25 Waterbekkengerichte impactbeheersing van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (GBM) naar het milieu (Aquality)

Transcriptie

1 25 Waterbekkengerichte impactbeheersing van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (GBM) naar het milieu (Aquality) 1 Inleiding Het project AQUALITY richtte zich op het beperken van verliezen van gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater. Aangezien dit probleem niet gewasspecifiek is, werd gekozen voor een sectoroverschrijdende aanpak. De klemtoon werd gelegd op het vermijden van puntvervuiling. Heel wat studies hebben immers aangetoond dat puntvervuiling voor 40 à 90% verantwoordelijk is voor oppervlaktewatervervuiling. Toch blijkt dat het risico op en het voorkomen van gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater sterk kan teruggedrongen worden door stewardship en specifieke voorlichting rond de problematiek van gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater. De twee demonstratiegebieden die voor dit project werden uitgekozen zijn enerzijds het Demerbekken in Limburg en Vlaams-Brabant en anderzijds het deelbekken Poekebeek in Oost- Vlaanderen. Deze gebieden werden gekozen op basis van hun slecht scorende meetpunten van het meetnetwerk van de VMM en/of op basis van drinkwaterwinning. Het demonstratieproject duurzame landbouw AQUALITY of Waterbekken gerichte impactbeheersing van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen naar het milieu had als doel via demonstratie en sensibilisatie goedkope, eenvoudige oplossingen aan te reiken die het aantal gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater kunnen terugdringen. Om een beter zicht te krijgen op de feitelijke toestand in de demonstratiegebieden werd een enquête afgenomen over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de praktijk. De resultaten van de enquête werden vervolgens gebruikt om informatie- en opleidingsprogramma s over goede landbouwpraktijken aan te passen, zodat de knelpunten gericht konden worden aangepakt tijdens de demonstraties. 2 Materiaal en methoden 2.1 Enquête, bedrijfsbezoeken en audits Het doel van de vragenlijst was om een beter zicht te krijgen over de feitelijke toestand binnen het bekken van de Poekebeek (naast het Demerbekken). Hoe gaat men in de praktijk om met gewasbeschermingsmiddelen (GBM)? Met welke problemen wordt men in de praktijk geconfronteerd? Hoe gaat men om met nieuwe uitdagingen wanneer deze zich voordoen? Aanvullend op de enquête werden een aantal bedrijfsbezoeken en audits uitgevoerd in het bekken van de Poekebeek (en ook in het Demerbekken). 2.2 Demonstratie en voorlichting en communicatie Om de problematiek nog beter te kunnen bespreken en de resultaten van de enquête en audits beter te kunnen overbrengen, werd Aquality als onderwerp opgenomen op groepsbijeenkomsten (mede) georganiseerd door de Oost-Vlaamse partners van het Kenniscentrum Water (naast de groepsbijeenkomsten georganiseerd door PCFruit in het Demerbekken). In de loop van het demonstratieproject werden tevens verschillende voordrachten en lezingen gegeven op verschillende evenementen, al dan niet zelf georganiseerd. Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw Karreweg 6, B-9770 Kruishoutem T: +32 (0) F: +32 (0) BTW: RPR: info@proefcentrum-kruishoutem.be Bank: LBK IBAN: BE BIC: BCGECHGG

