Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar XIV Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van hoofdstuk XIV (Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij) voor het jaar 1994 Nr. 31 BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUURBEHEER EN VISSERIJ Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 's-gravenhage, 10 maart 1994 In de nota van toelichting op het Besluit houdende de wijziging van het pachtnormenbesluit 1977 van 8 oktober 1992 (Staatsblad 542} is aange kondigd dat een evaluatie van de doorwerking van de gewijzigde pachtnormen zal plaatsvinden alvorens een nieuwe wijziging in 1995 vast te stellen. In het mondeling overleg over deze wijziging en de pachtsomherziening met de Vaste Commissie voor Landbouw en Natuurbeheer dd. 10 juni 1993, heb ik een snelle evaluatie toegezegd. De motie van de leden Reitsma en Huys (kamerstukken II, , XIV, nr. 5), die werd ingediend tijdens de plenaire behandeling van het verslag van dat overïeg dd. 29 september 1993 (Handelingen '93-'94, nr. 2), ondersteunt mijn beleid in dezen. Deze evaluatie is thans afgerond. Daarnaast heeft het LEI onderzoek verricht naar de samenhang tussen bedrijfsresultaat en grondprijs. Bijgaand treft U de rapporten aan van beide onderzoeken. 1 Op korte termijn zal de Commissie van Advies voor het Grond en Pachtprijspeil om advies gevraagd worden. Ik zal de commissie daarbij verzoeken mij te adviseren over de vraag of de sierteelttoeslag wel past in de 2% syste matiek. Gezien de resultaten van het LEI-onderzoek lijkt het de voorkeurte verdienen om overte gaan op regionalisatie van het Pachtnormenstelsel; dit in tegenstelling tot de huidige landelijke systematiek waartoe is besloten op basis van de motie Huys en Van Noord (Kamerstukken II, , XIV, nr. 19). De Commissie van advies zal tevens gevraagd worden om over regionalisering een advies uit te brengen. De tijd die beschikbaar is voor een eventuele wijziging van het Pachtnormenbesluit (AMvB) naar aanleiding van het advies van bovenge noemde commissie, maakt het praktisch onmogelijk om dit geheel voor 1 oktober a.s. te realiseren. 1 Ter inzage gelegd bij de afdeling Parlemen taire Documentatie. Ik zal mijn uiterste best doen om de problematiek rond de sierteelt toeslag bij voorrang wel voor 1 oktober a.s. rond te krijgen F ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat 's-gravenhage 1994

2 Ik wijs u er wel op dat de gebruikelijke procedure bij wijziging van de pachtnormen onder meer voorziet in advisering door de commissie van advies voor het grond en pachtprijspeil en het Landbouwschap en voorafgaand overleg met de Vaste Commissie voor Landbouw en Natuurbeheer van de Tweede Kamer alvorens behandeling in de Ministerraad en advisering door de Raad van State kan plaatsvinden. Gelet hierop zal de tijd zeer krap zijn. Onderstaand ga ik in hoofdlijnen in op de aanpak van het evaluatie onderzoek en de belangrijkste uitkomsten. 1. Doel evaluatie De evaluatie had tot doel na te gaan hoe het gewijzigde pachtnormen besluit doorwerkt in de praktijk. Hierbij zijn de volgende punten geëva lueerd: - de doorwerking van de gewijzigde pachtnormen in de pachtovereen komsten in de praktijk; - de doorwerking van de waterschapslasten in de praktijk; - de doorwerking van de sierteelttoeslag in de pachtovereenkomsten in de praktijk; - de relatie tussen de 2% netto rendement van de vrije verkeerswaarde in relatie tot de huidige pachtprijzen. 