Ovidius - Fasti. Callisto (uit boek 2 van de Fasti) De kuise Callisto

Transcriptie

1 Ovidius - Fasti Oranje = Nominativus Paars = Gerundivum Blauw = Genitivus Roze = Gerundium Groen = Dativus Zalmroze = Participium Rood = Accusativus onderstreept = Indicativus Geel = Ablativus dubbelonderstreept = Conjunctivus Donkerblauw= Stijlfiguren Mosgroen = Superlativus/ comparativus Callisto (uit boek 2 van de Fasti) De kuise Callisto Inter hamadryadas iaculatricemque Dianam Callisto sacri pars fuit una chori. Tussen de boomnimfen en de speerwerpster Diana was Callisto één deel van de gewijde schare. Illa, deae tangens arcus, quos tangimus arcus, este meae testes virginitatis ait. Zij zei, terwijl zij de bogen van de godin aanraakte, bogen die wij aanraken, wees getuige van mijn maagdelijkheid. Cynthia laudavit, promissa que foedera serva, et comitum princeps tu mihi dixit eris. Cynthia prees haar en zei: bescherm de beloofde overeenkomsten en dan zul jij de eerste van vrienden zijn voor mij. Foedera servasset, si non formosa fuisset: cavit mortales, de Iove crimen habet. Zij zou zich aan de overeenkomsten gehouden hebben, als zij niet mooi was geweest: zij past op voor stervelingen, maar zij verdraagt schuld door Jupiter. Diana (vgl. Apollo): 1) godin van de jacht 2) godin van de maan 3) godin van de geboorte inter + acc. (hamadryadas/ iaculatricem Dianam) de gewijde schare = een clubje volgelingen van Diana Callisto, een nimf, dochter van de Arcadische koning Lycaon dichterlijk mv: arcus en tangimus Cynthia = Diana ellips: eum Cynthia: naar de berg Cynthus op Delos, waar broer en zus Apollo en Diana zijn geboren conj. irrealis de + abl. (Iove) adversatief asyndeton; de tegenstelling wordt ook nog eens versterkt door caesuur (metrum) zij verdraagt schuld door Jupiter => dit klopt echt niet (hubris?) LA tekstverklaring Ovidius (Fasti) Tara Fokker 1/7

2 Callisto ontmaskerd Mille feras Phoebe silvis venata redibat aut plus aut medium sole tenente diem; ut tetigit lucum (densa niger ilice lucus, in medio gelidae fons erat altus aquae), hic ait in silva, virgo Tegeaea, lavemur ; erubuit falso virginis illa sono. Nadat Phoebe in de bossen gejaagd had op duizend wilde dieren, keerde zij terug terwijl de zon de dag of meer of in het midden hield; zodra zij het bos had aangeraakt (het woud, zwart door de dichte steeneik, in het midden was een diepe bron met ijskoud water), laten wij ons hier, zei zij, in het woud, Tegeïsche maagd, wassen ; zij werd rood door het valse woord maagd. Dixerat et nymphis. Zij had ook tot de nimfen gesproken. Nymphae velamina ponunt; hanc pudet, et tardae dat mala signa morae. De nimfen leggen hun kleding af; zij schaamt zich, en zij wekt achterdocht door traag oponthoud. Exuerat tunicas; uteri manifesta tumore proditur indicio ponderis ipsa suo. Zij had haar onderkleden uitgetrokken; door de zwelling van haar buik duidelijk schuldig, wordt zij zelf verraden door haar eigen bewijs van haar gewicht. Cui dea virgineos, periura Lycaoni, coetus desere, nec castas pollue dixit aquas. Phoebe = godin van de maan = Diana ablabs: silvis venata ablabs: sole tenente in + abl. (medio) hyperbaton: falso virginis sono NB: Tegea is een stad in zuidoost Arcadië asyndeton: tussen densa t/m lucus en in t/m aquae terwijl de zon de dag of meer of in het midden hield = terwijl het of iets later of halverwege de dag was dixerat + abl. of dat.?? (nymphis) hyperbaton: tardae morae (genitivus, maar vertaal hier: door ) hyperbaton: virgineos coetus hyperbaton: castas aquas Tot haar zei de godin verlaat de maagdelijke samenkomst, meinedige dochter van Lycaon, en bezoedel de reine wateren niet. LA tekstverklaring Ovidius (Fasti) Tara Fokker 2/7

