Bijlage bij nr Evaluatie WWB-Verordeningen

Transcriptie

1 Bijlage bij nr Evaluatie WWB-Verordeningen Houten, mei 2007

2 INHOUD Inleiding... 3 Bijstandsverordening... 4 Evaluatie... 4 Aanpassing verordening... 4 Toelichting op de voorschotverstrekking... 4 Afstemmingsverordening... 6 Evaluatie... 6 Aanpassing verordening... 6 Re-integratieverordening... 7 Aanpassing verordening... 7 Handhavingsverordening... 8 Aanpassing verordening... 8 Verordening Cliëntenparticipatie... 9 Aanpassing verordening

3 Inleiding De Wet werk en bijstand (WWB), die per 1 januari 2004 van kracht is geworden, schrijft voor dat de gemeenteraad bij verordeningen de regels vaststelt voor de uitwerking van de WWB (artikelen 8, 8a en 47 van de WWB). Bij het van kracht worden van de verordeningen is afgesproken, dat de verordeningen zouden worden geëvalueerd. Nu de verordeningen al een aantal jaren in werking zijn, volgt nu de evaluatie. Het gaat om de verordeningen ten aanzien van: De criteria voor het verhogen en/of verlagen van de norm: - Hiervoor is de Bijstandsverordening opgesteld. Afstemming van de aan de bijstand verbonden verplichtingen op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende: - Hiervoor is de Afstemmingsverordening opgesteld. Het ondersteunen bij arbeidsinschakeling en het aanbieden van voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling: - Hiervoor is de Re-integratieverordening opgesteld. De regels voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van bijstand alsmede van misbruik en oneigenlijk gebruik van de wet: - Hiervoor is de Handhavingsverordening opgesteld. De wijze waarop belanghebbenden (bijstandsgerechtigden) betrokken worden bij de uitvoering van de WWB: - Hiervoor is de Verordening Cliëntenparticipatie opgesteld. Daarnaast was de Boeteverordening WIN 1 van kracht. Deze verordening was gelijktijdig met de WWBverordeningen vastgesteld en zag toe op de boetebepalingen voor nieuwkomers, die hun inburgeringsplicht ingevolge de WIN niet naar behoren zijn nagekomen. Deze verordening is inmiddels komen te vervallen met het in werking treden van de Wi: de Wet inburgering, per 1 januari Voor de Wi is onlangs de verordening vastgetseld, ter vervanging van de WIN-verordening. Daarom is een evaluatie daarvan nu niet aan de orde. Bovendien betreft het geen WWB-verordening. In deze evaluatie worden de Bijstandsverordening, de Afstemmingsverordening en de Re-integratieverordening behandeld. De Handhavingsverordening maakt deel uit van het gehele handhavingsbeleid. Deze verordening zelf behoeft weinig aanpassingen, doch de kan -bepalingen moeten worden ingevuld. Deze invulling wordt in het controleplan uitgewerkt. In deze evaluatie wordt daar kort op ingegaan. De Verordening Cliëntenparticipatie WWB is in samenhang met de Verordening voor de Wmo-raad beoordeeld. Ook hierop zal deze evaluatie kort ingaan. Er hebben zich sinds 2004 weinig ontwikkelingen voorgedaan, die een (ingrijpende) aanpassing van de Verordeningen noodzakelijk maken. In de evaluatie wordt bezien, of de verordeningen voldoen als wettelijke basis voor de besluitvorming en een houvast bieden voor de degenen die ermee moeten werken. Wijzigingen die in de tussentijd hebben plaatsgevonden in de wet- en regelgeving worden in de geactualiseerde verordeningen ingepast. Verder worden passages en onderdelen die nog refereren aan de invoering van de WWB, uit de verordeningen c.q. toelichtingen geschrapt. Deze fase zijn we immers al gepasseerd. 1 Wet Inburgering Nieuwkomers 3

