel dat zij deze als norm stelt voor een goede sportaccommodatie. De norm die in deze handleiding opgesteld is voor integraal toegankelijke sportaccommodaties, is vastgesteld op het gebruik van de sportaccommodatie op ad hoc basis door een beperkt aantal personen met een functiebeperking. Dit is naar de mening van ISA/NOC*NSFen de NEBAS een minimale norm en wij adviseren u dan ook nauwgezet te controleren of u niet meer dient te realiseren ten behoeve van uw toekomstige doelgroep. Indien u een accommodatie wilt realiseren waarvan groepsgebruik door mensen met een functiebeperking met een zekere regelmaat zal plaatsvinden kunt u er niet omheen dat u meer moet realiseren voor mensen met een functiebeperking dan slechts datgene wat de norm u voorschrijft. Hiervoor kunt u gebruik maken van de aanbevelingen genoemd bij elke paragraaf. Afhankelijk van de aard van uw doelgroep kunt u een keus maken. Indien u meer op maat gesneden advies hierover wilt, adviseren wij u om in Bijlage B Adressen het adres en telefoonnummer voor de voor u van belang zijnde organisatie op te zoeken. Uiteraard kunt u ook altijd contact opnemen met ISA/NOC*NSF of de NEBAS. 2.7 Normen en aanbevelingen De fysieke mogelijkheden van de gebruikers van het gebouw zijn van te voren onbekend, ze zijn anoniem. De gebruikers zijn op hun beurt vaak weer onbekend met een gebouw. Vandaar dat voorzieningen voor de gebruikers afgestemd worden op de collectieve behoefte. In deze handleiding worden dit de 'normen' genoemd. Deze normen zijn zo bepaald dat indien een bezoeker met een bepaalde functiebeperking aanvullende eisen nodig heeft om gebruik te kunnen maken van het gebouw, dit relatief eenvoudig kan gebeuren. De normen zijn dus de basiseisen die toegankelijkheid voor de 8

15 dagelijkse gebruiker verzekerd. De aanvullingen worden in deze handleiding 'aanbevelingen' genoemd. Deze aanvullingen kunnen ervoor zorgen dat het gebouw relatief eenvoudig toegankelijk wordt gemaakt voor een gebruiker of een groep gebruikers met een bepaalde functiebeperking. Om verwarring hierover te vermijden volgt hieronder de definitie van beiden: - normen: basiseisen waaraan iedere sportaccommodatie dient te voldoen, zodat het gebouw in principe toegesneden is op de collectieve behoefte. Deze basiseisen zijn zo opgesteld dat het gebouw relatief gemakkelijk met aanvullingen toegankelijk te maken is voor gebruikers met een specifieke functiebeperking; - aanbevelingen: aanvullingen op de basiseisen die gebruikt kunnen worden om een sportaccommodatie toegankelijk te maken voor een groep gebruikers met een bepaalde functiebeperking. De aanbevelingen zijn vrijblijvend van aard, maar hierbij dient bedacht te worden dat de norm een minimale eis is. De normen en aanbevelingen gelden voor de sportaccommodaties en het tot de sportaccommodatie behorende buitenterrein (bijvoorbeeld parkeergebied, toegangswegen, enzovoort). 2.8 Beheer Een accommodatie kan nog zulke fantastische voorzieningen voor mensen met functiebeperking hebben, zonder een goed beheer heeft men er nog niets aan. Iedere voorziening in een accommodatie voor mensen met een functiebeperking verdient voortdurend de aandacht van de aanwezige beheerder. Hij zal erop moeten toezien dat de integrale toegankelijkheid te allen tijde gewaarborgd blijft. Een hellingbaan bijvoorbeeld die geblokkeerd wordt door obstakels verliest zijn functie. De beheerder dient ervoor te zorgen dat de hellingbaan ook echt vrij is en als zodanig kan worden gebruikt. Ook aangepaste toiletten verdienen de aandacht. Deze kunnen gaan stinken als ze een tijdje niet gebruikt worden. Door het in goede staat houden van de voorzieningen zorgt de beheerder