Onderzoek naar de mogelijke leerrichting ondernemen voor de Scholengemeenschap Lelystad

Transcriptie

1 Onderzoek naar de mogelijke leerrichting ondernemen voor de Scholengemeenschap Lelystad Auteur: mr. drs. Luuk Schoenmakers Opdrachtgever: Paco Prins Datum: 27 mei 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Huidige situatie SGL Plan van eisen voor een leerrichting ondernemen Wensen en beperkingen sectie economie en M&O Wensen en beperkingen schoolleiding SGL Gezamenlijk plan van eisen VECON Business School Missie & Visie Voorwaarden certificatie Kosten Entreprenasium Missie en doelstellingen Het predicaat Project Jij de Baas Leerlijn LOL en Tijdbelasting Kosten International Business College Missie & Visie Programma en voorwaarden Kosten Schema van aanbieders van ondernemend onderwijs Conclusies en aanbeveling Literatuurlijst... 25

3 1. Inleiding In dit onderzoek staat centraal wat de mogelijkheden zijn voor de SGL om het ondernemerschap onder de leerlingen meer naar voren te laten komen. Na overleg met de sectie economie en M&O is naar voren gekomen dat ondernemerschap een prominentere plaats dient te krijgen binnen de Scholengemeenschap SGL. Zij zien graag dat hier een aparte leerrichting voor gemaakt wordt: een leerrichting ondernemen. Leerlingen dienen volgens hen de competentie ondernemen meer te gaan ontwikkelen, want zo n 25% van de leerlingen is vaak ondernemend ingesteld. Op dit moment krijgen de leerlingen in de bovenbouw, die binnen hun profiel M&O kiezen, te maken met een aantal ondernemingsprojecten. Zo hebben HAVO en VWO 4 in periode 1 een bedrijfsbezoek, in periode 2 een beleggingsspel en in periode 3 en 4 richten de leerlingen een eigen bedrijf op. Naast deze ondernemersprojecten krijgen de leerlingen van de HAVO in de bovenbouw bij economie en M&O op een andere wijze les dan alle andere vakken. Zij volgen met ongeveer 60 leerlingen tegelijk economie en M&O en hebben hier een groter klaslokaal voor. Alle andere vakken op de SGL worden gegeven in normale klaslokalen met zo n 30 leerlingen. In het grotere klaslokaal, waar 60 leerlingen aanwezig zijn, wordt lesgegeven met 2 docenten en 1 stagiair. Bovendien krijgen ze de gehele dag les in economie en M&O. De rest van de week krijgen ze vervolgens geen les meer in economie en M&O en volgen ze andere lessen. Kortom, binnen de sectie economie en M&O is men in dat opzicht al vernieuwend en projectmatig bezig. Na de gesprekken met de sectie economie/m&o en de schoolleiding is duidelijk geworden dat het ondernemen een meer prominentere plaats moet krijgen binnen de SGL. De gedachte hierachter is onder meer dat er op deze wijze aansluiting gezocht kan worden bij de praktijk. Na overleg met diverse partijen en na onderzoek te hebben gedaan, zijn er een aantal leerrichtingen naar voren gekomen die mogelijk kunnen aansluiten bij de wensen van de sectie economie en M&O en de schoolleiding. Deze drie opties zijn: de VECON Business School, het Entreprenasium en het International Business College. Deze drie opties leiden dan ook tot de uiteindelijke onderzoeksvraag: Welke van de drie aanbieders van ondernemend onderwijs past het beste bij de eisen van de SGL?

4 Om te beginnen zal in hoofdstuk 2 ingegaan worden op de huidige situatie van de SGL qua ondernemen. Daarna wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op de wensen en beperkingen van de school. In hoofdstuk 4,5 en 6 worden achtereenvolgens de VECON Business School, het Entreprenasium en de International Business College besproken. Vervolgens zal in hoofdstuk 7 een samenvatting en overzicht gegeven worden van de 3 scenario s. Tenslotte zal er in hoofdstuk 8 een conclusie volgen, met daarin een antwoord op de vraag welk scenario het beste op dit moment bij de SGL past.

