Persoonlijke geschiedenis - handleiding

Transcriptie

1 Persoonlijke geschiedenis - handleiding Het laten maken van een persoonlijke geschiedenis, door je cliënt kan bij het coachen ondersteunend werken. Deze handleiding is bedoeld om achtergronden en inzichten te geven bij de persoonlijke geschiedenis. Het belangrijkste bij het lezen van de persoonlijke geschiedenis zijn de patronen die steeds in het leven van een cliënt en zijn familie terugkomen. In veel families zijn steeds terugkomende thema s en patronen te vinden. Dit kan op allerlei gebied zijn, bijvoorbeeld werk, geweld, afwijzing, (seksueel) misbruik, verslaving en dergelijke. Voor een cliënt is het lastig om deze patronen te herkennen. Als je samen met je cliënt deze patronen zichtbaar maakt ontstaat er inzicht waar de cliënt in zijn leven steeds tegenaan loopt. Als deze thema s en patronen worden herkend en erkend kunnen er veranderingen ontstaan. Hieronder vindt je enkele aanwijzingen die horen bij de vragen zoals gesteld bij het maken van de persoonlijke geschiedenis. Deze vragen van de persoonlijke geschiedenis worden onder andere gebruikt bij systemisch werken. Systemisch werken is onder andere ontwikkeld door Bert Hellinger, in de zogenaamde familieopstellingen. Hierin wordt gezocht naar de verstrikkingen waarin een cliënt kan zitten binnen een familiesysteem. Aan het eind van de handleiding staan boeken om je eventueel verder in familiegeschiedenissen te verdiepen. Om het geheel overzichtelijk te houden is voor de mannelijke versie gekozen, dus waar hij staat kun je ook zij lezen. Familiegeschiedenis Ziekten In veel families kunnen steeds dezelfde ziekten voorkomen. In veel therapievormen wordt er vanuit gegaan dat ziekten een vorm is van vastgezette emotie. Let op welke ziekten er spelen binnen een bepaalde familie, en vooral in welk lichaamsdeel deze ziekte zit. Er zijn veel gezegden die slaan op ziekten bijvoorbeeld: iets op je lever hebben, teveel op je nek nemen, gebukt gaan onder, teveel op je schouders nemen, het op je heupen hebben, teveel in zijn hoofd zitten, met iets in zijn maag zitten, hartzeer hebben. Als je deze gezegden letterlijk neemt kan je tot verassende ontdekkingen komen. Vaak komt het voor dat je cliënt deze gezegden ook uitspreekt in zijn dagelijks taalgebruik, dit kan al een aanwijzing zijn. Geboortedatum (groot)ouders en eventueel jaar van overlijden Als je de persoonlijke geschiedenis gaat gebruiken tijdens je consulten is het van belang je te verdiepen in de Nederlandse geschiedenis van de vorige eeuw. Het werkt ondersteunend om te weten in welk tijdvak grootouders en ouders geboren zijn. Het is nogal een verschil of de ouders zijn geboren bijvoorbeeld voor, tijdens of na de tweede 1 van 7

2 wereldoorlog of in de flower power tijd van de jaren 60. Elke tijd kent zijn eigen specifieke normen en waarden. Verdiep je in hoe het leven was in die tijd, hoe waren gezinnen samengesteld, welk geloof hadden ze, enz. Cliënten, die in conflict zijn met hun ouders kunnen inzicht krijgen in de leefomstandigheden van de jeugd van hun ouders. Hiermee zien ze vaak een overeenkomst met het gedrag dat zij vertonen naar hun eigen kinderen. Als je cliënt gaat inzien dat ouders ook een product van hun opvoeding zijn en hun eigen kinderen naar beste weten hebben opgevoed dan kan er meer begrip worden opgebracht voor de ouders en grootouders. Als de (groot)ouders zijn overleden kijk dan hoe oud je cliënt was op dat moment. Welke invloed heeft dat op hem gehad? Welke invloed heeft dat op zijn gezin van herkomst