ervoor dat de accommodatie bezocht blijft worden door mensen met een functiebeperking. Onderschat het belang hiervan niet! 2.9 Het Internationaal Toegankelijkheidssymbool ITS (Sport) De internationale Revalidatie Organisatie (Rehabilitation International, New York), waarbij 77 nationale organisaties zijn aangesloten, heeft een symbool laten ontwerpen en aanvaard dat kan worden aangebracht op gebouwen en bij voorzieningen die mede voor mensen met een functiebeperking toegankelijk zijn. Het beeldmerk is een symbool van de Federatie Nederlandse Gehandicaptenraad en heeft met name een informatieve betekenis. Een gebouw met een ITS symbool bij de hoofdentree laat zien dat aan de toegankelijkheidsbehoefte van bezoekers met een functiebeperking wordt voldaan. De Federatie Nederlandse Gehandicaptenraad stelt voor Nederland de criteria vast en bewaakt deze. Gevelplaten en stickers met dit toegankelijkheidssymbool worden toegekend aan gebouwen en voorzieningen die daarvoor in aanmerking komen. Dit gebeurt echter pas wanneer het betreffende gebouw of de voorziening deskundig is beoordeeld door één van de consulenten c.q. vrijwilligers, die daarvoor in het land zijn aangesteld. De Provinciale Overlegorganen Gehandicaptenbeleid coördineren 9

16 dit werk in de verschillende provincies. Zij kennen uiteindelijk het symbool toe. Bij het Inter Provinciaal Overlegorgaan Gehandicaptenbeleid zijn nadere inlichtingen te verkrijgen (zie bijlage 2: Adressen). Toekenningscriteria Het uitgangspunt voor de toekenning van het ITS is, dat de bezoekers van een gebouw op een zo onafhankelijk en gelijkwaardig mogelijke wijze de (mede) voor hen bestemde voorzieningen van een gebouw kunnen bereiken en gebruiken'. Dit uitgangspunt komt overeen met dat van integrale toegankelijkheid, maar is inzake het ITS beperkt tot het voor het publiek bestemde deel van het gebouw. De criteria die voor de toekenning van het ITS gelden, zijn dan ook beperkt tot de eisen verbonden aan de voor publiek bestemde gebouwfuncties. De eisen zijn overgenomen uit de onderdelen Eisen buitenruimten en Eisen gebouwen van het Handboek voor Toegankelijkheid. Een indicatie van wat onder bezoekers en voor bezoekers bestemde voorzieningen kan worden verstaan is weergegeven in het onderdeel Specifieke aandachtspunten van het deel Overige informatie van het Handboek voor Toegankelijkheid. In 1998 is er van het Handboek voor Toegankelijkheid een beknopte versie voor consumenten verschenen. Hierin zijn de eisen van het ITS voor de diverse gebouwfuncties opgenomen. Deze ITS-eisen komen geheel overeen met en zijn een deelverzameling van de eisen in dit handboek. In bruikleen Het ITS wordt in bruikleen toegekend in de vorm van een gevelplaat en/of enkele stickers. Het symbool blijft derhalve steeds eigendom van de Gehandicaptenraad. De gevelplaten (afmeting 170 x 190 mm) en glasstickers, die bij de ingang van gebouwen c.q. voorzieningen zijn aangebracht, geven aan dat deze aan het hierboven genoemde criterium voldoen. De stickers (afmeting 100 x 100 mm en 60 x 60 mm) worden aangebracht bij onderdelen van een object die aan de eisen voldoen, zoals toiletten. 10