5 2. Huidige situatie SGL Op dit moment heeft de SGL nog geen leerrichting ondernemen. Wel krijgen leerlingen - die het profiel E&M kiezen of M&O als vak kiezen - te maken met diverse ondernemingsprojecten binnen het onderwijs dat de SGL aanbiedt. Pas vanaf de 4 e klas wordt de mogelijkheid geboden voor leerlingen om bezig te zijn met ondernemen. In de onderbouw gebeurt namelijk nog niets qua ondernemen. Zo ziet op dit moment het programma voor de HAVO en VWO 4 eruit qua ondernemen: Extra activiteiten 4 e klas HAVO/VWO: Periode 1 Bedrijfsbezoek met presentatie over een bedrijf in omgeving Lelystad. Leerlingen gaan met een groep op bezoek bij een bedrijf in de omgeving Lelystad om onderzoek te doen naar bepaalde strategieën van dat bedrijf. Met behulp van de theorie uit de lesboeken van economie en M&O stellen zij vragen aan het bedrijf en houden daar een presentatie over. Periode 2 Beleggingscompetitie Tijdens deze competitie schrijven leerlingen zich als team in op een website om mee te doen met een beleggingsspel. In dit spel moeten ze aandelen kopen en verkopen. Op deze manier leren ze hoe de beurs werkt en wat er gebeurt met aandelen als een bedrijf goed of slecht in het nieuws komt. Periode 3 Oprichting eigen bedrijf en presentatie van het bedrijf In periode 3 gaan de leerlingen een ondernemingsplan schrijven voor een eigen bedrijf. Alle facetten van een ondernemingsplan komen daarbij aan bod, zoals marketing, financiën, personeel enzovoort. Aan het einde van deze periode presenteren ze dit op een ondernemersmarkt aan de ouders, vrienden en docenten. Periode 4 Uitwerking eigen bedrijf tijdens reguliere lessen Wanneer leerlingen tijdens de presentatie genoeg geld hebben opgehaald en het plan haalbaar is, mogen ze van de school hun bedrijf ook daadwerkelijk gaan oprichten en uitoefenen. Hier krijgen ze dan per week 2 uur de tijd voor. Bepaalde economie/m&o opdrachten hoeven deze leerlingen dan niet te maken, want dat zit dan verwerkt in de uitvoering van hun bedrijf.

6 Zoals eerder aangegeven, krijgen de leerlingen van de HAVO in de bovenbouw bij economie en M&O op een andere wijze les. Zij volgen met 60 leerlingen tegelijk economie/m&o en hebben hier een groter klaslokaal voor. Alle andere vakken op de SGL worden gegeven in normale klaslokalen met zo n 30 leerlingen. In het grotere klaslokaal, waar 60 leerlingen aanwezig zijn, wordt dan lesgegeven met 2 docenten en 1 stagiair. Bovendien krijgen ze de gehele dag les in economie en M&O. De rest van de week krijgen ze vervolgens geen les meer in economie en M&O en volgen ze lessen van 50 minuten.

7 3. Plan van eisen voor een leerrichting ondernemen In dit hoofdstuk worden de wensen en beperkingen besproken van zowel de sectie economie en M&O als de schoolleiding. Na deze wensen en beperkingen te hebben besproken, zal ik een plan van eisen opstellen waar beide partijen naar streven. Bij dit plan van gezamenlijke eisen heb ik gezocht naar gemeenschappelijke factoren, om zo te zien waar het meeste draagvlak voor is. 3.1 Wensen en beperkingen sectie economie en M&O Tijdens alle gesprekken met de sectie economie en M&O zijn de volgende argumenten naar voren gekomen waarom zij graag een leerrichting ondernemen willen invoeren: De sectie geeft aan dat de leerlingen met creativiteit zich beter kunnen ontplooien wanneer de school een leerrichting aanbiedt die gericht is op ondernemen. In het reguliere onderwijs wordt ondernemen namelijk tegengehouden door docenten en het onderwijssysteem. Docenten werken in het reguliere onderwijs namelijk vaak op docentgestuurde wijze, wat inhoudt dat de docent exact bepaalt wat er moet gebeuren en dit sluit bij sommige leerlingen niet aan. Sommige leerlingen hebben namelijk behoefte aan een docent die op een vraaggestuurde manier werkt. Een ondernemer wil namelijk zelf zijn strategie en leerpad kunnen bepalen. Ondernemerschap moet je volgens de docenten zo vroeg mogelijk willen opwekken: het liefst al tijdens de middelbare school. Indien mogelijk al vanaf de eerste klas in de onderbouw. Ook is de leerstijl van een ondernemende leerling anders ten opzichte van andere leerlingen. Een ondernemer functioneert alleen in het systeem dat hij zelf creëert. Hier moet je dus ook mogelijkheden voor bieden vanuit de school. Van de leerlingen in de maatschappij blijkt 20 tot 25% ondernemer te zijn (Gibcus e.a., 2010). Hier kan - en moet je eigenlijk - op inspelen tijdens de middelbare school periode. Bij vakken als economie en M&O is het mogelijk om de geleerde concepten te verbinden met een contextsituatie. Veel theorie die behandeld wordt bij beide vakken, komt men dagelijks tegen in het nieuws en bijvoorbeeld wanneer je een eigen bedrijf begint. De koppeling is dus snel gemaakt met de praktijk indien leerlingen gaan werken met een onderneming.