gehad? Maar ook welke invloed heeft het nog op zijn dagelijkse leven. Doodsoorzaken in de familie Familieleden die niet op natuurlijke wijze zijn gestorven kunnen negatieve invloed hebben op het familiesysteem, waarbij familietrauma s kunnen ontstaan. Bijvoorbeeld familieleden die gestorven zijn door zelfmoord, moord, of ongevallen. Als iemand zelfmoord heeft gepleegd kan dat door het familiesysteem als falen van het systeem worden opgevat. Je ziet vaak dat het verdriet groot is en dat er een vermenging van schuld en schaamte kan ontstaan. Hierdoor kan het familielid, bewust of onbewust worden verzwegen en worden buitengesloten. Dit laat als het ware een gat achter in het familiesysteem dat later door een ander familielid onderbewust wordt opgevuld, dit met alle gevolgen van dien. Het plotseling wegvallen van een dierbaar familielid geeft niet alleen veel verdriet maar kan er ook voor zorgen dat nabestaanden tijdelijk of voor langere tijd niet meer kunnen functioneren. Of zij zoeken naar vervangende troost in bijvoorbeeld drank, drugs of iets dergelijks. Vraag daarom altijd aan je cliënt welke invloed de dood van een familielid heeft gehad op zijn gezin van herkomst. In veel families komt het voor dat er niet voldoende is gerouwd om verloren familie of vrienden. Bijvoorbeeld na de tweede wereld oorlog is men snel begonnen met de wederopbouw van Nederland. Destijds was er weinig tijd om te rouwen, dit heeft niet alleen effect op de toenmalige ouderen maar ook op hun kinderen. Vraag hiernaar. Het kan zijn dat de ouders door hun niet verwerkte gevoelens niet aanwezig zijn geweest. Ook hier geldt: inzicht in dit soort situaties kan helend werken voor je cliënt. Ze kunnen met andere ogen naar hun (groot)ouders gaan kijken. Ga samen met je cliënt na hoe het is om familieleden tijdens een oorlog te verliezen, zonder dat je de tijd krijgt om voldoende te kunnen rouwen. En hoe gaat je cliënt zelf om met rouwprocessen. Abortussen/miskramen/verlies kind Volgens de visie van Bert Hellinger horen ongeboren of geaborteerde kinderen ook bij het familiesysteem. Het is niet ongebruikelijk in families dat miskramen en abortussen niet kenbaar worden gemaakt aan kinderen binnen het eigen gezin. Maar toch heeft het geaborteerde of ongeboren kind een plaats binnen het familiesysteem. De keuze voor abortus is vaak een moeilijke maar ook een zeer ingrijpende beslissing. De meeste beslissingen worden met de ratio gemaakt: het komt niet uit of het was niet in orde.... Veel mensen realiseren zich pas later dat zij hun eigen kind, vaak naar eigen zeggen, vermoord hebben. Dit kan veel schuldgevoelens met 2 van 7

3 zich meebrengen. Ook kan woede ontstaan naar degenen die aangedrongen hebben tot de abortus. Dit kan generaties doorwerken binnen een familie ondanks het feit dat het geaborteerde kind nooit geboren is leeft het wel binnen de familie. De vrouw en de man zijn toch ouders van dit kind en heeft het ook recht op een plaats binnen het gezin. Bedenk dat het volgende kind dat verwekt wordt na een abortus of miskraam een last met zich mee kan krijgen. De seksuele energie tussen vader en moeder is dan meestal verstoord. Er kunnen overtuigingen en schuldgevoelens opzitten zoals: kan ik nog wel kinderen krijgen, als ik zwanger word gaat het niet goed, word ik misschien weer gestraft, enz. Tijdens familieopstellingen zie je vaak een zucht van verlichting bij de levende kinderen als het ongeboren of doodgeboren kind op zijn plaats wordt gezet en hierdoor zichtbaar wordt gemaakt. Het familiesysteem is dan compleet en