Oudenbosch in beeld Deel 1

Transcriptie

1 Oudenbosch in beeld Deel 1 Basiliek van Oudenbosch Markt 57 (Foto: 14 april 2015) _Basiliek_H.H._Agatha_en_Barbara Oudenbosch is een dorp in het westen van de Nederlandse provincie Noord- Brabant.

2 Het ligt niet ver van Etten-Leur en Roosendaal. Oudenbosch is vooral bekend vanwege de grote Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara die er tussen 1865 en 1892 gebouwd is en die een verkleinde kopie van de Sint Pieter in Rome is. Oudenbosch is een voormalige vlek en voormalige gemeente. De gemeente ging in 1997 op in de gemeente Halderberge. Te Oudenbosch staat het gemeentehuis van de nieuwe gemeente.

3 Idem

4 Pensionaat Sint Anna (rechts) en voormalig gemeentehuis (links) Markt (Foto: 2 juli 2013)

5 Hoofdingang Pensionaat Sint Anna (voormalig klooster zusters Franciscanessen) Markt 61 (Foto: 2 juli 2013) Geschiedenis: In 1275 schonken Arnout van Leuven en zijn echtgenote Elisabeth, Heer en Vrouwe van Breda, het Baerlebosch en tweehonderd bunder moeras aan de abdij van de Cisterciënzers van Sint Bernard bij Antwerpen.

6 De monniken lieten het gebied ontginnen en aan de verbinding tussen de Dintel en de Mark werden nederzettingen gesticht. De nederzetting Nieuwenbosch werd al snel verlaten wegens de ongunstige ligging, maar Oudenbosch groeide uit tot een dorp. Oudenbosch behoorde vanaf 1287 tot de Heerlijkheid Bergen op Zoom (vanaf 1533 Markiezaat van Bergen op Zoom) en was de hoofdplaats van het oostelijk deel daarvan (Oostkwartier, een van de districten waarin het Markiezaat was verdeeld) en de zetel van een drossaard en een rentmeester. Van de Heren van Bergen op Zoom ontving Oudenbosch verschillende voorrechten, Onder andere het recht van een vrije weekmarkt, waardoor het dorp zich gunstig ontwikkelde.

7 Zicht in de Prof. Van Ginnekenstraat Ook de veerdienst, die van hier op de handelsstad Dordrecht werd ingesteld, kwam Oudenbosch ten goede. Het werd een pleisterplaats en een verkeersknooppunt, vanwaar heirbanen voerden naar Antwerpen en Bergen op Zoom. Na de Sint-Elisabethsvloed kwamen grote delen van het gebied ten noorden van Oudenbosch onder water te staan en legden de schepen uit Dordrecht in Oudenbosch aan op de plaats, die nog heden de Haven heet en waarvan de reizigers per diligence verder naar Antwerpen reden.

8 In de 16e eeuw kwamen er in het grote water langzamerhand zandbanken op, waarvan de eerste, vóór Oudenbosch gelegen, aanvankelijk 't Sand daer buyten heette, wat naderhand, toen al het water weg en de uitdrukking dus onverstaanbaar was, tot Standdaarbuiten werd vergemakkelijkt. Al het tussenliggende land werd nu echter niet door de nog al eens luie Brabanders, maar door de actiever boeren der Hollandsche eilanden ingepolderd en bevolkt. Zicht in de Polderstraat

9 Kapel Sint-Barbara Sint Bernaertsstraat (begraafplaats) _Kapel_Sint-Barbara Aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog werd Oudenbosch geplunderd door de watergeuzen. In stierf de bevolking vrijwel uit als gevolg van de pest en in 1625 volgde een tweede pestepidemie. Op 3 maart 1649 moesten de katholieken hun kerk afstaan aan de protestanten. In 1684 kregen ze toestemming een schuurkerk te bouwen.

