Gevolgen van de vierde tranche Awb voor de gemeentelijke belastingpraktijk

Transcriptie

1 DD-NR Regelingen en voorzieningen CODE Gevolgen van de vierde tranche Awb voor de gemeentelijke belastingpraktijk tekst bronnen VNG-handreiking belastingpraktijk en vierde tranche Awb, ; De procedures voor de bestuurlijke boete en voor de invordering bij dwangbevel, een regeling voor bestuursrechtelijke geldschulden: het is duidelijk dat de vierde tranche Awb gevolgen heeft voor de belastingpraktijk, ook bij gemeenten. Waar moet u rekening mee houden? De handreiking 'Gevolgen van de vierde tranche Awb voor de gemeentelijke belastingpraktijk' geeft uitsluitsel. Uitbreiding Awb De vierde tranche Awb is 1 juli in werking getreden. De Algemene wet bestuursrecht regelt nu ook onder meer: Bestuursrechtelijke geldschulden. Bestuurlijke handhaving, vooral de bestuurlijke boete. Attributie. De gevolgen voor de gemeentelijke belastingpraktijk komen aan de orde in onderstaande VNG-handreiking.

2 Gevolgen van de vierde tranche Awb voor de gemeentelijke belastingpraktijk Inleiding Op 1 juli 2009 is de vierde tranche van de Algemene wet bestuursrecht (Stb. 2009/264) in werking getreden (Stb. 2009/266). Met de inwerkingtreding van de vierde tranche zal de Algemene wet bestuursrecht (Awb) een algemene regeling bevatten voor onder meer: - bestuursrechtelijke geldschulden (titel 4.4), - bestuurlijke handhaving, in het bijzonder de bestuurlijke boete (titels 5.1 tot en met 5.4), en - attributie (afdeling ). Bepalingen in de bijzondere wetten die hetzelfde regelen kunnen daarmee vervallen. Door middel van aanpassingswetgeving worden bijzondere wetten, waaronder de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR), de Invorderingswet 1990 (IW 1990) en de Kostenwet invordering rijksbelastingen (Kostenwet), aangepast. Dit gebeurt in de Aanpassingswet vierde tranche Awb (Stb. 2009/264), die tegelijk met de vierde tranche in werking is getreden (Stb. 2009/266). De aanpassingswetgeving beoogt de bijzondere (formele) wetgeving in overeenstemming te brengen met de inhoud, het systeem en terminologie van de vierde tranche Awb. Dit neemt niet weg dat in bijzondere wetgeving soms wordt afgeweken van de Awb 1. Op 25 juni 2009 heeft de VNG een ledenbrief 2 verstuurd, waarin de gevolgen van de vierde tranche Awb uiteengezet worden. De gevolgen van de vierde tranche Awb voor de gemeentelijke belastingpraktijk komen in de ledenbrief slechts zijdelings aan de orde; die gevolgen komen in deze handreiking aan de orde. Waar de vierde tranche een wijziging van de belastingverordening, het beleid of anderszins tot gevolg heeft, wordt dit expliciet aangegeven. Bestuursrechtelijke geldschulden (titel 4.4) Met de bestuursrechtelijke geldschuldenregeling wordt een algemene regeling op het gebied van betaling en invordering van geldschulden aan en door bestuurorganen in de Awb gevoegd. De bepalingen van titel 4.4 zijn in beginsel onverkort van toepassing op gemeentelijke belastingen en leges. De uitzondering van artikel 4:85, tweede lid, Awb, waarin staat dat titel 4.4 niet van toepassing is op verplichtingen tot betaling van een geldsom voor het in behandeling nemen van een aanvraag, geldt uitsluitend voor het geval de gemeente niet verplicht is een aanvraag te behandelen zolang het verschuldigde geldbedrag niet is betaald. Dan zijn bepalingen over invordering e.d. immers niet nodig. Als de aanvraag wel in behandeling wordt genomen en bij apart besluit leges worden geheven, geldt de uitzondering niet en is titel 4.4 van de Awb van toepassing. 1 Bijv. in de artikelen 7, eerste lid, 12, tweede lid en 13, eerste en derde lid IW 1990 (niet uitputtend), 2 Lbr. 09/082