8 3.2 Wensen en beperkingen schoolleiding SGL In deze paragraaf zal besproken worden hoe de schoolleiding tegenover een leerrichting ondernemen staat. De sectie economie en M&O staat hier welwillend tegenover, maar om er voor te zorgen dat de plannen uitgevoerd kunnen worden, is er ook draagvlak vanuit de schoolleiding nodig. Om die reden heb ik onderzocht hoe de schoolleiding tegen een leerrichting ondernemen aankijkt. Vanuit de schoolleiding is het volgende naar voren gekomen: Het project waarbij leerlingen met behulp van een eigen bedrijf de lesstof leren, werd over het algemeen als positief ervaren door de schoolleiding. Op die manier is er namelijk sprake van levensecht onderwijs en krijgt de stof direct betekenis bij leerlingen. De vraag is wel of de zwakke/ongemotiveerde leerlingen bij een dergelijk project ook genoeg meedoen, want er is voor hen (mogelijk) nog teveel vrijheid/vrijblijvendheid. Daarnaast is het volgens de schoolleiding van belang dat de resultaten van de leerlingen met projectonderwijs niet slechter worden over de gehele breedte. Een leerrichting ondernemen maakt onderdeel uit van de profielen in de bovenbouw; het kan niet naast de profielen lopen. De schoolleiding geeft ook aan dat er gekeken moet worden naar de haalbaarheid van ondernemende projecten in de onderbouw. Daar is nog veel ruimte voor ondernemerschap, omdat de huidige projecten in de onderbouw vooral gericht zijn op NT en NG profielen. Opgemerkt dient te worden dat er op de SGL al veel projectonderwijs plaatsvindt, want dit wordt ook gestimuleerd vanuit de schoolleiding. De schoolleiding heeft ook al een keer gesproken met het bestuur van het Entreprenasium. Over het Entreprenasium is de schoolleiding (mede naar aanleiding van dit gesprek) vrij positief. Het mooie van het Entreprenasium, zo geeft de schoolleiding ook aan, is dat het wat vrijer is ten opzichte van het Technasium. Het Technasium is namelijk al een aparte leerrichting binnen onze school en is veel strakker geregeld voor de leerlingen; oftewel minder vrijheid voor leerlingen bij de invulling van opdrachten. De leerrichting Technasium is weggelegd voor een select groepje: 60 leerlingen beginnen in klas 1 aan deze richting, waarna er slechts 6 leerlingen eindexamen doen in deze variant. Daarnaast is het Technasium echt gericht op NT en NG profielen.

9 Enkele eisen die de schoolleiding stelt aan een ondernemende leerrichting zijn dat het toegankelijk moet zijn voor veel leerlingen, het moet als waardevol worden ervaren en organisatorisch moet het voor de school haalbaar zijn. Daarnaast moet het voor de leerlingen duidelijk zijn welke voorwaarden er nodig zijn om succes te hebben binnen deze richting. Ook moeten de resultaten van de leerrichting goed meetbaar zijn. Er is weinig ruimte binnen het budget van de school voor een aparte leerrichting. Er is de zogenoemde prestatiebox, maar verder is er geen budget op dit moment beschikbaar. Door allerlei regels wordt het beschikbare budget eerst opgemaakt voor doorlopende zaken, voordat er ruimte is voor projecten. Bij ondernemend/projectmatig onderwijs zijn de docenten op vraaggestuurde wijze aan het werk. De schoolleiding ziet als ideale les een combinatie waarbij docenten vraaggestuurd bezig zijn en ook docentgestuurd, oftewel een mix tussen beide. Bepaalde groepen (bijvoorbeeld leerlingen die van de TL afkomen) hebben meer een docent nodig die hen stuurt. Hier moet dan ook rekening mee gehouden worden. 3.3 Gezamenlijk plan van eisen Op grond van alle gevoerde gesprekken en bovenstaande gegevens heb ik een overzicht gemaakt van de gemeenschappelijke wensen/beperkingen die bij beide partijen naar voren zijn gekomen waar een leerrichting ondernemen aan moet voldoen. In het uiteindelijke overzicht van de drie aanbieders van ondernemend onderwijs, worden deze criteria besproken. Kosten/Baten Vanuit de schoolleiding is aangegeven dat er vrijwel geen budget is om te besteden aan een leerrichting ondernemen. Exacte bedragen kunnen zij niet noemen, maar hier zal wel rekening mee gehouden moeten worden bij de uiteindelijke keuze of een leerrichting haalbaar is. Haalbaarheid projecten in de onderbouw Zowel de schoolleiding als de sectie economie en M&O geven aan dat er nog geen projecten op het gebied van ondernemen zijn in de onderbouw. Beide partijen geven dan ook aan dat goed gekeken moet worden naar de haalbaarheid hiervan. Er worden al wel projecten georganiseerd voor de leerrichting Technasium, omdat de school graag meewerkt aan projectonderwijs.

10 Leerrichting niet naast een profiel in de bovenbouw De leerrichting ondernemen moet binnen een profiel in de bovenbouw passen en kan dus niet een apart profiel worden. Duidelijk lesprogramma voor docenten Er moet een duidelijk lesprogramma klaarliggen voor de docenten. Docenten kunnen dan dit gaan uitvoeren en eventueel afwijken daar waar nodig is. Indien er namelijk geen lesprogramma is, zal er extra budget vrijgemaakt moeten worden om docenten te kunnen laten werken aan de leerrichting. Dit is een gezamenlijke eis van zowel docenten als schoolleiding. Creativiteit en toegankelijkheid De sectie geeft aan dat binnen de leerrichting ruimte moet zijn voor de leerling om zijn creativiteit te kunnen tonen. Vanuit de schoolleiding komt ook naar voren dat er duidelijke criteria moeten zijn waaraan leerlingen moeten voldoen om aan deze leerrichting deel te kunnen nemen en dat de resultaten van de leerrichting meetbaar moeten zijn.

