WaterWerkplaats Bodem
|
|
- Leopold Martens
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 WaterWerkplaats Bodem Sessieleiding: Sander Groenen Lonneke Schilte Organisatie: Fabiënne van Grunsven Illustrator: Kees Ariëns Deelnemers: Maarten van Schijndel Minke Lagerwerf Frans Versteden Toon van der Heijden Maarten Clement Gerrit Coppens Geert Thyssen Jan Theuws P. Oomen Mark van Iersel Piet Rombouts Frans van Oorschot Wil Meulenbroeks Martin van der Heijden John van Kasteren De heer van den Borne Imagro Waterschap De Dommel Imagro Visualiser Waterschap De Dommel Waterschap De Dommel ZLTO Agrarisch ondernemer Bosgroep Zuid-Nederland ANV Kempenland Provincie Noord-Brabant Soiltech Rombouts Agroecologie Betrokken inwoner ZLTO-afdeling Reusel-De Mierden ZLTO-afdeling Boxtel-Liempde Agrarisch ondernemer
2 1. Verbeteren van de bodemstructuur Hoe kunnen we de bodemstructuur verbeteren, zodat té droog/nat geen probleem meer is in de toekomst? Maatwerk op (perceels)niveau met oplossingen voor bodemstructuur per beïnvloedingsgebieden. De eerste stappen hiervoor zijn een algemene inventarisatie naar gebiedsmaatwerk door o.a. het opstellen van een draaiboek met verantwoordelijkheden. We werken hierin toe naar een micro-ecosysteem. Wie gaan dit doen: grondgebruikers / grondeigenaren.
3
4 2. Verhogen van het Organisch Stof gehalte Hoe kunnen we het OS-gehalte in de bodem verhogen? Een coöperatie van boeren, bedrijven en overheid oprichten voor de bekostiging van de verhoging van humus in de bodem. De maatschappij draagt bij aan de kosten hiervoor, via de coöperatie. Waarbij kennisdeling binnen deze coöperatie van groot belang is. Dit is een stap naar het oplossen van het klimaatprobleem (Hoe verhogen we het OS-gehalte?), welke moet leiden tot een minder kwetsbare bodem; minder overlast/tekort en een verbetering van de kwaliteit ervan. Boeren, bedrijven, overheid én burgers profiteren hiervan. Het is vernieuwend, omdat er een koppeling wordt gemaakt tussen klimaatopgave NL en de uitdagingen van het waterschap en de landbouw. Partners hierin, zijn: - Provincie - Waterschap(pen) - Het rijk - KvK - Gemeenten - Grote retailers - Milieu organisaties - Onderzoeksinstellingen - Onderwijs De eerste stappen zijn het maken van een haalbaarheidsanalyse waarin de kosten en baten zichtbaar worden.
5 Oprichting Coöperatie Humusopbouw Aanleiding Bodemdegradatie is een van de grootste bedreigingen van de landbouw en onze voedselvoorziening. Dit moet een halt toegeroepen worden. Maar de boer van nu kijkt niet naar de langere termijn. Ook in pachtcontracten wordt er niet naar de factor bodemkwaliteit en het behoud er van gekeken, verbetering van die bodemkwaliteit is dus al zeker niet te verwachten. Humus zit gemiddeld op 1,5 á 2,5%. Bij dergelijke humuspercentrages ga je zeer inefficiënt met water en voedingsstoffen om en is de grond zeer kwetsbaar voor droogte en vernatting, maar ook voor ziekten en plagen, waardoor pesticiden nodig zijn. Boven 4,5% humus in de grond is nitraat uitspoeling nagenoeg niet meer mogelijk. De efficiëntie van N wordt dus verhoogd naar nagenoeg 100%. De bodem bevat dan meer biodiversiteit, waardoor deze minder kwetsbaar is voor ziekten en plagen. Een verhoging van het percentage humus in de bodem vergroot de sponswerking van de bodem. Bij een verhoging van 1% kan deze 50 m 3 ofwel liter meer water bufferen. Dit zorgt voor minder opbrengstverlies als gevolg van (tijdelijke droogtestress), minder beregeningskosten, minder verdroging van natuurgebieden, een betere waterbuffer voor piekneerslag, minder erosie, minder verzuipen van het gewas (misoogsten). 1% humusopbouw legt bovendien 40 ton CO 2 vast in de bodem. Opbouw van 1% meer humus kan in 7-10 jaar tijd plaatsvinden. Doel Boeren bewuster maken van het effect van meer humus. Hiermee de landbouw verduurzamen vanuit meerdere invalshoeken (nutriënten, pesticiden, voedselveiligheid, klimaat bestendigheid, meerwaarde van ecosysteemdienst waterbuffer verbeteren). En tegelijkertijd klimaatverandering tegengaan. Schoner grondwater, waardoor drinkwater goedkoop blijft. Opzet Boeren die meedoen, kunnen een extraatje verdienen van zo n 150,- per ha per jaar als zij goed werken aan humusopbouw in de bodem ( 30,- per ton CO 2 fixatie). Dit geld komt uit de coöperatie. De coöperatie heeft dit geld verkregen van bedrijven die hun CO 2 -uitstoot afkopen aan de coöperatie ( 45,- per ton CO 2 -uitstoot). De vraag is of boeren in beweging komen voor deze 150,- (bedrag is gebaseerd op een vergelijkbaar initiatief uit Oostenrijk). Het inbrengen van provinciale en gemeentelijke gronden kan een vliegende start betekenen. Ook het meedoen van partijen als retail (bv Jumbo) en levensmiddelen concerns die hun leveranciers (boeren) kunnen motiveren om hier in mee te doen. Gewassen geteeld op percelen die gecertificeerd zijn door de coöperatie mogen hun humuslogo voeren bij het vermarkten van deze producten. Wat heb je nodig van overheden? a) Een financiële ondersteuning om de haalbaarheid van de coöperatie te onderzoeken en mogelijk een tweede financiële ondersteuning om de coöperatie op te starten. b) Ondersteuning met kennis bij het opzetten van de coöperatie en mogelijk participatie van de overheid in de coöperatie.