3 Betalingsbeschikking De hoofdregel is dat de verplichting tot betalen bij betalingsbeschikking moet worden vastgesteld (artikel 4:86, eerste lid, Awb). Een belastingaanslag wordt aangemerkt als een betalingsbeschikking. Artikel 4:86, tweede lid, Awb noemt de minimale eisen waaraan een betalingsbeschikking, dus ook de belastingaanslag, moet voldoen. De beschikking vermeldt in ieder geval: - de te betalen geldsom, - de termijn waarbinnen moet worden betaald. Voor de nadere eisen die aan een belastingaanslag worden gesteld, verwijzen wij naar artikel 5 AWR. Van de eis dat de verplichting tot betalen bij betalingsbeschikking moet worden vastgesteld, kan bij wettelijk voorschrift worden afgeweken (artikel 4:88, eerste lid, Awb) 3. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij belastingen die op aangifte worden voldaan of bij heffing op andere wijze (artikel 233 Gemeentewet). Bij heffing op andere wijze, bepaalt de belastingverordening op welke wijze de belasting wordt geheven en de wijze waarop de belastingschuld aan de belastingschuldige wordt bekendgemaakt. Zo worden leges in sommige gevallen geheven door middel van een mondelinge kennisgeving 4. Een voorbeeld van een gemeentelijke belasting die op aangifte wordt voldaan is de parkeerbelasting 5. De parkeerbelasting is verschuldigd bij aanvang van het parkeren (in geval van parkeren bij de meter) of op het tijdstip waarop de vergunning wordt verleend (bij vergunning parkeren) 6. In deze gevallen van aangifte wordt dus geen beschikking afgegeven. Als de parkeerbelasting op andere wijze wordt geheven (strafrechtelijke handhaving), dan is de praktijk dat de parkeerautomaat een kaartje verstrekt. Dat kaartje is dan de betalingsbeschikking De afwijking van de hoofdregel dat de verplichting tot betalen bij betalingsbeschikking moet worden vastgesteld, is hiermee afdoende geregeld in de gemeentelijke belastingverordeningen. Een nadere regeling in de verordening is alleen nodig als de parkeerautomaat geen kaartje afgeeft. Betalingstermijn zes weken, afwijken is mogelijk Er geldt een standaard betalingstermijn van zes weken (artikel 4:87, eerste lid, Awb). Deze betalingstermijn is overgenomen in artikel 9, eerste lid, IW Net als voorheen, kunt u bij gemeentelijke belastingverordening van deze betalingstermijn afwijken (artikel 250, eerste lid, Gemeentewet). 3 Dat betekent dat ook een lagere regelgever (bijv. bij gemeentelijke verordening) afwijkende regels kan vaststellen. 4 Artikel 6 VNG Modelverordening leges 5 Artikel 5 VNG Modelverordening parkeerbelastingen 6 Artikel 6 VNG Modelverordening parkeerbelastingen 2 van 12

4 In de verschillende VNG modelverordeningen is hiervoor de volgende bepaling opgenomen: Artikel 9 Termijnen van betaling 1 In afwijzing van artikel, 9, eerste lid, van de Invorderingswet 1990 moeten de aanslagen worden betaald in twee gelijke termijnen waarvan de eerste vervalt op de laatste dag van de maand volgende op de maand die in de dagtekening van het aanslagbiljet is vermeld en de tweede twee maanden later. 2 De Algemene termijnenwet is niet van toepassing op de in het eerste lid gestelde termijnen. Let op: Indien u niets regelt, geldt de standaard betalingstermijn van zes weken. Betalingswijze Hoofdregel giraal, afwijken is mogelijk Hoofdregel is dat de schuldenaar giraal betaalt, bijvoorbeeld door storting of overschrijving op een bankrekening (artikel 4:89, eerste lid, Awb). In sommige situaties is girale betaling bezwaarlijk en daarom minder geschikt. Artikel 4:90, eerste lid, Awb maakt het mogelijk dat betaling in een andere vorm geschiedt. Het bestuursorgaan beoordeelt of girale betaling bezwaarlijk is. Hoewel de invorderingsambtenaar per geval kan beslissen of girale betaling bezwaarlijk is, kunt u hiervoor een instructie opnemen in de Uitvoeringsregeling gemeentelijke belastingen van het college, bijvoorbeeld als volgt: Artikel [ ] Wijze van betalen Indien girale betaling voor de belastingschuldige bezwaarlijk is als bedoeld in artikel 4:90, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht, bepaalt de ambtenaar bedoeld in artikel 231, tweede lid, onderdeel c, van de Gemeentewet, plaats, tijdstip en wijze waarop contante betaling kan plaatsvinden. Ter vergelijking noemen wij de parkeerbelastingen. Parkeerbelastingen worden voldaan door het bij de aanvang van het parkeren in werking stellen van de parkeerapparatuur op de daartoe bestemde wijze en met inachtneming van de door het college gestelde voorschriften. In Bijlage 1 bij het Modelaanwijzingsbesluit parkeerbelastingen is geregeld dat betaling geschiedt met contant geld of met een chipknip. Op grond van artikel 4:89, eerste lid, Awb dient een schuldenaar te betalen op een daartoe door de schuldeiser