11 4. VECON Business School In de volgende drie hoofdstukken worden de drie aanbieders van ondernemend onderwijs besproken. Een van de opties voor de SGL is om zich aan te sluiten bij de VECON Business School (Hierna te noemen: VBS). Het certificaat VBS is ontwikkeld door de Vereniging van leraren in de economisch-maatschappelijke vakken, oftewel de VECON (VECON, 2013). 4.1 Missie & Visie Een school is een VBS als de school een profiel heeft gebaseerd op de ondernemerskwaliteiten en de economische vakken. De missie van de VBS luidt daarbij als volgt: De VECON BUSINESS SCHOOL heeft als missie zoveel mogelijk leerlingen via het onderwijs vertrouwd te maken met de economische aspecten die in de maatschappij verweven zijn, ze in staat te stellen hun talenten te ontplooien en hun ondernemendheid en ondernemerschap te vergroten. De VBS werkt dit uit in hun visie, waarin ze aangeven dat ze een curriculum ontwikkeld hebben waarbij de leerlingen leren de economische aspecten van allerlei maatschappelijke vraagstukken te herkennen en gefundeerde keuzes te maken. Zo leren de leerlingen zichzelf en hun talenten ontdekken en kunnen zij op deze wijze kennismaken met het ondernemerschap. Vervolgens krijgen de leerlingen mogelijkheden die kennis te verdiepen en te verbreden en komen ze in aanraking met de praktijk (VECON, 2013). Uit de visie en missie blijkt dat de VBS aansluiting zoekt bij de praktijk en zelf op zoek moeten gaan naar informatie, om zo ondernemend bezig te zijn. 4.2 Voorwaarden certificatie Om als VBS gecertificeerd te kunnen worden moet de SGL voldoen aan de volgende voorwaarden: De SGL biedt het profiel Economie en Maatschappij aan en biedt het vak Management & Organisatie (M&O) aan. Voor alle leerlingen in de onderbouw staat het vak economie apart op het rooster. In totaal moeten er minimaal 2 wekelijkse lesuren aan economie besteedt worden.

12 Wanneer de SGL werkt met leergebieden en dus geen economie op het rooster heeft staan - moet aangetoond worden dat er voldoende economie aan bod komt. Dit zal aangegeven moeten worden bij de aanvraag voor het certificaat. Voor alle leerlingen in de onderbouw staat in minimaal 1 economieproject centraal en worden er minimaal 3 extra onderdelen op het gebied van business/ondernemerschap aangeboden. In de bovenbouw worden leerlingen van de SGL de mogelijkheid geboden om minstens 7 punten te verzamelen door extra modules te volgen of extra opdrachten te maken (VECON, 2013). Schematisch ziet dat er als volgt uit: Onderbouw (klas 1 t/m 3): - 1 economieproject - 3 extra onderdelen, te kiezen uit de volgende: Er komt een ondernemer in de klas. Een dagdeel op bezoek bij een (commerciële) organisatie gekoppeld aan een eenvoudige (kleine) opdracht. Leerlingen krijgen een uitgebreide voorlichting over de inhoud van economische vakken, de mogelijkheden van het profiel Economie en Maatschappij en de beroepsmogelijkheden in de economische sector. Leerlingen doen een Ondernemerschaptest en hebben daarna een nabespreking met de decaan of mentor. Leerlingen spelen het ondernemerschapspel van het CPS Leerlingen volgen een module financiële educatie van minstens 8 uur. Bovenbouw (klas 4 en hoger): - In totaal 7 punten verzamelen; te kiezen uit de volgende onderdelen: 1 punt: Bedrijfsbezoek van minimaal 1 dag gekoppeld aan een kleine opdracht Ondernemerschaptest met nabespreking met de docent. Minimaal 2 gastsprekers uit verschillende bedrijfstakken Profielwerkstuk over een bedrijfseconomisch onderwerp Ondernemingsplan Managementgame Module Excel Module solliciteren Module presentatievaardigheden/omgangsvormen In samenwerking met een HBO/WO-instelling aandacht besteden aan verschillende studierichtingen Combineren van de maatschappelijke stage met het vak economie en een verslag daarvan Beleggingscompetitie Scholenstrijd Module belastingen 2 punten: Eigen bedrijf, bijv. in het kader van Jong Ondernemen Elementair Boekhouden Inhoudelijk project samen met HBO/WO Cambridge Enterprise EBC*L Ondernemer MKB NIMA Marketing Oriëntatie

13 Sommige onderdelen uit de tabel zijn niet verder beschreven. Indien nodig, kan een vervolgonderzoek uitwijzen wat sommige projecten exact inhouden. 4.3 Kosten De kosten om het certificaat VECON Business School te mogen gebruiken, bedragen in het eerste jaar 500,- per schooltype (HAVO, VWO). In het geval de SGL voor zowel de HAVO als VWO een aanvraag doet, kost dat in totaal 1000,-. De jaren daarna bedragen de kosten 900,- in totaal per jaar (VECON, 2013).