3 Callisto moeder; Juno's wraak Luna novum decies implerat cornibus orbem: quae fuerat virgo credita, mater erat. De maan had tienmaal met haar horens een nieuwe kring volgemaakt: zij die als maagd beschouwd was, was nu moeder. Laesa furit Iuno, formam mutatque puellae: quid facis? Beledigd gaat Juno tekeer en zij verandert het uiterlijk van het meisje: wat doe je? 178 Invito est pectore passa Iovem Met onvrijwillig hart heeft zij Jupiter toegelaten. Utque ferae vidit turpes in paelice voltus, huius in amplexus, Iuppiter, inquit eas. En zodra zij bij zijn liefje het lelijke gezicht van het wilde dier had gezien, zei zij: Jupiter, moge jij naar de omhelzingen van dezen gaan. hyperbaton: novum orbem tienmaal volgemaakte => ze is dus zwanger (en dat duurt ook nog eens best lang!) vertellerscommentaar: wat doe je => dit zegt de verteller tegen Juno Jupiter kwam naar Callisto toe, vermomd als Diana (Met ) hyperbaton: turpes voltus in + abl. (paelice) in + acc. (amplexus) LA tekstverklaring Ovidius (Fasti) Tara Fokker 3/7

4 Callisto ten hemel Ursa per incultos errabat squalida montes quae fuerat summo nuper amata Iovi. Als berin zwierf smerig door de woeste bergen zij, die onlangs voor de hoogste Jupiter (/ God) bemind was geweest. Iam tria lustra puer furto conceptus agebat, cum mater nato est obvia facta suo. De jongen, door overspel verwekt, was al drie keer vijf jaar oud toen de moeder haar eigen zoon ontmoette. Illa quidem, tamquam cognosceret, adstitit amens, et gemuit: gemitus verba parentis erant. Aantekeningen/ verklaringen per + acc. (incultos montes) obvia + dat. (nato suo) mater nato est obvia facta suo, lett. de moeder is ontmoetend gemaakt aan haar zoon gemitus = mv Zij inderdaad, alsof zij hem herkende, bleef buiten zinnen staan, en zuchtte: het gezucht waren de woorden van de moeder. Hanc puer ignarus iaculo fixisset acuto ni foret in superas raptus uterque domos. foret raptus = raptus esset in + acc. (superas domos) Haar zou de jongen onwetend doorboord hebben met zijn scherpe speer, als niet elk van beide snel naar de hemelse verblijfplaatsen gebracht was. Signa propinqua micant: prior est, quam dicimus Arcton, Arctophylax formam terga sequentis habet. Als sterrenbeelden schitteren zij dicht bij elkaar: de voorste is, die wij Arctos noemen, de Arctophylax heeft de vorm van degene die de rug volgt (= is degene die volgt). Saevit adhuc canamque rogat Saturnia Tethyn Maenaliam tactis ne lavet Arcton aquis. De Saturnische raast nog steeds en vraagt de hoogbejaarde Tethys dat zij de Maenalische Arctos niet door aanraking van het water wast. Arctos = de Grote Beer Arctophylax = Berenhoeder De Saturnische = Juno hyperbaton: canam Tethyn ablabs: tactis aquis LA tekstverklaring Ovidius (Fasti) Tara Fokker 4/7

5 De roof van Persefone (uit boek 4 van de Fasti) Ceres klaagt bij Jupiter Questa diu secum, sic est adfata Tonantem, (maximaque in voltu signa dolentis erant): Si memor es de quo mihi sit Proserpina nata, dimidium curae debet habere tuae. Nadat zij lange tijd bij zichzelf had geklaagd, sprak zij zo Tonans toe (en zeer groot waren de tekens van een bedroefde in hun gezicht): Als jij je herinnert van wie de dochter voor mij Prosperina is, heeft zij recht op de helft van haar zorg van jou. Orbe pererrato sola est iniuria facti cognita: commissi praemia raptor habet. Tonans = de Donderaar = Jupiter secum = cum se cum + abl. (se) dolentis = zelfst. gebruikt voltus = vultus de + abl. (quo) klopt de vertaling? adversatief asyndeton Nadat ik de hele wereld was doorzworven is alleen het onrecht van de daad bekend: de rover heeft de buit voor zijn vergrijp. At neque Persephone digna est praedone marito, nec gener hoc nobis more parandus erat. Maar noch verdient Persephone een rover als echtgenoot en niet moet een schoonzoon door ons verworven worden op deze manier. Quid gravius victore Gyge captiva tulissem, quam nunc te caeli sceptra tenente tuli? digna + abl. (praedone marito) digna est = zij verdient hoc more = op deze manier inhoud: doe 's wat, Jupiter! Gesteld dat Gyges de overwinnaar was geweest, wat ergers had ik als gevangene verdragen dan ik nu heb verdragen terwijl jij de scepter zwaait over de hemel? Verum impune ferat, nos haec patiemur inultae; reddat et emendet facta priora novis. Maar laat hij er ongestraft vanaf komen, wij zullen deze dingen ongewroken dulden; laat hij (haar) teruggeven en zijn vroegere daden goedmaken met nieuwe (daden). adversatief asyndeton Jupiters broer (Pluto/ Hades) heeft Prosperina gerooft. Ceres zegt hier dat Jupiter zijn broer niet kan straffen LA tekstverklaring Ovidius (Fasti) Tara Fokker 5/7