2. Inhoud van het gewijzigde Pachtnormenbesluit In de Structuurnota Landbouw en het Kabinetsstandpunt Herover weging Pachtwetgeving is aangegeven dat een meer marktconforme benadering van de pacht noodzakelijk is om pacht als financierings instrument te behouden. In dit Kabinetsstandpunt is aangegeven dat het wenselijk is om op termijn tot een netto rendement van 2% van de vrije verkeerswaarde van landbouwgrond te komen, exclusief de eigenaars lasten (waaronder de waterschapslasten). Per 15 oktober 1992 is het besluit van 8 oktober 1992 houdende de wijziging Pachtnormenbesluit 1977 in werking getreden. Hierbij is invulling gegeven aan de eersts stap naar de 2% netto rendement van de vrije verkeerswaarde van landbouwgrond (exclusief eigenaarslasten). Ook is ter uitvoering van het Kabinetsstandpunt de systematiek van het pachtnormenstelsel vereenvoudigd. Tenslotte is ook uitvoering gegeven aan de Waterschapswet. Concreet heeft dit geleid tot de volgende wijzigingen: a. Pachtnormen exclusief waterschapslasten Bij de eerste stap naar de 2% netto rendementsnorm is ter uitvoering van de motie van de leden Huys en Van Noord (Kamerstukken II, , XIV nr. 19) de landelijke indeling naar grondsoorten gehandhaafd en niet de regionale of individuele verkeerswaarde als uitgangspunt genomen. Voor de bepaling van de hoogte van de pacht normen is een nieuwe berekeningssystematiek gehanteerd. Bij de nieuwe berekeningssystematiek zijn de pachtnormen sec, dus zonder relatie met eigenaarslasten zoals waterschapslasten, berekend met als grondslag de vrije verkeerswaarde van landbouwgrond. Bij de verhoging van de pachtnormen is gekozen voor een fasering waarbij de pachtnormen zoals deze golden vóór 15 oktober 1992, als referentiepunt zijn genomen. Tegen die achtergrond zijn de pachtnormen voor rivierklei, zand en dalgrond en veengrond met 15% verhoogd. In de nota van toelichting op het Pachtnormenbesluit is aangegeven dat de pachtnormen voor zeeklei en tuinland op het oude niveau gehandhaafd zijn. Reden daarvoor is dat er gezien het Kabinetsstandpunt reeds sprake

3 is van een redelijke pachtverhouding en dat de toepassing van het 2% criterium met zich mee zou brengen dat de pachtnormen iets lager zouden komen te liggen dan de toenmalige pachtnormen. b. Vereenvoudiging pachtnormenstelsel Ter uitvoerïng van het Kabinetsstandpunt is het pachtnormenstelsel vereenvoudigd. Het oude stelsel kende per grondsoort een indeling naar drie kwaliteitsklassen met verschillende toeslagen en aftrekken voor verschillende externe produktieomstandigheden. De basispachtwaarde kwam daarbij overeen met gemiddelde externe produktie omstandigheden. In het nieuwe vereenvoudigde stelsel is de indeling in grondsoorten gehandhaafd. Per grondsoort is sprake van één basispacht waarde waarop uitsluitend één aftrek kan wcrden toegepast. De nieuwe basispachtwaarde gaat uit van goede externe produktie-omstandigheden. c. Sierteelttoeslag Op grond van artikel 2, vierde lid, van het Pachtnormenbesluit 1977 kan, voor zover het verpachte bouw of grasland wordt gebruikt voor de teelt van kleinfruit of sierteeltgewassen, een toeslag van 60% op de basispacht waarde worden toegepast (de zgn. sierteelttoeslag). Dit percentage is bij de laatste aanpassing van het Pachtnormenbesluit ongewijzigd gebleven. Door de gewijzigde berekeningssystematiek is echter wel de basispachtwaarde, waarover de sierteelttoeslag wordt