4 Bijstandsverordening In de Bijstandsverordening wordt de wijze van bijstandsverlening vastgelegd. Dit betreft hoofdzakelijk de wijze waarop de toeslagen en verlagingen op de WWB-norm worden vastgesteld. Afhankelijk van de persoonlijke (woon)situatie kan de bijstandsnorm worden aangevuld met een toeslag. Vooral is hierbij van belang, of de belanghebbende de (algemene) bestaanskosten kan delen met een ander. De toeslag bedraagt maximaal 20% van het netto minimumloon (ofwel de echtparennorm). Als de bestaanskosten wel kunnen worden gedeeld, of wanneer de belanghebbende bepaalde algemene lasten niet heeft, dan wordt een lagere toeslag vastgesteld. Een verlaging van de norm vindt plaats, wanneer een echtpaar de kosten kan delen, of wanneer de belanghebbende tot een bepaalde categorie behoort. Dit betreft bijvoorbeeld schoolverlaters en belanghebbenden van 21 of 22 jaar. Evaluatie Er worden geen knelpunten ervaren in de toepassing van de verordening. Het systeem van toeslagen en verlagingen bestond ook al in de voorganger van de WWB, de Algemene bijstandswet (Abw). Er is daarom ook sprake van een beproefd recept. Met ingang van 1 januari 2007 is de voorschotregeling gewijzigd, waardoor artikel 52 van de WWB is aangepast. Met de nieuwe regeling hebben aanvragers van algemene bijstand een recht op een voorschot. Voorheen werd een voorschot alleen verstrekt in geval van een (financiële) noodsituatie. Een aanpassing van de verordening is ten aanzien van de voorschotten niet noodzakelijk. Er is geen sprake van een beleidsvrijheid, maar van een wettelijke bepaling. De richtlijn ten behoeve van de uitvoering wordt wel aangepast. De bepalingen in de Bijstandsverordening kunnen dan ook ongewijzigd worden gehandhaafd. Aanpassing verordening De artikelen blijven ongewijzigd. In de toelichting wordt op enkele plaatsen gerefereerd aan de invoering van de WWB. Deze worden geheel verwijderd. Onder a: Geheel verwijderen. Onder h: De Wet individuele huursubsidie vervangen door Wet op de huurtoeslag (Wht). Onder artikel 11: Geheel verwijderen. Toelichting op de voorschotverstrekking Met ingang van heeft de gemeente de plicht om een voorschot te verstrekken bij een nieuwe aanvraag voor algemene bijstand. Nieuwe klanten hebben hiermee een recht op een voorschot. De reden voor deze wijziging is de constatering, dat veel mensen in financiële problemen komen door vertragingen in de afhandeling van hun aanvraag voor een uitkering. Dit is bepaald in artikel 52 WWB: Lid 1: Het college verleent uiterlijk binnen vier weken na de datum van aanvraag en vervolgens telkens uiterlijk na vier weken, bij wijze van voorschot algemene bijstand in de vorm van een renteloze geldlening, zolang het recht op algemene bijstand niet is vastgesteld. De eerste zin is niet van toepassing indien: a. de belanghebbende de voor de vaststelling van het recht op algemene bijstand van belang zijnde gegevens of de gevorderde bewijsstukken niet, niet tijdig of onvolledig 4

5 heeft verstrekt en hem dit te verwijten valt, dan wel indien de belanghebbende anderszins onvoldoende medewerking verleent; b. bij de aanvraag duidelijk is dat geen recht op algemene bijstand bestaat. Lid 2: De hoogte van het in het eerste lid bedoelde voorschot bedraagt in ieder geval 90% van de hoogte van de algemene bijstand, bedoeld in artikel 19, tweede lid. Lid 3: Het college is bevoegd om bij wijze van voorschot bijzondere bijstand te verlenen in de vorm van een renteloze geldlening. Lid 4: Indien bijstand wordt verleend over een periode waarover met toepassing van het eerste lid een voorschot is verleend, kan deze bijstand zonder machtiging van de belanghebbende worden verrekend met dit voorschot. Dit voorschot wordt ambtshalve verstrekt, tenzij er gegronde redenen zijn om dit niet te doen (lid 1 onder a en b). De hoogte van het voorschot bedraagt 90% van de (waarschijnlijke) bijstandsnorm plus toeslag. Het voorschot mag eerder dan 4 weken na de aanvraagdatum worden verstrekt. Bij toekenning wordt het voorschot ineens en volledig verrekend met de (na te betalen) bijstand. 5