17 3. EXTERNE TOEGANKELIJKHEID Bij het ontwerpen en situeren van sportaccommodaties dient men met de volgende punten rekening te houden. 3.1 Toegangswegen 1. De toegangswegen van de openbare weg naar de accommodatie dienen een verhard stroef wegdek te hebben en zo vlak en horizontaal mogelijk te zijn aangelegd. 2. Directe niveauverschillen dienen niet groter gemaakt te worden dan 20 mm. 3. De diameter van openingen in de looproute, zoals vloerroosters, dient max. 20 mm te bedragen. 4. De toegangswegen dienen zo veel mogelijk obstakelvrij worden uitgevoerd. 5. De vrije hoogte boven de toegangswegen dient te allen tijde minimaal mm te bedragen. 6. Voor de vrije breedte van deze wegen dient het volgende te worden aangehouden: - tenminste mm indien er sprake is van incidenteel tegemoetkomend verkeer; - tenminste mm indien er sprake is van regelmatig tegemoetkomend verkeer; - tenminste mm indien er sprake is van voortdurend tegemoetkomend verkeer. 1. Obstakelvrije, natuurlijke gidslijnen aanbrengen (bijvoorbeeld de overgang tussen pad en perk of een opstaande rand) als geleiding van de openbare weg naar de entree van de sportaccommodatie. Een ingewikkelde, drukke looproute richting de entree voorzien van geleidelijnen van ribbel- en rubbertegels. 2. Obstakels en bewegwijzering langs de route richting de entree uitvoeren in opvallende kleuren en met goed leesbare letters en symbolen. Tracht ervoor te zorgen dat obstakels goed te detecteren zijn met de taststok. 3. Toepassing van kleuren volgens de internationaal geaccepteerde standaard; groen voor veiligheid, geel voor gevaar en rood voor noodgeval. 4. Aanwijzingsborden, verkeerspalen, opschriften, busnummers en dergelijke voorzien van contrasterende kleurenschema s, bijvoorbeeld: - zwarte letters op een gele achtergrond (andersom is ook mogelijk); - zwarte letters op een witte achtergrond (andersom is ook mogelijk); - witte letters op een blauwe achtergrond (bijvoorbeeld pictogrammen op stations). (Zie ook HT Voetpaden en trottoirs en Oversteekplaatsen ) 3.2 Parkeerplaatsen 1. Bij parkeergebieden van twintig of meer parkeerplaatsen dient minimaal 1 invalidenparkeerplaats opgenomen te worden. 2. De situering van invalidenparkeerplaatsen dient zo dicht mogelijk bij de ingang te zijn. 3. Parkeerplaatsen ten behoeve van mensen met een functiebeperking dienen minimaal 3500 mm breed en 5000 mm lang te zijn en voorzien te zijn van verkeersbord E6. 11

18 1. Uitgaan van 2% van het totaal aantal parkeerplaatsen (1 op 50) met een minimum van Invalidenparkeerplaatsen binnen 50 meter van de ingang situeren. 3. Een eventuele taxistandplaats zo kort mogelijk bij de entree van de accommodatie situeren. (Zie ook HT Parkeerplaatsen ) 3.3 Straatmeubilair 1. De vrije doorgangsbreedte bij een versmalling over een afstand van maximaal 1200 mm in de looproute dient minimaal 900 mm te bedragen. 1. De looproute zo min mogelijk belemmeren met verkeersborden, paaltjes, lantaarnpalen, bomen, bloembakken en ander straatmeubilair. Indien dit onafwendbaar is, er bij voorkeur voor zorgen dat het straatmeubilair voldoende gemarkeerd is. 2. Straatmeubilair met een gebruiksbestemming, zoals geldautomaten, telefooncellen en zitplekken, voldoende gebruiksruimte bieden en zodanig vormgeven dat iedereen ze kan herkennen en gebruiken. (Zie ook HT Straatmeubilair ) 3.4 Oversteekplaatsen 1. Indien gebruikers van een sportaccommodatie op weg naar de accommodatie, bijvoorbeeld van het parkeerterrein naar de entree, een drukke verkeersweg kruisen dient deze voorzien te zijn van een zebrapad. 2. Directe niveauverschillen dienen niet groter gemaakt te worden dan 20 mm. Dit betekent dat kleine niveauverschillen zoals trottoirs en trottoirbanden verlaagd dienen te worden tot maximaal 20 mm of tot een helling van maximaal 1: Een of meer oversteekplaatsen (zebrapaden) in het stratenplan opnemen met een vrije breedte van minimaal 1200 mm om de bereikbaarheid van de accommodatie te waarborgen. 2. Bij toepassing van een helling deze bovenaan voorzien van een nagenoeg vlak gedeelte met een diepte van minimaal 1200 mm ten behoeve van de opstelruimte. 3. Vluchtheuvels minimaal 1500 mm breed maken. Bij voorkeur deze geheel gelijkvloers met de weg aanbrengen. 4. Oversteekplaatsen voorzien van voetgangerslichten met bedieningsknop en akoestisch signaal. 5. Over de volle breedte van de oversteekplaats het trottoir markeren (zowel tactiel als visueel) met een diepte van 600 mm. (Zie ook HT oversteekplaatsen ) 3.5 Hellingbanen (buiten) 12