6 c) Indien 150,- per ha per jaar te weinig is om boeren in beweging te brengen, mogelijk een aanvulling van dat bedrag tot een bedrag waarop dit wel lukt. d) Inbreng van provinciale en gemeentelijke landbouwpercelen. Ook de aangekochte gronden die bestemd zijn om natuur te worden, maar nu mogelijk bio landbouw of agroforestry zullen gaan worden. e) Motivering door de provincie en waterschappen richting boeren en bedrijven om mee te doen. f) Ondersteuning van de jaarlijkse Humusdagen die georganiseerd worden om kennisuitwisseling over dit onderwerp plaats te laten vinden. Dagen waarop ook de best presterende boeren in de schijnwerpers worden gezet.
7 3. Innovaties en kringloopdenken Hoe kunnen we beter samenwerken, om maaisel en andere organische stof in het gebied te houden? We moeten op lokaal niveau denken. Hiervoor is een goede samenwerking tussen de lokale ondernemers, bewoners, overheid en gebiedsbeheerder nodig de gebiedscoöperatie. Het gebiedsgericht maatwerk zelf in beheer bij boeren (van een klein gebied). De gebiedsbeheerder meer (beslissings-)bevoegdheid en verantwoordelijkheid. Samen moeten we ervoor pleiten om alle organische stof in een gebied lokaal toe te passen t.b.v. de bodemstructuur en het organisch stofgehalte. Volgende stap: bewustwording. Al het zwerfvuil eruit (bewuste burger). Zo kunnen we een verdere verschraling van de bodem voorkomen. Partners hierin zijn o.a. wetgevers (afstandsnormen, afvalstof, mestwetgeving), de percelen van overheden waar maaisel wordt omgezet. Meer aandacht voor een optimale waterlossing. Wanneer het te nat is en je moet het land op, krijg je verslemping. Dit belemmert de kieming van zaden door luchtgebrek. Veel gewassen zijn niet sterk genoeg om door de verslempte laag heen te groeien. Een grond die te lang nat is, is heel moeilijk bewerkbaar. Door putten te verlagen en een klimaat-gestuurd maaibeleid (door derden) kan dit worden verminderd.
8 4. Passend verbouwen Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de juiste (landbouw)functie op de juiste plek voorkomt? Bodem sturend voor beleid Van controlesysteem (sturend) naar adaptief systeem (volgend). Functie volgt de bodem en het waterpeil. Dit kan door te reguleren (R.O) en te belonen (waterdiensten duurzaamheid prestaties). Kans: natuurinclusieve landbouw! Welk probleem lost het op? - Veel dure kunstwerkmaatregelen worden overbodig - Minder (nat)schade claims - Minder milieubelasting (KRW)
9 Wie wordt er blij van? In eerste instantie de natuur/landschap- en waterorganisaties. Later ook de boeren én de maatschappij! Wie gaat het doen? We doen het samen! We moeten boeren stimuleren en belonen voor (maatschappelijke) waterdiensten. Dus we hebben ook een maatschappelijk verdienmodel nodig. Partners bij realisatie - Waterschap(pen) - Agrarische Natuurverenigingen - Provincie - Boeren - ZLTO - Natuur organisatie (TBO s) Het is haalbaar, want het is een robuuste (duurzame) maatregel die op lange termijn veel goedkoper is voor de maatschappij Building with nature. We moeten nú beginnen, dan kunnen we er zeker 2-3 generaties van profiteren. De eerste stappen Het maken van risico-/gebruikskaarten op basis van bodem/waterkaarten en dit breed communiceren. - Bodempaspoort - Bodemlabel (vergelijkbaar met energielabel voor gebouwen) - Implementatie van de omgevingsvisie De maakbaarheid wordt (deels) losgelaten. Het is een oude gewoonte (toen er nog ruimte genoeg was).