2 3 Resultaten en bespreking 3.1 Enquête, bedrijfsbezoeken en audits De enquête werd opgesteld in vier delen. In een eerste deel werden algemene gegevens verzameld zodat een bedrijfsprofiel kon worden opgemaakt. Het tweede en het derde deel handelden respectievelijk over het spuittoestel en het vullen en reinigen van het spuittoestel. In een laatste deel werd gevraagd naar de mening van de landbouwer omtrent preventie van oppervlaktewatervervuiling met GBM. Indien nodig werden de vragen verduidelijk m.b.v. fotomateriaal. In een begeleidende brief werd de landbouwer geïnformeerd over puntvervuiling en werd het doel van de enquête uitgelegd. Samenvatting enquêteresultaten Deelbekken Poekebeek Uit meetresultaten van staalnames door VMM op waterlopen komt duidelijk naar voren dat een groot aantal van de opgespoorde pesticiden niet of slechts zelden aangetroffen worden in oppervlaktewater, maar dat daarentegen een klein aantal bestrijdingsmiddelen zeer frequent aangetroffen worden. Zeven bestrijdingsmiddelen en één afbraakproduct worden aangetroffen in 30 à 50% van de monsters: MCPA, terbutylazine, diuron, chloridazon, diazinon, bentazone, endosulfansulfaat, carbendazim; 5 bestrijdingsmiddelen en 2 afbraakproducten in meer dan 50% van de metingen: glyfosaat, simazine, isoproturon, metolachloor, atrazine, AMPA (gevormd uit glyfosaat en fosfonaten) en 2-hydroxy-atrazine (VMM, Jaarrapport Water 2006). Hierbij dient weliswaar opgemerkt te worden dat de detectielimieten algemeen steeds scherper worden, waardoor bepaalde pesticiden mogelijks nu gemakkelijker teruggevonden worden dan vroeger. Een bijkomende belangrijke bemerking vormt het feit dat pesticiden en pesticidenresidu s niet noodzakelijk (enkel) vanuit de landbouw afkomstig zijn. Ook in particuliere tuinen, openbare terreinen en zelfs op industriegebieden kunnen pesticiden (vb. herbiciden) gebruikt worden. Dus een deel van de emissies zijn zeker van buiten de landbouw afkomstig. Ten derde zijn niet alle teruggevonden pesticiden nog erkend voor gebruik in landen tuinbouw en zou in de toekomst hun aanwezigheid in oppervlaktewater sowieso moeten verminderen of zelfs helemaal verdwijnen. Hun huidige aanwezigheid kan onder meer nog te wijten zijn aan historische vervuiling van bodems of uitdovend gebruik. Niettemin komen er naast emissies uit niet-landbouwsectoren toch driftvervuiling en puntvervuiling van pesticiden vanuit de landbouw naar oppervlaktewater voor. Om de ernst van het probleem en mogelijke oplossingen in het Deelbekken Poekebeek beter in kaart te brengen, werd er een inventarisatie en enquête uitgevoerd. Inventarisatie emissie van gewasbescherming naar Poekebeek Door de VMM wordt ongeveer maandelijks de waterkwaliteit aan de monding van de Poekebeek gecontroleerd op de aanwezigheid van pesticiden of afbraakproducten ervan. De resultaten van de meetcampagne van VMM aan de monding van de Poekebeek werden vergeleken met de PNEC- en MAC-waarden voor een groot aantal bestrijdingsmiddelen op basis van de meest recente ecotoxiciteitsgegevens (VMM, 2007). Deze PNEC- en MACwaarden geven een beeld van respectievelijk de chronische en de acute effecten veroorzaakt door de aanwezigheid van de betrokken stof in water. Onder MAC-waarde wordt verstaan de maximaal toelaatbare concentratie. Met de PNEC-waarde wordt de voorspelde niet-effect concentratie aangegeven. Vergelijking van de meetresultaten in 2005 en 2006 met MAC- en PNEC-waarden gaf problemen aan met zowel sommige herbiciden, als sommige insecticiden. Bepaalde van deze pesticiden (vb. endosulfan) zijn ondertussen niet meer of maar zeer beperkt toegelaten. Andere middelen, die nog wel erkend zijn, kunnen echter mede door hun te sterk voorkomen in oppervlaktewater (of hun afbraakproducten) gevaar lopen om in de toekomst van de markt te verdwijnen. Vandaar het belang voor de sector om zoveel mogelijk puntvervuiling of andere emissies van gewasbeschermingsmiddelen naar water te voorkomen. Enquête Water en gewasbescherming in Deelbekken Poekebeek In de verschillende deelsectoren van de land- en tuinbouw (veehouderij, akkerbouw en aardappelen, groenteteelt, sierteelt) werd de gangbare landbouwpraktijken voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en het voorkomen van emissies naar water via puntvervuiling met behulp van een enquête in kaart gebracht. Page 2 of 8

