Gewogen en te licht bevonden

Transcriptie

1 Gewogen en te licht bevonden Kritisch onderzoek naar de verhouding van de waarborgen in de EAPO-procedure ten opzichte van de waarborgen in de Nederlandse beslagprocedure vanuit het perspectief van evenwichtigheid. Wetenschappelijk Artikel Zakaria Abassi - ANR s Tilburg University - Master Rechtsgeleerdheid accent Privaatrecht Examencommissie: Mr. drs. E.C.M. Hurkens Prof.mr. R.M. Wibier 1

2 Woord van dank De afronding van mijn studie is mede tot stand gekomen dankzij de steun en medewerking van een aantal personen. Een woord van dank mag op deze plaats daarom niet ontbreken. Allereerst ben ik mijn dank verschuldigd aan mevrouw Hurkens voor haar uitstekende begeleiding, kritische blik en bruikbare tips. Zij heeft mij verschillende malen op het juiste spoor gezet en voorzien van gedetailleerde feedback. Ook wil ik professor Wibier bedanken voor zijn inzet als tweede lezer. Tot slot wil ik uiteraard mijn ouders bedanken voor hun onvoorwaardelijke steun en motivatie. Tilburg, juni 2014 Zakaria Abassi 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Grenzeloos beslag leggen Onderzoeksvraag Opzet Waarborgen in het Nederlands beslagrecht Rechterlijk verlof Opheffingskortgeding Aansprakelijkheid bij onrechtmatig beslag Het beslag in balans? Waarborgen in de EAPO-procedure De procedure voor het verkrijgen van een EAPO Verhouding EAPO-procedure tot de Nederlandse beslagprocedure Rechtsmiddelen tegen het EAPO Verhouding rechtsmiddelen tegen het EAPO tot het opheffingskortgeding Schadevergoeding voor onrechtmatige EAPO De EAPO-procedure in balans? Procedurele rechtvaardigheid Conclusie Literatuurlijst

4 1. Inleiding 1.1 Grenzeloos beslag leggen Vanwege de barre economische omstandigheden komt een aanzienlijk aantal ondernemers in het Europese rechtsverkeer in toenemende mate in aanraking met wanbetalende debiteuren. 1 Het vrije verkeer van personen, goederen en diensten binnen de Europese interne markt brengt mee dat een crediteur en debiteur steeds vaker afkomstig zijn uit verschillende lidstaten. 2 Een crediteur die zijn schuldvordering in grensoverschrijdend verband probeert veilig te stellen, ondervindt hierbij echter grote moeilijkheden. De crediteur zal namelijk een ingewikkelde, dure en tijdrovende procedure moeten volgen om in het buitenland bewarende maatregelen te verkrijgen. 3 Als gevolg van deze verhaalsmoeilijkheden verliezen ondernemingen in de Europese Unie jaarlijks ongeveer 2,6 procent van hun omzet. Inmiddels is dit gestegen tot liefst 3,1 procent van de jaaromzet. 4 Dit is een tekortkoming van de Europese interne markt. 5 "Ik wil het innen van grensoverschrijdende schulden net zo gemakkelijk maken als het binnenlands innen van schulden", aldus EU-commissaris voor Justitie Viviane Reding. 6 Teneinde grensoverschrijdend conservatoir bankbeslag te versoepelen en de doeltreffendheid van deze procedure te vergroten heeft de Europese Commissie zodoende op 25 juli 2011 een Voorstel voor een Verordening tot invoering van een Europees bankbeslag 7 ingediend, een zogenaamde European Account Preservation Order (hierna: EAPO ). Dit voorstel introduceert een nieuwe, zelfstandige en geharmoniseerde procedure voor een Europees bankbeslag, met directe rechtskracht in de gehele Europese Unie. Na inwerkingtreding van het EAPO beschikt de crediteur die bijvoorbeeld in grensoverschrijdend verband conservatoir beslag wil leggen op een Nederlandse bankrekening over twee juridische routes die kunnen worden gevolgd. Naast de reguliere Nederlandse procedure tot het leggen van conservatoir derdenbeslag, introduceert het EAPO een extra mogelijkheid voor een Europees bankbeslag Onderzoeksvraag Zowel de Nederlandse beslagprocedure als de EAPO-procedure zijn met afzonderlijke waarborgen voor de crediteur en debiteur omkleed. De evenwichtigheid van de waarborgen in de Nederlandse beslagprocedure 1 J.M. Atema & E.C. Netten, Het Europees bankbeslag: een ruwe diamant, Maandblad voor Vermogensrecht 2012, nummer 2, p R.E. van Esch, Europese civiele rechtsruimte en conservatoir bankbeslag (deel I), Tijdschrift voor Financieel Recht 2011, nummer 10, p Toelichting bij het Voorstel voor de Verordening inzake het Europees bankbeslag, p Intrum Justitia, European Payment Index 2014, p. 7. Te downloaden via: Zie persbericht via: 5 Europese Commissie Persbericht, Europese Commissie helpt ondernemingen zo'n 600 miljoen euro extra aan grensoverschrijdende schuldvorderingen te innen, 2011, p Europese Commissie Persbericht, Europese Commissie helpt ondernemingen zo'n 600 miljoen euro extra aan grensoverschrijdende schuldvorderingen te innen, 2011, p. 1. De verwachting is dat het EAPO een positief economisch effect teweeg zal brengen door te bewerkstelligen dat jaarlijks vele miljoenen aan schulden kunnen worden veiliggesteld en bedrijven een aanzienlijke kostenbesparing tegemoet gaan. Zie Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over het Voorstel, COM(2011) 445 final 2011/0204 (COD), 2012.p Het voorstel voor een Verordening tot invoering van een Europees bankbeslag heeft inmiddels het stadium van beraadslaging doorlopen en het Europees Parlement heeft d.d in een 1 ste lezing de tekst van de Verordening na aanpassingen goedgekeurd. Zie 8 M.R. van Zanten, Europees bankbeslag, Update Banking & Finance 2012, p. 8. 4