6 Jupiters antwoord Iuppiter hanc lenit factumque excusat amore, nec gener est nobis ille pudendus ait; non ego nobilior: posita est mihi regia caelo, possidet alter aquas, alter inane chaos. Jupiter kalmeert haar en rechtvaardigt die daad met liefde en zegt: noch is hij voor ons een schandelijke schoonzoon, en niet ben ik van hogere afkomst: het paleis is voor mij in de hemel geplaatst, de tweede bezit de wateren, de derde de lege onderwereld. Sed si forte tibi non est mutabile pectus, statque semel iuncti rumpere vincla tori, hoc quoque temptemus, siquidem ieiuna remansit; si minus, inferni coniugis uxor erit. Maar als het hart voor jou misschien niet te veranderen is, en het voor jou vaststaat de boeien van het eens verbonden huwelijk te breken, laten wij ook dat proberen, als zij tenminste nuchter is gebleven; zo niet, zal zij de vrouw van een tot de onderwereld behorende echtgenoot zijn. Bericht uit de Onderwereld Tartara iussus adit sumptis Caducifer alis, speque redit citius visaque certa refert: Rapta tribus dixit solvit ieiunia granis, Punica quae lento cortice poma tegunt. Caducifer gaat op bevel, nadat hij zijn vleugels heeft opgepakt, naar de Onderwereld, en keert sneller terug dan de verwachting en breng dingen terug die als zeker zijn gezien: De geroofde heeft, zei hij, het vasten losgemaakt met drie pitten, die granaatappels met hun taaie schil bedekken. Non secus indoluit quam si modo rapta fuisset maesta parens, longa vixque refecta mora est. Niet anders treurde zij dan als zij zojuist geroofd zou zijn, de bedroefde moeder, en met moeite is zij (na) een lange tijd hersteld. Jupiter (Zeus): hemels paleis Neptunus (Poseidon): wateren Pluto (Hades): de onderwereld lege onderwereld? => omdat er weliswaar veel schimmen zijn daar, maar die zijn onstoffelijk! metonymie: tori nuchter (zonder eten): door in de onderwereld te eten behoort zij nu tot die wereld Caducifer = de drager van de herautenstaf (Mercurius) abl. comparationis: spe Punische appels => appels uit Carthago (granaatappels) hyperbaton: tribus granis vergelijk Metamorfosen LA tekstverklaring Ovidius (Fasti) Tara Fokker 6/7

7 Atque ita nec nobis caelum est habitabile dixit; Taenaria recipi me quoque valle iube. En zo zei zij: ook voor ons is de hemel niet (meer) bewoonbaar ; geef het bevel dat ook ik opgenomen word in het Taenarische dal. Het compromis Et factura fuit, pactus nisi Iuppiter esset bis tribus ut caelo mensibus illa foret. En zij zou dit ook gedaan hebben, als Jupiter niet had afgesproken dat zij gedurende twee keer drie maanden in de hemel zou zijn. Tum demum voltumque Ceres animumque recepit, imposuitque suae spicea serta comae: largaque provenit cessatis messis in arvis, et vix congestas area cepit opes. Toen pas hernam Ceres haar gezicht en haar geest terug, en zij plaatste een krans van koren in haar haar: en de oogst groeide rijkelijk op de velden die onbebouwd waren, en de dorsvloer nam met moeite de bijeengebrachte rijkdom aan. Alba decent Cererem: vestes Cerialibus albas sumite; nunc pulli velleris usus abest. Taenarische dal: onderwereld Ceres zegt dit, maar zij is onsterfelijk! pfa (?): factura hyperbaton: bis tribus mensibus paradox? in + abl. (arvis) decent + acc. (Cererem) Witte (kleren) sieren Ceres: trek witte kleren aan op het Ceresfeest; nu is het gebruik van donkerkleurige wol niet geschikt. LA tekstverklaring Ovidius (Fasti) Tara Fokker 7/7