3 In wat volgt, worden de belangrijkste resultaten van deze enquête in het Deelbekken Poekebeek weergegeven. De enquête werd verstuurd naar adressen van bedrijven die bekend waren bij de proefcentra PCG, PCA en PCS en de Dienst Landbouw en Platteland in het gebied. In totaal werden 276 enquêtes verstuurd. Er was een respons van 14,1%. In de meeste gevallen waren de conclusies vrij analoog in het Demerbekken, alhoewel het daar verhoudingsgewijs om veel meer fruitteeltbedrijven (met boomgaardspuiten i.p.v. veldspuiten) ging. Beschrijving bedrijven die enquête beantwoorden Op 75% van de bedrijven, die de enquête terugstuurden, wordt de gewasbescherming door de bedrijfsleider zelf uitgevoerd en slechts in 7,5% door een werknemer en in 17,5% door een loonsproeier. Van de teruggestuurde enquêtes waren 79% afkomstig van land- en tuinbouwers in de leeftijdscategorie van 36 tot 55 jaar (45% van 36 tot 45 jaar en 34% van 46 tot 55 jaar). Iets meer dan de helft (54%) van de bedrijfsleiders, die de enquête beantwoordden, hebben een gemengd bedrijf. In 30% is dit akkerbouw en vee en in 14% akkerbouw, vee en groenten. Telkens in minder dan 5% van de bedrijven ging het om groenten en vee, groenten en fruit en sierteelt in combinatie met andere teelten. De verdeling bij de niet-gemengde bedrijven is: 16% veehouderij, 11% sierteelt, 8% groenteteelt, 5% akkerbouw, 3% fruit en 3% andere teelten. Type spuittoestel en uitrusting Het belangrijkste spuittoestel (spuittoestel 1) op de bovenvermelde bedrijven bestaat uit: 73% veldspuit, 3% boomgaardspuit en 24% rugspuit. De veldspuiten hebben doorgaans een spuitboomlengte tussen 16 en 25 meter. Een kleine 10% van de spuitbomen is langer dan 25 m. 78% van deze spuittoestellen is gedragen, 18% getrokken en 4% zelfrijdend. In 61% van de gevallen ligt het volume van de spuittank tussen 400 en 1000 liter. 10% van de betreffende spuittoestellen heeft een spuittank van meer dan 2000 liter. Belangrijkste bevindingen uit enquête Opvallend was dat de helft van de relevante spuittoestellen (uitgezonderd rugspuiten) nog niet uitgerust waren met een schoonwatertank. De meeste schoonwatertanks zijn kleiner dan 100 liter (figuur 1). Met welke andere onderdelen de spuittoestellen uitgerust zijn is aangegeven in figuur 2. Tweederde van de spuittoestellen is uitgerust met een antidrupsysteem. Opmerkelijk is hier dat slechts 18% van de toestellen van een mogelijkheid voor extern reinigen is voorzien. Externe reiniging van het spuittoestel op het veld is dus op meer dan 80% van de bedrijven niet mogelijk. Ook een handwastank is vrij beperkt aanwezig. Schoonwatertank bij spuittoestel 1 Aantal bedrijven 100% 50% 0% 54% niet aanwezig 25% 0% 7% 4% 4% 40 l l l l l Inhoud schoonwatertank Figuur 1: Aanwezigheid en in houd van schoonwatertank op belangrijkste spuittoestel op de bedrijven, die de enquête hebben beantwoord in Deelbekken van de Poekebeek (uitgezonderd rugspuiten) Page 3 of 8