5 is in opdracht van de Raad voor de Rechtspraak reeds grondig bestudeerd door Meijsen & Jongbloed. Het doel van het onderhavige onderzoek is om aan de hand van de bevindingen van Meijsen & Jongbloed onderbouwd te beoordelen welke procedure, bezien vanuit de evenwichtigheid van het beslagsysteem, het best gevolgd kan worden. Zodoende tracht dit onderzoek enerzijds te achterhalen of de wederzijdse belangen van de crediteur en debiteur in de EAPO-procedure op een evenwichtige wijze zijn gewaarborgd en anderzijds te toetsen hoe dit evenwicht in de EAPO-procedure zich verhoudt tot het evenwicht in de Nederlandse beslagprocedure. Indien ik tot de conclusie kom dat beide procedures onevenwichtig zijn, dan zal ik bezien of deze onevenwichtigheid kan worden ondervangen door een voldoende mate van procedurele rechtvaardigheid. Immers, of de beslaglegger en beslagene kunnen leven met de uitkomst van een onevenwichtige procedure hangt in grote mate samen met de perceptie of zij zich al dan niet rechtvaardig behandeld voelen. 9 De vraag die in dit onderzoek centraal staat luidt derhalve als volgt: Hoe verhoudt het systeem van waarborgen voor de crediteur en debiteur in de EAPO-procedure zich tot het systeem van waarborgen in de Nederlandse procedure van conservatoir derdenbeslag, bezien vanuit de evenwichtigheid van het beslagsysteem? 1.3 Opzet De opzet van dit artikel is als volgt. Allereerst vangt 2 aan met een uiteenzetting van de waarborgen in het Nederlands beslagrecht, gevolgd door een bestudering van de evenwichtigheid van deze waarborgen in 3. Vervolgens wordt in 4 de inhoud en het systeem van de EAPO-procedure behandeld waarbij in het bijzonder de waarborgen in deze procedure onder de loep worden genomen. Het een en ander zal hierbij worden afgezet en afgewogen tegen de Nederlandse regels voor het leggen van conservatoir derdenbeslag. De evenwichtigheid van de EAPO-procedure zal in 5 worden beoordeeld. Alvorens ik in 7 afsluit met een conclusie en aanbevelingen, vindt in 6 een toetsing van beide procedures aan de procedurele rechtvaardigheid plaats. 2. Waarborgen in het Nederlands beslagrecht Vanwege het ingrijpende karakter van een conservatoir beslag en de grote gevolgen die het beslag teweegbrengt jegens de beslagene zijn er in de wet bepaalde beschermingsmechanismen vastgelegd. Ons beslagsysteem onderscheidt drie waarborgen die erop zijn gericht de positie van de beslagene in een beslagprocedure te beschermen, te weten het rechterlijk verlof, het opheffingskortgeding en aansprakelijkheid bij een onrechtmatig beslag. Rechterlijk verlof is noodzakelijk om beslag te kunnen leggen, middels een opheffingskortgeding kan een gelegd beslag worden opgeheven en de beslaglegger is aansprakelijk in het geval dat onrechtmatig beslag wordt gelegd Rechterlijk verlof Krachtens artikel 700, eerste lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering is voorafgaand aan 9 B.W.N. de Waard e.a., Ervaringen met bezwaar: Onderzoek naar de ervaringen van burgers met de bezwaarschriftprocedure uit de Algemene wet bestuursrecht, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2011, p M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p

6 conservatoir beslag verlof vereist van de voorzieningenrechter. 11 De crediteur dient hiertoe een verzoekschrift tot beslagverlof 12, ook wel beslagrekest genoemd, in bij de voorzieningenrechter. 13 Het rechterlijk verlof legitimeert het leggen van conservatoir beslag zonder dat de crediteur over een executoriale titel beschikt. 14 Tenzij reeds een eis in de hoofdzaak aanhangig is, wordt het verlof verleend onder de voorwaarde dat een eis in de hoofdzaak in ieder geval binnen een door de voorzieningenrechter te bepalen termijn van ten minste acht dagen na het beslag wordt ingesteld. 15 Het huidige beleid is dat de termijn voor het instellen van de hoofdzaak wordt gesteld op veertien dagen na het gelegde beslag. 16 Overschrijding van deze termijn doet het beslag vervallen. 17 Het feit dat de termijn voor het instellen van de eis in de hoofdzaak door de voorzieningenrechter wordt bepaald dient om te voorkomen dat het beslag louter als pressiemiddel wordt gebruikt. Te dien einde wordt op relatief korte termijn de gepretendeerde vordering van de beslaglegger inhoudelijk getoetst door de rechter. 18 Om het rechterlijk verlof te verkrijgen dient de crediteur summier aannemelijk te maken dat zijn gepretendeerde recht bestaat. 19 De voorzieningenrechter beslist vervolgens na een summier en ex parte onderzoek op het beslagrekest van de crediteur 20, zonder de debiteur te horen. In dit onderzoek beoordeelt de voorzieningenrechter of het vorderingsrecht van de beslaglegger voldoende deugdelijk is. Dit onderzoek geschiedt op basis van eenzijdig verstrekte informatie door de beslaglegger. 21 In beginsel mag de voorzieningenrechter hierbij uitgaan van de juistheid van de stellingen en stukken van de verzoeker. 22 Derhalve wordt een plausibel, consistent en juridisch logisch klinkend verzoek doorgaans gehonoreerd door de rechter. 23 Over het algemeen besluit de voorzieningenrechter de debiteur niet te horen alvorens beslagverlof wordt verleend. Het beslag zou namelijk ondoelmatig zijn en haar verrassingselement kwijtraken wanneer de debiteur op voorhand wordt gehoord en zodoende wordt gewaarschuwd omtrent het dreigende beslag. 24 Dit kan er immers toe leiden dat de debiteur zijn gelden of vermogensbestanddelen aan het dreigende beslag zal onttrekken om op die manier het verhaal van de crediteur te frustreren. 25 In het kader van proportionaliteit en subsidiariteit vindt tevens een summiere belangenafweging plaats, hetgeen inhoudt dat de rechter erop toeziet dat het beslag niet te bezwarend zal zijn voor de beslagene. De belangen van een beslagene mogen door het beslag namelijk niet op een onevenredige wijze worden geschaad. 26 De beslaglegger kan zich in dit verband garant stellen voor eventuele schade die voortvloeit uit het beslag, ex 11 H.G. Punt, Memo Beslagrecht, Deventer: Kluwer 2012, p Artikel 700, tweede lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. 13 P.J.S.M. Bijlsma, Kernzaken burgerlijk recht. Het civiele proces, Deventer: Kluwer 2007, p H.J. Snijders, C.J.M. Klaassen & G.J. Meijer, Nederlands burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p F.H.J. Mijnssen & A.I.M. van Mierlo, Materieel beslagrecht, Deventer: Kluwer 2009, p J. Veldhuis, Conservatoir beslag en termijnen: weet u het nog?, Advocatenblad 2013 p. 38 & Beslagsyllabus versie augustus 2013, p Beslagsyllabus versie augustus 2013, p. 11 & artikel 700, derde lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. 18 P.A. Stein & A.S. Rueb, Compendium van het burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p F.H.J. Mijnssen & A.I.M. van Mierlo, Materieel beslagrecht, Deventer: Kluwer 2009, p Artikel 700, tweede lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. 21 L.P. Broekveldt, Derdenbeslag, Deventer: Kluwer 2003, p MvT Inv., Parl. Gesch. Wijziging Rv e.a.w., p M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p P.A. Stein & A.S. Rueb, Compendium van het burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p M.L. Tuil, Herbezinnen op het beslagrecht, Ars Aequi 2011, p M. Meijsen, Meer over conservatoir beslag, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2012, nummer 7, p