19 Grotere hoogteverschillen van meer dan 20 mm dienen zoveel mogelijk te worden voorkomen. Is een verschil in hoogte van meer dan 20 mm onafwendbaar, pas dan een hellingbaan in combinatie met een of meerdere treden toe. De hellingbaan dient in dat geval aan het volgende te voldoen: 1. Indien de aan te brengen helling minder steil is dan 1:25, dan dient deze te voldoen aan de eisen voor de toegangswegen (zie paragraaf 3.1). 2. Is de aan te brengen helling steiler dan 1:25, dan dienen de volgende specificaties te worden gehanteerd: - Tot 100 mm hoogteverschil dient de hellingshoek kleiner of gelijk aan 1:10 te zijn. - Tot 1000 mm hoogteverschil is een hellingshoek tussen 1:10 en 1:25 benodigd. Steilere hellingbanen dan bovengenoemde zijn zeker niet geschikt voor zelfstandig gebruik, ook niet voor elektrische rolstoelen. 3. De vrije breedte van de hellingbaan dient minimaal mm te bedragen. 4. Het hellingbaanvlak dient te worden uitgevoerd in een stroeve gesloten verharding. 5. Na het minimaal te overbruggen hoogteverschil van mm moet er een tussenbordes worden aangebracht met een vrije diepte van minimaal mm. 6. Aan het begin en het eind van de helling dient een nagenoeg horizontaal vlak te worden opgenomen met een vrije diepte van minimaal mm. 1. Nabij een hellingbaan tevens een trap opnemen. 2. Bij een te overbruggen hoogteverschil dat groter is dan 250 mm, aan weerszijden van de hellingbaan leuningen opnemen op een hoogte van 850 tot 950 mm gemeten loodrecht vanaf het hellingsvlak. (Zie ook HT Overbrugging van hoogteverschil en Specificaties helling ) 3.6 Trappen (buiten) 1. Buitentrappen dienen een optrede van maximaal 150 mm en een aantrede van minimaal 300 mm te hebben. 2. De vrije breedte tussen de leuningen dient minimaal 1200 mm te bedragen. 3. Zowel aan het begin als aan het eind van de trap dient zich een vrije ruimte van minimaal 1200 mm te bevinden. 4. De treden dienen stroef en vlak van uitvoering te zijn. 1. Trappen voorzien van een kleurmarkering op de treden, kleur contrasterende leuningen en een waarschuwingsmarkering onder en bovenaan de trap uitgevoerd met rubber tegels. 2. Nabij een voor het publiek toegankelijke trap een hellingbaan opnemen. 3. Geen open trappen of traptreden met een uitstekende neus toepassen. 4. Bij overbrugging van een hoogteverschil van meer dan 250 mm leuningen aanbrengen aan weerszijden van de trap, op een hoogte tussen 850 en 950 mm gemeten vanaf het begin van de aantrede. (Zie ook HT Specificaties trap ) 13

20 3.7 Toegang tot het gebouw Het is niet de bedoeling dat er voor mensen met een functiebeperking een afzonderlijke toegang wordt gerealiseerd. 1. De vrije doorgangsbreedte van de toegangsdeur dient minimaal 850 mm te bedragen. 2. De vrije doorgangshoogte van de toegangsdeur dient minimaal 2100 mm te bedragen. 3. De drempelhoogte dient maximaal 20 mm te zijn. 4. Glazen deuren of deurvullend glasvlak voorzien van een contrasterende horizontale strook op een hoogte van ca mm. Bijvoorbeeld een ondoorzichtige folie, een strook matglas of gemêleerd glas of het logo van de accommodatie. Bij twijfel kan contact opgenomen worden met ISA/NOC*NSF. 5. Bedieningselementen (bel, deurkruk) en gebruiksvoorzieningen (intercom, brievenbus) minimaal 500 mm uit elke inwendige hoek plaatsen. 6. Bedieningselementen dienen tussen 900 en 1200 mm boven vloerpeil te worden bevestigd. 