eenieder staat op zijn plek. Ook is het hier van belang dat de ouders realiseren dat ze ook ouders zijn van dit kind en dat het niet wordt doodgezwegen. De invloed kan groot zijn voor jouw cliënt als hij binnen zijn gezin van herkomst op de verkeerde plaats staat. Dit kan een gevoel van onbehagen geven dat kan doorwerken in zijn eigen gezin en op het werk. Veel mensen drukken dat dan ook uit: ik voel me hier niet mijn plaats ; ik durf mezelf niet te laten zien, ik kan promotie maken, maar ik durf het niet, ik heb slecht contact met de rest van mijn familie enz. Overleden kinderen binnen een familie laten diepe sporen na. Het komt voor dat het verdriet van de ouders zo groot is dat de relatie onder druk komt te staan of zelfs eindigt. Men zegt wel eens: het verlies van een partner laat een lege plaats naast je achter, bij het verlies van een kind verlies je een stuk van je hart. Kijk altijd of je cliënt al geboren was toen hij zijn zusje of broer verloor. Als je cliënt na het overlijden van zijn broer/zus geboren wordt kan het zijn dat als het van dezelfde sekse was er altijd een vergelijk door de omgeving wordt gemaakt met de overledene. Je cliënt kan als het ware niet zichzelf zijn. Als dat zo was hoe was dat dan voor je cliënt? Hier kan nog wel eens pleaser gedrag uit voortkomen en je cliënt kan het verdriet van zijn ouders overnemen. Of de ouders worden overdreven zorgzaam en bezorgd waardoor je cliënt kan verstikken. Seksueel misbruik Een van de meest voorkomende familiegeheimen is seksueel misbruik binnen de familie. Dat kan zijn tussen (groot)ouders en kinderen maar ook tussen de kinderen onderling. Het misbruikte kind krijgt een bijzondere positie binnen het familiesysteem. Als de misbruiker het kind bedreigt met woorden als: daar praten we niet over, je bent papa s speciale kind, als je het vertelt dan valt de familie uit elkaar dan zal het kind zich terugtrekken. Het kind is nu eenmaal op jonge leeftijd afhankelijk van zijn ouders. De loyaliteit naar beide ouders is erg groot en het kind is bang uitgesloten te worden. Hou hier rekening mee als je met een misbruikt kind/volwassene werkt. Ook door voortdurende ruzies tussen beide ouders kan het kind het idee hebben dat het zijn schuld is. Hierdoor worden overlevingsmechanismen ontwikkeld, bijvoorbeeld pleaser gedrag. Zelfs tot het troosten van één van de ouders om het gezin te redden of het kind gaat zich tegen het gezin afzetten. Het overnemen van rollen binnen het familiesysteem In de visie van Bert Hellinger neemt een kind uit pure liefde, voor een ander familielid, zijn of haar rol over. Stel dat moeder overlijdt en dat het kind de rol van de moeder overneemt. Uit liefde offert het zich onbewust op om bijvoorbeeld de familie bij elkaar 3 van 7

4 te houden, of het verlies voor vader te verzachten. In dit soort gevallen zie je dat de rollen van de ouder en het kind verwisseld zijn, met andere woorden het kind staat niet meer op de goede plek binnen het gezin. De verwisseling van rollen tussen ouder en kind kom je ook tegen als bijvoorbeeld een van de ouders is overleden, na een scheiding of als het huwelijk niet meer goed loopt. De ouder overlegt zijn of haar problemen met het kind. Let wel: het kind verliest hierbij zijn positie en daardoor ook zijn ouder(s). Dit hoor je ouders vaak zeggen: ik ga zo leuk om met mijn dochter, ze is net een vriendin, we kunnen overal over praten. Het kind blijft loyaal en ruilt, onbewust van positie als kind met de ouder. Hierdoor wordt het kind ouder, en de ouder kind. Deze ongezonde situatie