4 Spuittoestel 1 Aantal 100% 50% 0% 36% 39% 18% 64% 21% 43% 43% 4% handwastank spoeldoppen - intern extern reinigen antidrupsystee m recirculatie naar tank vulapparatuur fustenreiniger andere Figuur 2: Andere onderdelen dan schoonwatertank waarmee het belangrijkste spuittoestel is uitgerust en procentuele verdeling van de bedrijven waar dit voorkomt Vullen spuittoestel Het spuittoestel wordt op meer dan 70% van de bedrijven gevuld op verhard oppervlak op het bedrijf zelf zonder dat er een voorziening is om (gemorst) water op te vangen. Slechts 6% van de bedrijven kunnen dit. Dit vormt toch een belangrijk aandachtspunt om puntvervuiling te voorkomen, omdat veel vulplaatsen op vrij beperkte afstand van waterlopen gelegen zijn. 6% van de bedrijven vult op onverhard oppervlak op het bedrijf en 16% in het veld. Bij onverharde oppervlakken is de kans op rechtstreekse afvloei bij morsen naar waterlopen geringer en bestaat er nog een kans dat een deel van de residu s in het morswater afgebroken wordt in de bodem. Om morsen of overlopen van de tank te voorkomen blijven de meeste bedrijfsleiders nauwlettend aanwezig en gebruiken eventueel ook een antischuimmiddel. Andere maatregelen (absorberende materialen, vulsysteem met beveiliging, ) worden slechts zeer beperkt gebruikt. Nochtans zouden deze, vaak eenvoudige maatregelen toch voor een belangrijke extra beveiliging tegen overlopen en emissie naar oppervlaktewater kunnen zorgen. Reinigen spuittoestel De binnenkant van het spuittoestel (54% bedrijven vaker dan 5x per jaar) wordt duidelijk vaker gereinigd dan de buitenkant van het spuitoestel (slechts 20% bedrijven vaker dan 5x per jaar). De binnenkant wordt door 46% van de bedrijven nog altijd op het erf gereinigd. Dit cijfer zal in de toekomst normaal dalen door meer gebruik te maken van een schoonwatertank. Momenteel kan bij plaatsing van schoonwatertank een gratis keuring van het spuittoestel verkregen worden. Slechts 17% van de bedrijven reinigt soms de buitenkant van het spuittoestel op het veld. Nochtans is de kans op emissies van pesticidenresidu's naar oppervlaktewater veel kleiner bij externe reiniging op het veld dan bij externe reiniging op het erf. Aandachtspunt bij externe reiniging op het veld vormt wel het feit dat dit best niet steeds op dezelfde plaats in het veld plaatsvindt. Op die manier worden de residu s vlotter afgebroken en wordt de kans op accumulatie tenietgedaan. Belemmeringen voor nieuwe initiatieven De belangrijkste belemmeringen voor land- en tuinbouwbedrijven om nieuwe handelingen, praktijken, apparatuur of infrastructuur toe te passen om verontreiniging van oppervlaktewater door gewasbeschermingsmiddelen te voorkomen zijn, volgens de enquête, de vereiste van meer investeringen (34%) en de te geringe subsidies (28%) hiervoor (figuur 3). Page 4 of 8

5 Welke belangrijkste belemmeringen voor toepassen nieuwe handelingen, praktijken, apparatuur of infrastructuur om verontreiniging van water door GBM te voorkomen? 13% 16% 28% 6% 3% 34% vereisen specifieke vaardigheden vereisen meer tijd vereisen meer investeringen subsidies zijn niet hoog genoeg vereisen specifieke info en opleiding andere Figuur 3: Belangrijkste belemmeringen voor bedrijven om extra maatregelen te nemen tegen puntvervuiling door gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater 3.2 Demonstratie en voorlichting en communicatie Overzicht van de locaties van de groepsbijeenkomsten in Oost-Vlaanderen 26/06/2007 landbouwbedrijf E. Van Vynckt bezoek door werkgroep Poekebeek 05/02/2008 landbouwbedrijf F. Van De Steene demoaudit i.s.m. TOPPS te Poeke 20/02/2008 sierteeltbedrijven Joris Volckaert, Nazareth; Francis Volckaert, Schelderode en Pierre Van Nuffel te Oosterzele. 24/04/2008 Proefcentrum voor Sierteelt Destelbergen azalea- en rododendrontelers 18/06/2008 sierteeltbedrijven De Nolf te Waregem en Sylva te Waarschoot. 