7. De bedieningsweerstand van de toegangsdeur dient maximaal 30 Newton te bedragen. 8. Zowel voor als achter de toegangsdeur dient een nagenoeg horizontaal vlak van minimaal x mm aanwezig te zijn. 1. Streven naar een logische ligging van de entree. 2. De ligging van de entree verduidelijken met een geleidelijn van ribbel- en/of rubber(beton)tegels om de vindbaarheid te vergroten. 3. De entree in een kleurcontrast uitvoeren, duidelijk verlicht en opvallend van vorm (bijvoorbeeld een uitspringende entree). 4. De naam (en het logo) van de accommodatie in duidelijke en contrasterende letters aanbrengen. 5. Fietsenrekken en -klemmen zo min mogelijk in de looproute naar de accommodatie toe plaatsen. 6. De deuren goed zichtbaar maken door het toepassen van contrasterend gekleurde kozijnen en deurknoppen. 7. Bij toepassing van een grote tourniquette-deur (roterende of carrouseldeur) bij de ingang de afmetingen hiervan zodanig maken dat er een inwendig vrij gebruiksoppervlak aanwezig is van minimaal x mm of minimaal 900 x mm. Indien dit niet het geval is tevens een aparte entreedeur opnemen voor minder validen. (Zie ook HT Toegangen tot het gebouw ) 14

21 4. INTERNE TOEGANKELIJKHEID 4.1 Het ruimtelijk ontwerp 1. Gebouwfuncties met een openbare bestemming (onder andere kassa, receptie en informatiebalie) dienen zoveel mogelijk op de bouwlaag van de bezoekersentree gesitueerd te worden op een logische, gemakkelijk vindbare plek. 2. Ruimten die in de accommodatie een publieke functie hebben (zoals toiletten, liften, trappen en dergelijke) dienen zoveel mogelijk centraal gesitueerd te worden ten opzichte van de ruimten waarvoor ze dienst doen. 3. Indien bezoekers op verdiepingen moeten kunnen komen dienen deze verdiepingen met een lift bereikbaar te zijn. 4. Het ontwerp dient zodanig eenvoudig van opzet te zijn, dat het ook voor visueel gehandicapte mensen gemakkelijk te doorgronden is. 5. Er dient een duidelijk onderscheid te worden gemaakt tussen primaire en secundaire routes. 1. Voor blinden en slechtzienden voldoende gemakkelijk herkenbare oriëntatiepunten in de accommodatie opnemen. 2. Ten behoeve van de oriëntatie grote ruimten die als verblijfsgebied dienen (bijvoorbeeld een kantine) onderverdelen in kleinere ruimten. 3. Ten behoeve van de oriëntatie in grote ruimten die als doorgangsgebied dienen, de doorgaande looproute markeren. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door toepassing van een afwijkende strook vloerbedekking in de entreehal. 4. Ten behoeve van de oriëntatie de plattegrond van de accommodatie volgens een rechthoekig systeem ontwerpen. Andere ontwerpsystematieken zijn mogelijk, mits zorgvuldig aandacht besteed wordt aan de overzichtelijkheid van het ontwerp, zodat de oriëntatie geen problemen oplevert. 5. Obstakels in looproutes en andere verkeerszones zoveel mogelijk voorkomen. Ook zaken als bijvoorbeeld informatiebalies en infoborden niet zodanig situeren dat ze zelf obstakels worden, alsmede voorkomen dat de mensen die zich daar verzamelen in de weg staan. Kolommen, stoelen niet in verkeerszones plaatsen. (Zie ook HT structuur van een gebouw ) 4.2 Verkeersruimten 1. Een helling in de verkeersruimte dient kleiner te zijn dan 1:20. Indien deze groter is dan 1:20 dienen de eisen overeenkomstig paragraaf 3.5 Hellingbanen te worden toegepast. 2. In doodlopende gangen dient een minimale draairuimte te zijn van x mm. 3. De vrije doorgangshoogte dient minimaal mm te bedragen. Let hierbij op armaturen, bewegwijzering, sprinklers, en dergelijke 4. De vrije doorgangsbreedte van verkeersruimten dienen als volgt te worden gehanteerd: - tenminste 1200 mm indien er sprake is van incidenteel tegemoetkomend verkeer; - tenminste 1500 mm indien er sprake is van regelmatig tegemoetkomend verkeer; 15