6 Afstemmingsverordening De Afstemmingsverordening geeft het maatregelenbeleid van de gemeente weer. In de verordening wordt bepaald in welke situaties welke maatregelen kunnen of moeten worden opgelegd. Met een maatregel wordt bedoeld het verlagen van de uitkering in een bepaalde mate voor een bepaalde duur. De minimale maatregel die effect heeft op de uitkering, behelst een verlaging van de uitkering van belanghebbende met 5% gedurende één maand. De uitkering betreft daarbij de norm vermeerderd met de toeslag. Afhankelijk van de ernst van de gedraging kan de uitkering met een groter percentage worden verlaagd, (maximaal 20%) of is een langere duur van toepassing. De maximale maatregel bij een eerste gedraging bedraagt een verlaging van 100% gedurende één maand. De belanghebbende krijgt in die periode dus in het geheel geen uitkering. Wanneer iemand binnen een bepaald tijdsbestek een tweede keer een maatregel krijgt opgelegd voor een eenzelfde soort gedraging (recidive, dus), dan kan de maatregel worden verdubbeld in hoogte of in duur. Deze verzwaring kan bij iedere volgende gedraging worden toegepast. Een maatregel wordt een belanghebbende opgelegd, wanneer hij de aan de bijstand verbonden verplichtingen niet nakomt. Bijvoorbeeld door niet te solliciteren, of door onjuiste inlichtingen te verstrekken. Ook (fysiek) geweld jegens personeel of materieel van de gemeente kan leiden tot een maatregel. Evaluatie De verordening functioneert naar behoren. In de afgelopen jaren is niet gebleken van ontbrekende categorieën of gedragingen, of van categorieen of gedragingen waar meer dan één maatregel op kan volgen. De categorieën en gedragingen zijn dan ook uitputtend en wederzijds uitsluitend. Daar waar een maatregel moet worden opgelegd, zijn ook maatregelen opgelegd. In 2006 werden de meeste maatregelen (25) opgelegd vanwege het niet naar behoren voldoen aan de arbeidsplicht (b.v. zonder reden niet verschenen op afspraken bij het re-integratiebureau). Verder zijn 17 maatregelen opgelegd vanwege een schending van de inlichtingenplicht (b.v. inkomsten of werkzaamheden niet opgegeven). Tenslotte is één maatregel opgelegd vanwege een ongenoegzaam besef van de verantwoordelijkheid. Er hebben zich geen nieuwe (juridische) ontwikkelingen voorgedaan. Er zijn geen redenen om de afstemmingsverordening aan te passen. Wel wordt artikel 3 lid 1 aangepast, omwille van de volledigheid. De maatregel wordt immers toegepast op niet alleen de norm, maar ook op de toeslag. Dit wordt nu vermeld. Twee paragrafen uit de algemene toelichting worden aangepast. De paragraaf De invoeringstermijn en de overgangsregeling is achterhaald, en wordt verwijderd. De paragraaf De relatie met de re-integratieverordening is ook achterhaald, en wordt herschreven. Aanpassing verordening Art. 3 lid 1 komt te luiden: De maatregel wordt toegepast op de bijstandsnorm, bedoeld in artikel 21 van de wet, en op de toeslag, bedoeld in de Bijstandsverordening WWB gemeente Houten. De paragraaf De invoeringstermijn en de overgangsregeling uit de algemene toelichting wordt verwijderd. De paragraaf De relatie met de re-integratieverordening gaat luiden: Aan de bijstandsverlening zijn arbeidsverplichtingen verbonden (tenzij ontheffing daarvan is verleend). Dit kunnen algemene verplichtingen zijn, maar ook specifieke en individueel bepaalde verplichtingen. Het niet naleven van of voldoen aan deze verplichtingen is ook maatregelwaardig gedrag. In de Afstemmingsverordening WWB wordt aangegeven, welke maatregelen in die gevallen van toepassing zijn. 6