08/09/2008 Inzicht in de impact van het gebruik van GBM rond de Poekebeek. Voordracht voor onderzoekers op het PCS. 24/11/2008 Voordracht voor azaleatelers, Technisch Comité op het PCS. 25/11/2008 Voordracht puntvervuiling, Sint-Gillis-Waas 04/12/2008 Loonsproeiers, Kenniscentrum Water, Kruishoutem Volgende thema s kwamen aan bod: - Algemene uitleg rond de problematiek van oppervlaktewatervervuiling met gewasbeschermingsmiddelen: Kaderrichtlijn Water, belang van puntbronnen, - Hoe puntvervuiling vermijden tijdens het vullen van het spuittoestel: uitgelegd op basis van een poster - Hoe puntvervuiling vermijden tijdens het reinigen van het spuittoestel: uitgelegd op basis van een poster, externe reinigingsapparatuur en indien ter beschikking een spuittoestel - Biozuiveringssystemen: uitgelegd op basis van poster. Bedrijfsbezoeken en audits uitgevoerd door Kenniscentrum Water Oost-Vlaanderen Landbouwbedrijf te Poeke Dit bedrijf is een akkerbouw bedrijf met veeteelt. De teelten zijn aardappel, tarwe, maïs en grasland. De landbouwer voert zelf al de spuitwerkzaamheden uit. Het bedrijf ligt tegen de woonkern van het dorpje Poeke. Langs het bedrijf stroomt een beek, die rechtstreeks uitmondt in de Poekebeek. De landbouwer heeft een goed uitgerust spuittoestel. De vulplaats houdt een groot risico in, omdat gemorste verliezen rechtstreeks in de gracht terechtkunnen komen. Deze gracht mondt rechtstreeks uit in de Poekebeek. De landbouwer is niet direct van plan om iets te veranderen aan de vulplaats. De enige optie daar is een doseermeter plaatsen opdat de tank zeker niet kan overlopen. Spoelen gebeurt maximaal op het veld. Het reinigen van de filters gebeurt op een plaats met afvoer naar riool. Page 5 of 8

6 Loonsproeier te Nazareth De loonsproeier is actief in de regio: Lotenhulle, Gent, Merelbeke, Nazareth, Gavere. De activiteiten situeren zich in de sectoren akkerbouw en veeteelt. Het spuittoestel is een zelfrijdende veldspuit met een tankvolume tussen 3000 en 4000 liter en een spuitboom van 27 meter. Het is een jong toestel dat goed is uitgerust met handwastank, spoeldoppen voor binnenin reinigen van de tank, antidrupsystemen op de doppen, recirculatie van de spuitboom terug naar de tank, vultrechter en fustenreiniger. Deze loonsproeier heeft onlangs een loonsproeibedrijf overgenomen. Het spuittoestel staat gehuisvest op het landbouwbedrijf van zijn broer. De vul- en spoelplaats ligt daar dus ook. Het vullen van de sproeier gebeurt op het beton, met putwater. Door weegsensoren wordt de hoeveelheid water afgemeten. Het reinigen van de sproeier gebeurt grotendeels op het veld. Een extra reinigingsbeurt gebeurt thuis, met 200 liter per keer dat er gereinigd wordt. Naar schatting gebeurt dit een 30-tal keer op jaarbasis, met piek in mei en juni. Om de stromen van deze extra reinigingsbeurten op te vangen werd beslist om een fytobak te plaatsen. Indien er overschotten zijn van spuitvloeistoffen, worden deze opgeslagen in vaatjes van 1000 liter. Loonsproeier te Loppem De loonsproeier is actief in een heel uitgestrekte regio: Maldegem, Knesselare, Bredene, Loppem, Oedelem, De activiteiten situeren zich in de groenteteelt, akkerbouw, sierteelt en veeteelt. Deze loonsproeier maakt gebruik van twee spuittoestellen. Op deze manier kan zeer efficiënt gewerkt worden, doordat veel minder moet gereinigd worden. De spuittoestellen zijn zeer goed uitgerust met handwastank, spoeldoppen binnenin tank voor intern reinigen, reinigingsapparatuur voor extern reinigen, antidrupsysteem op de doppen, recirculatie van de spuitboom, terug naar de tank, vultrechter, fustenreiniger en een retour in aanzuig om het vat volledig leeg te spuiten. Het vullen van de spuittoestellen gebeurt gewoon op het beton. Er is een speciaal waterbekken voorzien om het toestel te vullen met water. Er staat een waterteller op het toestel, en de vulpomp slaat automatisch af bij 50 liter voor de maximale tankinhoud. Het reinigen gebeurt maximaal in het veld. Een extra reiniging gebeurt thuis op het beton met afvoer naar de riool. De buitenkant van de spuittoestellen worden één keer per jaar grondig