22 - tenminste 1800 mm indien er sprake is van voortdurend tegemoetkomend verkeer. - tenminste 900 mm indien er sprake is van een plaatselijke versmalling van maximaal 1200 mm lengte. - tenminste 1500 mm indien een deur de verkeersruimte in draait. 5. Inrichtingselementen (bijvoorbeeld stoelen, tafels, kastjes, wasbakken, leuningen, planken, en kapstokken) dienen geen scherpe hoeken of uitsteeksels te hebben, met het oog op mogelijke verwondingen. 6. Objecten die zich bevinden in de looproute duidelijk markeren, zowel visueel als bouwkundig (bijvoorbeeld door middel van de vloerafwerking). Men kan tevens ongelukken vermijden door inrichtingselementen in te bouwen of in een nis te plaatsen. 1. Het loopoppervlak bij voorkeur stroef, vlak en drempelvrij uitvoeren. Geen hoogpolig tapijt toepassen in verband met de oriëntatiebehoefte van auditief gehandicapte mensen. 2. Vermijden dat deuren naar de gang toe opendraaien. (Zie ook HT Verkeersruimten en Toegang tot vertrekken ) 4.3 Routing en bewegwijzering 1. Informatiehoogte voor grotere leesafstand (bijvoorbeeld bewegwijzering) bevestigen op een hoogte van minimaal mm. 2. Informatiehoogte voor kleinere leesafstand (bijvoorbeeld naambordjes) bevestigen op een hoogte van circa mm. 3. Alle symbolen, letters, cijfers en andere aanwijzingen in de accommodatie waar men bij kan ook in reliëf uitvoeren. Bijvoorbeeld bij symbolen op toiletten (D en H) en verdiepingnummers. 4. Alle symbolen, letters, cijfers en andere aanwijzingen in de accommodatie aangeven in een contrasterende kleur. 4.4 Hellingbanen (binnen) De normen en aanbevelingen genoemd in paragraaf 3.5 Hellingbanen (buiten) gelden ook voor hellingbanen binnen. (Zie ook HT Specificaties helling ) 4.5 Trappen (binnen) De normen en aanbevelingen genoemd in paragraaf 3.6 Trappen (buiten) gelden in grote lijnen ook voor binnentrappen. De volgende aanpassingen c.q. aanvullingen dienen gehanteerd te worden: 1. Binnentrappen dienen een optrede van maximaal 185 mm en een aantrede van minimaal 240 mm te hebben. 2. Er dient voldoende verlichting op en bij de trappen aanwezig te zijn. 16

23 1. De binnentrap van een waarschuwingsmarkering voorzien, uitgevoerd in een verandering van ondervloer (bijvoorbeeld overgang van tapijt naar hout of beton). (Zie ook HT Specificaties trap ) 4.6 Liften Onderstaande specificaties gelden in principe voor zowel kooi- als hefplateau en trapplateauliften. Indien de norm voor een bepaald type lift afwijkend is wordt dit aangegeven. 1. De vrije ruimte vóór de lift dient minimaal x mm te bedragen. 2. Er dient voldoende verlichting te zijn in en voor de lift. 3. De vrije doorgangsbreedte dient minimaal 850 mm te bedragen. 4. De vrije doorgangshoogte dient minimaal mm te bedragen. 5. Indien de liftdeuren niet automatisch openen dient de weerstand om de liftdeur te openen maximaal 30 Newton te bedragen. 6. Het vrije vloeroppervlak van de kooi- en hefplateaulift dient tenminste x mm te bedragen. Het vrije vloeroppervlak van de trapplateaulift dient tenminste 900 x mm te bedragen. 7. De vrije hoogte in de lift of boven het plateau dient minimaal mm te bedragen. 8. De bedieningsknoppen, noodschakelaar en alarmknop dienen bij elkaar te zijn aangebracht op een hoogte tussen 900 en mm boven het peil van de liftvloer. 9. De bedieningselementen dienen minimaal 500 mm uit de hoek te zijn geplaatst. 10. De lift dient voorzien te worden van bedieningsknoppen met reliëfaanduidingen. De lift niet van tiptoetsen voorzien. 