kan leiden tot een overmatig gevoel van verantwoordelijkheid. Het kind kan geen kind meer zijn en zal hierdoor meer op zijn nek nemen dan nodig is. Als er nog meer kinderen binnen het gezin zijn dan zie je dat hiervoor ook de verantwoordelijkheid wordt genomen. Als je dit soort uitspraken hoort bij je cliënt wees dan alert. Dit werkt meestal erg verstikkend voor je cliënt. Dit kan zich uiten in bijvoorbeeld uitspraken als: ik kan ze toch niet in de steek laten..., als ik het niet doe. Last dragen voor een ander Het komt nogal eens voor dat je cliënt, onderbewust een last draagt voor een ander. Veel kinderen nemen, bijvoorbeeld uit liefde, verdriet, angst onmacht over van een van de ouders. Op deze manier probeert het kind het voor de ouder te verzachten maar dat gaat ten koste van zichzelf. Het komt zelfs voor dat het kind zichzelf vernietigt. Dit kan zich op verschillende manier manifesteren om te verkomen dat de ouder er onder doorgaat. Als je bij je cliënt erachter komt welke last er gedragen wordt dan kan je dat aan de ouder terug laten geven. Hierdoor ontstaat rust, doordat de ouder de eigen verantwoordelijkheid terug kan nemen. Oorlogservaringen/verleden Oorlogservaringen laten generaties lang diepe sporen na. In de vorige eeuw hebben we in Nederland te maken gehad met de tweede wereldoorlog maar zeker ook de oorlog eind jaren veertig, begin jaren vijftig in Indië, waar Nederlanders hebben gevochten. Zeker deze laatst genoemde oorlog heeft veel verborgen slachtoffers gemaakt. Vraag altijd wanneer de (groot)ouders zijn geboren en kijk hoe oud ze waren tijdens de tweede wereldoorlog. Als ze geboren zijn tijdens de oorlog vraag dan bijvoorbeeld hoe ze de hongerwinter zijn doorgekomen. Realiseer je dat als je in tijden van oorlog en onzekerheid wordt geboren dit invloed heeft op je verdere leven. Een groot familiegeheim of trauma kan ontstaan als een van de familieleden fout is geweest in de oorlog. Dit heeft grote invloed op de gehele familie en zaken als deze werden vaak doodgezwegen. Het is wel eens voorgekomen dat iemand, in het geheim met de Duitsers meevocht om tegen ze te vechten. Niet alle foute mensen zijn in hun tijd begrepen. Dit kan ook gelden voor mensen uit het verzet die nog wel eens onterecht in de ogen van de buitenwereld met de Duitsers meewerkten. Ze hebben hun leven voor anderen gewaagd, maar niet iedereen is in staat geweest om dit aan anderen duidelijk te maken. Dit kan leiden tot het niet begrepen worden en zichzelf terugtrekken. Je kunt je indenken dat als je een (groot) ouder hebt die zich niet kan uiten en dit geheim met zich meedraagt dit overdraagt aan zijn kinderen. De tweede wereldoorlog maakt tot op de dag van vandaag nog slachtoffers. Als je een ouder hebt die wel over zijn oorlogsverleden praat dan drukt dit een stempel op je leven 4 van 7

5 en een ouder die er niet over praat ook. Stel dat je moeder steeds zegt: laat vader maar, hij heeft zoveel meegemaakt, praat er maar niet over, dat doet hem/haar pijn, hij is fout geweest en daar schaamt hij zich voor.... Welk beeld krijg je van je vader als kind? Welke last wil je eventueel, onbewust voor hem als kind gaan dragen? Ook zijn veel mensen tijdens de oorlog ondergedoken geweest om strafkampen te ontlopen. Hoe heeft de familie hierop gereageerd? Ook hier kan schuld en schaamte bij de ondergedoken persoon om de hoek komen kijken. Hij/zij heeft niet voor het land gevochten en heeft hiermee zijn verantwoordelijkheid, in andermans ogen ontdoken. Ook deze ervaring van een van de ouders kan invloed hebben