10 Foto s
11
12
13
14
15 Gouden tips Geert Thijssen Onderzoek de mogelijkheid voor stapeling van regelingen. - Blauwe diensten / Ondernemend Natuurnetwerk / Stika etc. Maak het aantrekkelijk voor de ondernemer! O.S. invoer CO 2 -credits (als maatschappelijke dienst middels coöperatie) Respecteer het natuurlijke waterregime. - Middel: reguleer R.O. (omgevingsvisie) - Belonen van boeren maatschappelijke diensten duurzaamheidsprestaties Gerrit Coppens (ANV) Interne schotjes bij waterschap verwijderen - Stika diensten (blauwe) komen niet van de grond omdat andere waterschapsafdelingen Stika in de weg zitten. Maarten Clement (Bosgroep Zuid-Nederland) Breed overstromingsprofiel als grasland houden, waar beweid kan worden en in een deel kan overstromen. Géén akkerbouw in de knelpuntgebieden. Frans van Oorschot Het vaststellen en in stand houden van een drooglegging voor alle gebieden. In alle waterlopen stuwen aanbrengen voor een gefaseerde water afvoer + vasthouden. Het weglaten van alle meanders, dit is verspilling. Mark van Iersel (Soil Tech / Compost) Ondersteun en stimuleer de opzet van een coöperatie t.b.v. humus-opbouw en stimuleer de participatie van bedrijven binnen deze coöperatie. integrale oplossing.
Terugkoppeling 2 e ronde WaterWerkplaatsen voor professionals. 16 februari 2017
Terugkoppeling 2 e ronde WaterWerkplaatsen voor professionals 16 februari 2017 Programma 1. Welkom en toelichting op programma 2. WaterWerkplaatsen 3. Presentatie van de adviezen Bodem Water in bebouwd
Nadere informatieVervolgstappen WaterWerkplaatsen voor professionals. 21 december 2016
Vervolgstappen WaterWerkplaatsen voor professionals 21 december 2016 OPZET EN UITKOMSTEN 1 e ronde WaterWerkplaatsen per gebied De bijeenkomsten vonden plaats in de stroomgebieden rondom: De Reusel De
Nadere informatieWaterWerkplaats Waterbewustzijn (+ prikkels)
WaterWerkplaats Waterbewustzijn (+ prikkels) Sessieleiding: Sander Groenen Dick Boland Organisatie: Fabiënne van Grunsven Illustrator: Kees Ariëns Deelnemers: Gertie van Lieshout Paul van Dijk Erik van
Nadere informatieWaterWerkplaats Samenwerken in de streek
WaterWerkplaats Samenwerken in de streek Sessieleiding: Sander Groenen Martin Bouwman Imagro Waterschap De Dommel Organisatie: Fabiënne van Grunsven Imagro Illustrator: Kees Ariëns Deelnemers: Henri van
Nadere informatieSamenwerking rondom Bodem De praktijk in Noord-Brabant
Samenwerking rondom Bodem De praktijk in Noord-Brabant Harrie Vissers 21 september 2017 Congres SIKB Varkensdichtheid per gemeente (aantal varkens per ha landbouwgrond) aantal varkens Nederland: 12,5 mln
Nadere informatieBodem en Water, de basis
Bodem en Water, de basis Mogelijkheden voor verbeteringen 5 febr 2018 Aequator Groen & Ruimte bv Het jaar 2017 April tot 30 juni April tot sept Aequator Groen & Ruimte bv 2 Jaar 2017 2017 Zomer warmer
Nadere informatieTopsoil. Korte introductie
Topsoil Korte introductie TOPSOIL is een Europees INTERREG subsidieproject. Het is een samenwerking tussen waterschappen, wetenschappers, overheden en stakeholders uit Nederland, België, Duitsland, Denemarken
Nadere informatieEen visie op de toekomstige landbouw in Nederland
Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland Jan Willem Erisman ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Inhoud Introductie Louis Bolk Instituut Achtergronden huidige landbouw De visie van de minister
Nadere informatieGroene diensten Leveren van biodiversiteit. Jetze Genee, 11 april 2019
Leveren van biodiversiteit Jetze Genee, 11 april 2019 (ANLb pakketten) WAT zijn dat? 6-jarige pakketten natuur en landschapsbeheer Conform via de landelijke catalogus Groen Blauwe diensten vastgesteld.
Nadere informatieVergroening en verduurzamen landbouw
Duurzame landbouw Gezond voedsel - Vitaal platteland Vergroening en verduurzamen landbouw Wim Dijkman Dronten, 2-12 2014 1 Agenda Groen Ondernemen Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Maatregelen POP en water
Nadere informatieReport 1695.N.17. Mestbewerking en Waterkwaliteit. een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas.
Report 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas de samenvatting Rapport 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit Een case studie voor waterschap
Nadere informatieBodem, landschap en watersysteem bepalend voor functie-toedeling
Bodem, landschap en watersysteem bepalend voor functie-toedeling Jan Willem Erisman 8 juni 2018 Louis Bolk Instituut (sinds 1976) www.louisbolk.org Voedselzekerheid! Wat heeft landbouwbeleid gebracht (in
Nadere informatieLessen en Uitdagingen uit Duurzaam Bodembeheer Utrecht West.
Lessen en Uitdagingen uit Duurzaam Bodembeheer Utrecht West. Wim Honkoop Begeleiding 35 individuele melkveehouders. Al ruim 3 jaar actief in het opstellen en optimaliseren van Kringloopwijzer resultaten.