7 artikel 701 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. 27 Bij deze belangenafweging weegt het belang van de crediteur bij het veiligstellen van zijn vordering zwaar en mag door de voorzieningenrechter niet gauw in het voordeel van de debiteur worden beslist. De onderliggende vordering moet immers pas worden aangetoond in de bodemprocedure, hetgeen vergeefse moeite zal zijn indien de vordering dan niet meer te verhalen is. 28 Bij twijfels over de gegrondheid van de vordering of de noodzaak van het beslagverlof biedt de beslagsyllabus de Nederlandse rechter de mogelijkheid voorlopig verlof te verlenen alvorens de partijen worden gehoord en een definitieve beslissing wordt genomen omtrent de beslaglegging. 29 Middels dit voorlopig verlof wordt tegemoetgekomen aan de belangen van zowel de crediteur als de debiteur. Enerzijds wordt getracht te voorkomen dat een beslag door voorafgaand horen illusoir wordt en anderzijds wordt vormgegeven aan het beginsel van hoor en wederhoor, zij het achteraf Opheffingskortgeding De beschikking waarbij rechterlijk verlof wordt verleend is niet vatbaar voor hoger beroep. 31 Voor de beslagene die zich tegen een conservatoir beslag wil verzetten staat een andere rechtsgang open, namelijk een vordering tot opheffing van het beslag in kort geding op de voet van artikel 705, eerste lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. De wet biedt een niet-limitatieve opsomming van de gronden die kunnen leiden tot opheffing van het conservatoir beslag. 32 Zo kan de opheffing van het beslag worden bevolen indien op straffe van nietigheid voorgeschreven vormen zijn verzuimd of indien summierlijk blijkt van een ondeugdelijke vordering. De beslagene dient deze ondeugdelijkheid aan te tonen en vervolgens beslist de voorzieningenrechter na een belangenafweging. 33 Een andere grond voor opheffing is een onnodig beslag vanwege de aanwezigheid van voldoende overige verhaalsobjecten. Een beslag kan als onnodig worden beschouwd indien de debiteur voldoende verhaal biedt en het bovendien aannemelijk is dat de debiteur geen vermogensbestanddelen zal verduisteren. 34 Ten aanzien van het ondeugdelijk recht en onnodig beslag komt het aan op de afweging of het belang van de beslaglegger voldoende gewichtig is om de gevolgen van het beslag te kunnen rechtvaardigen. 35 Ingeval het beslag is gelegd voor een geldvordering, dan heeft de beslagene recht op opheffing van het beslag tegen voldoende zekerheidstelling. De gestelde zekerheid dient te voldoen aan de voorwaarden die worden gesteld in artikel 6:51, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, hetgeen inhoudt dat de zekerheid een adequate dekking dient te bieden en eenvoudig is aan te spreken. De bankgarantie is de meest gebruikelijke vorm van zekerheidstelling. 36 De voorzieningenrechter kan daarnaast wegens andere gronden besluiten het beslag op te heffen. Zo vermeldt 27 P.A. Stein & A.S. Rueb, Compendium van het burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p HR 25 november 2005, NJ 2006, 148, r.o. 3.9 (Rohde Nielsen/De Donge). 29 Beslagsyllabus versie augustus 2013, p S. Sicking, Meer over beslag verhandeling over conservatoir beslag, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2012, nummer 7, p Artikel 700, derde lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. 32 H.J. Snijders, C.J.M. Klaassen & G.J. Meijer, Nederlands burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p & artikel 705, tweede lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. 33 P.A. Stein & A.S. Rueb, Compendium van het burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p M. Meijsen, Meer over conservatoir beslag, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2012, nummer 7, p L.P. Broekveldt, Derdenbeslag, Deventer: Kluwer 2003, p P.A. Stein & A.S. Rueb, Compendium van het burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p

8 de beslagsyllabus 37 dat onvoldoende toelichting in het beslagrekest reden kan zijn voor de voorzieningenrechter om een vordering tot opheffing van het beslag toe te wijzen. Het geven van onvoldoende toelichting door de crediteur kan namelijk worden aangemerkt als een vorm van misleiding, temeer omdat de rechter ex parte op een beslagrekest beslist. 38 In de praktijk wordt echter weinig gebruik gemaakt van de mogelijkheid een opheffingskortgeding aan te brengen; minder dan vier procent 39 van de verleende beslagverloven resulteert in een opheffingskortgeding. 40 Aangezien in een opheffingskortgeding een zware bewijslast op de beslagene rust, wordt de kans op succes in deze procedure gering geacht. Degene die opheffing van het beslag vordert dient immers aannemelijk te maken dat de vordering van de beslaglegger ondeugdelijk is of behoorlijk te motiveren dat het beslag om andere redenen niet kan voortduren. 41 De beslagene heeft derhalve pas baat bij het instellen van een opheffingskortgeding wanneer het evident is dat de vordering van de beslaglegger ondeugdelijk is en de zaak niet al te complex is Aansprakelijkheid bij onrechtmatig beslag Op grond van onrechtmatige daad komt naar verkeersopvatting een onrechtmatig beslag voor rekening van de beslaglegger. Het feit dat de beslaglegger op verdedigbare gronden overtuigd was van zijn vorderingsrecht en niet onbedachtzaam handelde laat deze aansprakelijkheid onverlet. 43 Hoewel rechterlijk verlof is verleend, geldt een risicoaansprakelijkheid voor de beslaglegger wanneer de vordering in de hoofdprocedure door de rechter volledig ongegrond wordt verklaard. Dit heeft tot gevolg dat een crediteur die conservatoir beslag legt op basis van een vordering die hem niet toekomt, op grond van onrechtmatige daad aansprakelijk is jegens de debiteur waarop het beslag inbreuk heeft gemaakt. 44 Het kan tenslotte pas maatschappelijk rechtvaardig worden geacht dat een crediteur ten aanzien van een gepretendeerde vordering een dermate ingrijpende maatregel mag treffen, indien daartegenover staat dat de debiteur recht heeft op schadevergoeding indien dit beslag onrechtmatig blijkt te zijn. 45 Deze risicoaansprakelijkheid van de beslaglegger geldt enkel voor de gevallen waarin de onderliggende vordering geheel ongegrond is. De aansprakelijkheid van de beslaglegger ten aanzien van de gevolgen van een beslag dat is gelegd voor een te hoog bedrag, dat lichtvaardig is gelegd of onnodig wordt gehandhaafd, dient te worden beoordeeld aan de hand van de criteria die gelden voor misbruik van recht. 46 Aan de hand van de concrete omstandigheden ten 37 De rechtbanken in Nederland gebruiken de beslagsyllabus als handleiding bij de beoordeling van beslagrekesten. De beslagsyllabus bevat best practices, aldus is geen sprake van bindend rechterlijk beleid. Zie beslagsyllabus versie augustus 2013, p Beslagsyllabus versie augustus 2013, p Dit percentage geldt voor het jaar 2006; het basisjaar van het onderzoek van Meijsen & Jongbloed. 40 M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p HR 30 juni 2006, LJN AV1559 (Bijl/Van Baalen). 42 M. Meijsen, Meer over conservatoir beslag, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2012, nummer 7, p HR 15 april 1965, NJ 1965, 331 (DJV), HR 21 februari 1992, NJ 1992, 321 (Mr. Van Gastel q.q./mr. Elink-Schuurman q.q.), HR 11 april 2003, NJ 2003, 440 (Hoda/Mondi Foods) en HR 8 februari 2008, NJ 2008, 92 (Bruns c.s./golden Anchor c.s.). 44 R.J.B. Boonekamp, A.C. van Schaick & E.M. Wesseling-van Gent, Wet en Rechtspraak: Burgerlijke rechtsvordering (inclusief EEX-verordening), Deventer: Kluwer 2009, p. 921 & P.A. Stein & A.S. Rueb, Compendium van het burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p P.A. Stein & A.S. Rueb, Compendium van het burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p HR 11 april 2003, NJ 2003, 440 (Hoda/Mondi Foods). 8