op jouw cliënt. In hoeverre durft jouw cliënt zijn verantwoordelijkheid te nemen? Hoe staat hij tegenover macht en onmacht? Tegenover autoriteit? Hoe reageert hij op mensen die in zijn ogen wat verkeerd doen? Wat doet hij met het oordeel van anderen? Emigratie Emigreren is een van de meest ingrijpende gebeurtenissen in een mensenleven. Als er familieleden van je cliënt zijn geëmigreerd vraag dan naar de redenen van emigratie. Vooral in de jaren 50 zijn veel mensen geëmigreerd, omdat na de oorlog tijdens de opbouw van Nederland te weinig vooruitzichten waren. Veel mensen zochten hun heil elders. Dit is niet zonder gevolgen gebleken. De meeste emigranten zijn goed terecht gekomen en hebben een nieuw leven weten op te bouwen. Maar er is ook veel leed geweest. Heimwee en verlangen naar de familie heeft veel families uit elkaar gedreven. Een weg terug was er, meestal door geldgebrek, niet. De enige communicatiemogelijkheid was om een brief te schrijven, waardoor het enige tijd duurde voordat men weer op de hoogte was. Vergelijk dat maar eens met de huidige communicatiemogelijkheden. Nederlanders herken je vaak nog steeds in het buitenland aan de klompjes en de molens. Het lijkt net alsof ze bij het naar het buitenland vertrekken op een bepaald punt stil zijn blijven staan. Dit effect zien we ook bij de oudere allochtonen in ons land, bijvoorbeeld Turkse vrouwen blijven in hun traditionele gewaden lopen terwijl ze dat in Turkije al bijna niet meer doen. Als iemand emigreert dan verlaat hij het familiesysteem. Er ontstaat als het ware een gat. Als hier binnen de familie niet goed mee wordt omgegaan en als de familie degene, die geëmigreerd is verwijt dat hij is weggegaan en de boel in de steek heeft gelaten dan zal iemand in de latere generatie het gat, onderbewust willen opvullen. Je zult dan in de familie het patroon tegenkomen van: zich niet op zijn plaats voelen; weg willen uit Nederland maar niet weten waarom; geen binding voelen met de eigen familie; zich ontheemd voelen; vaak verhuizen; vaak van baan veranderen, enzovoort. Je ziet ook een sterke band met diegene die is vertrokken. Dit geldt natuurlijk ook voor mensen van buitenlandse afkomst die generaties geleden naar Nederland zijn gekomen. De gevoelens van de ouders over hun vroegere vaderland kunnen nog erg sterk zijn, deze worden overgebracht op hun kinderen. De kinderen leven als het ware in twee culturen. Hoe hebben de (groot)ouders elkaar ontmoet Kijk naar de omstandigheden hoe de ouders elkaar ontmoet hebben. Hoe oud waren ze? In welke omstandigheden zaten zij, waren ze vrij of waren er nog andere geliefden in het spel? Zijn ze gaan samenwonen? Waar zijn ze gaan wonen? 5 van 7

6 Ook hier geldt in welke tijd hebben ze elkaar ontmoet. Hoe waren de normen en waarden wat betreft geloof, seksualiteit en dergelijke. Vroeger waren rangen en standen ook nog belangrijk. Kijk of beide ouders getrouwd zijn met hun grote liefde. Vaak is het zo dat ze niet mochten trouwen met hun geliefde wegens verkeerd geloof of afkomst. Dit heeft grote invloed op het vinden van een nieuwe partner en het zich aan deze partner verbinden. Je eerste geliefde blijft bij je, vooral als je hiermee ook seksueel intiem bent geweest. Als kind krijg je hier wat van mee. Hierdoor kan het gebeuren dat je cliënt in meer of mindere mate een bindingsangst heeft. Maatschappelijke status Welke maatschappelijke status had het gezin van herkomst van je cliënt? Wat werd er gedaan om deze status te bereiken? Er zijn nogal wat families die koste wat kost de status hoog