Nadere informatiePILOT BOKASHI Brabants en Limburgs maaisel voor een gezonde bodem. Maarten van Schijndel Adviseur watersystemen
PILOT BOKASHI Brabants en Limburgs maaisel voor een gezonde bodem Maarten van Schijndel Adviseur watersystemen Inhoud presentatie 1. Kleine kringloop maaisel 2. Wat is bokashi 3. Pilot bokashi: opzet en
Nadere informatieManifest. Organische stof: leven in de Nederlandse bodem
Manifest Organische stof: leven in de Nederlandse bodem Benut het 6 de Actieprogramma Nitraatrichtlijn om de positie van organische stof in de Nederlandse meststoffenregelgeving te verbeteren! Wij roepen
Nadere informatieBodem, productiefactor onder druk - Verslag
bekeken2052x Bodem, productiefactor onder druk - Verslag 2 mei 2016 Maandagochtend 18 april stond in een goed bezocht Atelier de afnemende vruchtbaarheid van de Flevolandse bodem centraal. Gesprekspartners
Nadere informatiePAS-PROJECTEN. Kwelherstel Ulvenhoutse Bos, De Utrecht en Reusel-de Mierden en Tongelreep
PAS-PROJECTEN Kwelherstel Ulvenhoutse Bos, De Utrecht en Reusel-de Mierden en Tongelreep 5 juni 2018 Uitgebracht aan: het College van Gedeputeerde Staten Noord-Brabant T.a.v. mevrouw N. Wester, programmamanager
Nadere informatieLimburg Waterproof Klimaat, water en landbouw
Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Provincie Limburg Maastricht, 14 september 216 Joris Schaap, Profiel 214 heden Zelfstandig hydroloog en bodemkundige 28-214 Adviseur water in het landelijk
Nadere informatieVerduurzaming gronduitgifte
AMBITIESTATEMENT Verduurzaming gronduitgifte Onze ambitie Wij hebben de ambitie om het feitelijk gebruik van de gronden, die wij verpachten of in gebruik geven, te verduurzamen. Wij willen dat realiseren
Nadere informatieVoorstel 1. In te stemmen met het verduurzamen van het pachtbeleid. 2. Ter kennisgeving aanbieden aan commissie Waterketen en Schoon Water.
Aan het dagelijks bestuur Datum: 27 februari 2018 Verduurzamen pachtbeleid Voorstel 1. In te stemmen met het verduurzamen van het pachtbeleid. 2. Ter kennisgeving aanbieden aan commissie Waterketen en
Nadere informatieBijeenkomst groenblauwe leefomgeving donderdag 1 maart 2018 Samenvatting opgehaalde inbreng
Bijeenkomst groenblauwe leefomgeving donderdag 1 maart 2018 Samenvatting opgehaalde inbreng Inleiding De provincie Zuid-Holland werkt samen met haar partners aan het opstellen van een nieuwe visie op de
Nadere informatieBeekherstel en kavelruil: een belangrijke combinatie
Beekherstel en kavelruil: een belangrijke combinatie Vrijwillige verkaveling versnelt realisatie van een robuust beekdal Korte introductie In juni 2016 was er in het beekdal van de Reusel, een beek in
Nadere informatieMilieu. Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen
Naam: Milieu Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen Slootrandenbeheer Baggeren Krabbescheer bevorderen
Nadere informatieOrganisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar
17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume
Nadere informatieProeftuinen Landbouw en Natuur 12 december Flevolandbouw
Proeftuinen Landbouw en Natuur 12 december 2018 - Flevolandbouw Introductie FAC Coöperatie Flevolands Agrarisch Collectief U.A. (FAC) Visie Opgericht in 2015 door 6 ANV s, invulling samen met LTO Noord
Nadere informatieKLIMAAT KLAOR GAAT WATER EN DROOGTE TE LIJF NIEUWS VAN REGIO OOST
WORD LID Inloggen Mijn LTO Noord Registreren AFDELING PROVINCIE SECTOR THEMA ORGANISATIE HOME / PROVINCIE / REGIO OOST / REGIO OOST NIEUWS VAN REGIO OOST KLIMAAT KLAOR GAAT WATER EN DROOGTE TE LIJF 19
Nadere informatieEen. ondernemende EHS. voor Brabant
Een ondernemende EHS voor Brabant Een ondernemende EHS voor Brabant Natuur- en landschapsontwikkeling is belangrijk voor een mooi, gevarieerd en aantrekkelijk Brabants platteland. Brabantse boeren en tuinders
Nadere informatieRapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw
Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:
Nadere informatieRapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw
Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:
Nadere informatieKlimaatopgave landelijk gebied
Klimaatopgave in beeld 13 oktober 2016, Hoogeveen Algemene info Klimaatopgave landelijk gebied Bert Hendriks Beleidsadviseur hydrologie 275.500 ha 580.000 inwoners 543 medewerkers 22 gemeenten 4.479 km
Nadere informatieThema van vandaag: toekomst boeren bedrijf (in Midden Delfland) situatie voor de landbouw verbeteren.
Thema van vandaag: toekomst boeren bedrijf (in Midden Delfland) Strategie van de vereniging Nu eerst het NNB realiseren + Visie van de vereniging: Tegelijk met NNB en KRW de situatie voor de landbouw verbeteren.