14 5. Entreprenasium Een tweede optie die de SGL heeft, is om zich aan te sluiten bij het Entreprenasium. Om meer te weten te komen over het Entreprenasium heb ik brochures en informatie van de website gebruikt. Daarnaast heb ik een aantal keer gesproken met het bestuur van de stichting van het Entreprenasium. 5.1 Missie en doelstellingen In de visie van het Entreprenasium is de persoonlijke ontwikkeling van een ondernemer bepalend voor zijn maatschappelijke waarde. De missie van het Entreprenasium is daarom om elke entrepreneur, tijdens zijn gehele schoolloopbaan, passende begeleiding te bieden om dit doel te bereiken. Het Entreprenasium biedt de leeromgeving voor ondernemers en beperkt zich daarin niet tot een specifiek vak, opleiding of onderwijssector. Kortom, de SGL zal deze leerrichting zelf kunnen - en moeten - invullen. Niet alleen tijdens de vakken economie en M&O, maar ook in andere vakken zal een leerling zijn ondernemerschap naar voren moeten brengen. Hierbij moeten de docenten ondersteunen. 5.2 Het predicaat Daarnaast heb ik twee keer gesproken met de Stichting Entreprenasium (Rob Slagter & Iris Hermens). Zodoende heb ik meer informatie gekregen over het predicaat Entreprenasium. Uit de gesprekken met de stichting Entreprenasium kwam het volgende naar voren met betrekking tot de toekenning van het predicaat: Het predicaat kent geen heldere criteria waaraan voldaan moet worden om dit te mogen voeren. Er zijn niet een aantal exacte voorwaarden waaraan voldaan moet worden. Het gaat meer om de cultuuromslag die de school moet maken. Daarnaast is er een ballotage vanuit de stichting, wil men het predicaat Entreprenasium kunnen krijgen. De stichting bepaalt of de school een cultuur heeft waarin het ondernemen goed naar voren kan komen. Elke school moet iets unieks kunnen toevoegen aan de bestaande scholen die het predicaat al voeren. De scholen vormen een coöperatie en het is de bedoeling dat scholen bij elkaar in de keuken kunnen kijken, zodat ze van elkaar kunnen leren.

15 De stichting zou graag willen zien dat het predicaat nog iets meer vorm krijgt, in de vorm van criteria waaraan voldaan moet worden. Nu is het soms onduidelijk waaraan een school aan moet voldoen. Het predicaat is locatiegebonden. Dat wil zeggen dat er niet teveel Entreprenasia bij elkaar moeten gesitueerd zijn. Op dit moment heeft de SGL de ingrediënten om te voldoen aan het criterium Entreprenasium, aangezien wij de enige school zijn die ook in de bovenbouw actief is met het ondernemen. Daarmee zijn we uniek en een voorbeeld voor andere scholen. Veel scholen zijn zoekende met de invulling van het Entreprenasium voor de bovenbouw. De opzet die wij dan ook hebben voor 4 HAVO, 4 VWO en 5 VWO, vinden zij uitstekend. Dat we nog niets in de onderbouw hebben, hoeft geen probleem te zijn voor het predicaat, maar het zou wel mooi zijn om hier invulling aan te geven, zodat de SGL hier echt een leertraject van kan maken. Een school kan de wens om lid te worden eerst verkennen door alleen het project Jij de Baas uit te voeren. In dat geval wordt de school aspirant-lid en is de SGL nog geen entreegeld verschuldigd. Een school met een 50 minuten rooster dient er rekening mee te houden dat het vanaf het tweede leerjaar 12 lesuren per week inroostert voor het vak entrepreneurship om deze omvang waar te maken. Vanuit de stichting Entreprenasium is 40 uur ingeruimd om te ondersteunen bij de school. Een Entreprenasium mag zich tevens een VECON Business School noemen. 5.3 Project Jij de Baas Een project dat het Entreprenasium ondersteunt is het project Jij de Baas. Dit project kan in de onderbouw gegeven worden en het is raadzaam dit te doen in de brugklas. Het project is bedoeld voor de scholieren om te ontdekken hoe zij ondernemend onderwijs vinden en voor de school om te ontdekken hoe zij het Entreprenasium vinden. Vanuit de stichting Entreprenasium wordt het volgende beschikbaar gesteld: Trailer, voorlichtingsfilm en website Poster Jij de Baas Materialen: gidsen voor de organisator, docenten, leerlingen en een logboek Jij de Baas.