9 tijde van de beslaglegging kan vervolgens worden beoordeeld of een conservatoir beslag vexatoir 47 en derhalve onrechtmatig is. 48 Overigens blijkt dat in de praktijk slechts in beperkte mate een beroep wordt gedaan op schadevergoeding na een onrechtmatig beslag. Om een schadevordering toegewezen te krijgen dient de beslagene namelijk de schade als gevolg van het beslag en het causaal verband tussen deze schade en de beslaglegging aan te tonen. 49 Dit betreft een tijdrovende en moeizame exercitie waarbij een reëel risico bestaat op afwijzing van de schadevordering. Het voorgaande wordt door praktijkjuristen, bij monde van de beroepsgroep van advocaten, bekrachtigd. Volgens de beroepsgroep is de aansprakelijkheid van de beslaglegger op papier goed geregeld, doch blijkt het in de praktijk maar moeizaam op gang te komen Het beslag in balans? De Nederlandse regeling inzake conservatoir derdenbeslag stelt de crediteur in staat goed beslagen ten ijs te komen door snel en effectief zijn verhaalsmogelijkheden veilig te stellen. Zodoende functioneert het Nederlandse systeem voor conservatoir beslag volgens voormalig Minister van Justitie Hirsch Ballin in de regel goed. 51 In het Nederlands beslagrecht lijkt balans te bestaan tussen de mate van toetsing van een beslagverzoek en de mogelijkheden tot opheffing van het beslag. Enerzijds stelt ons beslagsysteem soepele eisen aan het leggen van beslag. De keerzijde van de medaille is dat strikte sancties zijn gesteld op het schenden van de waarborgen die dienen ter bescherming van de debiteur. 52 De eenvoudige aard van de beslagverlofprocedure is een groot goed voor de crediteur, die door zijn vordering spoedig te secureren kan verhinderen dat de debiteur bijvoorbeeld geld wegsluist naar buitenlandse bankrekeningen. 53 Daarnaast moet niet worden vergeten dat de wanbetalende debiteur veelal de reden is dat de crediteur zich genoodzaakt ziet een dergelijke maatregel te treffen. Aldus herstelt het conservatoir beslag enigszins het machtsevenwicht tussen de debiteur en crediteur. 54 Niettemin bestaan in de literatuur sceptische geluiden wat betreft het functioneren van ons beslagsysteem Een onnodig bezwarend beslag wordt vexatoir genoemd. Een dergelijk beslag levert op de voet van artikel 3:13 van het Burgerlijk Wetboek misbruik van bevoegdheid op, indien de debiteur door het beslag op een van de goederen onevenredig zwaar in zijn belang wordt getroffen (HR 24 november 1995, NJ 1996, 161 (Tromp/Regency Residence) en later herhaald in Hof s-hertogenbosch 2 november 2004, LJN: BB2831). 48 HR 24 november 1995, NJ 1996, 161 (Tromp/Regency Residence). 49 T. Hartlief, 'Aansprakelijkheid voor onrechtmatige beslagen', in: N.E.D. Faber e.a. (red.), Knelpunten bij beslag en executie, Deventer: Kluwer 2009, p. 391 e.v. 50 M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p Minister van Justitie, Conceptbeantwoording vragen Groenboek over een efficiëntere tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen in de Europese Unie: beslag op bankrekeningen, 2007, p Minister van Justitie, Conceptbeantwoording vragen Groenboek over een efficiëntere tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen in de Europese Unie: beslag op bankrekeningen, 2007, p. 4 en J.M. Atema & E.C. Netten, Het Europees bankbeslag: een ruwe diamant, Maandblad voor Vermogensrecht 2012, nummer 2, p M.L. Tuil, Herbezinnen op het beslagrecht, Ars Aequi 2011, p Zie bijvoorbeeld de bijdrage van M. Meijsen en A.W. Jongbloed in het Nederlands Juristenblad 2012/86 p. 2 ( Voorstel Europees bankbeslag te eenzijdig ) en van E.A. van de Kuilen en P.P.A. Vroegrijk in het Tijdschrift voor de Procespraktijk p. 147 ( Beslag leggen in Nederland wordt moeilijker ) waarin wordt gesteld dat het in Nederland wel erg makkelijk is om verlof te krijgen voor een vermeende vordering op grond van eenzijdige informatie van de beslaglegger, terwijl het voor de beslagene daarentegen een stuk moeilijker is het gelegde beslag opgeheven te krijgen. 9