10 Door de Franse bezetters werd de oorspronkelijke kerk op 5 juli 1799 weer aan de katholieken toegewezen, op basis van het aantal parochianen. Rond 1825 begon de plaatselijke economie te groeien. Oudenbosch ligt op de overgang tussen zand en klei en de bodem bleek gunstig voor boomkwekerijen. De opleving op geestelijk gebied manifesteerde zich ook in de bouw van een indrukwekkende nieuwe parochiekerk naar het voorbeeld van de Sint Pieter in Rome (maar met een gevel naar de Sint Jan van Lateranen). In 1865 werd ermee begonnen en vijftien jaar later kon de kerk in gebruik genomen worden. Op initiatief van pastoor Willem Hellemons werd tussen 1865 en 1892 de basiliek gebouwd die een verkleinde kopie is van de Sint-Pieterskerk te Vaticaanstad. Oudenbosch was verzameldepôt voor de katholieken die meevochten aan de kant van de Paus Pius IX, in de in 1861 opgerichte garde der Zouaven. Ter herinnering aan hen is bij de kerk een monument opgericht. In de Tweede Wereldoorlog bleef de gemeente voor grote rampen gespaard. Zonder bloedvergieten en zonder verwoestingen werd zij op 30 oktober 1944 door de Amerikaanse Timberwolf Divisie bevrijd. Het was in de tijd tussen de beide wereldoorlogen, dat Oudenbosch met de ernstige gevolgen van de algemene economische crisis werd geconfronteerd. Ook in andere opzichten was van groei nauwelijks sprake.

11 Jeugdcircus Don Bosco, naast de Basiliek

12 Sint Bernaertsstraat 10 Demografie: In 1860 telde de gemeente Oudenbosch ongeveer 3000 inwoners. Op 31 december 1922 werd het aantal van precies 6000 bereikt. Daarna liep het inwonertal weer achteruit en tot 1941 schommelde het tussen 5700 en Met de stedebouwkundige uitbreiding ging een flinke groei van de bevolking gepaard. Sinds 1945 verdubbelde het aantal inwoners.

13 Een mijlpaal werd bereikt op 3 december 1979, toen de e inwoner werd ingeschreven. Op 1 januari 2001 werd het aantal van inwoners genoteerd. Sint Annaplein

14 Jan Gielenplein Bestuurlijke indeling: Evenals in andere gemeenten eiste ook in Oudenbosch de oplossing van de woningnood grote aandacht. De eerste uitbreiding na de oorlog had plaats ten noorden van de oude kern in het Oudland. Daarna volgden de wijken Pagnevaart en Velletri in het oosten. Een tweede uitbreiding in noordelijke richting en de wijk het Spui in het westen.

15 Thans wordt ten zuiden van de spoorlijn het bestemmingsplan Albano gerealiseerd. Het streekplan West-Brabant, dat in 1970 door het provinciaal bestuur werd vastgesteld, kende aan Oudenbosch een belangrijke woonfunctie toe. Kapel aan het Sint Annaplein

16 Voormalig Post- en Telegraafkantoor Markt Bezienswaardigheden: Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara, verkleinde kopie van de Sint-Pieterskerk in Rome Arboretum Naast de vele rooms-katholieke gebouwen is in Oudenbosch ook een klein protestants Waterstaatskerkje te vinden in de Fenkelstraat. Verder een protestantse pastorie (Fenkelstraat 26) uit het jaar 1562.

17 Stichting Centrum Voor De Kunsten Amadeus Sint Annaplein 5 (voormalig klooster)

18 Zicht in de Stoofstraat Musea: Oudenbosch kent ook een zouavenmuseum. Het Nederlandse contingent zouaven met ongeveer 3200 man was het grootste.

19 Appartementencomplex aan het Sint Annaplein

20 Voormalig Raadhuis (1) - tegenwoordig Zouavenmuseum Markt

21 Voormalig Raadhuis (2) - tegenwoordig Zouavenmuseum Markt (Foto: 2 juli 2013)

22 Bord (1) tegen Zouavenmuseum

23 Bord (2) tegen Zouavenmuseum Economie: De economische bedrijvigheid werd na 1860 sterk bevorderd door de opbloei van de suikerindustrie in West-Brabant. In Oudenbosch werden drie suikerfabrieken opgericht, die aan velen werk verschaften.