gereinigd, dit is één dag werk om te stomen. Acht keer per jaar worden de toestellen met een waterstraal gereinigd. (tank, spuitbomen en wielen) Als er spuitvloeistof over blijft, wordt deze opgeslagen in aparte vaten per teelt. Later wordt deze vloeistof hergebruikt. De loonsproeier doet hier een extra inspanning door nog wat extra vaten aan te schaffen. Er is interesse voor de aanleg van een fytobak, maar de grote investeringskost vormt een belemmering. Loonsproeier te Ruiselede Deze loonsproeier is vooral actief in de streek rond de Poekebeek, hij ligt er met zijn bedrijf dan ook middenin. Deze loonsproeier is goed uitgerust wat betreft spuitmachine, maar ook wat betreft vulen spoelplaats. Er ligt reeds een beton met rooster, die gebruikt wordt als afspuitplaats van de machines, en als vul en spoelplaats van de spuitmachine. Voorlopig loopt al het water nog naar de gracht, maar er is de mogelijkheid om alles af te leiden naar een fytofilter. Deze loonsproeier wil echter nog niet investeren in een fytofilter. Landbouwer te Kruishoutem Deze landbouwer doet aan akkerbouw, en groenteteelt in open lucht. Alsook doet hij loonsproeiwerken. Hij is actief in een groot gebied, alsook het gebied rond de Poekebeek. Gezien de brede palet van sproeiwerkzaamheden heeft deze landbouwer redelijk wat restwaterstromen afkomstig van het spoelen van het spuittoestel. In de loop van 2008 heeft deze landbouwer bijgehouden hoeveel restwaterstromen hij had. Het spuitseizoen begint in februari en eindigt in november. Het gaat over ongeveer liter op jaarbasis. Deze landbouwer heeft beslist om een nieuwe zelfrijdende veldspuit te kopen. Deze is uitgerust met het continuespoelsysteem, waardoor spoelen op het veld effectiever kan verlopen. Daarnaast wil de landbouwer een fytobak aanleggen. Die wil hij in gebruik nemen bij het spuitseizoen van Het gaat over een fytobak van ongeveer 45 m³. Page 6 of 8

7 Voordrachten voor de praktijk door Kenniscentrum Water Oost-Vlaanderen 20/02/2008 Voorkomen van puntvervuiling. Demonstratiedag op de sierteeltbedrijven Joris Volckaert, Nazareth; Francis Volckaert, Schelderode en Pierre Van Nuffel te Oosterzele. 24/04/2008 Voorkomen van puntvervuiling. Doel en werking van het demoproject voor azalea- en Rhododendron-telers, PCS. 18/06/2008 Voorkomen van puntvervuiling. Demonstratiedag omtrent het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en spuitapparatuur en techniek. Deze demodag vond plaats op de sierteeltbedrijven De Nolf te Waregem en Sylva te Waarschoot. 08/09/2008 Inzicht in de impact van het gebruik van GBM rond de Poekebeek. Voordracht voor onderzoekers op het PCS. 24/11/2008 Inzicht in de impact van het gebruik van GBM rond de Poekebeek. Voordracht voor azalea-telers naar aanleiding van het Technisch Comité op het PCS. 25/11/2008 Emissiereductie van gewasbeschermingsmiddelen naar water. Voordracht voor land- en tuinbouwers naar aanleiding van studiedag rond integraal waterbeheer te Sint-Gillis-Waas. 04/12/2008 Demodag rond afvalwaterproblematiek bij loonsproeiers te Kruishoutem 10/01/2009 Studiedag rond spuit- en spoeltechnieken op Agriflanders te Gent Publicaties in de vakpers Franssens V., De Rocker E., Goeminne M., Van Parys P. & Van De Populiere I., Sensibilisatie rond het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Demerbekken en Deelbekken Poekebeek. Proeftuinnieuws 03, 1 februari 2008, p Franssens V., De Rocker E., Goeminne M., Pauwels E. & Van De Populiere I., Preventie van oppervlaktewatervervuiling met gewasbeschermingsmiddelen. Fruitteeltnieuws 06, 21 maart 2008, p De Rocker, E., Van De Populier, I., Van Parijs, P. & Vergauwen, J., 2008, Meer aandacht voor puntvervuiling. Bevindingen uit enquête deelbekken Poekebeek. Proeftuinnieuws 