7 Re-integratieverordening De Re-integratieverordening regelt de ondersteuning die de gemeente kan bieden ten behoeve van de arbeidsinschakeling van WWB-gerechtigden en zogenaamde Nuggers (niet-uitkeringsgerechtigden). In art. 3 lid 2, onder a, van de Re-integratieverordening is bepaald, dat in het beleidsplan doelgroepen zullen worden benoemd, met daarbij de prioriteiten die aan de doelgroepen worden gegeven en de instrumenten die voor de doelgroepen worden ingezet. Hiertoe werden onder andere voor de verschillende doelgroepen verschillende trajecten ingekocht bij verschillende re-integratiebureau s. De verschillende doelgroepen werden onderscheiden op basis van de aard van de belemmering en de afstand tot de arbeidsmarkt. In het Beleidsplan 2007 wordt aangegeven, dat er geen onderscheid meer wordt gemaakt in prioriteiten ten aanzien van verschillende doelgroepen. Er worden ook geen afzonderlijke doelgroepen meer onderscheiden. Hiertoe is besloten vanwege de start van Vakwerk. De bedoeling daarbij is, dat iedereen die tot de algemene doelgroep behoort in aanmerking kan komen voor ondersteuning en zo meer. Het past dan niet om voor verschillende doelgroepen verschillende benaderingen te hanteren, of om aan bepaalde deelgroepen meer aandacht en energie te besteden. Het loslaten van de prioriteiten is dan ook een positieve ontwikkeling: iedereen die kan werken, krijgt ook de ondersteuning. Bovendien gaat Vakwerk uit van de vraag vanuit de arbeidsmarkt, en begeleidt werkzoekenden dan in die richting. De vraag van de arbeidsmarkt is leidend. Nu het college heeft ingestemd met het Beleidsplan 2007, wordt de Re-integratie-verordening aangepast. Met doelgroep wordt nu gewoon bedoeld: de personen aan wie op grond van artikel 7 eerste lid onder a van de wet door de gemeente ondersteuning kan worden geboden (art. 1, onder n, van de Reintegratieverordening). Het is niet nodig om Vakwerk te benoemen in de Re-integratieverordening. In artikel 2 wordt immers al aangegeven, dat ondersteuning wordt geboden aan de doelgroep, en de verdere opdracht aan het college. Dat de vorm van de ondersteuning is veranderd, heeft geen invloed op de Reintegratieverordening. De verplichting tot het afleggen van een verantwoording over de uitvoering (de Vodu) is opgeheven vanaf Dit betekent, dat over 2006 geen Vodu meer hoeft te worden afgelegd. In artikel 3, lid 3, van de Re-integratieverordening is de verslaggeving van het College aan de Raad bepaald. Dit blijft gehandhaafd, echter de laatste volzin wordt geschrapt: Dit verslag wordt vormgegeven conform het verslag als bedoeld in artikel 77 van de wet. Aanpassing verordening Artikel 3 lid 2, onder a, komt te luiden: een omschrijving van het beleid ten aanzien van de doelgroep, waarbij de vraag van de arbeidsmarkt leidend is. In artikel 3 lid 3 wordt de laatste volzin verwijderd, zodat de tekst komt te luiden: Het college zendt eenmaal per jaar aan de gemeenteraad een verslag over de doeltreffendheid en de effecten van het beleid. 7