Nadere informatieNatuurinclusieve landbouw: wat kan het u opleveren? Jan Willem Erisman
Natuurinclusieve landbouw: wat kan het u opleveren? Jan Willem Erisman Louis Bolk (1866-1930) Hoe ruimer zou onze opvatting van het leven zijn, indien het ons gegeven was dit eens te bestuderen met verkleinglazen"
Nadere informatieHerstel natte natuurparels De Utrecht. Informatiebijeenkomst voor agrarische ondernemers
Herstel natte natuurparels De Utrecht Informatiebijeenkomst voor agrarische ondernemers Doel van de informatiebijeenkomst Alle agrariërs in de natte natuurparel en/of in de beschermingszone informeren
Nadere informatieNieuwe indeling van watergangen
Nieuwe indeling van watergangen Beter voorbereid op gevolgen van klimaatverandering verbindt met water Waarom een nieuwe indeling? Watergang in een andere categorie, wat nu? wil zijn voor het onderhoud
Nadere informatieNaar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond
Nadere informatieProgramma Kies voor de toekomst van Brabant
Programma 2019-2023 Kies voor de toekomst van Brabant Beste Brabander! Voor je ligt de samenvatting van het verkiezingsprogramma 2019-2023 van D66 voor de provincie Noord-Brabant. D66 wil in Brabant en
Nadere informatieBodemkunde. Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1
Bodemkunde Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1 Bodems en hun eigenschappen 3 Bodems en hun eigenschappen Opdracht: - Zoek op wat het bodemprofiel is waar je zelf woont / werkt / stage loopt 4
Nadere informatieILVO. Bomen voor veerkracht Wat kan agroforestry betekenen in Vlaanderen?
Bomen voor veerkracht Wat kan agroforestry betekenen in Vlaanderen? Symposium Ecosysteemdiensten 4/02/2019 AGROFORESTRY IN TIEN MINUTEN? Productiviteit CLAAS.co.in Voedselzekerheid Voedselprijzen Mankracht
Nadere informatiePresentatie Waterschap De Dommel bij: Volkstuindersvereniging Bladel c.a. Door: Toon Kemps
Presentatie Waterschap De Dommel bij: Volkstuindersvereniging Bladel c.a. Door: Toon Kemps Inhoud presentatie Even voorstellen Waterschappen algemeen Video Vragen Project Beemdstraat Bladel Afsluiting
Nadere informatieBeheerpakketten Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. Water
Beheerpakketten Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer Water 2019 13 Botanisch waardevol grasland Categorie Water Tot in de vijftiger jaren waren veel graslanden rijk aan (bloeiende) kruiden en grassen.
Nadere informatieInnovatie/EIP in Nederland Kees Anker - National Contactpoint EIP-Agri, Network Support Unit NL
Innovatie/EIP in Nederland Kees Anker - National Contactpoint EIP-Agri, Network Support Unit NL Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland 22 november 2018
Nadere informatieLANDBOUW EN BIODIVERSITEIT. Ledenbijeenkomst 2 februari 2018
LANDBOUW EN BIODIVERSITEIT Ledenbijeenkomst 2 februari 2018 Presentaties Floris van Arkel (projectleider FPG) Ontwikkeling biodiversiteit groene ruimte Belang voor leden FPG Context: mechanismen en barrières?
Nadere informatieEen gezonde bodem. Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling
Een gezonde bodem Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling 1 Introductie Afdeling Kennis en Ontwikkeling Precisielandbouw Bodem en Bemesting Vergroening en Gewasbescherming
Nadere informatieNetwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017
Het verbeteren van de waterkwaliteit; de rol van de landbouw Netwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017 Broos Water BV Als praktijkgericht kennis- en adviesbureau werken wij aan
Nadere informatieOrganische stof: Impact op bodem en bodemleven
Organische stof: Impact op bodem en bodemleven Aad Termorshuizen Gouden Gronden, 26 januari 2018, Aduard Even voorstellen Aad Termorshuizen Specialist bodemkwaliteit en plantenpathogenen 20 jaar als docent
Nadere informatieWaterschap De Dommel. Waterberging. De visie tot 2050 op hoofdpunten
Waterschap De Dommel Waterberging De visie tot 2050 op hoofdpunten Inhoud 2 De waterbergingsvisie van Waterschap De Dommel; doel, kader en status 4 Werknormen wat zijn dat? 5 Waterschap De Dommel kan niet
Nadere informatieWerken aan organische stof en bodemvruchtbaarheid: ervaringen vanuit de praktijk in Zuidoost Nederland
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Werken aan organische stof en bodemvruchtbaarheid: ervaringen vanuit de praktijk
Nadere informatieBedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst?
BedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst? Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl
Nadere informatieLandbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum
Landbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum Aequator Groen & Ruimte bv Opzet presentatie Wat is het belang van een goede waterhuishouding? Wat is een optimale
Nadere informatieDe bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl De bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof Marjoleine Hanegraaf
Nadere informatieDe bodem is van ons allemaal
Congres Bodem Anders! De bodem is van ons allemaal Openingsspeech 20 maart 2015 Beste mensen, Hartelijk dank voor de uitnodiging om hier vandaag de aftrap te mogen geven. Deze kans laat ik niet onbenut
Nadere informatieOrganische stof Impact op waterhuishuishouding
Landbouw & Waterkwaliteit Organische stof Impact op waterhuishuishouding 26 januari 2018 Gerard H. Ros Nutriënten Management Instituut Waterschap Amstel, Gooi en Vecht Wageningen Universiteit Gerard Ros
Nadere informatieAlles van waarde is weerloos over landschap, herijking EHS groen blauwe diensten
Alles van waarde is weerloos over landschap, herijking EHS groen blauwe diensten Gerbrand van t Klooster LTO Nederland Coördinator ruimtelijke ordening Waarden van het landschap, RLG (1996): ruimte en
Nadere informatieBIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering
BIODIVERSITEIT RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering DUURZAME ONTWIKKELING INTEGRAAL WATERBEHEER BIODIVERSITEIT Wat? Belang?
Nadere informatieNatte natuurparels: ook uw zorg? Brabantse waterschappen en Provincie Noord-Brabant pakken verdroging natte natuurparels aan.
Natte natuurparels: ook uw zorg? Brabantse waterschappen en Provincie Noord-Brabant pakken verdroging natte natuurparels aan. Deze folder gaat over het herstellen van natte natuurparels in Noord-Brabant.
Nadere informatieWaterWerkplaats Beerze. 8 december 2016 De Gouden Leeuw in Vessem
WaterWerkplaats Beerze 8 december 2016 De Gouden Leeuw in Vessem Wat we hebben gedaan Samen op pad langs de stroom Op zoek naar innovatieve, onderscheidende en patroon doorbrekende ideeën voor een klimaatrobuust
Nadere informatieBiodiversiteitsmonitor Meetlat voor belonen van boeren voor resultaten op biodiversiteit
Biodiversiteitsmonitor Meetlat voor belonen van boeren voor resultaten op biodiversiteit Jacomijn Pluimers (WNF) en Jeen Nijboer (Rabobank) [logo] Melkveehouderij grootste gebruiker van land Titel (tekst)
Nadere informatieWat zijn duurzame landbouwsystemen, en hoe kunnen we die bereiken?
Duurzame landbouw Gezond voedsel - Vitaal platteland Wat zijn duurzame landbouwsystemen, en hoe kunnen we die bereiken? Gijs Kuneman 21 mei 2016 1 Duurzaam? 2 Inhoud 1. Hoe beoordeel je duurzaamheid 2.
Nadere informatieDe bodem draagt de bio-economie
De bodem draagt de bio-economie Bio-economie gaat over het geheel aan producten uit biomassa: voedsel, veevoer, energie, materialen, chemicalien, etc. 1 Hoeveel biomassa kan de wereld produceren? Voldoende
Nadere informatieDUURZAAM BODEMBEHEER IN DE LANDBOUW
DUURZAAM BODEMBEHEER IN DE LANDBOUW Samen de schouders onder duurzaam bodembeheer EEN GEZONDE BODEM IS IN BELANG VAN DE HELE MAATSCHAPPIJ Wageningen UR en het Louis Bolk Instituut hebben in opdracht van
Nadere informatieSamen werken aan herstel van biodiversiteit in en rond het water in natuurgebieden, landbouwgebieden, stad en dorp
Van: de fracties Water Natuurlijk, PvdA en Natuur Geborgd in Waterschap Drents Overijsselse Delta Datum: februari 2019 Inleiding Internationaal en landelijk komt het thema biodiversiteit steeds breder
Nadere informatieBorgen van en betalen voor koolstofopslag in de bodem Een nieuw verdienmodel voor de landbouw?