16 Voor een eerste complete ronde Jij de Baas met alle evenementen zal de school een organisator moeten aanwijzen. De organisator zal dan zo n 0,1 ft moeten vrijmaken. De organisator is er 20 weken mee bezig. Het volgende aantal uren moet er voor vrijgemaakt worden: Organisator: in totaal 150 a 160 uur. Per week: 8 uur. Docent: in totaal 5 uur. Per week: 15 min. Jij de Baas bestaat uit 7 lessen en 5 evenementen. De evenementen worden vaak buiten het rooster om gepland. 5.4 Leerlijn LOL en Tijdbelasting Na het project jij de Baas kunnen de leerlingen kiezen voor het Entreprenasium. Zij gaan dan het vak Entrepreneurship volgen. In de onderbouw volgen zij binnen dit vak de leerlijn LOL. Dit staat voor Liefhebberij, Onderneming en Leerdoel, maar het staat ook voor Leren Ondernemend te Leren. De leerlingen kunnen dan door middel van ondernemende projecten bij andere vakken alsnog voldoen aan de leerdoelen van de desbetreffende vakken. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld voor het vak Duits geld gaan inzamelen (met een marktkraampje) om een aantal dagen naar Duitsland te kunnen gaan. Op die manier leren ze ook Duitse woordjes, maar bereiken ze dit op een ondernemende manier. De volgende modules worden binnen de leerlijn LOL aangeboden: Metalol Reflectie Assertiviteit Productiesoftware Modulair leren Duurzaam ondernemen Verkopen Hoger scoren Samenwerken De geschiedenis van je bedrijfstak In de bovenbouw kan de SGL het Entreprenasium onderwijsprogramma gebruiken om een International Business School (IBS) voor de leerlingen op te zetten. Dit kan eventueel onder de vlag van het Entreprenasium, maar dit kan ook zelfstandig. Leerlingen gaan dan een eigen

17 bedrijf opzetten en krijgen daarnaast een aantal modules. Het bestuur van het Entreprenasium gaf aan dat ze nog geen concrete programma s hebben bij het opzetten van een eigen bedrijf. 5.4 Kosten De contributie bedraagt in ,- per jaar en wordt aangewend voor de ondersteuning bij de ontwikkeling van een Entreprenasium. Daar bovenop komt een entreegeld van ,- Deze eenmalige bijdrage is bedoeld ter compensatie van de ontwikkelkosten. Uit deze bijdrage worden ook de initiële kosten voor bijvoorbeeld het projectbureau, het bestuur en de administratie vergoed.

18 6. International Business College Aan het einde van de 3 e klas kunnen leerlingen kiezen voor het International Business College (hierna te noemen: IBC). Dit kan als je voor het profiel E&M kiest. Om deel te mogen nemen aan het IBC, moet de leerling eerst solliciteren. Ze schrijven dan een brief en hebben op basis daarvan een gesprek met de verantwoordelijken voor het IBC binnen de school. Leerlingen die het IBC volgen, ontvangen aan het eind van hun 4 e jaar van het ministerie van Economische Zaken een erkend IBC-certificaat en diploma. Dit ontvangen zij bovenop hun latere HAVO diploma. 6.1 Missie & Visie Het IBC heeft hun missie verwoordt in een hoofddoel. Deze luidt als volgt: Het motiveren en stimuleren van havo-leerlingen door ondernemend onderwijs met als expliciet doel te komen tot betere (leer-)prestaties en betere voorbereiding op het vervolgonderwijs. De ambitie van het International Business College is ondermeer om bedrijfsleven en onderwijs dichter bij elkaar te brengen. In 2013 zijn er 10 scholen die IBC onderwijs aanbieden. Vanaf 2014 wordt aangegeven dat er tussen de 20 en 30 scholen actief mee gaan doen (20-80 learning, 2013). Het IBC is met name toepassingsgericht, dat wil zeggen dat in de praktijk alles wordt geleerd. Leerlingen ontdekken en ervaren hoe het er in het bedrijfsleven aan toe gaat door er zelf heen te gaan en er aan deel te nemen. 6.2 Programma en voorwaarden Een leerling die deelneemt aan het IBC programma krijgt anderhalf jaar 1 dag per week IBC onderwijs. Dat betekent dat de leerling zijn reguliere HAVO in 80% moet doen. In de andere 20% volgt de leerlingen het IBC programma. De leerlingen zijn dus de hele dag bezig met ondernemend onderwijs. Het programma bestaat uit 6 modules, waarvan de eerste 5 op school worden uitgevoerd. De laatste module, module 6, wordt op een hogeschool uitgevoerd. Zij volgen dan 10 hele donderdag les op een hogeschool en draaien dan volledig mee als HBO student. Zo hebben de leerlingen dan toegang tot blackboard en volgen ze hoor- en werkcolleges.