10 Bovengenoemde waarborgen, ook wel pijlers genoemd in het rapport van Meijsen & Jongbloed 56, vormen een samenhangend geheel waarbij een compenserende werking wordt verondersteld te bestaan tussen de verschillende pijlers. Dit houdt in dat een geringe bescherming in een van de drie pijlers kan worden gecompenseerd door een sterkere mate van bescherming in de andere pijlers. 57 Wanneer de beslaglegger voldoende waarborgen heeft om zijn verhaal veilig te stellen en daarnaast de beslagene voldoende waarborgen heeft om te worden beschermd tegen onrechtmatig beslag, dan kan worden gesproken van een evenwichtig systeem. 58 Meijsen & Jongbloed zijn evenwel tot de conclusie gekomen dat in het Nederlandse systeem van conservatoir beslag de positie van de beslaglegger sterk is en het niveau van waarborgen voor de beslagene zwak. De onzekerheid en complexiteit die gepaard gaan met de waarborgen opheffingskortgeding en aansprakelijkheid bij onrechtmatig beslag zorgen namelijk voor een onevenwichtigheid, aangezien de ex parte verlofverlening met summiere toetsing te weinig wordt gecompenseerd in deze twee pijlers. 59 De beslaglegger kan immers volstaan met een summiere omschrijving van de vordering gepaard met een geringe motivering, terwijl de beslagene die opheffing vordert is opgezadeld met de bewijslast hiervan. 60 Omdat de beslagene onvoldoende baat heeft bij de wettelijke waarborgfuncties kan men niet spreken van een compenserende werking binnen de drie pijlers en zodoende zijn Meijsen & Jongbloed van mening dat geen sprake is van een evenwichtig systeem van conservatoir beslag. 61 Kortom, het Nederlandse beslagsysteem is gewogen en te licht bevonden. Deze geconcludeerde onevenwichtigheid van Meijsen & Jongbloed wordt evenwel door enkele auteurs in twijfel getrokken. Deze auteurs stellen dat de kwantitatieve gegevens uit het onderzoek van Meijsen & Jongbloed te gering zijn om objectief tot hun conclusie te kunnen komen. 62 Ook wordt in de literatuur opgemerkt dat Meijsen & Jongbloed hebben nagelaten te onderzoeken in hoeveel zaken een vordering daadwerkelijk wordt voorgegaan door een beslaglegging. Deze gegevens zijn wel nodig om te kunnen bepalen of in Nederland lichtvaardig beslag wordt gelegd. 63 Dit verdient naar mijn mening nader empirisch onderzoek. Tevens wil ik opmerken dat Meijsen & Jongbloed de mogelijkheid tot het krijgen van een voorlopig verlof niet in hun onderzoek hebben meegenomen. Het voorlopig verlof herstelt het evenwicht in ons beslagsysteem enigszins door het compenseren van het gebrek aan wederhoor bij de verlofverlening - en had om die reden naar mijn oordeel wel meegewogen moeten worden. 56 M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p M. Meijsen, De rechtersregeling inzake conservatoir beslag is ingrijpend gewijzigd; meer aandacht voor de positie van de beslagene, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2011, nummer 1, p M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p A.W. Jongbloed, Nieuwe regels voor conservatoir beslagleggen, Tijdschrift Financiering, Zekerheden en Insolventierechtpraktijk 2011, nummer 8, p M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p H.A. Stein & J.W. Westenberg, De Beslagsyllabus de maat genomen, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2012, p D.M. de Knijff, Onderzoeksverslag Conservatoir beslag in Nederland; zekerheid en pressiemiddel, M. Meijsen en A.W. Jongbloed, TCR 2010, nummer 3, p

11 Naar aanleiding van de aanbevelingen in het onderzoek van Meijsen & Jongbloed is de beslagsyllabus per 1 juli 2011 op enkele belangrijke punten gewijzigd, teneinde misbruik van beslagrecht te voorkomen. 64 Zo rust er thans een full disclosure-verplichting op de beslaglegger. In het kader van dit full disclosurebeginsel dient de crediteur in het beslagrekest het verweer van de debiteur en de gronden daarvoor te vermelden. Deze verplichting leidt ertoe dat de informatie in het beslagrekest minder eenzijdig wordt en een beter beeld van de overige omstandigheden ontstaat, waardoor een meer afgewogen beoordeling door de rechter mogelijk wordt. 65 Daarnaast dient het beslagrekest gemotiveerd de noodzaak van het beslag te vermelden en behoort door de beslaglegger tevens te worden gemotiveerd waarom is gekozen voor het specifieke beslagobject en niet voor een minder bezwarend beslagobject. 66 Deze verzwaarde eisen binnen de eerste pijler van verlofverlening hebben tot gevolg dat het minder eenvoudig wordt om beslag te leggen, hetgeen zal moeten resulteren in een verbeterde evenwichtigheid van ons beslagsysteem. 67 Hierbij moet echter niet worden vergeten dat niet het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering is aangepast, maar enkel de beslagsyllabus. De beslagsyllabus bevat recht 68 noch bindend beleid. 69 Derhalve kan de vraag worden gesteld in hoeverre deze aanpassingen daadwerkelijk effect zullen sorteren wanneer het de rechters telkens vrij staat de regels uit de beslagsyllabus te negeren. Niet elke rechtbank past de regels uit de beslagsyllabus toe. Dit afwijkend beleid zal mogelijkerwijs forumshopping met zich brengen, hetgeen de rechtseenheid en rechtszekerheid in ons beslagsysteem naar mijn mening niet ten goede zal komen. 4. Waarborgen in de EAPO-procedure De Nederlandse regeling inzake conservatoir derdenbeslag op een bankrekening en het Voorstel voor een Verordening ter zake het Europees bankbeslag (hierna: Verordening ) streven hetzelfde doel na, namelijk de verhaalbaarheid van een toegewezen vordering te waarborgen voor de crediteur. Centraal bij de Verordening staat echter het vergroten van het vertrouwen in de handel binnen de Europese interne markt. 70 Beide regelingen bieden de beslagen partij bepaalde waarborgen die zijn vormgegeven in een overwegend gelijkvormige structuur. In de Verordening bestaat deze structuur in de eerste plaats uit een fase van verlofverlening waarin een EAPO wordt verzocht. Voorts kan de beslagene zich tegen het verleende verlof 64 Om de positie van de beslagene te versterken pleiten Meijsen & Jongbloed eveneens voor het herinvoeren van grijsmaking van het beslag, waardoor de aankomend beslagene de mogelijkheid wordt geboden op voorhand de verlofrechter schriftelijk en gemotiveerd op de hoogte te stellen van zijn bezwaren op een eventuele beslaglegging. Het grijs maken van het beslag zou naar mijn mening het evenwicht in het Nederlands beslagsysteem enigszins kunnen terugbrengen, aangezien de rechter hierdoor over meer informatie zal beschikken waardoor hij het beslagrekest evenwichtiger kan beoordelen. Zie D.M. de Knijff, Onderzoeksverslag Conservatoir beslag in Nederland; zekerheid en pressiemiddel, M. Meijsen en A.W. Jongbloed, TCR 2010, nummer 3, p. 94 & M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Conservatoir beslag in Nederland. Zekerheid en pressiemiddel (Research Memoranda, nummer 2/2010, jaargang 6), Den Haag: Sdu Uitgevers, p M. Meijsen, De rechtersregeling inzake conservatoir beslag is ingrijpend gewijzigd; meer aandacht voor de positie van de beslagene, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2011, nummer 1, p Beslagsyllabus versie augustus 2013, p E.A. van de Kuilen & P.P.A. Vroegrijk, Beslag leggen in Nederland wordt moeilijker, Tijdschrift voor de Procespraktijk , p. 147 & M. Meijsen, De rechtersregeling inzake conservatoir beslag is ingrijpend gewijzigd; meer aandacht voor de positie van de beslagene, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2011, nummer 1, p. 16 en De kantonrechter heeft in dit verband geoordeeld dat de beslagsyllabus geen wet in materiële zin is, maar slechts een samenstel van aanbevelingen gebaseerd op artikel 21 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en dat de rechter hier niet aan gebonden is. Zie Rb. Amsterdam 22 januari 2013, LJN BZ Beslagsyllabus versie augustus 2013, p Europese Commissie Persbericht, Europese Commissie helpt ondernemingen zo'n 600 miljoen euro extra aan grensoverschrijdende schuldvorderingen te innen, 2011, p

