Generaal Middendorp: we houden missies niet meer vol

Transcriptie

1 Generaal Middendorp: we houden missies niet meer vol Marno de Boer en Meindert van der Kaaij 9 februari 2017 Phil Nijhuis DEFENSIE Volgens generaal Tom Middendorp is er fors extra geld nodig om de strijdkrachten in de toekomst met modern materieel minimaal hetzelfde te laten doen als nu. Daarnaast wil hij meer samenwerken met maatschappelijke organisaties om toekomstige problemen aan te pakken. Defensie kan weer aan de toekomst denken. Toen Tom Middendorp in 2012 commandant der strijdkrachten werd, had zijn departement net een bezuiniging van ruim 600 miljoen euro opgelegd gekregen. Sindsdien is er weer wat bijgekomen, en diverse partijen pleiten voor een verdere budgetverhoging na de verkiezingen. Plannen heeft Middendorp genoeg. Er is volgens hem alleen al flink extra geld nodig om verouderend materieel te vervangen. Daarnaast wil hij meer samenwerken met maatschappelijke organisaties om 1

2 hedendaagse veiligheidsproblemen, zoals terreurfinanciering en instabiele landen, aan te pakken. Vandaag en morgen organiseert Defensie hierover een veiligheidsconferentie in Den Haag 1. Onder de 1200 deelnemers bevinden zich diplomaten, ondernemers, wetenschappers en hulpverleners. Als het aan Middendorp ligt trekken zij tijdens missies samen met Defensie op. Er komt straks een nieuwe minister van defensie. Wat krijgt die van u te horen over de staat van de krijgsmacht? Defensie is de afgelopen jaren door een ongekend diep dal gegaan "Defensie is de afgelopen jaren door een ongekend diep dal gegaan. Er zijn twaalfduizend functies geschrapt, waarbij ook gedwongen ontslagen vielen. Bij die bezuinigingen is er tot in de haarvaten van de organisatie gesneden." Tegelijkertijd moesten we de F-16 vervangen en de ICT binnen de organisatie vernieuwen. Ieder adviesbureau zal je vertellen dat het problemen geeft als je gelijktijdig een grote reorganisatie en een groot ICT-project doorvoert. Ondertussen bleef de krijgsmacht op haar tenen lopen in de vele missies. Er is de afgelopen jaren een groot beroep gedaan op de loyaliteit van onze mensen." Dacht u op enig moment dat het niet meer verantwoord was? "Ik zorg er wel voor dat de organisatie die overblijft werkbaar is. De wens was om de gevechtskracht te ontzien, maar dat is niet helemaal gelukt. We hebben hier en daar een paar tanden moeten trekken." Is er een kritiek punt bereikt? Tom Middendorp (1960) is sinds juni 2012 als commandant der strijdkrachten Nederlands hoogste militair. Hij begon zijn loopbaan bij de landmacht als genist. Hij voerde het bevel over verschillende genie-eenheden en hield zich bezig met vastgoedprojecten van Defensie. Na een beleidsfunctie op het ministerie in Den Haag is hij diverse keren uitgezonden naar Afghanistan, onder meer als adviseur van de Navo-ambassadeur en als commandant van de Nederlandse missie in Uruzgan. Voordat Middendorp commandant der strijdkrachten werd ging hij als directeur operaties over buitenlandse missies. "De politiek bepaalt de financiële kaders waar ik mee werk. De krijgsmacht heeft de afgelopen jaren wel kleerscheuren opgelopen. De inzetbaarheid van eenheden is laag omdat we te weinig munitie en reserveonderdelen hebben. Veel voertuigen kunnen niet rijden. Daar zijn we door het ijs gezakt. Ik ben blij dat het kabinet geld uittrekt om daar wat aan te doen, maar het is niet genoeg om de krijgsmacht ook inzetbaar te houden. Militairen zijn bereid hun leven te wagen, maar ze willen wel met de goede middelen op pad gaan." Veel partijen willen na de verkiezingen extra geld voor Defensie uittrekken. Waar liggen uw prioriteiten? "De krijgsmacht dreigt te verouderen door onvoldoende investeringsbudget voor vernieuwingen. Er is bijvoorbeeld te weinig geld om marineschepen te vervangen. Daarnaast is er te weinig ondersteuning om onze gevechtseenheden in te zetten. U moet daarbij denken aan transportvliegtuigen om militairen naar het inzetgebied te brengen, bevoorradingsschepen voor de marine, genisten die een kamp of 1 Future Force Conference (FFC) 2