berekend, verhoogd. d. Waterschapslasten Met ingang van 1 januari 1992 hebben waterschappen op basis van de Waterschapswet de mogelijkheid om een pachtersomslag doorte voeren (rechtstreekse heffing aan pachter/gebruiker). Ter uitvoering van de Waterschapswet is een aparte voorziening in het Pachtnormenbesluit 1977 opgenomen; ingevolge artikel 2a van het besluit kan, in situaties waarin de pachtersomslag (nog) niet is doorgevoerd, de verpachter bovenop de (nieuwe) pachtprijs maximaal 50% van de waterschapslasten per hectare doorberekenen aan de pachter. 3. Onderzoeksgrondslag en werkwijze Voor een wijziging van de pachtprijs dient bij de grondkamer een wijzigingsverzoek of een herzieningsverzoekte worden ingediend. Ook dienen nieuwe pachtcontracten door de grondkamer te worden getoetst. Terwille van een snelle evaluatie en om een betrouwbaar beeld te krijgen van de doorwerking van het gewijzigde Pachtnormenbesluit, zijn gegevens verzameld van alle pachtovereenkomsten die in de periode tussen 15 oktober 1992 en 15 oktober 1993 aan de grondkamers zijn voorgelegd én door de grondkamers zijn afgehandeld. De grondkamer heeft in deze periode ongeveer nieuwe en gewijzigde pachtovereenkomsten en herzieningsverzoeken ontvangen, waarvan er ongeveer in de periode 15 oktober 1992 tot 15 oktober 1993 zijn behandeld door de grondkamer en dus in het onderzoek betrokken zijn. Het aantal van (nieuwe en gewijzigde) pachtovereenkomsten is slechts een deel van hettotale aantal bestaande pachtovereenkomsten in Nederland. Welk deel dit betreft is niet bekend, omdat een feitelijke beëindiging van de pachtovereenkomst niet altijd gemeld wordt aan de grondkamer. Daartoe bestaat ingevolge de Pachtwet ook geen verplichting. Hierdoor bevatten de bestanden van de grondkamers meer pachtovereenkomsten dan alleen de bestaande pachtovereenkomsten.

4 Naast de gewijzigde pachtovereenkomsten zijn er veel pachtovereen komsten niet gewijzigd via tussenkomst van de grondkamer. Indien de ongewijzigde pachtovereenkomsten ook in het onderzoek betrokken zouden zijn, zou dit een ander beeld geven van de gemiddelde verhoging van de pachtprijs: de gemiddelde verhoging zou dan lager zijn. Omdat op 15 oktober 1993 slechts enkele pachtcontracten uit Flevoland door de grondkamers waren behandeld, en omdat Flevoland met betrekking tot pacht een belangrijke provincie is, zijn alle wijzigings overeenkomsten uit Flevoland (circa 590 stuks) die tot januari 1994 bij de grondkamer in behandeling waren, apart onderzocht. 4. Onderzoeksuitkomsten In onderstaande tabellen is de doorwerking van de pachtnormen, de waterschapslasten en de sierteelttoeslag in de praktijk weergegeven. Nogmaals zij opgemerkt dat deze gegevens betrekking hebben op de pachtcontracten waarvan de pachtprijs op grond van het besluit van 8 oktober 1992 houdende de wijziging van het Pachtnormenbesluit 1977 is aangepast. Tabel 1a: Doorwerking van de gewijzigde pachtnormen en waterschapslasten op de pachtlasten (Nederland exclusief Flavoland) Gemiddelde gemiddelde hoogst toelaat verhoging bare pachtprijs t.g.v. wijziging «1190» pachtnormen gemiddelde verhoging t.g.v. artikel 2a (waterschaps lasten) Totale gemid delde verhoging exclusief sierteelttoeslag <%) Rivierklei Zand-en dalgrond Veengrond Tuinland ,6 15,0 14,6 10,7 0,1 9,2 11,1 11,6 11,1 6, ,8 26,1 26,1 21,9 6,5 NB: De procentuele verhogingen zijn uitgedrukt in percentages van de vastgesteld na de vorige wijziging