8 Handhavingsverordening De Handhavingsverordening maakt deel uit van het Handhavingsplan. Met handhaving wordt bedoeld, het toezicht op de naleving van de regels van de WWB ten aanzien van de rechtmatigheid van de bijstandsverlening. Anders gezegd, het Handhavingsplan ziet toe op fraudebestrijding en het zorg dragen voor een rechtmatige verstrekking van bijstand. In de Handhavingsverordening wordt bepaald, wanneer tot terugvordering van bijstand wordt overgegaan en bepalingen ten aanzien van de invordering en kwijtschelding van de teruggevorderde bijstand. Verder wordt in de Handhavingsverordening aangegeven op welke wijze de gemeente de betaalde bijstand verhaalt op onderhoudsplichtigen. Verhaal van bijstand staat echter los van handhaving, nu dit niets met de rechtmatigheid van doen heeft. Vanaf 2003 is het begrip Hoogwaardig Handhaven ingevoerd. In 2004 was in dat kader het Controleplan 2004 geïntroduceerd. Voor de komende periode 2007 tot en met 2010 heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) het Handhavingsprogramma aan de gemeenten aangeboden. Dat programma is feitelijk een voortzetting van het in 2003 geïntroduceerde Hoogwaardige Handhaving. Het vervolgprogramma bevat ook dezelfde uitgangspunten. Er wordt echter meer nadruk gelegd op de naleving van de regels. De Handhavingsverordening kan niet los worden gezien van de overige documenten, die deel uitmaken van het Handhavingsplan. Het Handhavingsplan bevat: Het controleplan voor De Handhavingsverordening De beleidsregels voor terugvordering en verhaal Protocollen voor de uitvoering (het fraudekompas) Voor de Handhavingsverordening is vooral van belang, op welke wijze de diverse kan -bepalingen moeten worden ingevuld. Dit wordt uitgewerkt in het Controleplan , dat in een later stadium (in 2007) wordt aangeboden aan het college, de raad en de cliëntenraad. Aanpassing verordening Ten aanzien van terugvordering zij er geen ontwikkelingen geweest, die aan wijziging van de verordening noodzakelijk maken. Ten aanzien van verhaal is van belang, dat het wetsvoorstel voor de herziening van de kinderalimentatie is ingetrokken. Omdat verhaal los staat van handhaving, kan nu al wel tot een wijziging van de bepaling worden besloten. Dit betekent, dat de verhaalsartikelen in de WWB niet in werking zijn getreden (en ook niet zullen doen). Het betreft de artikelen 56, 61 en 62 van de WWB. Om deze reden wordt artikel 4 lid 1 van de Handhavingsverordening aangepast, door het schrappen van de zinsnede: tot het tijdstip waarop de artikelen 56, 61 en 62 van de WWB in werking treden in de gevallen en. De tekst van artikel 4 lid 1 luidt dan: Het College verhaalt de kosten van bijstand boven een nader door het College te bepalen bedrag, overeenkomstig de regels aangegeven in de artikelen 92 lid 2 en lid 3 tot en met 105 en 141 Abw, voor zover zich hier geen andere wettelijke regel tegen verzet. 8