3 voorwaartse basis kunnen opbouwen, en inlichtingenmensen die achterhalen wat er in de omgeving gebeurt. Meer geld is dus een vereiste om in de toekomst minimaal hetzelfde te doen als nu. En dan heb ik het nog niet gehad over de vele nieuwe veiligheidsvraagstukken die we het hoofd moeten bieden. Er is dus nog veel werk aan de winkel." Wat is er nodig om die wensen te vervullen? Het zou ook een fout zijn om de laatste oorlog te willen vechten door alleen maar te denken aan meer tanks of meer artillerie "In de toekomst is de vervolgstap het verder versterken van de krijgsmacht. Nederland heeft de afgelopen jaren veel aandacht gehad voor eenheden die wereldwijd bij vredesmissies inzetbaar zijn, ten koste van slagkracht en zware wapens voor afschrikking en collectieve verdediging. Maar die zijn weer nodig nu Moskou zich met Oekraïne bemoeit, zijn krijgsmacht moderniseert en grootschalige onaangekondigde militaire oefeningen organiseert." "De krijgsmacht kan zich ook niet volledig op zware conventionele oorlogvoering richten. De instabiliteit in regio's rondom Europa houdt aan. In die gebieden gaat het economisch vaak slecht, dus er blijft een voedingsbodem voor terrorisme en migratie. Dan hebben we nog te maken met nieuwe uitdagingen zoals digitale veiligheid. "Het zou ook een fout zijn om de laatste oorlog te willen vechten door alleen maar te denken aan meer tanks of meer artillerie. Alle onderdelen van de krijgsmacht analyseren nieuwe wapensystemen. Er wordt wereldwijd gewerkt aan toepassingen voor big data, nanotechnologie of semi-autonome voertuigen. Als we uitbreiden moeten we goed naar innovatie kijken." Aan wat voor bedragen moeten we denken om de krijgsmacht op al die dreigingen voor te bereiden? "Dat hebben we wel uitgewerkt maar het is en blijft aan de politiek om daarover te beslissen. Natuurlijk zorgen de minister en ik er wel voor dat politieke partijen de bedragen kennen." In diverse verkiezingsprogramma's staat dat de Nederlandse defensie-uitgaven op het gemiddelde van Europese leden van de NAVO moeten komen. Dat komt neer op iets meer dan 1,4 procent van de economie. Nu zitten we iets onder 1,2 procent 2. Trump zegt dat de Europeanen te weinig bijdragen aan de NAVO. Nederland zit daar dus nog onder. Dat Europese gemiddelde lijkt mij een logische tussenstap waarmee Nederland in ieder geval proportioneel bijdraagt, en die mij in staat stelt een groot deel van de bovengenoemde noodzakelijke versterkingen uit te voeren." Kijken collega's uit andere NAVO-landen u soms verwijtend aan? De huidige conflicten zijn meestal niet met een korte interventie opgelost "Zo erg is het niet. Maar ik vind het op zich wel gênant. De bijdrages die wij aan operaties leveren zijn kwalitatief goed, maar om dat zo te houden is er geld voor vernieuwing van wapensystemen nodig." Daarnaast moet ik regelmatig missies beëindigen omdat we het niet meer volhouden, niet omdat de inzet niet meer nodig is. Dat zag je bij de F-16s die IS bombardeerden, de raketverdediging in Turkije 2 0,1 procent van de economie is ongeveer 700 miljoen euro (redactie Trouw). 1,2% staat dan gelijk aan 8,4 miljard euro. 3

4 en de helikopters en speciale eenheden in Mali. De inzet van marineschepen is ook steeds passen en meten. "De huidige conflicten zijn meestal niet met een korte interventie opgelost. De Nederlandse militairen die dit jaar met de NAVO naar Litouwen gaan, kunnen daar ook wel eens voor een langere periode nodig zijn." Welke rol speelt Trumps eis dat Europeanen meer doen binnen de NAVO? Sommige landen en politici zien de oplossing in meer Europese samenwerking, waardoor alles efficiënter zou kunnen en de Europese bijdrage groeit. Uiteindelijk zullen landen meer geld aan defensie moeten uitgeven "Uiteindelijk zullen landen meer geld aan defensie moeten uitgeven. Daarnaast zijn er mogelijkheden voor praktische samenwerking. Nederland is daarbij een voorloper. Bij alle succesvolle projecten zijn wij deelnemer of voortrekker." Een goed voorbeeld is het Europese commando voor luchttransport in Eindhoven 3. Een aantal landen hebben hun transportvliegtuigen in feite samengevoegd. Ze voeren vluchten voor elkaar uit en verrekenen de uren. Soms hebben wij ineens veel vluchten nodig, terwijl onze piloten op andere momenten voor andere landen vracht vervoeren. 3 European Air Transport Command (EATC). Het EATC is een samenwerkingsverband van België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en Spanje. Het hoofdkwartier, gevestigd op de Vliegbasis Eindhoven, bepaalt de inzet van militaire luchttransportmiddelen en van airto-air refuelling. 4