19 De modules zijn als volgt opgebouwd: Module 1: Kennismaken met ondernemerschap Module 2: Persoonlijk plan en marketingplan Module 3: Opstarten Junior Compagnie Module 4: Verkoop Module 5: Profielwerkstuk en loopbaanoriëntatie Module 6: Fontys Hogeschool financieel plan Daarnaast zijn er een aantal projecten die doorlopend uitgevoerd kunnen worden op de dag dat de leerlingen IBC onderwijs volgen. Dat zijn de volgende projecten: Communicatie Etiquette Psychologie Nederlandse taal en moderne vreemde talen Chinakunde Rekenvaardigheden Bedrijfsbezoeken Buitenschools leren in binnenland en buitenland MVO Diploma elementair boekhouden De leerlingen die deelnemen aan het IBC programma, ontwikkelen op deze wijze ondernemersvaardigheden, samenwerken, ondernemen, het schrijven van een ondernemersplan en in het functioneren binnen bedrijven. 6.3 Kosten Om deel te kunnen nemen aan het IBC moet de school betalen voor de eerste drie jaar. Hier krijgt de school het volgende voor terug: Volledig uitgewerkte lesplannen/programma s en docentmateriaal en leerlingmateriaal die gebruikt kunnen worden voor de dag dat er IBC onderwijs is. Alle modules zijn dus tot in detail uitgewerkt.

20 Coachen/advisering Naam van het IBC mogen ze voeren 6 docenten staan ter beschikking om te helpen Na de eerste 3 jaar zijn de kosten rond de per jaar. De stichting van het IBC geeft aan dat deze kosten ook worden terugverdiend. Kinderen van het IBC zitten in een zogenoemde stamklas en volgen dus met de hele klas hetzelfde programma. De klas blijft volledig bij elkaar. Dit is goedkoper dan het clusteronderwijs, waarbij iedereen zijn speciale eigen programma heeft. Na ongeveer 5 jaar is dit volgens het IBC weer terugverdiend. 7. Schema van aanbieders van ondernemend onderwijs Hierna is een overzicht gemaakt waarin alle leerrichtingen nog eens op overzichtelijke wijze uiteengezet zijn, met de voor en nadelen per eis. Deze eisen zijn samengesteld op basis van de wensen en beperkingen vanuit de schoolleiding en de sectie economie.

21 Wensen/beperkingen SGL VECON BUSINESS SCHOOL ENTREPRENASIUM IBC Kosten/Baten Beperkt budget beschikbaar vanuit de SGL. Projecten in de onderbouw Bieden ook projecten aan de onderbouw en zetten daar ook op in. Profiel bovenbouw De ondernemende leerrichting moet binnen een profiel passen. Duidelijkheid lesprogramma 1.000,- Entreegeld voor jaar 1 900, - per jaar daarna voor HAVO en VWO 1 economieproject 3 extra onderdelen moeten er gevolgd worden. Deze onderdelen zijn verplicht om het predicaat te kunnen krijgen. Projecten kunnen uitgevoerd worden binnen elk profiel. Aangegeven wordt welke programma s er gevolgd moeten worden, maar de VBS biedt zelf geen modules aan. Deze moet je zelf aanvragen of ontwikkelen. Leerlingen moeten 7 punten behalen door middel van het volgen van modules ,- Entreegeld voor jaar , - per jaar voor het predicaat Jij de Baas & LOL-modules Dit zijn twee projecten die zij aanbieden. Daarnaast het vak entrepreneurship: tijd om te kunnen ondernemen bij andere vakken. IB Projecten/ondernemende activiteiten kunnen uitgevoerd worden binnen elk profiel. Het Entreprenasium geeft aan welke leerlijnen voldaan dient te worden, en biedt de module jij de Baas en de LOL-modules. Er zijn uitgewerkte lesprogramma s voor deze beide modules in de onderbouw. Ook biedt het modules voor bovenbouw ,- Entreegeld voor jaar 1 t/m 3 voor HAVO 5.000, - per jaar daarna voor de HAVO N.V.T. Leerlingen solliciteren namelijk aan het eind van jaar 3 voor de toelating in HAVO 4. IBC kan alleen gevolgd worden als voor profiel E&M gekozen wordt; hieruit ontstaat dan een aparte klas. Het IBC biedt volledig uitgewerkte modules, lesplannen, docentenmateriaal en leerlingmateriaal voor de bovenbouw. Docenten kunnen hier gebruik van maken en uitvoeren. Eventueel kunnen ze ook zelf alles bedenken.