10, 9 mei 2008, p Franssens V. & Mestdagh I., Vermijden van puntvervuiling: transport en opslag. Fruitteeltnieuws 17-18, 5 september 2008, p Franssens V. & Mestdagh I., Vermijden van puntvervuiling: vóór en tijdens het spuiten. Fruitteeltnieuws Franssens V., Mestdagh I. & Debaer C., Vermijden van puntvervuiling: na het spuiten en beheer van de restfractie. Fruitteeltnieuws Ruth Verhoeven., Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en spuitapparatuur en techniek (verslag demodag 20/02/08). Verbondsnieuws 06, 1 april 2008, p Pauwels E., Franssens V., De Rocker E., Goeminne M., & Van De Populiere I., Sensibilisatie rond het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in het Demerbekken en deelbekken Poekebeek. Verbondsnieuws 08, 1 mei 2008, p Ruth Verhoeven., Verslag demodag 2: Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en spuitapparatuur en techniek (verslag demodag 18/06/08). Verbondsnieuws 14, 1 september 2008, p Pauwels E. & Rocker E., Vermindering van emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater: bevindingen uit enquête in Deelbekken Poekebeek. Verbondsnieuws 18, 1 november 2008, p & Nieuwsbrief Water 8, februari 2009, p 6-8 De Rocker, E., Van De Populier, I., Van Parijs, P. & Vergauwen, J., 2009, Survey on the implementation of reducing techniques for point source emissions of pesticides to surface water in the Poekebeek water catchment in Flanders. 61 st International Symposium on Crop Protection. Ghent University. May 19, Poster Session. Abstracts, p.134. Page 7 of 8

8 4 Besluit In het oppervlaktewater van de Poekebeek worden in meetcampagnes door de Vlaamse overheid soms bepaalde pesticiden of residu s ervan teruggevonden. Deze kunnen deels afkomstig zijn van puntvervuiling uit de landbouw. Om maatregelen tegen puntvervuiling in de land- en tuinbouw beter te kunnen onderbouwen, werd in het Deelbekken van de Poekebeek een sectorbrede enquête door het Kenniscentrum Water uitgevoerd. Uit deze enquête kwam naar voren dat een belangrijk deel van de spuittoestellen nog niet is uitgerust met een schoonwatertank, terwijl hiervoor momenteel een gratis keuring bekomen kan worden. Bovendien bleek het vullen en reinigen nog vaak op verhard oppervlak op het erf te gebeuren zonder dat er specifieke maatregelen genomen worden om bij overlopen van de tank of morsen dit water op te vangen. Hier zou nog meer preventief gewerkt kunnen worden door gebruik te maken van absorberende materialen, nauwkeurige vulsystemen, opvang en eventueel behandeling van morswater of effluent. De problematiek van oppervlaktewatervervuiling door GBM is zeer actueel, mede door de Europese Kaderrichtlijn Water. Het herhaaldelijk onder de aandacht brengen van het thema is echter noodzakelijk om tot een blijvend resultaat te komen. Door de activiteiten van het project Aquality kreeg het thema bijkomende aandacht. De land- en tuinbouwers in de demonstratiegebieden werden geïnformeerd over de knelpunten rond het gebruik van GBM en goedkope, eenvoudige oplossingen werden aangeboden om oppervlaktewatervervuiling met GBM terug te dringen. In het algemeen kan gesteld worden dat deze acties ertoe hebben bijgedragen dat de land- en tuinbouwers zich meer bewust zijn van de problematiek dan vroeger. Bovendien beginnen de land- en tuinbouwers deze bewustwording geleidelijk aan om te zetten in concrete stappen. 5 Samenwerking Dit demonstratieproject werd medegefinancierd door de Europese Unie en Vlaamse Overheid, Departement Landbouw en Visserij en uitgevoerd door het Proefcentrum voor Fruitteelt (PCFruit) in Sint-Truiden en het Kenniscentrum Water (Oost-Vlaanderen). E. De Rocker Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt, Kruishoutem Page 8 of 8