5 "Er zijn meer mogelijkheden voor samenwerking bij specialistische capaciteiten die landen niet alleen kunnen uitvoeren, zoals verdediging tegen ballistische raketten of het gebruik van satellieten." In hoeverre speelt angst voor verlies van soevereiniteit daar een rol? "Bij specialistische systemen is dat niet zo'n probleem. Je hebt maar een paar minuten om een in de richting van Europa afgevuurde ballistische raket te onderscheppen. Je kunt niet eerst met alle 28 NAVO-leden om de tafel gaan zitten. Bij dat soort wapens wordt iedereen sterker van samenwerking. Het is effectiever om de radargegevens van verschillende landen samen te brengen in één detectiesysteem." Bij basiscapaciteiten zoals infanteriebataljons, gevechtsvliegtuigen en schepen ligt soevereiniteit gevoeliger. Landen beslissen toch afzonderlijk of ze een eenheid op missie sturen." Sommige politici stellen dat het ook efficiënter zou zijn om dat in de vorm van één Europese krijgsmacht te doen. "Permanent is een derde van de Nederlandse krijgsmacht beschikbaar voor binnenlandse inzet. Het is moeilijk voorstelbaar dat Duitsland dadelijk met militairen of een marineschip op de Antillen gaat zitten. Wij zitten dan weer in Mali omdat we ons zorgen maken over stabiliteit in Afrika. De Baltische staten 4 vinden dat misschien niet belangrijk. En willen wij dat Brussel straks bepaalt waar Nederlandse militairen hun leven wagen? Ik weet het antwoord op die vraag wel. "Bovendien hoeven de Nederlandse belangen niet parallel te lopen met wat alle andere landen in de Europese Unie willen. Daarom moet je kunnen optreden in wisselende coalities. Vaak kunnen we onze nationale belangen beter behartigen via de NAVO, de Verenigde Naties of een ad-hoc coalitie." U ziet dus weinig in voorstellen om bijvoorbeeld de landmacht op te heffen en Nederland binnen Europa in de marine te laten specialiseren? Naar mijn idee heeft de politiek twee draaiknoppen als het gaat om meer of minder geld voor de krijgsmacht "Dat lijkt me geen goed idee. Voor veel uitzendingen gebruik ik mensen van alle krijgsmachtdelen, dus zo'n nauwe specialisatie zou problemen geven. Naar mijn idee heeft de politiek twee draaiknoppen als het gaat om meer of minder geld voor de krijgsmacht. Je kunt basiscapaciteiten als straaljagers of infanteriebataljons verkleinen en accepteren dat je missies minder lang volhoudt. Je kunt ook het aantal specialistische capaciteiten verminderen of vergroten. Nederland beschikt nu bijvoorbeeld over onderzeeboten en raketverdediging. In het verleden hadden we ook maritieme patrouillevliegtuigen." U kijkt voor de toekomst niet alleen naar militaire middelen. Deze week organiseert Defensie een veiligheidsconferentie over samenwerkingsverbanden met organisaties als War Child en Deloitte. Wat moet het leger met zulke organisaties? Iedere militair begrijpt dat wij slechts een onderdeel van het antwoord zijn op conflicten 4 Estland, Letland en Litouwen. 5

6 "Meer dan je op het eerste gezicht zou denken. Wij hebben een wederzijds belang bij een stabiele omgeving in oorlogsgebieden. Iedere militair begrijpt dat wij slechts een onderdeel van het antwoord zijn op conflicten. Daarnaast willen wij begrijpen wat er in een crisisgebied gebeurt. Een organisatie als War Child zit dicht op de bevolking en heeft veel kennis van de oorzaken van de spanningen. "Zulke samenwerking wordt voor Defensie alleen maar belangrijker. Om de financieringsbronnen van Islamitische Staat aan te pakken heb je financiële instellingen en justitie nodig, en bij de opbouw van heroverde steden spelen hulporganisaties een rol. In de toekomst moeten we misschien optreden in megasteden met tientallen miljoenen inwoners. Daar kan het leger niet in zijn eentje de orde herstellen. Dan heb ik het nog niet eens over cyberaanvallen, waar geen puur militair antwoord op bestaat." Zulke samenwerking moet voor Defensie een hele omslag zijn. "Dat is het zeker. Van oudsher was de krijgsmacht een gesloten bolwerk. Door missies als Uruzgan is er stap voor stap een omslag gekomen in ons denken. We hebben natuurlijk al veel partnerschappen. Denk aan de gouden driehoek van krijgsmacht, industrie en wetenschap, of ziekenhuizen en onze medische dienst. Dat willen we graag uitbreiden met organisaties waarmee we in missiegebieden kunnen samenwerken." Wat verwacht u van de conferentie? We willen de komende dagen bruggen slaan om straks meer mensen in nood te helpen, het liefst met duurzame oplossingen "Er zijn inschrijvingen binnengekomen, veel meer dan waar we op gerekend hadden. De bedrijven en organisaties komen uit vijftig landen. Dat doen ze niet om een graantje mee te pikken, want zoveel geld is er niet bij ons. Zij zien het belang van samenwerking en zoeken ook toenadering. We willen de komende dagen bruggen slaan om straks meer mensen in nood te helpen, het liefst met duurzame oplossingen." al-middendorp-we-houden-missies-niet-meer-vol.dhtml 6