Borgen van en betalen voor koolstofopslag in de bodem Een nieuw verdienmodel voor de landbouw? Carin Rougoor (CLM Onderzoek en Advies) Opbouw verhaal Achtergrond; koolstofvastlegging in de bodem. Hoe en
Nadere informatieInvulling van de wateropgave op particulier grondbezit
Invulling van de wateropgave op particulier grondbezit nieuwe vormen van samenwerking Loonderhoeve, Waalre Algemene Ledenvergadering BPG 1 juni 2013, Landgoed de Wamberg Invulling van de wateropgave op
Nadere informatieOpen teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn
Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Themadag NBV, Wageningen, 8 november 2013 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid
Nadere informatieMaaien en maaiselbeleid
Maaien en maaiselbeleid Introductie Werkgebied WS De Dommel Maaien Maaiselbeleid Wet- en regelgeving Kleine kringloop Praktijk Voor- en nadelen Bokashi Kansen voor de toekomst Werkgebied WS De Dommel 150.000
Nadere informatieGEZONDE BODEM, GEZOND VOEDSEL, GEZONDE MENSEN... Bokashi voor professionals
GEZONDE BODEM, GEZOND VOEDSEL, GEZONDE MENSEN... Bokashi voor professionals WAT IS BOKASHI? Bokashi is het Japanse woord voor gefermenteerd organisch materiaal. Met Bokashi kun je organisch restmateriaal
Nadere informatieZorg voor de rand. Leaderproject Meetjesland In de ban van de rand. Samenwerking voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) Vande Ryse Luc
Studieavond voedergewassen en veehouderij 5 februari 2019 Zorg voor de rand Leaderproject Meetjesland 2017 2019 In de ban van de rand Samenwerking voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) Vande Ryse Luc Inhoud
Nadere informatieStikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie
Stikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie Jan Willem Erisman Arnhem, 24 januari 2018 Louis Bolk (1866-1930) Hoe ruimer zou onze opvatting van het leven zijn, indien het ons gegeven was
Nadere informatieVeilig werken. Duurzaam bodemgebruik in de landbouw
Veilig werken Duurzaam bodemgebruik in de landbouw Programma voor vandaag: Duurzaam bodemgebruik in de landbouw Kahoot Oefentoets bodemgebruik Veilig werken & Duurzaam bodemgebruik? Veilig werken & Duurzaam
Nadere informatieWatertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf
Watertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf Hoe een graszodenbedrijf met een te droog deel en een te nat deel zijn problemen oplost Foto Waterschap Limburg Korte introductie Leon Steenbergen heeft
Nadere informatieLNV bodemstrategie. Gerrie Haenen. Ministerie LNV Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit. 15 november 2018
LNV bodemstrategie Gerrie Haenen Ministerie LNV Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit Bodemkwaliteit Goede bodemkwaliteit voor hoogproductieve landbouw, en voor: duurzame voedselproductie, minder
Nadere informatieRuimte voor de beek. Ervaring bij Waterschap Limburg. project Loobeekdal, periode Frans Verdonschot Martijn Schraven
Ervaring bij Waterschap Limburg Ruimte voor de beek project Loobeekdal, periode 2005-2015 Frans Verdonschot Martijn Schraven Loobeekdal Venray 2 Loobeekdal doelen Doelen n Realisatie natuur (EHS) met natte
Nadere informatieBoeren Burgers Beerzedal; Op Zoek naar de beek met vijf poten Het klimaatbestendige robuuste beekdal
Boeren Burgers Beerzedal; Op Zoek naar de beek met vijf poten Het klimaatbestendige robuuste beekdal Peter Voorn Ecoloog Natuurmonumenten Symposium Biodiversiteit Provincie Noord-Brabant 8 december 2017.
Nadere informatieEen duurzaam waterbeheer samen kunnen we het realiseren
Een duurzaam waterbeheer samen kunnen we het realiseren ZLTO Groote Heide Mark van de Wouw 27-2-2018 Agenda Introductie Toelichting waterbeheer Klimaatontwikkeling Waterbeheer nieuwe stijl Een duurzame
Nadere informatieDAW; ook voor droogte Kennisdag Zoetwater 27 november 2018
DAW; ook voor droogte Kennisdag Zoetwater 27 november 2018 Willem Jan Sanders Wat is DAW? (Deltaplan Agrarisch Waterbeheer) Het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer, kortweg DAW, is een initiatief van LTO Nederland,
Nadere informatieBeter Bodembeheer de diepte in
Beter Bodembeheer de diepte in 6 april 2017 Nijkerk Partners in PPS Duurzame Bodem: LTO Nederland, NAV, Brancheorganisatie Akkerbouw (Penvoerder), Agrifirm, IRS, Suiker Unie, AVEBE, CZAV, NAO, Bionext
Nadere informatieKansrijke maatregelen
Kansrijke maatregelen Fase 1: Landbouw op Peil 5 juli 2011 Everhard van Essen Aequator Groen & Ruimte bv Ingrijpen in: Optimalisatie van water in landbouwgebieden: 1. Afwatering (slootprofiel, verhang,
Nadere informatieWaarom is de bodem belangrijk voor het waterbeheer?
Waarom is de bodem belangrijk voor het waterbeheer? Gera van Os Lector Duurzaam Bodembeheer (CAH Vilentum) Onderzoeker Bodem- en plantgezondheid (WUR) Bodembeheer Waterbeheer Diepe sporen als gevolg van
Nadere informatieIGP Laarakkerse Waterleiding: nieuw perspectief
Nieuwsbrief IGP Laarakkerse Waterleiding: nieuw perspectief Voor u ligt de eerste nieuwsbrief van het Integraal Gebiedsprogramma (IGP) Laarakkerse Waterleiding. In deze brief vindt u informatie over een
Nadere informatieMineral Valley Twente: Toonaangevend voor bodem en mestverwerking
Mineral Valley Twente: Toonaangevend voor bodem en mestverwerking Aanleiding In Twente is het mestoverschot aanzienlijk. De agrarische bedrijven moeten een bestemming voor het mestoverschot vinden buiten
Nadere informatieOpening Toelichting FRESHEM-kaart Toelichting grondwateronttrekking Poll Terugkoppeling rondetafelgesprekken (3x)...