bestemde bankrekening. Het komt in de belastingpraktijk echter regelmatig voor dat een belastingschuldige aan wie de ontvanger een bedrag moet betalen, geen bankrekening(nummer) heeft aangewezen waarop de betaling moet plaatsvinden. Als zich een dergelijke situatie voordoet, regelt het gewijzigde artikel 7a IW 1990 dat de ontvanger betaalt op een bankrekening die op naam van de belastingschuldige staat. Afgifte kwitantie verplicht, tenzij een andere regeling is getroffen Artikel 4:90, tweede lid, Awb verplicht de schuldeiser tenzij een andere regeling is getroffen om bij contante betaling een kwitantie af te geven. In artikel 249 Gemeentewet is bij de invordering van belastingen die op andere wijze worden geheven artikel 7, derde lid, IW 1990 (verplichting tot afgeven van een kwitantie) buiten toepassing verklaard. Artikel 7, derde lid, IW 1990 is echter komen te 3 van 12

5 vervallen. Dit heeft tot gevolg dat op grond van de Awb, de schuldeiser verplicht is een kwitantie af te geven. Let op: In de meeste gevallen wordt bij contante betaling een kwitantie afgegeven (kassabon). In sommige gevallen wordt er geen kwitantie afgegeven. Indien u voor die specifieke gevallen de bestaande uitzondering (geen kwitantie) wilt handhaven, dient u dit te regelen. U kunt dit in de belastingverordening regelen, maar naar onze mening ook in de Uitvoeringsregeling gemeentelijke belastingen van het college, omdat deze op de belastingverordening is gebaseerd. U kunt daartoe de volgende bepaling opnemen: Artikel [ ] Geen afgifte kwitantie In afwijking van artikel 4:90, tweede lid, van de Algemene wet bestuursrecht, wordt bij contante betaling geen kwitantie afgegeven in de volgende gevallen: a. ; b. ; c. enz. Toerekening van betalingen In artikel 4:92, eerste lid, Awb is de toerekening van betalingen geregeld. In artikel 7 IW 1990 is een regeling over toerekening van betalingen getroffen die afwijkt van artikel 4:92, eerste lid, Awb. Let op: De bestaande regeling in artikel 7 IW 1990 blijft van kracht Verrekening Artikel 4:93, eerste lid, Awb bepaalt dat verrekening van een geldschuld met een bestaande vordering slechts geschiedt voor zover in de bevoegdheid daartoe bij wettelijk voorschrift is voorzien. Een voorbeeld van zo n wettelijk voorschrift is artikel 24 IW Artikel 24 IW 1990 geeft bijzondere (aanvullende) regels over verrekening. NB. Artikel 24, eerste lid, IW 1990 is vervallen. Hiervoor in de plaats is een nieuw eerste lid gekomen. De nieuwe regeling brengt geen wijzigingen ten opzichte van de bestaande regeling. Uitstel van betaling Uitstel van betaling is geregeld in artikel 4:94 Awb. Uitstel van betaling kent daarnaast een eigen (uitgebreidere) regeling in artikel 25 IW Als artikel 25, eerste lid, IW 1990 zou vervallen, zou de ontvanger uitstel van betaling verlenen krachtens artikel 4:94, eerste lid, Awb. Dat zou betekenen dat dergelijke beschikkingen vatbaar zouden worden voor bezwaar en beroep. Dit heeft de wetgever niet wenselijk geacht. Let op: Uitstel van betaling wordt dus verleend op basis van artikel 25 IW Artikel 25, tweede lid, IW 1990 bepaalt dat het uitstel van betaling tussentijds bij beschikking kan worden beëindigd. Artikel 25, tweede lid, IW 1990 is dus ruimer dan artikel 4:96 Awb, dat drie mogelijkheden geeft om de beschikking tot uitstel van betaling in te trekken of te beëindigen. De regeling in artikel 4:96 Awb brengt geen wijziging voor de bestaande praktijk. 4 van 12

6 Verzuim en wettelijke rente Afdeling (artikelen 4:97 tot en met 4:102 Awb) geeft regels over verzuim en wettelijke rente. Deze afdeling is niet van toepassing op de gemeentelijke belastingpraktijk. Artikel 4:103 bepaalt dat afdeling niet van toepassing is indien bij de wet en andere regeling omtrent verzuim en de gevolgen daarvan is getroffen. Dit is bijvoorbeeld gebeurd in artikel 28 IW Let op: De bestaande regeling van artikel 28 IW 1990 blijft gelden. Verjaring Afdeling (artikelen 4:104 tot en met 4:111 Awb) geeft regels over verjaring. Het huidige verjaringsartikel in de IW 1990 (artikel 27 IW 1990) vervalt. Het artikel is niet langer nodig omdat het verjaringsartikel van de vierde tranche Awb (artikel 4:104), dat inhoudelijk op hetzelfde