willen houden. Het blijkt dat bijvoorbeeld in het MKB nogal eens stille armoede zit. Men geeft niet graag toe dat de eigen zaak niet veel opbrengt. Een groot percentage van de MKB ers heeft een inkomen lager dan het minimum loon! Maar als het financieel wel voor de wind gaat heeft dat ook consequenties. Mensen worden vaak bezit van hun bezit. Beroepen van voorouders kunnen nog wel eens bepalend zijn voor de beroepskeuze van je cliënt. Is het voor hem een bewuste keuze of is het min of meer opgelegd? Het is nog wel een verschil of je vader boekhouder is geweest en jaren heeft gewerkt voor één en dezelfde baas of dat je vader bijvoorbeeld agent, militair of kroegbaas is geweest. Je kunt hier gebruik maken van de bestaande clichés en vooroordelen. Bijvoorbeeld: Ambtenaren zijn mensen die weinig ondernemend zijn en op zoek zijn naar zekerheid. Militairen kunnen hun gevoelens goed onderdrukken en zijn autoritair, anders kunnen zij hun werk niet doen. Daar stoppen ze thuis echt niet mee. Artsen, tandartsen, specialisten zijn zeer status gevoelig. Mensen in de horeca zijn flierefluiters, enzovoort. Aan je beroep is meestal ook je maatschappelijke status gekoppeld. Hoe worden de kinderen opgevoed? In hoeverre werd je cliënt onder druk gezet om te studeren? Wat werd er gezegd over zijn beroepskeuze? Welk beeld heeft je cliënt hier zelf over? Welke verwachtingen hadden zijn ouders hierover? Je kunt nog wel eens tot verassende conclusies komen. Geboorte Veel mensen weten niet hoe zij geboren zijn, terwijl dit een niet onbelangrijke gebeurtenis is in iemands leven. Het is het begin van het leven. De geboorte kan nog wel eens een aanwijzing zijn voor het probleem waar je cliënt tegen aanloopt. Uit onderzoek is gebleken dat een kind vanaf de conceptie verbonden is met de moeder en dat het alles ervaart wat moeder denkt en voelt. Vraag of je cliënt gewild is of dat het een ongelukje was. Acceptatie van zichzelf of anderen kan hier later nog wel eens een rol gaan spelen. Het maakt nog wel verschil voor de levensenergie van je cliënt of hij thuis in alle rust is geboren of dat moeder met gillende sirenes naar het ziekenhuis is gebracht! 6 van 7

7 Schuld en onschuld Wanneer is iemand schuldig en wanneer onschuldig? Kun je je voorstellen dat je in volledige onschuld dingen kunt doen die door anderen als schuldig worden beschouwd? Dit gebeurt niet alleen op familieniveau maar ook op land- of wereldniveau. Bijvoorbeeld: Je bent in een maffiafamilie geboren. Omdat het ombrengen van een andere persoon binnen de familie niet veroordeeld werd, zal je dat in je onschuld ook doen zonder dat je daar je schuldig onder voelt. Of die huisvader uit Irak die zich trots met zijn kind op zijn arm laat fotograferen en vervolgens voor zijn vaderland een bus met kinderen van de vijand opblaast. Het thema schuld en onschuld kun je ook bij je cliënt tegenkomen, bijvoorbeeld als je cliënt wel eens ontspoord is geweest. Bovenstaande is zeker niet compleet, maar zal je een aantal aanwijzingen geven in het systemisch denken. In de onderstaande boeken vind je meer informatie. Literatuur Systemisch werken: Vonken van verlangen (systemisch werken) Wibe Veenbaas en Joke Goudswaard, ISBN De verborgen dynamiek van familieopstellingen. Bert Hellinger, ISBN De wijsheid is voortdurend onderweg. Bert Hellinger, ISBN De praktijk van familieopstellingen. Gunther Weber, ISBN Algemeen: Eindelijk je eigen leven leiden (loskomen van een beschadigde jeugd) Susan Forward ISBN Dit document hoort bij de Persoonlijke geschiedenis vragenlijst. 7 van 7