van het Pachtnormenbesluit per 15 juli Tabel 1b: Doorwerking sierteelttoeslag op de pachtlasten op ca. 800 ha in Nederland, exclusief Flevoland Gemiddelde hoogst toelaat bare pachtprijs «1990» Gemiddelde verhoging sierteelt toeslag t.o.v Rivierklei Zand-en dalgrond Veengrond ,2 41,1 37,7 36,3 NB.1: De procentuele verhogingen zijn uitgedrukt als percentage van de vastgesteld na wijziging van het Pachtnormenbesluit per 15 juli NB.2: Ter vergelijking: de pachtnorm voor tuinland die van toepassing zou zijn in die gebieden waar de sierteelttoeslag momenteel met name wordt toegepast, bedraagt f 3 090,- per ha. NB.3: De toepassing van de sierteelttoeslag is vrijwel niet in de pachtovereenkomsten vermeld, met uitzondering van de Domein

5 contracten. Buiten Flevoland heeft dit betrekking op ongeveer 800 ha. Tabel 2a: Doorwerking van da gawijzigde pachtnorman en waterschapslasten op da pacht lastan in Flevoland Gemiddelde pachtprijs «1990» Gemiddelde verho ging t.g.v. wijziging pachtnormen % Gemiddelde verhoging t.g.v. art. 2a (waterschaps lasten) % Totale gemid delde verho Qing (gldha) % Zand en dalgrond Tuinland , , ,9 85 9, , ,9 85 9,7 NB. De procentuele verhogingen zijn uitgedrukt in percentages van de vastgesteld of goedgekeurd na wijziging van het Pachtnormenbesluit per 15juli Tabal 2b: Doorwerking siartealttoailag op de pachtlasten in Flavoland (ca 2200 ha) Zand-en dalgrond Gemiddelde Gemiddelde verhoging sierteelt pachtprijs «1990» toeslag t.o.v. siert.toeslag 1990 (%) , ,9 NB. De procentuele verhogingen zijn uitgedrukt in percentages van de vastgesteld of goedgekeurd na wijziging van het Pachtnormenbesluit per 15juli Tabel 3: Resultaten mat betrakking tot de relatie tussen de vrije verkeerswaarde en da pachtpriji 2% netto rendements norm pachtnorm 1992 gemiddelde pachtprijs 1992 pachtprijs 1992 in % v.d. 2%-norm zeeklei rivierkleigrond zand en dalgrond veengrond Mede op grond van bovenstaande tabellen kunnen de volgende opmerkingen worden gemaakt. Pachtnormen en pachtprijzen: - Er zijn veel pachtovereenkomsten die niet gewijzigd zijn via tussen komst van de grondkamer na inwerkingtreding van het gewijzigde Pachtnormenbesluit 1977 per 15 oktober Hoe groot dit aantal is, is niet bekend. Deze pachtovereenkomsten zijn niet in het onderzoek betrokken. - De gemiddelde verhogingen van de pachtprijzen voor zand en dalgrond, rivierkleigrond en veengrond zijn lager dan of gelijk aan de verhoging van de pachtnormen (15%). - De hoogte van de pachtnormen voor zeeklei en tuinland zijn ongewijzigd gebleven. De pachtprijzen voor zeeklei en tuinland in Flevoland zijn gemiddeld gelijk gebleven. Voor heel Nederland is een

6 lichte stijging geconstateerd als gevolg van bijzondere omstandigheden (bijvoorbeeld ruilverkavelingen). Waterschapslasten: - Er zijn geen kwantitatieve gegevens beschikbaar gekomen over de mate waarin de toepassing van artikel 2a van het Pachtnormenbesluit met betrekking tot de waterschapslasten daadwerkelijk plaatsvindt. Naar schattingen van de grondkamers is in een minderheid van de nieuwe en gewijzigde pachtovereenkomsten een bepaling opgenomen over de doorberekening van de waterschapslasten ingevolge artikel 2a van het Pachtnormenbesluit. Op grond daarvan is de verwachting dat slechts in een deel van de gevallen partijen een doorberekening van de waterschaps lasten overeenkomen. Voor Flevoland is er wel een duidelijk beeld: Domeinen vermeldt standaard in haar wijzigings