12 verweren middels een rechtsmiddel van heroverweging, beperking of beëindiging en daarnaast wordt de mogelijkheid om schadevergoeding te vorderen na onrechtmatig beslag conform nationaal recht geregeld. Om te bepalen of de Verordening evenwichtig is, dient te worden beoordeeld of de Verordening enerzijds de crediteur voldoende waarborgen biedt om verhaal op zijn vordering te secureren en anderzijds de debiteur in voldoende mate wordt beschermd tegen onrechtmatig beslag De procedure voor het verkrijgen van een EAPO De Verordening biedt een crediteur van een geldvordering de mogelijkheid middels een EAPO een grensoverschrijdend gerechtelijk bevel tot conservatoir bankbeslag te verkrijgen. 72 De procedure voor het verkrijgen van een EAPO wordt aanhangig gemaakt middels het indienen van een verzoek bij het bevoegde gerecht 73. Artikel 6 van de EAPO-Vo bepaalt dat zowel het gerecht dat bevoegd zou zijn voor het bodemgeschil als het gerecht van de lidstaat waar de bankrekening wordt aangehouden bevoegd zijn voor het uitvaardigen van het gerechtelijk bevel. 74 Het verzoek om een EAPO geschiedt door middel van een standaardformulier, dat ingevolge artikel 41 van de EAPO-Vo zonder bijstand van een advocaat kan worden ingediend. Middels dit standaardformulier wordt beoogd crediteuren de mogelijkheid te bieden op relatief eenvoudige wijze zelfstandig een EAPO-verzoek in te dienen. 75 Krachtens artikel 7, eerste lid, van de EAPO-Vo dient de verzoekende partij hiertoe relevante feiten aan te voeren, redelijk gestaafd door bewijs, waaruit overtuigend blijkt dat de vordering tegen de verweerder gegrond lijkt en dat zonder het uitvaardigen van het EAPO een latere tenuitvoerlegging van een executoriale titel waarschijnlijk zal worden belemmerd of wezenlijk moeilijker worden gemaakt. Dit vanwege het reële gevaar dat de debiteur banktegoeden zal verduisteren. Aldus dient de crediteur in een EAPO-procedure slechts aan te tonen dat een goed vooruitzicht bestaat op het winnen van de procedure en daarnaast behoort zijn vordering op het eerste gezicht goed gefundeerd te zijn; ook wel een prima facie toets 76 genoemd. 77 De eiser dient op grond van artikel 16 van de EAPO-Vo opgave te doen van alle informatie over de debiteur en diens bankrekeningen teneinde de bank in staat te stellen de debiteur en diens rekeningen te kunnen identificeren. Beschikt de eiser die een EAPO-verzoek wenst in te dienen niet over deze benodigde gegevens, dan bepaalt artikel 17, eerste lid, van de EAPO-Vo dat de eiser hiertoe een verzoek kan indienen bij de bevoegde autoriteit 78 van de lidstaat van tenuitvoerlegging. Dit verzoek gaat gepaard met het verzoek om een EAPO. De bevoegde autoriteit is dan gehouden alle beschikbare middelen aan te wenden om deze informatie te bemachtigen. De mogelijkheid tot het verzoek om rekeninginformatie is een nieuw, praktisch en efficiënt middel voor de crediteur, die hiermee 71 M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Voorstel Europees bankbeslag te eenzijdig, Nederlands Juristenblad 2012/86, p. 1 & overweging 12 van de EAPO-Vo. 72 B. Sujecki, Grensoverschrijdend derdenbeslag in de Europese Unie, TCR 2012, nummer 3, p In Nederland lijkt het uitvaardigen van een EAPO de evidente taak te zijn voor de voorzieningenrechter. Zie B.J. van het Kaar, Conservatoir (derden)beslag niet langer territoriaal?, WPNR 2011/6905, p De Toelichting bij de Verordening (p. 7) maakt duidelijk dat in het laatste geval de werking van het bevel is beperkt tot de lidstaat waar het wordt uitgevaardigd en dat het bevel niet wordt erkend en ten uitvoer gelegd in andere lidstaten. Dit dient om forumshopping tegen te gaan. 75 J.M. Atema & E.C. Netten, Het Europees bankbeslag: een ruwe diamant, Maandblad voor Vermogensrecht 2012, nummer 2, p N.W.M. van den Heuvel & B. Boersma, Derdenbeslag in internationaal perspectief, WPNR 2009/6785, p M.R. van Zanten, Crediteuren gebaat bij EU-bankbeslag, Het Financieele Dagblad 2011, p Bij de tenuitvoerlegging van een EAPO op een Nederlandse bankrekening is de bevoegde autoriteit naar verwachting de gerechtsdeurwaarder. Zie J.M. Atema & E.C. Netten, Het Europees bankbeslag: een ruwe diamant, Maandblad voor Vermogensrecht 2012, nummer 2, p