11. Het hefvermogen van kooi- en hefplateaulift dient minstens 3500 N te zijn. Het hefvermogen van de trapplateaulift dient minstens 2500 N te zijn. 12. Bij stilstand moet de vloer van de liftkooi zich op gelijke hoogte bevinden met de aansluitende verdieping. De tolerantie (verticaal) mag maximaal 20 mm (plus of min) bedragen. 13. De ruimte (horizontaal) tussen verdieping en kooivloer mag maximaal 20 mm zijn. 14. Een trapplateau- en hefplateaulift dient een afrijbeveiliging te hebben. Deze mag bij het oprijden geen obstakel vormen. 15. Een trapplateau- en hefplateaulift dient te zijn voorzien van een automatische afknelbeveiliging. 1. De vloerbedekking voor de lift wat betreft kleur en materiaal laten contrasteren met de overige vloerbedekking. 2. Een automatisch bediende schuifdeur toepassen waarvan de deur ± 15 seconden openblijft. 3. De deur zodanig uitvoeren, dat het stoten door rolstoelen zo min mogelijk beschadigingen veroorzaakt (bijvoorbeeld met stootplaten bekleden). 4. Verdiepingsaanduiding en het openen en sluiten van de deur, zowel visueel als auditief (bijvoorbeeld door middel van een bel) aangeven. 5. Voor alarmering een telefoon met ontvangstversterking van 20 db opnemen of een luidspreker met volume regeling. (Zie ook HT Specificaties lift ) 17

24 4.7 Toegang tot vertrekken 1. Voor deuren die frontaal benaderd worden dient een vrije gebruiksruimte te worden gereserveerd van minimaal x mm exclusief het draaivlak van de deur. Voor deuren die zijwaarts benaderd worden dient een vrije gebruiksruimte te worden gereserveerd van minimaal x mm exclusief het draaivlak van de deur. 2. Als er gekeerd moet kunnen worden (doodlopende gang) dient een ruimte van x mm beschikbaar te zijn. 3. De doorgangsbreedte dient obstakelvrij en tenminste 850 mm breed te zijn. Grote handgrepen dienen hierbij geen obstakel te vormen. 4. De vrije doorgangshoogte dient minimaal mm te bedragen. 5. Indien het gebruik van een dorpel onvermijdelijk is, dient deze afgerond te zijn en maximaal 20 mm hoog. 6. Bedieningselementen (bijvoorbeeld deurkrukken, schakelaars, knoppen, drukbellen en druktoetsen) dienen tussen 900 en mm boven het vloerpeil gesitueerd te zijn. Daarnaast dienen bedieningselementen minimaal 500 mm uit elke inwendige hoek geplaatst te zijn. 7. De benodigde trekkracht om de deur te openen dient maximaal 30 Newton te bedragen. 8. Op glazen deuren en wanden op een hoogte van mm een visuele markering aanbrengen. Bijvoorbeeld een ondoorzichtige folie, een strook matglas of gemêleerd glas of het logo van de accommodatie. Bij twijfel kan contact opgenomen worden met ISA/NOC*NSF. 1. De verbindingen tussen de diverse ruimten dorpelvrij uitvoeren. 2. De deur of het deurkozijn in een contrasterende kleur schilderen (in vergelijking met de omringende wanden) om de zichtbaarheid te vergroten. Dit geldt ook voor een liftdeur. 3. De deurkruk laten contrasteren met de deur zodat de vindbaarheid vergroot wordt. 4. Als handgreep een stang horizontaal dan wel schuin over de volle breedte van de deur aanbrengen. Het hart van de handgreep ligt hierbij op 900 mm boven de vloer. 5. Deuren voorzien van een sluitvertraging. 6. Daar waar nodig over de volle breedte van de deur, stootplaten met een hoogte van tenminste 400 mm aanbrengen. 7. Grote schakelaars (tuimelschakelaar of trekschakelaar) en grote toetsen toepassen. Bij voorkeur geen tiptoetsen toepassen. 8. De grip verbeteren door de handgreep van een bepaald reliëf (stroefheid) te voorzien. Ronde draaiknoppen vermijden. 9. Apart gelegen ruimten waar mensen met een functiebeperking zich in afzondering kunnen ophouden (bijvoorbeeld een toilet) voorzien van een alarminstallatie. (Zie ook HT Toegangen tot het gebouw en Toegang tot vertrekken ) 4.8 Leuningen/geleidingen 18