neerkomt, daarvoor in de plaats komt. Verjaring wordt op grond van artikel 4:105 Awb gestuit door het instellen van een daad van rechtsvervolging (eerste lid) of de erkenning van het recht van de schuldeiser (tweede lid). In artikel 4:106 Awb is een derde stuitingsgrond opgenomen die uitsluitend voor het bestuursorgaan geldt. Het bestuursorgaan kan de verjaring ook stuiten door een aanmaning, een beschikking tot verrekening of een dwangbevel dan wel een daad van tenuitvoerlegging van een dwangbevel. Artikel 4:107 juncto artikel 4:109 Awb, bevat ten slotte stuitingsgronden die alleen de schuldeiser-burger betreffen, te weten een schriftelijke aanmaning of schriftelijke mededeling waarin hij zich ondubbelzinnig zijn recht op nakoming voorbehoudt (anders: artikel 27, eerste lid, 1990 (nieuw)). Een nieuw artikel 27 IW 1990 regelt enkele specifieke (aanvullende) zaken met betrekking tot verjaring, te weten: - dat stuiting van de verjaring door de ontvanger mogelijk is door het zenden van een schriftelijke mededeling waarin het recht op betaling ondubbelzinnig wordt voorbehouden; - als de belastingschuldige heeft opgehouden te bestaan (oftewel: de onderneming bestaat niet meer) en er is iemand aansprakelijk gesteld voor de belastingschuld, dan treedt de aansprakelijkgestelde in de plaats van de belastingschuldige (oftewel: in dat geval kan ook de aansprakelijkheidsschuld zelfstandig worden gestuit of verlengd). Artikel 4:111 Awb (verlenging van de verjaringstermijn) komt in de plaats van artikel 27, tweede lid, IW 1990 (oud). Het artikel brengt geen wijzigingen met zich. Aanmaning Verlenging aanmaningstermijn van tien dagen naar twee weken Als niet tijdig is betaald en de schuldenaar dus in verzuim is, laat het bestuursorgaan voordat het overgaat tot het uitvaardigen van een dwangbevel een schriftelijke aanmaning volgen waarin wordt verzocht om binnen twee weken alsnog te betalen (artikel 4:112, eerste lid, Awb). Voor de formulering van het eerste lid heeft de wetgever aansluiting gezocht bij artikel 11 IW De aanmaningstermijn is een termijn van twee weken na dagtekening van de aanmaning (dit was tien dagen). Deze termijn is overgenomen in artikel 11 IW Let op: de wijziging van de aanmaningstermijn van tien dagen naar twee weken vereist mogelijk een aanpassing van de bestaande formulieren. 5 van 12

7 Verder vermeldt de aanmaning, op grond van het derde lid, dat bij niet tijdige betaling op kosten van de schuldenaar de naleving zal worden afgedwongen. Deze voorschriften zijn dwingend van aard. Bezwaar en beroep tegen een aanmaning als bedoeld in artikel 4:112 is uitgesloten (artikel 8:4 Awb (gewijzigd)). Kosten Het bestuursorgaan kan ter vergoeding van de kosten die met de aanmaning gemoeid zijn, bij de schuldenaar kosten in rekening brengen (artikel 4:113 Awb). De in artikel 4:113 genoemde tarieven zijn ontleend aan artikel 2 Kostenwet. De Kostenwet blijft naast de Awb gehandhaafd, omdat zij, vanuit het streven de invordering kostendekkend te doen zijn, een veel meer gedetailleerde regeling voor de kosten van invordering geeft. De vergoeding die de gemeente in rekening brengt, is dus gebaseerd op de Kostenwet. Artikel 4:113, tweede lid, Awb schrijft voor dat het bestuursorgaan de vergoeding die het in rekening brengt in de aanmaning vermeldt. Dit is overeenkomstig de bestaande praktijk. Horen Artikel 4:8 Awb (horen) is niet van toepassing op de aanmaning. Dit is nu ook al het geval. Titel 4.1 waarin artikel 4:8 staat is expliciet niet van toepassing verklaard in artikel 1, tweede lid, IW Invordering bij dwangbevel Begrip dwangbevel Artikel 4:114 Awb geeft de definitie van het begrip dwangbevel. Omdat het woord dwangbevel in veel bijzondere wetten voorkomt, vond de wetgever het wenselijk het begrip te definiëren zodat duidelijkheid bestaat over de inhoud van deze ingrijpende bevoegdheid. Artikel 4:114 Awb omschrijft een dwangbevel als een schriftelijk bevel van een bestuursorgaan dat ertoe strekt de betaling van een bestuursrechtelijke geldsom af te dwingen. De bevoegdheid tot het uitvaardigen van een dwangbevel kan slechts bij formele wet worden toegekend (artikel 4:115 Awb). Dit is onder meer gebeurd in artikel 12 IW Bezwaar en