13 onnodige kosten kan besparen door enkel beslag te leggen bij banken waarvan a priori bekend is dat de debiteur daar daadwerkelijk een rekening aanhoudt. 79 Deze mogelijkheid tot een verzoek om rekeninginformatie bestaat in het Nederlands beslagrecht niet. Als gevolg hiervan vinden thans veelal fishing expeditions plaats in Nederland, waarbij de crediteur onder een groot aantal banken conservatoir derdenbeslag legt. Om die reden wordt de mogelijkheid tot een verzoek om rekeningformatie beschouwd als een groot voordeel voor de crediteur ten opzichte van de huidige situatie in het Nederlands beslagrecht. 80 Een belangrijk kritiekpunt hierbij is echter dat het verzoek om rekeninginformatie een vergaande inbreuk lijkt te zijn op de privacy van de beslagene, temeer daar deze inbreuk is gebaseerd op eenzijdige informatie omtrent een vermeende vordering. 81 In de recente amendementen van het Europees Parlement op de Verordening is aan artikel 17 van de EAPO-Vo toegevoegd dat het verzoek om informatie nodig moet zijn om de rekening van de debiteur te kunnen identificeren en dat de crediteur het verzoek om rekeninginformatie behoorlijk moet onderbouwen. 82 Alhoewel dit een vaag vereiste is, rechtvaardigt het naar mijn mening enigszins de vermeende inbreuk op de privacy van de beslagene. Het bevoegde gerecht beoordeelt op de voet van artikel 21 van de EAPO-Vo binnen zeven kalenderdagen na het indienen van het EAPO-verzoek of dit verzoek voldoet aan de vastgestelde vereisten en vaardigt vervolgens een EAPO uit. Aldus is de crediteur verzekerd van een snelle behandeling van zijn EAPOverzoek. 83 Alvorens het gerecht een EAPO uitvaardigt mag het ingevolge artikel 12 van de EAPO-Vo van de verzoeker zekerheid eisen voor de vergoeding van mogelijk te lijden schade door de verweerder. Zodra een EAPO is uitgevaardigd dient de beslaglegger conform artikel 13 van de EAPO-Vo binnen dertig dagen een bodemprocedure aanhangig te maken. Bij gebreke hiervan kan het EAPO op verzoek van de verweerder worden ingetrokken, ex artikel 13 juncto artikel 35, tweede lid, van de EAPO-Vo. Krachtens artikel 26, eerste lid, van de EAPO-Vo, is een bank waaraan een EAPO is betekend verplicht dit bevel onverwijld uit te voeren door te waarborgen dat het in het EAPO gespecificeerde bedrag op de bankrekening blijft staan. Derhalve blokkeert de bank de rekening slechts ter hoogte van het bedrag van het EAPO. Deze beperking voorkomt dat de crediteur eenvoudig de rekening van de debiteur volledig kan blokkeren en zodoende onredelijke druk kan uitoefenen door de debiteur zwaarder te belasten dan de omvang van de vordering rechtvaardigt. 84 Dit brengt echter mee dat de debiteur in staat wordt gesteld het boven het in het EAPO gespecificeerde bedrag over te boeken naar een bankrekening buiten de Europese Unie en buiten het bereik van zijn crediteuren, teneinde verdere beslagmaatregelen te verhinderen P.M. Vos, De transparantiebepaling: alles wat een beslaglegger altijd wilde weten maar aan niemand kon vragen, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2012, nummer 3, p A.J. Kok & C.G.J.G. van Bentum, Het EAPO (European Account Preservation Order): een nieuw wapen voor de schuldeiser?, V&O 2012, nummer 3, p M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Voorstel Europees bankbeslag te eenzijdig, Nederlands Juristenblad 2012/86, p. 7. Zie verder de kritiek van de Nederlandse Vereniging van Banken in Commentaar van de Nederlandse Vereniging van Banken op het voorstel voor een verordening tot vaststelling van een Europees bevel tot conservatoir beslag (COM(2011)445) p. 1-2, via Hierin wordt de mogelijk tot het inwinnen van informatie over bankrekeningen bekritiseerd, omdat dit zal leiden tot een aanzienlijke verzwaring van de administratieve lasten bij de Nederlandse banken die zullen worden geconfronteerd met vele verzoeken om rekeninginformatie voor debiteuren die al dan niet een rekening aanhouden bij de bank. 82 Zie Amendementen van het Europees Parlement - d.d. 20 juni op het voorstel van de Commissie: 83 B.J. van het Kaar, Het Europees bankbeslag en het Nederlands conservatoire derdenbeslag in Europees verband, NjPR 2011, Afl. 4, p A.J. Kok & C.G.J.G. van Bentum, Het EAPO (European Account Preservation Order): een nieuw wapen voor de schuldeiser?, V&O 2012, nummer 3, p. 9 & M. Meijsen & A.W. Jongbloed, Voorstel Europees bankbeslag te eenzijdig, Nederlands Juristenblad 2012/86, p M.R. van Zanten, Europees bankbeslag, Update Banking & Finance 2012, p