22 Wensen/beperkingen SGL VECON BUSINESS SCHOOL ENTREPRENASIUM IBC Creativiteit Ruimte voor leerlingen om creativiteit te kunnen tonen. Toegankelijkheid Duidelijke criteria om aan deel te nemen, en resultaten meetbaar. +- Er is weinig ruimte voor creativiteit. De modules zijn duidelijk voorgeschreven en leerlingen dienen zich eraan te houden. Alle leerlingen kunnen hier aan deelnemen, zolang ze maar de benodigde punten behalen. Resultaten meetbaar, omdat er een onderscheid is tussen leerlingen die de modules wel volgen en leerlingen die geen modules volgen. ++ Uitgangspunt van het Entreprenasium is dat leerlingen alle vrijheid hebben om hun leren vorm te geven en ondernemend bezig te kunnen zijn. Leerlingen in de onderbouw kunnen allemaal deelnemen aan het project Jij de Baas. Daarna moeten ze voor het Entrprenasium kiezen. Resultaten beperkt meetbaar, omdat alle leerlingen deelnemen aan het programma. + Er is ruimte voor vrijheid, maar er zijn wel kaders waarbinnen gebleven moet worden. Toelating op basis van sollicitatie. Daarna is er echt een klas die dit volgt. Resultaten duidelijk meetbaar, omdat het een aparte klas betreft.

23 8. Conclusies en aanbeveling In dit onderzoek stond de vraag centraal welke van de drie aanbieders van ondernemend onderwijs het beste bij de wensen en beperkingen van de SGL passen. Op basis van het onderzoek en het voorgaande schema kunnen de volgende conclusies worden getrokken: Het IBC heeft (nog) geen projecten in de onderbouw. Daarmee voldoet het niet aan de wensen van de schoolleiding. Voor de Vecon Business School moeten er nog een aantal projecten gegeven worden, net als het Entreprenasium. Deze zijn in te vullen door de sectie Economie en M&O. De SGL voldoet al bijna aan de eisen van de Vecon Business School voor de bovenbouw. De bovenbouw heeft namelijk een aantal projecten die hierbij aansluiten. Hierdoor wordt het voor de SGL haalbaar om de VBS in de bovenbouw te implementeren. De kosten voor het certificaat van de VBS zijn lager in vergelijking met de andere twee aanbieders van ondernemend onderwijs. Op dat punt voldoet de VBS het meeste van de drie aanbieders van ondernemend onderwijs. Het lesprogramma is bij het International Business College het uitgebreidst. Deze aanbieder van ondernemend onderwijs biedt compleet uitgewerkte lesprogramma s. Deze mogen gebruikt worden, maar de docenten kunnen er ook voor kiezen om zelf lesmateriaal te ontwikkelen. De Vecon Business School geeft wel aan welke lesprogramma s gevolgd dienen te worden, maar levert deze lesprogramma s niet zelf. Het Entreprenasium geeft een aantal volledig uitgewerkte modules binnen de leerlijn LOL en geeft het project jij de baas. Binnen het vak Entrepreneursship is nog veel vrijheid/ruimte voor zowel docenten als leerlingen. Het Entreprenasium biedt voor de leerlingen de meeste vrijheid om zelf te kunnen gaan ondernemen binnen alle vakken. Zij krijgen hier wekelijks de tijd voor en mogen dit zelf invullen (wel in overleg met de docenten). Dit vergt van de docenten ook veel ondernemendheid en creativiteit. Op basis van de bovenstaande conclusies en het schema kan de Vecon Business School op dit moment aanbevolen worden. Deze aanbieder van ondernemend onderwijs is qua kosten veel goedkoper dan de rest. Daarnaast voldoet de SGL al op een aantal onderdelen voor de Vecon

24 Business School, zodat de implementatie minder tijd zal kosten. In de onderbouw moeten er dan nog een aantal projecten ontworpen worden, maar in de bovenbouw voldoet de SGL al grotendeels. Ook de schoolleiding van de SGL heeft aangegeven dat er een aantal projecten in de onderbouw gegeven moeten worden, omdat daar nog ruimte voor is. Ook in dat opzicht voldoet de VBS dan. Het International Business College is geschikt voor in de bovenbouw, maar biedt weer geen projecten in de onderbouw. Daarnaast is deze aanbieder, net als het Entreprenasium, duurder van de Vecon Business School. De schoolleiding heeft namelijk al aangegeven dat er weinig tot geen budget is voor een ondernemende leerrichting. Dit is één van de belangrijkste punten, waardoor op dit moment niet een dure aanbieder van ondernemend onderwijs aangeboden kan worden.

25 9. Literatuurlijst Bal, J., Bruins, A., De Jonge, J., Tan, S., Wennekers, S. & I. Verheul (2007). Ondernemerschap in het primaire en voortgezette onderwijs. EIM, Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, Zoetermeer. EBCL (2013). Informatie verkregen van Entreprenasium (2013). Informatie verkregen van Gibcus, P., Overweel, M., Tan, S. & M. Winnubst (2010). Ondernemerschap en onderwijs. Eenmeting Onderzoek gefinancierd door Agentschap NL. Zoetermeer. Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling (2013). Informatie verkregen van Teulings, C.N. (2002). Economie moet je doen. Advies in opdracht van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. SLO, Enschede. VECON (2013). Informatie verkregen van Voortgangsreportage Programma onderwijs en ondernemerschap (2008). Verkregen van Westhof, F.M.J. (2005). Aandacht voor ondernemerschap in HAVO en VWO. EIM, onderzoek voor Bedrijf & Beleid. Zoetermeer.