en nieuwe pachtovereenkomsten dat artikel 2a wordt toegepast. - Indien artikel 2a van het Pachtnormenbesluit toegepast wordt bedraagt de gemiddeide verhoging als gevolg van de doorberekening van de waterschapslasten f per ha. Dit is een verhoging, afhankelijk van de grondsoort, van gemiddeld 6,4 tot 11,6% ten opzichte van de pachtprijs «1990». In Flevoland bedraagt de gemiddelde verhoging als gevolg van de doorberekening van de waterschapslasten f 85 per ha en bedraagt de gemiddelde verhoging, afhankelijk van d3 grondsoort, 9,7 tot 15,9% ten opzichte van de pachtprijs «1990». - Op basis van de nieuwe berekeningssystematiek zijn de pachtnormen sec, dus zonder relatie met de eigenaarslasten zoals de waterschaps lasten, bepaald. In de pachtnormen zijn derhalve geen waterschapslasten inbegrepen. De toepassing in de rechtspraktijk van de grondkamers en de Centrale Grondkamer, dat wil zeggen de toepassing van artikel 2a door de grondkamers en de Centrale Grondkamer is dat zij artikel 2a onverkort toepassen in hun beschikkingen. In de rechtspraktijk levert de toepassing van artikel 2a door de grondkamers en de Centrale Grondkamer geen problemen op. In dat verband wordt verwezen naar bijlage 7 van het evaluatierapport, een beschikking van de Centrale Grondkamer d.d. 17 januari 1994, dossiernummer GP De strekking van deze beschikking is samengevat als volgt: De uitdrukkelijke vermelding van art. 2a van het Pachtnormenbesluit 1977, zoals laatstelijk gewijzigd, in een mededeling respectievelijk beschikking van de grondkamer is geen voorwaarde voor de eventuele toepassing daarvan door de verpachter. Diens bevoegdheid daartoe berust op art. 2a voornoemd, zijnde een onderdeel van het Pachtnormen besluit 1977, zoals laatstelijk gewijzigd, mits sprake is geweest van een toetsing of herziening van de pachtprijs met toepassing van die pacht normen. Sierteelttoeslag: - Uit informatie van de grondkamers is gebleken dat er in beperkte mate een bepaling in de pachtcontracten wordt opgenomen inzake de toepassing van de sierteelttoeslag. In de Domeincontracten wordt deze bepaling wel opgenomen. Uit informatie van Domeinen blijkt dat de sierteelttoeslag jaarlijks op ongeveer ha daadwerkelijk wordt toegepast (waarvan ongeveer ha in Flevoland). - Als gevolg van de gewijzigde basispachtwaarde is de sierteelttoeslag «1992» ten opzichte van de sierteelttoeslag «1990» verhoogd. Deze verhoging bedraagt gemiddeld 22,2 tot 41,1% (Nederland), afhankelijk van de grondsoort. In Flevoland bedraagt deze verhoging, afhankelijk van de grondsoort, gemiddeld 22,2 of 36,9% ten opzichte van de pachtprijs «1990».

7 Relatie verkeerswaarde en pachtprijzen: - De pachtnormen liggen gemiddeld nog niet op het niveau van de 2% netto-rendementsnorm. De door de grondkamers vastgestelde hoogst toelaatbare pachtprijzen (op perceelsniveau) liggen gemiddeld op een niveau van 44 tot 67% van de 2% norm. Het LEI heeft in opdracht van INV onderzoek gedaan naar de samenhang tussen bedrijfsresultaat en grondprijs. In dat onderzoek is tevens aandacht besteed aan een verdere invulling van de 2% netto-rendementsnorm. Het LEI geeft in overweging om - gezien de verschillen in inkomens en grondprijzen in verschillende deelgebieden - voor de verdere invulling van de 2% netto rendement een meer gebiedsgericht systeem toe te passen. Dit LEI-onderzoek is onlangs gepubliceerd. De Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, R Bukman