beroep tegen een dwangbevel is uitgesloten (artikel 8:4 Awb (gewijzigd)). Wel is op grond van artikel 17 IW 1990 verzet tegen de tenuitvoerlegging van een dwangbevel mogelijk. Dit is overeenkomstig de bestaande praktijk. Eisen dwangbevel Artikel 4:122 Awb en artikel 13 IW 1990 noemen de eisen waaraan een dwangbevel moet voldoen. Deze eisen gelden in aanvulling op de eisen die de Awb en Rv in het algemeen stellen aan het dwangbevel en de bekendmaking ervan. Het dwangbevel vermeldt in ieder geval: - aan het hoofd het woord dwangbevel (4:122, eerste lid, onderdeel a); - het bedrag van de invorderbare hoofdsom (4:122, eerste lid, onderdeel b); - de beschikking of het wettelijk voorschrift waaruit de geldschuld voortvloeit (4:122, eerste lid, onderdeel c); - de kosten van het dwangbevel (4:122, eerste lid, onderdeel d); en - dat het op kosten van de schuldenaar ten uitvoer kan worden gelegd (4:122, eerste lid, onderdeel e); - de mogelijkheid om verzet te komen bij de rechtbank tegen de tenuitvoerlegging van het dwangbevel (13, eerste lid, IW 1990). 6 van 12

8 Daarnaast vermeldt het dwangbevel indien van toepassing: - het bedrag van de aanmaningsvergoeding (4:122, tweede lid, onderdeel a); en - de ingangsdatum van de wettelijke rente (4:122, tweede lid, onderdeel b). Let op: Op grond van artikel 13 IW 1990 (gewijzigd) moet het dwangbevel vermelden dat de belastingschuldige tegen de tenuitvoerlegging daarvan in verzet kan komen. Dit vereist (mogelijk) een aanpassing van het dwangbevel. Uit de wet blijkt overigens niet dat het dwangbevel moet vermelden bij welke rechtbank de belastingschuldige in verzet kan komen. Dit is geregeld in artikel 17 IW Uitgaande van een Awb-conforme werkwijze ligt het evenwel voor de hand te verwijzen naar artikel 17 IW Bijvoorbeeld: U kunt overeenkomstig artikel 17 van de Invorderingswet 1990 tegen de tenuitvoerlegging van het dwangbevel in verzet komen bij de rechtbank. Eventueel kunt u de tekst van artikel 17 IW 1990 opnemen in de bijsluiter (als u die heeft). Kosten Let op: De vierde tranche Awb verplicht om in alle gevallen kosten op het dwangbevel te vermelden. Dit heeft tot gevolg dat het beleid met betrekking tot versnelde invordering en vervolgingskosten wijzigt. Het nieuwe beleid van de Rijksbelastingdienst daaromtrent wordt, dat ook in het geval van versnelde invordering de kosten worden vermeld (in de akte van betekening), maar onder de toevoeging dat belastingschuldige de kosten pas verschuldigd zal worden als hij de schuld niet binnen twee dagen betaalt. Een afzonderlijke kostenbeschikking blijft achterwege. Bij het dwangbevel kunnen de aanmaningsvergoeding, de wettelijke rente en de kosten van het dwangbevel worden ingevorderd. In bijzondere wetgeving is voorzien in de mogelijkheid aanvullende posten bij dwangbevel in te vorderen. Artikel 4:119 Awb staat daar niet aan in de weg. Wij wijzen op artikel 6 Kostenwet (aan derden toekomende bedragen), artikel 12, tweede lid, IW 1990 (kosten aanmaning, kosten dwangbevel en rente) en artikel 28 IW 1990 (invorderingsrente). Voor de (gemeentelijke) belastingpraktijk blijft de bestaande uitgebreidere regeling intact. Artikel 4:120, eerste lid, Awb bepaalt dat de betekening en de tenuitvoerlegging van het dwangbevel geschieden op kosten van degene tegen wie het is uitgevaardigd. De kosten van betekening en tenuitvoerlegging van een dwangbevel door een belastingdeurwaarder zijn expliciet geregeld in de Kostenwet. Op grond van artikel 3 Kostenwet gelden forfaitaire bedragen die zijn gerelateerd aan de omvang van de schuld. Executoriale titel Een dwangbevel levert een executoriale titel op. Dit is geregeld in artikel 4:116 Awb. Artikel 14, eerste lid, IW 1990 vervalt daarmee. Artikel 14, eerste lid, IW 1990 (nieuw) kent een van artikel 4:116 Awb afwijkende regeling voor de tenuitvoerlegging van een dwangbevel dat op voet van artikel 13, derde lid IW 1990 is betekend. De regeling in artikel 14, eerste lid, IW 1990 (nieuw) is gelijk aan artikel 14, tweede lid, IW 1990 (oud) en brengt dus geen wijziging met zich. 7 van 12