9 Verordening Cliëntenparticipatie De cliëntenraad vertegenwoordigt de bijstandsgerechtigden, en geeft gevraagd en ongevraagd adviezen bij de wijze van uitvoering van de WWB en aanverwante wetten en regelingen. In 2007 is, met het in werking treden van de Wet maatschappelijke ondersteuning, (Wmo) de Wmoraad geïnstalleerd. Deze Wmo-raad is vergelijkbaar met de cliëntenraad ten aanzien van de taken en bevoegdheden. Vanwege deze overeenkomst worden de verordeningen voor de cliëntenraad en de Wmo-raad gelijktijdig behandeld in dezelfde raadscyclus. De cliëntenraad is gevraagd om hun standpunten ten aanzien van de verordening. Op 8 mei 2007 heeft de cliëntenraad die standpunten schriftelijk overgebracht en op 9 mei zijn ze in een extra overlegvergadering besproken. De uitkomsten van die bespreking zijn in de bijgevoegde verordening verwerkt. Een van de gewijzigde onderdelen betreft de verruiming van de vergoeding die aan de leden van de cliëntenraad wordt uitbetaald. Nu ontvangen zij alleen een vergoeding (vacatiegeld) bij besprekingen waarbij een wethouder aanwezig is (overlegvergadering). Op initiatief van de afdeling Sociale zaken wordt met ingang van 1 januari 2008 ook een vergoeding betaald voor één voorbereidende vergadering die de cliëntenraad daaraan voorafgaand heeft. Aanpassing verordening Na afstemming met de cliëntenraad en naar analogie van de verordening op de Wmo-raad, zijn de volgende artikelen aangepast: Toegevoegd onder artikel 1, lid g: Toegevoegd onder artikel 1, lid h: De definitie van een overlegvergadering De definitie van een vergadering Dit onderscheid is op meerdere punten in deze verordening aangebracht. In de huidige verordening werd alleen van een vergadering gesproken. Wijziging van artikel 4, lid 2: De tekst: De samenstelling van de cliëntenraad dient zoveel als mogelijk een afspiegeling te zijn van het cliëntenbestand, wordt gewijzigd in De verschillende geledingen binnen het cliëntenbestand dienen zoveel mogelijk in de cliëntenraad vertegenwoordigd te zijn. Artikel 5, lid 1 wordt gewijzigd: De oude tekst luidde: Teneinde cliënten de gelegenheid te geven zich kandidaat te stellen wordt een oproep geplaatst door de afdeling voorlichting van de gemeente in de plaatselijke dag- en weekbladen. Deze oproep wordt geplaatst tenminste 6 weken voordat de leden worden aangewezen. Daarnaast wordt via de Nieuwsbrief van Sociale Zaken en/of een separate mailing aan de cliënten van Sociale Zaken eveneens aandacht gevraagd voor de kandidaatsstelling. Ook zal de aan nieuwe cliënten uit te reiken informatiemap een onderdeel 'cliëntenraad' gaan bevatten. De nieuwe tekst luid: Teneinde burgers uit de in artikel 4, lid 4 genoemde groepen de gelegenheid te geven zich kandidaat te stellen, wordt door de afdeling voorlichting van de gemeente een oproep geplaatst in de plaatselijke dag- en weekbladen. Deze oproep wordt geplaatst tenminste 6 weken voordat de leden worden aangewezen. Daarnaast wordt via de Nieuwsbrief van Sociale Zaken en/of een separate mailing aan de cliënten van Sociale Zaken eveneens aandacht gevraagd voor de kandidaatsstelling. In de informatiemap die cliënten ontvangen is informatie over de cliëntenraad opgenomen. 9

10 Artikel 5, lid 4 wordt gewijzigd: De oude tekst luidde: Het college wijst op voordracht van de cliëntenraad de leden van de cliëntenraad aan. In de cliëntenraad zitten personen die, als ervaringsdeskundige of als belangenbehartiger, deskundig zijn op het gebied van de uitvoering van de sociale zekerheidswetgeving. De nieuwe tekst luid: Het college selecteert, benoemt, schorst en ontslaat de kandidaten. Dit na raadpleging van de cliëntenraad. In de cliëntenraad zitten personen die, als ervaringsdeskundige of als belangenbehartiger, deskundig zijn op het gebied van de uitvoering van de sociale zekerheidswetgeving. Artikel 5, lid 7 wordt verwijderd. De tekst luidde: Indien in de situatie van een lid van de cliëntenraad gedurende zijn of haar zittingsperiode verandering optreedt, zodanig dat daardoor de cliëntrelatie met Sociale zaken wordt verbroken, dan treedt hij of zij af binnen een termijn van maximaal 6 maanden. De reden van verwijdering is dat de nieuwe formulering van artikel 4, lid 2, dit ondervangt. Bovendien forceert dit mogelijk een ongewenst bezettingsprobleem als een kandidatuur langer op zich laat wachten. Als gevolg hiervan wordt artikel 5, lid 8 omgenummerd naar artikel 5, lid 7. Artikel 6, lid 4 en artikel 6, lid 5, sub a tot en met e: De toevoeging ambtelijk aan het begrip secretaris vervalt. Artikel 9, lid 1, sub a en b vervallen a. een bedrag van 230,- per jaar ter bestrijding van kleine kosten als schrijfmateriaal en computerkosten; b. een bedrag van 1000,- per jaar ter bestrijding van de kosten van deskundigheidsbevordering waaronder wordt verstaan het uitnodigen van een deskundige derde of het bezoeken van relevante congressen door een vertegenwoordiging van de cliëntenraad; en worden vervangen door een nieuwe formulering onder sub a: a. een bedrag per jaar toe te kennen op basis van een door de cliëntenraad tijdig in te dienen begroting. Artikel 9, lid 1 sub c wordt als gevolg hiervan omgenummerd naar sub b. 10