24 In het begin van de twintigste eeuw werden deze weer gesloten. De Oudenbossche bierbrouwerijen profiteerden van het drukke reizigersverkeer, waardoor bovendien dank zij de bieraccijnzen de gemeentekas werd gevuld. De levendige handel in rijshout en granen verschafte velen een bestaan. Na de Tweede Wereldoorlog kon het grote probleem van het structurele tekort aan werkgelegenheid worden aangepakt. Dank zij de politiek van de overheid, die op regionale spreiding van de arbeidsplaatsen was gericht, kon het gemeentebestuur een actief beleid voeren. Er werden industrieterreinen aangelegd en industriehallen gebouwd, waardoor diverse bedrijven werden aangetrokken. In de jaren kon Oudenbosch profiteren van de extra faciliteiten, die van rijkswege werden verleend om de industrialisatie te stimuleren. Tevens kwamen voorzieningen tot verbetering van het leefklimaat tot stand, zoals accommodaties in de sociaal-culturele sector. Al ging het welvaartspeil van Oudenbosch omhoog, het bleef niet voor tegenslagen gespaard. Het begin van de twintigste eeuw bracht de ondergang van de suikerfabrieken, die het slachtoffer werden van de centralisering in deze industrie. De boomkwekerijen leden ernstige verliezen in de eerste wereldoorlog, toen de export naar verschillende afzetgebieden stagneerde. Veel grond werd toen in gebruik genomen voor de tuinbouw, een bedrijfstak die zich sindsdien in de agrarische sector een belangrijke plaats heeft verworven.

25 Klokgevel in Doelpad

26 Voormalig Jongenspensionaat, tegenwoordig Appartementencomplex - Aloyisiushof Verkeer en vervoer: Rond 1850 begon men met het verbeteren van de wegen. Verkeersgeografisch kwam Oudenbosch gunstig te liggen door de aanleg van een verharde weg over Bosschenhoofd naar de nieuwe rijksweg Breda-Roosendaal in Oudenbosch is bereikbaar via de A17.

27 Maar vooral door de aansluiting op het spoorwegnet in (Toen kreeg Oudenbosch een spoorwegverbinding met Roosendaal). Oudenbosch heeft nog steeds een NS-station. In de volgende jaren werden de verbindingen met de omliggende plaatsen verbeterd door de uitbreiding van het provinciale wegennet. Zicht op de Basiliek en Sint Annakapel (Foto: 14 april 2015)

28 Zicht op Kapel van Saint Louis Onderwijs: In de eerste helft van de negentiende eeuw werd ook de grondslag gelegd voor de uitgroei van Oudenbosch tot onderwijscentrum. In 1830 werd een instituut opgericht voor middelbare en gymnasiale studies. Dit College, later kleinseminarie van het bisdom Breda, bleef tot 1878 in Oudenbosch gevestigd. Van nog meer betekenis voor de verdere ontwikkeling was de stichting van het Pensionaat Sint Anna en het Instituut Saint Louis omstreeks 1840.

29 Deze instellingen, die hun ontstaan dankten aan de activiteit van een zuster en een broedercongregatie, groeiden uit tot een uitgebreid en veelsoortig scholencomplex voor interne en externe leerlingen. Markt 84 (1)

30 Markt 84 (2) (Foto: 2 juli 2013)

31 Voormalige Sociëteit der Jongelingsschap (1) - Aloyisiushof

32 Voormalige Sociëteit der Jongelingsschap (2) Aloyisiushof

33 Voormalige Sociëteit der Jongelingsschap (3) Aloyisiushof (Foto: 14 april 2015) Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara: De Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara is een rooms-katholieke kerk te Oudenbosch. De kerk werd gebouwd tussen 1867 en 1880 en werd in 1912 tot basiliek verheven. De kerk is een verkleinde kopie van de Sint-Pieterskerk en de Sint-Jan van Lateranen te Rome. De architecten waren P.J.H. Cuypers en G.J. van Swaay.

34 Pastoor Willem Hellemons gaf opdracht tot de bouw van de kerk, ter vervanging van de gotische kerk van Oudenbosch. Hellemons had in Rome gestudeerd en was daar onder de indruk geraakt van de kerkelijke architectuur. Als blijvende herinnering aan de zouaven werd de Basiliek gebouwd met een standbeeld van de zouaven op het voorplein. Hoewel de pastoor een afkeer had van gotiek en neogotiek was het juist P.J.H. Cuypers, bij uitstek de architect van de neogotiek, die de opdracht kreeg om de nieuwe kerk te ontwerpen. Cuypers vertrok hiervoor naar Rome om daar met name de Sint-Pieterskerk te bestuderen. De koepel nam hij over van de Sint-Pieterskerk, maar het later aangebouwde schip en de voorgevel zijn die van de Sint-Jan van Lateranen. Het gebouw is een vreemd element in het oeuvre van de architect, omdat zowel de stijl als de uitvoering tegen zijn denkbeelden ingingen. Qua stijl benadert de kerk dicht het door Cuypers verfoeide neoclassicisme. Hetzelfde geldt voor het interieur, waar met name veel met marmerpatronen beschilderd hout werd gebruikt. Omdat nergens de hand van Cuypers te herkennen is, is vaak betwijfeld of hij de kerk wel echt ontworpen heeft. Diverse documenten, waaronder bouwtekeningen, dragen echter zijn handtekening. Alleen de voorgevel werd niet door Cuypers ontworpen. Deze gevel, die pas in 1892 werd gebouwd, werd ontworpen door G.J. van Swaay naar voorbeeld van de gevel van de Sint-Jan van Lateranen te Rome.