9 Versnelde invordering Een dwangbevel wordt slechts uitgevaardigd wanneer binnen de gestelde aanmaningstermijn niet (volledig) is betaald. Artikel 4:117 Awb biedt de mogelijkheid om het versturen van een aanmaning achterwege te laten, als bij wet is bepaald dat een schuld onmiddellijk invorderbaar is (zgn. versnelde invordering). Dit is geregeld in de artikelen 10 en 15 IW Dit brengt geen wijziging ten opzichte van de bestaande praktijk met zich. Horen Artikel 4:8 Awb (horen) is niet van toepassing op het dwangbevel. Dit is nu ook al het geval. Titel 4.1 waarin artikel 4:8 staat is expliciet niet van toepassing verklaard in artikel 1, tweede lid, IW Bekendmaking Artikel 4:123 Awb regelt de bekendmaking van het dwangbevel. Artikel 13, eerste lid, IW 1990 kent een van artikel 4:123 Awb afwijkende regeling voor de betekening van een dwangbevel. Deze regeling brengt geen wijziging van reeds bestaande regelgeving met zich. Op grond van artikel 13, derde lid, IW 1990 blijft betekening van dwangbevelen door middel van postverzending mogelijk. Invordering bedrag aansprakelijkheid Artikel 49 IW 1990 regelt dat aansprakelijkstelling geschiedt bij voor bezwaar vatbare beschikking door de ontvanger en dat aansprakelijkstelling niet plaatsvindt vóór het tijdstip waarop de belastingschuldige in gebreke is met de betaling van zijn belastingschuld. In zoverre is er geen wijziging ten opzichte van de bestaande praktijk. Wat wel wijzigt is de termijn voor de invordering van het bedrag, vermeld in de hiervoor bedoelde beschikking. Het bedrag is invorderbaar zes weken na de dagtekening van de beschikking (artikel 52, eerste lid IW 1990). Dit was twee maanden. Open systeem van invorderingsbevoegdheden De Awb regelt dat het bestuursorgaan ten aanzien van de invordering ook over de bevoegdheden beschikt die een schuldeiser op grond van het privaatrecht heeft (artikel 4:124 Awb). Dit was geregeld in artikel 3, tweede lid, IW 1990, welk artikel is vervallen. Bezwaar en beroep tegen betalingsbeschikkingen Afdeling regelt bezwaar en beroep tegen betalingsbeschikkingen. Afdeling bevat slechts één artikel, namelijk artikel 4:125 Awb. Artikel 4:125 is in artikel 1, tweede lid, IW 1990 uitdrukkelijk buiten toepassing verklaard. Dit brengt bijvoorbeeld met zich dat in afwijking van de vierde tranche geen beroep openstaat tegen een kwijtscheldingsbeschikking (wel is administratief beroep mogelijk op grond van artikel 24, zevende lid, IW 1990). Overgangsrecht Er is voor gekozen de nieuwe regeling van titel 4.4 eerbiedigende werking te geven: op geldschulden die voor de inwerkingtreding van de vierde tranche bij beschikking zijn vastgesteld, dan wel rechtstreeks uit een wettelijk voorschrift zijn ontstaan, blijft het oude recht van toepassing. Voor subsidies geldt een speciale regeling die waarborgt dat op het gehele subsidieproces hetzelfde recht van toepassing is. 8 van 12

10 Handhaving (hoofdstuk 5) Algemene bepalingen (titel 5.1) Hoofdstuk 5 Awb geeft algemene regels inzake de handhaving van het bestuursrecht met bestuursrechtelijke middelen, kortweg bestuurlijke handhaving. Hoofdstuk 5 is onderverdeeld in vier titels: 1. Titel 5.1 Algemene bepalingen 2. Titel 5.2 Toezicht op de naleving 3. Titel 5.3 Herstelsancties 4. Titel 5.4 Bestuurlijke boete - Afdeling Algemene bepalingen - Afdeling De procedure Omdat bestuurlijke sancties (het opleggen van bestuurlijke boeten) in de gemeentelijke belastingpraktijk weinig voorkomen, volstaan wij hier met een aantal algemene opmerkingen. Voor het overige verwijzen wij naar de wettekst. Titel 5.1 Titel 5.1 bevat een beperkt aantal algemene bepalingen over bestuurlijke handhaving. Het betreft onder meer definitiebepalingen, bepalingen over de eisen waaraan sanctiebeschikkingen moeten voldoen, over de opbrengst en de invordering van financiële sancties, over het legaliteitsbeginsel en over de samenloop van sancties. Deze bepalingen over bestuurlijke sancties zijn in zoverre algemeen dat zij gelden voor de drie bestuurlijke sancties die in de Awb zijn geregeld: de last onder bestuursdwang, de last onder dwangsom en de bestuurlijke boete. Aandachtspunten: - Een nieuw artikel 67fa AWR regelt dat bij toepassing van artikel 5:1, tweede lid, Awb de voorwaarde van gelijktijdigheid, bedoeld in de artikelen 67a, eerste lid; 68c, tweede lid; 67d, eerste lid; 67e, eerste