14 Hierdoor lijkt de Verordening in zekere zin tekort te schieten in haar doelstelling, namelijk verhinderen dat Europese crediteuren worden belemmerd in hun verhaalsmogelijkheden jegens hun debiteuren Verhouding EAPO-procedure tot de Nederlandse beslagprocedure In de Nederlandse procedure van conservatoir derdenbeslag op een bankrekening hoeft in tegenstelling tot de EAPO-procedure geen vrees voor verduistering te bestaan indien een crediteur rechterlijk verlof tracht te verkrijgen. 87 Verder lijkt de prima facie toets in de EAPO-procedure een lichte toets te zijn, vooral vergeleken met de Nederlandse situatie. 88 Hoewel de crediteur bij een EAPO-verzoek ook relevante bewijsstukken ten aanzien van de vordering - vergelijkbaar met het vereiste van relevante bewijsstukken die de beslagsyllabus stelt aan een Nederlands beslagrekest 89 - dient aan te leveren, lijken de vereisten voor de motivering van het EAPO-verzoek minder streng dan bij een Nederlands bankbeslag. 90 De beslagsyllabus schrijft immers voor dat de verzoekende partij zijn vordering voorziet van een uitgebreide onderbouwing en daarnaast de bekende verweren van de debiteur tegen de vordering dient te vermelden. Aangezien het verweer van de debiteur in een EAPO-procedure niet hoeft te worden vermeld door de crediteur, lijkt een EAPO makkelijker te verkrijgen dan een Nederlands beslagverlof. 91 Als gevolg hiervan kan worden gesteld dat de Verordening de debiteur geringere waarborgen biedt en bijgevolg minder bescherming tegen misbruik van beslagrecht dan in het Nederlandse beslagsysteem. 92 Volgens bepaalde auteurs kunnen echter vraagtekens worden geplaatst bij deze conclusie. De beslagsyllabus is namelijk geen wet, maar een richtlijn voor de rechterlijke macht die niet door elke rechtbank wordt toegepast. Een verzoek voor een Nederlands bankbeslag mag soepeler worden getoetst door de rechters. De regels die voor een EAPO gelden zijn daarentegen wel bindend en derhalve dient elk verzoek tot een EAPO aan de gestelde eisen te voldoen. 93 Bovendien biedt de Verordening geen ruimte voor een belangenafweging bij de beslissing omtrent het uitvaardigen van een EAPO door de rechter. Deze belangenafweging, waarbij de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit alsmede de positie van de debiteur in acht worden genomen, kennen we in het Nederlands conservatoir beslagrecht wel. 94 Evenals in het Nederlands conservatoir beslag wordt het EAPO-verzoek behandeld in een ex parte procedure. Het verschil is dat de Nederlandse voorzieningenrechter krachtens artikel 279 juncto artikel 700, eerste lid, van het Wetboek van Burgerlijke 86 B.J. van het Kaar, Het Europees bankbeslag en het Nederlands conservatoire derdenbeslag in Europees verband, NjPR 2011, Afl. 4, p P.A. Stein & A.S. Rueb, Compendium van het burgerlijk procesrecht, Deventer: Kluwer 2011, p Zie artikel 711 juncto 725 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, waaruit volgt dat het vereiste van gegronde vrees voor verduistering geldt voor conservatoir beslag op roerende of onroerende zaken van de schuldenaar. Dit vereiste geldt niet voor een beslag onder derden. 88 A.W. Jongbloed, Europees bankbeslag: nuttig, noodzakelijk of onvoldragen en een brug te ver?, Tijdschrift voor de Procespraktijk , p J.M. Atema & E.C. Netten, Het Europees bankbeslag: een ruwe diamant, Maandblad voor Vermogensrecht 2012, nummer 2, p M.R. van Zanten, Europees bankbeslag, Update Banking & Finance 2012, p A.J. Kok & C.G.J.G. van Bentum, Het EAPO (European Account Preservation Order): een nieuw wapen voor de schuldeiser?, V&O 2012, nummer 3, p M.R. van Zanten, Crediteuren gebaat bij EU-bankbeslag, Het Financieele Dagblad 2011, p S. Bakthari & B.J. van het Kaar, Europees bankbeslag genuanceerd, Financieel Dagblad 2011, p Raad voor de Rechtspraak, Advies voorstel verordening Europees bevel tot conservatoir beslag op bankrekeningen, 2011, p

15 Rechtsvordering de discretionaire bevoegdheid heeft de verweerder te horen. 95 Daarnaast biedt de beslagsyllabus de Nederlandse rechter de mogelijkheid voorlopig verlof te verlenen alvorens de partijen worden gehoord en een definitieve beslissing wordt genomen omtrent de beslaglegging. 96 Deze mogelijkheden om de debiteur te horen worden door het EAPO niet verleend aan het gerecht, hetgeen de positie van de debiteur niet ten goede komt. 97 Voorts vinden we een soortgelijke bepaling inzake zekerheidstelling ex artikel 12 van de EAPO-Vo in het Nederlandse beslagrecht terug in artikel 701 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Deze bepaling houdt kort gezegd in dat de beslaglegger zich kan garant stellen voor schade die door het beslag kan worden veroorzaakt. 98 Wat betreft het aanhangig maken van de bodemprocedure verschilt de EAPO-procedure van de Nederlandse beslagprocedure. Artikel 700, derde lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering regelt immers dat beslag van rechtswege vervalt indien de eis in de hoofdzaak niet binnen ten minste acht dagen aanhangig wordt gemaakt. In een EAPO-procedure dient de debiteur in geval van overschrijding van de termijn voor het instellen van een bodemprocedure zelf om opheffing van het beslag te verzoeken. Dit kan een belastende opgave zijn voor de debiteur, aangezien hij zelf actie dient te ondernemen en hiervoor een wellicht lastige en kostbare weg moet bewandelen. 99 Ten slotte is het Nederlandse systeem van conservatoir beslag niet beperkt tot de hoogte van het vorderingsrecht en treft het daarentegen wel het volledige banksaldo van de debiteur. 100 Nadeel hiervan is dat een conservatoir beslag dat voor een gering bedrag wordt gelegd toch ingrijpende en onredelijke gevolgen met zich brengt voor de debiteur Rechtsmiddelen tegen het EAPO In de Verordening wordt onderscheid gemaakt tussen de rechtsmiddelen die de debiteur tot zijn beschikking heeft in de lidstaat van herkomst en in de lidstaat van tenuitvoerlegging. De Verordening kwalificeert de lidstaat waar het EAPO zal worden uitgevaardigd als lidstaat van herkomst en de lidstaat waar de betreffende bankrekening wordt aangehouden als lidstaat van tenuitvoerlegging. 102 Blijkens artikel 34, eerste lid, van de EAPO-Vo kan de debiteur in de lidstaat van herkomst het gerecht dat het EAPO heeft uitgevaardigd verzoeken het EAPO in heroverweging te nemen indien het EAPO ten onrechte is afgegeven. Dit dient te geschieden in het land waar het verlof is verleend. Indien het verlof is verleend in Nederland, dan dient aldaar het rechtsmiddel aanhangig te worden gemaakt. 103 De Toelichting 95 J.M. Atema & E.C. Netten, Het Europees bankbeslag: een ruwe diamant, Maandblad voor Vermogensrecht 2012, nummer 2, p Beslagsyllabus versie augustus 2013, p J.M. Atema & E.C. Netten, Het Europees bankbeslag: een ruwe diamant, Maandblad voor Vermogensrecht 2012, nummer 2, p R.E. van Esch, Europese civiele rechtsruimte en conservatoir bankbeslag (deel I), Tijdschrift voor Financieel Recht 2011, nummer 10, p B. Sujecki, Grensoverschrijdend derdenbeslag in de Europese Unie, TCR 2012, nummer 3, p N.W.M. van den Heuvel & M.L.S.W.E. de Lange, Het Europese bankbeslag, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2011, nummer 3, p J.M. Atema & E.C. Netten, Het Europees bankbeslag: een ruwe diamant, Maandblad voor Vermogensrecht 2012, nummer 2, p N.W.M. van den Heuvel & M.L.S.W.E. de Lange, Het Europese bankbeslag, Beslag en Executie in de Rechtspraktijk 2011, nummer 3, p A.W. Jongbloed, Europees bankbeslag: nuttig, noodzakelijk of onvoldragen en een brug te ver?, Tijdschrift voor de Procespraktijk , p