Verslag 2 de Publieksavond Waterbeschikbaarheid Regio s Noord-Beveland, Schouwen-Duivenland, Walcheren ZLTO-kantoor, Noordlangeweg 42-B, Colijnsplaat Donderdag 1 februari 2018 Avondvoorzitter: Durk-Jan
Nadere informatieBiomassa in het Haarloseveld Olden- Eibergen Organische stof tot nadenken. Inleiding
Biomassa in het Haarloseveld Olden- Eibergen Organische stof tot nadenken Inleiding Stichting Haarloseveld Olden-Eibergen (HOEduurzaam) wil middels dit project een bijdrage leveren aan: 1. Duurzame verbetering
Nadere informatieRotterdam Climate Proof
Rotterdam Climate Proof Connecting water with opportunities in a delta city John Jacobs Rotterdam Climate Proof RCI: PUBLIEK PRIVAAT PARTNERSHIP RCI & ROTTERDAM CLIMATE PROOF DOELEN RCI 50% CO2-reductie
Nadere informatieZuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is
Klare taal Inleiding Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is ook een kwetsbare provincie. De bodem daalt en de zeespiegel stijgt door klimaatverandering. Er
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 30 015 Bodembeleid Nr. 54 BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieMaatregelen voor (bestuivende) insecten op en rond het fruitteeltbedrijf
Maatregelen voor (bestuivende) insecten op en rond het fruitteeltbedrijf Wat is de toegevoegde waarde, en hoe bereiken we die? Arjen de Groot en Sabine van Rooij Wageningen Environmental Research (Alterra)
Nadere informatieOrganische stof, meer waard dan je denkt
Organische stof, meer waard dan je denkt Ervaringen uit het systeemonderzoek PPO-locatie Vredepeel Bodem Anders Den Bosch, 20 maart 2015 Janjo de Haan De bodem Vaste fractie Water Lucht De bodem en organische
Nadere informatieSTUREN MET WATER. over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden
STUREN MET WATER over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden STUREN MET WATER Het ontwerp Sturen met water van het Veenweide Innovatiecentrum Zegveld (VIC) zet in op actief, dynamisch grondwaterbeheer
Nadere informatiePilot Vergelijking Waternood & KRW-Verkenner
Pilot Vergelijking Waternood & KRW-Verkenner iov STOWA Ws Brabantse Delta Peter de Koning Kees Peerdeman Frans Jorna Piet van Iersel Roel Knoben Waternoodmiddag, Amersfoort, 2 maart 2010 Vraagstelling
Nadere informatie6 april 2018 Bij Het Vissennetwerk
6 april 2018 Bij Het Vissennetwerk Ontwikkelingen in het Markdal Ook het Markdal zonder dammen en stuwen? Sjef Langeveld Hoe is dit gestart? 2010 initiatief 2011 platform agrariërs, grondeigenaren, bewoners,
Nadere informatieKlimaatverandering en onze voedselzekerheid
Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Prof. Dr. Martin Kropff Rector Magnificus Wageningen University Vice-president Raad van Bestuur Wageningen UR Ons klimaat verandert Ons klimaat verandert Oplossingsrichtingen
Nadere informatieSteun met uw investeringsgift Be Bio Base v.z.w. geïnspireerd door de natuur
Steun met uw investeringsgift Be Bio Base v.z.w. geïnspireerd door de natuur Wil je bijdragen aan een betere sociale en ecologische wereld? Wil je ook weten waar je steun naar toe gaat? Waarvoor die gebruikt
Nadere informatieFysische eigenschappen
Fysische eigenschappen Fysische bodemkengetallen - structuur - - Hoe snel is de grond te berijden - Hoe snel verslempt de grond - Hoe groot is de doorwortelbaarheid - Storende laag/ploegzool - Watervasthoudend
Nadere informatieKennisbijeenkomst. Chemievrij onkruidbeheer op Verhardingen. Welkom
Kennisbijeenkomst Chemievrij onkruidbeheer op Verhardingen Welkom Programma 9.30 uur Welkom 9.45 uur Ministerie I&M over regelgeving en GreenDeals 10.05 uur Eco Consult over de praktijk 10.35 uur CLM over
Nadere informatieWaterwijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee? Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus november 2016
Waterwijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee? Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus november 2016 Waterwijzer Landbouw Waarom en wat is Waterwijzer Landbouw? Wat kan je straks met Waterwijzer Landbouw?
Nadere informatieVoedsel. 13 juni 2019, Pieter Rijzebol.
Voedsel 13 juni 2019, Pieter Rijzebol https://www.gelderland.nl/duurzame-land-en-tuinbouw Onderwerpen Korte voorzieningsketens Onderzoek omvang Korte keten City deal Voedsel Nieuw coalitieakkoord Korte
Nadere informatieBOEREN BOUWEN AAN HET LANDSCHAP Streven naar kwaliteitsvol agrarisch landschap
Samenwerking Voor Agrarisch Landschap context beheer van oeverzones constructie van de maaier SVAL en doelstellingen Project naar aangepast oeverbeheer ideeën en participatie Vande Ryse Luc Samenwerken
Nadere informatieKlimaatbestendige stad
Klimaatbestendige stad Joke van Wensem Samenwerken aan water en klimaat Programmaplan en kennisagenda Algemeen en programmering: Deltaprogramma RA/IenM, STOWA, RWS, CAS, Deltares Projectentournee: Deltaprogramma
Nadere informatieEffect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit
Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit Resultaten Bodemkwaliteit op Zand Congres Beter Bodem Beheer, Lunteren, 4 oktober 2016 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Willem
Nadere informatie