lid en 67f, derde lid, AWR voor zover nodig, vervalt. - Artikel 5:3 Awb geeft het bereik van de artikelen 5:4 tot en met 5:10 Awb. Voor de fiscale praktijk zijn die de in een belastingwet geregelde verzuim- en vergrijpboete (hoofdstuk VIIIA, afdeling 1, AWR). - De artikelen 5:6 en 5:7 Awb zien op de bestuursdwang en de last onder dwangsom en zijn in zoverre niet relevant voor de gemeentelijke belastingpraktijk. - Artikel 5:9 Awb geeft de eisen die worden waaraan een beschikking tot oplegging van een bestuurlijke sanctie moet voldoen. De beschikking vermeldt: a. de overtreding alsmede het overtreden voorschrift; b. zo nodig een aanduiding van de plaats waar en het tijdstip waarop de overtreding is geconstateerd. Op grond van artikel 67g, tweede lid, AWR (nieuw) stelt de inspecteur de belastingplichtige of inhoudingsplichtige uiterlijk bij de boetebeschikking (artikel 67g, eerste lid) in kennis van de in artikel 5:9 Awb bedoelde gegevens. Hierbij wordt afgeweken van artikel 5:9 Awb. Reden hiervoor is dat het huidige proces van geautomatiseerde gegevensverwerking van de (Rijks)belastingdienst niet voorziet in de mogelijkheid om steeds bij de beschikking tot het 9 van 12

11 opleggen van een bestuurlijke boete alle relevante gegevens te vermelden. Om toch in materiële zin aan de eis van artikel 5:9 te kunnen voldoen, zal de (Rijks)belastingdienst in een aantal gevallen een zogenoemde mededeling 67g vooraf laten gaan aan de boetebeschikking. De mededeling bevat dan de relevante gegevens. Toezicht op de naleving (titel 5.2) Titel 5.2 is in artikel 1, derde lid, AWR uitdrukkelijk buiten toepassing verklaard. Herstelsancties (titel 5.3) Titel 5.3 ziet op bestuursdwang en de last onder dwangsom en is niet relevant voor de gemeentelijke belastingpraktijk. Bestuurlijke boete (titel 5.4) Afdeling De voorschriften van hoofdstuk VIIIA, afdeling 2, AWR gelden voor het opleggen van de in een belastingwet geregelde verzuim- of vergrijpboete. De vierde tranche Awb brengt met zich dat een groot aantal van deze voorschriften vervalt. Inhoudelijk heeft dit geen gevolgen. Vervallen artikelen AWR Waar geregeld in de Awb? 67i (geen boete na overlijden) 5:42 67j (zwijgrecht) 5:10a (8:28a) 67k (mededeling opleggen vergrijpboete, betwisting gronden) 5:9 en 5:53, derde lid 67l (verhoor) 5:10a (8:28a) 67m (inzage in kopieën, afdrukken of uittreksels) 5:49 67o (samenloop met strafvervolging) 5:44 69a (na boete geen strafvervolging / una via-beginsel) 5:44 De resterende voorschriften van afdeling 2, AWR hebben niet langer een algemeen maar een aanvullend of afwijkend karakter op de algemene regeling van de Awb. Wij noemen de artikelen 67g (gewijzigd), 67h, 67n, 67p, 67pa (nieuw) en 67pb (nieuw). Als artikel 5:53 Awb van toepassing is, vervalt op grond van artikel 5:45 Awb de bevoegdheid tot het opleggen van een bestuurlijke boete vijf jaren nadat de overtreding heeft plaatsgevonden. In de overige gevallen vervalt de bevoegdheid tot het opleggen van een bestuurlijke boete twee jaren nadat de overtreding heeft plaatsgevonden. Wij merken hierover op dat de in het fiscale recht geldende afwijkende termijnen gehandhaafd zullen blijven omdat de termijn voor het opleggen van een boete daar gekoppeld is aan de termijnen voor de belastingheffing zelf (artikel 67pa AWR (nieuw)). Volledigheidshalve merken wij op, dat de hier genoemde termijnen uitsluitend betrekking hebben op het opleggen en niet op het invorderen van de boete. Een bestuurlijke boete levert een bestuursrechtelijke geldschuld op, op de betaling en invordering waarvan de bepalingen van titel 4.4 van toepassing zijn. De verjaringstermijn voor invordering is geregeld in artikel 4:104 Awb, dat zoals hiervoor is aangegeven ook voor de (gemeentelijke) belastingpraktijk geldt. 10 van 12