35 Zicht op de Basiliek

36 Mariaschool aan het Aloyisiushof (Ringstraat 3) (Foto: 14 april 2015)

37 Idem (Foto: 14 april 2015) Koepel: De basiliek is 81 meter lang, 55 meter breed en het hoogste punt van de koepel is 63 meter. Er is één grote koepel (20 meter doorsnede en 51 meter hoog) en diverse kleinere koepels. De koepel is via een smalle trap te beklimmen en de schilderingen aan de binnenkant van de koepel zijn zo van dichtbij te bekijken. Via de koepeltrap naar beneden komt men in de winkel.

38 Voorzijde van de Basiliek

39 Protestantse Pastorie uit 1562 Fenkelstraat 26

40 Bord tegen gevel Protestantse Pastorie In de nissen aan de wanden van de voorkerk staan beelden van de evangelisten Lucas en Marcus, de apostelen Petrus en Paulus, van de heiligen Norbertus, Juliana, Margaretha Maria Alacoque en Johannes Nepomucenus. (Teksten: Wikipedia).

41 Voormalig gemeentehuis aan de Markt

42 Protestants Kerkje in de Fenkelstraat Mijn indruk van Oudenbosch: Oudenbosch oogt toch wel als een stad zijnde. De Sint Bernaertsstraat en de Markt zijn de hoofdstraten van het centrum van Oudenbosch en het is er erg druk met het verkeer. Het is daarom ook wel terecht dat er diverse stoplichten in deze straat aanwezig zijn. Het blijft echt de

43 hele dag druk. Het is ook de straat, alwaar de basiliek staat. Mijn indruk is nog steeds dat het gebouw veel en veel kolossaler is, dan het op foto s doet vermoeden. Als je voor die kerk staat kun je zeker wel spreken van een zeer indrukwekkend groot bouwwerk. Rondom de basiliek staan diverse grote gebouwen, onder andere voormalige schoolgebouwen en/of pensionaten. Zoveel mogelijk heb ik deze op beeld vastgelegd om u een indruk te geven van het toch wel tegenwoordige stadskarakter wat deze plaats heeft. Je moet in Oudenbosch toch ook nog wel flink zoeken naar interessante objecten. Doch ze zijn ruimschoots aanwezig. Ook heeft Oudenbosch toch wel gezellige winkelstraten, welke in het centrum zijn: onder andere de Fenkelstraat en de Prof. Van Ginnekenstraat. In de straten buiten het oude gedeelte ben ik niet geweest. Oudenbosch heeft toch wel een grote oude kern, maar een nog veel grotere verscheidenheid aan nieuwe woningen rondom het centrum. Oudenbosch straalt een goede sfeer uit, die zeker ook doet terugdenken aan vroegere tijden. Toch is het heel moeilijk fotograferen daar, omdat veel gebouwen vlak op elkaar staan en is in sommige gevallen slechts mogelijk een gedeelte hiervan op beeld vast te leggen. Tegenover de basiliek is er nog een object dat duidelijk bij de basiliek hoort, maar er los van staat. Immers de Markt (straat) loopt hier doorheen. Ik ben er inmiddels achtergekomen dat dit de kapel van Saint Louis is. Het staat precies achter het voormalig jongensinternaat. Ook dat object heeft een koepel, weliswaar iets kleiner maar is duidelijk uit dezelfde tijd. Er staan in Oudenbosch ook diverse wel heel grote herenhuizen, waarvan ik er enkelen heb afgebeeld in de fotoreportage. Samenvattend: Oudenbosch is zeker wel een bezoekje waard, al was het alleen maar voor de basiliek. Aanvullende foto s: 25 augustus 2008