12 De wet bepaalt de hoogte van de bestuurlijke boete (artikel 5:46 Awb). Voor het fiscale recht is dit geregeld in hoofdstuk VIIIA, afdeling 1, AWR. Beleidsregels hierover zijn voor de gemeente te vinden in de (Model) Beleidsregels bestuurlijke boeten gemeentelijke belastingen. Afdeling In afdeling (artikelen 5:48 tot en met 5:54 Awb) zijn twee procedures voor bestuurlijke boeten neergelegd: een eenvoudige voor de lichtere boeten (hierna: lichte procedure) en een meer uitvoerige voor zwaardere boeten (hierna: zware procedure). In het algemeen zijn procedurele bepalingen in bijzondere wetten overbodig omdat de procedure in afdeling wordt uitgeschreven.voor de lichte procedure gebeurt dat in de eerste vijf artikelen van afdeling en voor de zware procedure wordt in artikel 5:53 Awb geregeld welke elementen daaraan worden toegevoegd als de zware procedure van toepassing is. Met betrekking tot het opleggen van een verzuimboete vindt artikel 5:53 geen toepassing. Ten slotte is in artikel 5:54 Awb bepaald dat titel 5.4 van overeenkomstige toepassing is op andere bestraffende sancties, voor zover dit bij wettelijk voorschrift is bepaald. Mandaat, delegatie en attributie (titel 10.1) Mandaat In een nieuw vierde lid van artikel 10:3 is voor de zware procedure de regel neergelegd dat degene die de overtreding constateert, niet ook in mandaat kan worden belast met de boeteoplegging. In belastingzaken zou deze regel tot problemen kunnen leiden als de heffingsambtenaar de bevoegdheid tot het opleggen van een boete heeft gemandateerd. In artikel 67pb AWR is daarom een afwijking op de hoofdregel neergelegd, namelijk dat in afwijking van artikel 10:3, vierde lid, Awb ook degene die de overtreding constateert kan worden belast met het opleggen van een bestuurlijke boete. Delegatie In de Awb is een nieuw artikel 10:21 opgenomen. Artikel 10:21 bevat de schakelbepaling die de bepalingen inzake delegatie van overeenkomstige toepassing verklaart op de overdracht van een bevoegdheid tot het verrichten van andere handelingen dan besluiten. Artikel 10:19 Awb is in artikel 10:21 slechts van overeenkomstige toepassing verklaard, voor zover de aard van de handeling zich daartegen niet verzet. Artikel 10:19 schrijft voor dat bij een krachtens delegatie genomen besluit het delegatiebesluit en de vindplaats daarvan worden vermeld. Bij andere handelingen dan besluiten zal dit niet altijd praktisch mogelijk zijn. Attributie In de Awb is een nieuwe afdeling ingevoegd betreffende attributie. Doel van deze regeling is om buiten twijfel te stellen dat bij attributie van een bevoegdheid aan een persoon of college, werkzaam onder de verantwoordelijkheid van een ander bestuursorgaan, het gewone staatsrechtelijke patroon niet wordt doorbroken. Hiermee is dus uitdrukkelijk geregeld dat bijvoorbeeld de heffingsambtenaar ondergeschikt blijft aan het politiek verantwoordelijke bestuursorgaan waarvoor hij werkt. Het college van burgemeester en wethouders houdt dus de bevoegdheid om per geval of in het algemeen instructies te geven, ook voor de toegedeelde bevoegdheid. 11 van 12

13 Voor de inlichtingenplicht die is geregeld in artikel 10:22, tweede lid, Awb zijn nog van bijzonder belang de eventuele algemene of bijzondere, wettelijke of ongeschreven geheimhoudingsplichten waaraan de persoon die of het college dat de geattribueerde bevoegdheid uitoefent, in bepaalde gevallen gebonden kan zijn (zie ook artikel 2:5 Awb). Zo stelt bijvoorbeeld artikel 67 AWR dat het een ieder verboden is hetgeen hem in enige werkzaamheid bij de uitvoering van de belastingwet, of in verband daarmede, nopens de persoon of de zaken van een ander blijkt of medegedeeld wordt, verder bekend te maken dan nodig is voor de uitvoering van de belastingwet of voor de heffing of de invordering van enige rijksbelasting (het college kan ontheffing verlenen op grond van artikel 67, derde lid, AWR). Hiermee wordt de geheimhouding van gegevens gewaarborgd, doch de inlichtingenplicht niet doorbroken. Wel geldt dat bij het voldoen aan de inlichtingenplicht steeds rekening zal moeten worden gehouden met de eisen van artikel 67 AWR. Overgangsrecht Bij de regeling inzake bestuurlijke sancties is ervoor gekozen de nieuwe regeling slechts van toepassing te doen zijn op overtredingen die plaatsvinden na de inwerkingtreding van deze wet. Voor de bestuurlijke boete wordt zo voorkomen dat gedurende het proces van toezicht of opsporing boeteoplegging bezwaar en beroep een ander rechtsregime van toepassing wordt. Ook voor herstelsancties is het praktischer, als in een lopend handhavingsproces het oude recht van toepassing blijft. 12 van 12